Αγαπώ όταν βάζω τις ανάγκες εκείνου που αγαπώ πάνω απ’ τις δικές μου ανάγκες.

Η φιλία είναι φιλία όταν ο ένας φίλος γίνεται καθαρός, τίμιος καθρέφτης για τον άλλο. Όχι τα νερά μιας μεθυσμένης λίμνης που, όπως με τον Νάρκισσο, σου επιστρέφει ερωτεύσιμο το είδωλό σου.

        

Υπάρχουν πολλοί από μας που μια τέτοια μεθυσμένη λίμνη αναζητούν ως φιλία. Διαλέγουν «φίλους» που τους κολακεύουν, που τους επιβεβαιώνουν κόμπλεξ ανωτερότητας, προκειμένου να λησμονούν κόμπλεξ κατωτερότητας. Που τους χαϊδεύουν τα αυτιά, όπως σε μια μισοκοιμισμένη νωθρή γάτα. Που τους επιστρέφουν ως είδωλο μια ψευδή, κολακευτική αντανάκλαση.

Εξαγοράζουν «φίλους» ακριβώς γι’ αυτό. Υπάρχει εδώ συναλλαγή, αλλά συναλλαγή όχι φανερή και δηλωμένη όπως στο εμπόριο, αλλά μασκαρεμένη και απόκρυφη. Δήθεν αισθήματα καλύπτουν συμφέροντα υλικά και συμφέροντα ψυχολογικά.

Η λύσσα για κολακεία είναι τόσο σαρωτική που έχει γκρεμίσει αυτοκρατορίες, έχει γελοιοποιήσει ισχυρότατες προσωπικότητες. Η ανασφάλεια της εξουσίας μεταμορφώνει τον έξυπνο σε ηλίθιο. Όπως με τον Μέγα Αλέξανδρο στα βάθη της Ασίας, έτσι και με δυο γείτονες μεσοαστικής πολυκατοικίας, μπορούν να παίζονται τα ίδια πάθη και ανάγκες στη σκακιέρα των δήθεν φιλικών σχέσεων.

Αναζητώντας κάποτε γιατί νιώθω πάντα μου τόσο όμορφα και άνετα κοντά σε αγαπημένο φίλο, του φώναξα με ενθουσιασμό, όταν επιτέλους το ανακάλυψα: «Κοντά σου είμαι ο εαυτός μου! Γίνομαι ο εαυτός μου απλά. Δε μου συμβαίνει εύκολα αυτό».

Ακούγεται κοινότοπο, αλλά για μένα ήταν μια σπουδαία αποκάλυψη. Αποκάλυψη; Ανακάλυψη; Τι ευτυχισμένη ειρήνη, λοιπόν, να μας επιτρέπει ο άλλος να είμαστε αυτός που όντως είμαστε! Αλλιώς κουραζόμαστε, θυμώνουμε. Τίποτα δεν κουβαλάει τόσο άγχος όσο η προσποίηση, η αγωνία να είμαστε αυτό που δεν είμαστε. Καμιά καταπίεση και καμιά αυτοκαταπίεση δεν είναι περισσότερο αποπνικτική.

   

Η φιλία είναι η πιο έντιμη εκδοχή της αγάπης. Γι’ αυτό και είναι τόσο στιλπνή, τόσο ικανοποιητική. Σαν χιόνι αφράτο, φρέσκο και πεντακάθαρο, προβάλλει αμέσως κάθε σκουπιδάκι που πέφτει πάνω της, κάθε βρόμικο βήμα. Πηγαίνουμε προς αυτήν από ηθικό ανάστημα και για ηθικό ανάστημα. Από γενναιόδωρη και θαρραλέα ωριμότητα. Ακόμη και τα μικρά παιδιά, στις πραγματικές φιλίες τους φέρονται ώριμα, ασκούνται και παιδαγωγούνται απ’ της φιλίας τις αξιώσεις.

Μόνο με ψυχικό μεγαλείο αξίζει να ζει κανείς μια ζωή. Αλλιώς, το πέρασμά του απ’ τον κόσμο θα παραπαίει σαν μισοξεφούσκωτο μπαλόνι ανάμεσα στα σκουπίδια ενός τελειωμένου καρναβαλιού. Θα μοιάζει με τις αξιοθρήνητες αφίσες των υποψηφίων που δεν εκλέχθηκαν τελικά, ξεθωριασμένες απ’ τη βροχή, την επομένη των εκλογών. Στη φιλία τα μέρη είναι ισότιμα, ισότιμα με την υπερβατική έννοια, όπου ο καθένας αισθάνεται – χωρίς μειονεξία αλλά με εκτίμηση – ανώτερο τον άλλο. Το έχω ξαναπεί πως από όλους τους αμφίβολους ορισμούς της αγάπης έχω ξεχωρίσει έναν, αυτόν που λέει: Αγαπώ όταν βάζω τις ανάγκες εκείνου που αγαπώ πάνω απ’ τις δικές μου ανάγκες.

«Καλά», θα αντιδράσει κάποιος, «δεν είναι ανθρώπινο να ζητάς αμοιβαιότητα στις αγαπητικές σχέσεις; Είναι κακό να μην επιτρέπεις να σε εξαπατούν, να σε εκμεταλλεύονται;» Ασφαλώς και όποιος αγαπά δεν αντέχει να είναι ο αγαπημένος του φίλος εκμεταλλευτής, δεν δέχεται να έχει φίλο κίβδηλο. Τότε, αν διαπιστώσει κάτι τέτοιο, τινάζει και τον κονιορτό των υποδημάτων του και φεύγει. Γιατί δεν πρόκειται εδώ για διαφωνία, για ανθρώπινα λάθη που συζητιούνται και συγχωρούνται, αλλά για προδοσία. Άλλο τσακώνομαι, άλλο προδίδομαι. Είναι πράξη αγάπης να φεύγουμε κάποιες φορές.

Ασφαλώς όταν ζούμε τη φιλία, κάτι μέσα μας αποζητά το χάδι της ανταπόδοσης, τον καθησυχασμό της συμπόνιας, της συμμετοχής και την εμπιστοσύνη της λεβεντιάς. Αυτό όμως θα συμβεί και θα μας προσφερθεί εκ των πραγμάτων κι όχι γιατί το απαιτούμε.

Η αγάπη, ανάμεσα σε υγιείς προσωπικότητες, είναι μόνο αμοιβαία. Ας μη ζητάμε όμως να είναι αμοιβαίες και οι προσφορές. Ας θυμόμαστε τον Γέροντα Παϊσιο να λέει: Αν δώσεις στον άλλον ένα αμπέλι, αμέσως να το ξεχάσεις. Αν όμως εκείνος σου χαρίσει ένα τσαμπί σταφύλι από το αμπέλι που του χάρισες, μην το ξεχάσεις ποτέ.