Πώς να ελέγξω τα συναισθήματα μου;

Είναι αλήθεια πως συχνά νιώθουμε τα συναισθήματα μας να μας κατακλύζουν, να μας κυριεύουν και να μας καθιστούν ανήμπορους να τα διαχειριστούμε. Πολλοί άνθρωποι βιώνουν με ιδιαίτερη ένταση δυσάρεστα συναισθήματα όπως άγχος, θυμό, απελπισία, φόβο, θλίψη και νιώθουν ανίκανοι να τα ελέγξουν, να τα μειώσουν ή να τα εξαλείψουν από τη ζωή τους.

Γιατί όμως να έχουμε συναισθήματα; Καταρχάς, θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι τα συναισθήματα είχαν και έχουν μια λειτουργική αξία. Σύμφωνα με την εξελικτική θεωρία τα συναισθήματα συνέβαλαν αποφασιστικά στην επιβίωση μας, καθώς μας προειδοποιούσαν αμέσως για ενδεχόμενους κινδύνους και μας επέτρεπαν να αντιδράσουμε αστραπιαία. Καθώς εξελιχθήκαμε ως είδος τα βασικά συναισθήματα (Θυμός, αηδία, φόβος, χαρά, λύπη, έκπληξη) εμπλουτίστηκαν από πιο σύνθετα συναισθήματα (ενθουσιασμός, ανακούφιση, αδημονία, στοργή κτλ). Σε αυτήν την εξέλιξη συνέβαλε φυσικά και η ανάπτυξη του γνωστικού συστήματος με την ανάπτυξη του ανώτερου φλοιού του εγκεφάλου. Έτσι έχουμε τώρα δύο συστήματα που παλεύουμε να ισορροπήσουμε: τη λογική και το συναίσθημα.

Τα συναισθήματα όμως δεν είναι μια χίμαιρα που ξεχειλίζει από μέσα μας ανεξέλεγκτα και αναίτια. Το πώς αισθανόμαστε είναι απόρροια της σκέψης μας, δηλαδή του πως ερμηνεύουμε τις καταστάσεις και τα γεγονότα που μας συμβαίνουν. Ίσως δεν είναι η πρώτη φορά που το ακούτε αυτό. Ίσως όμως ποτέ δεν μπήκατε στη διαδικασία να παρατηρήσετε τον εαυτό σας για να συνειδητοποιήσετε το σκεπτικό που αναπτύσσετε πριν την εκδήλωση ενός συναισθήματος.

 Μερικές φορές πρόκειται για πολύ ξεκάθαρες σκέψεις - ερμηνείες που περνάνε από το μυαλό μας (Πως τολμάει να μου μιλάει έτσι;) άλλες φορές πρόκειται για βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις για τον εαυτό μας και τον κόσμο, πεποιθήσεις που τις ονομάζουμε πυρηνικές, γιατί βρίσκονται στη ρίζα του τρόπου σκέψης μας (Δεν αξίζω ως άνθρωπος). Οι πυρηνικές πεποιθήσεις, είναι τα αυτονόητα μας και δεν χρειάζεται πάντα να περάσουν ως ξεκάθαρες σκέψεις από το μυαλό μας.

Τα αρνητικά συναισθήματα που έχουν διάρκεια, ένταση και δυσκολευόμαστε να τα ξεφορτωθούμε είναι αυτά που υποστηρίζονται από ένα σκεπτικό, άλλες φορές παράλογο, άλλες φορές δυσλειτουργικό. Εμμένουμε δηλαδή σε ερμηνείες που δεν μας βοηθούν σε τίποτα τη δεδομένη χρονική στιγμή, που δεν ξέρουμε αν αληθεύουν γιατί δεν τις διασταυρώνουμε με την πραγματικότητα ή που απλώς δεν υποστηρίζονται από τη λογική.

Για να αξιολογήσετε την ορθότητα ή τη λειτουργικότητα της σκέψης σας θέστε στον εαυτό σας τις ακόλουθες ερωτήσεις;

Αυτή η σκέψη περιγράφει ένα γεγονός ή είναι μια άποψη για ένα γεγονός;

Αν είναι μια άποψη για ένα γεγονός, μήπως υπάρχουν κι άλλες απόψεις – τρόποι να δω τα πράγματα; Ποιες άλλες ερμηνείες υπάρχουν;

Με βοηθάει σε κάτι η ερμηνεία μου αυτή; Αν όχι, τι θα με βοηθούσε να σκεφτώ, που να συμβαδίζει με την πραγματικότητα;

Αν πρόκειται για ένα γεγονός, μπορώ να κάνω κάτι για αυτό; Τι είναι αυτό; Γιατί δεν το κάνω;

Η λίστα με τις ερωτήσεις μπορεί να γίνει ατέλειωτη. Το ζητούμενο είναι να ανοίξετε ένα διάλογο με τον εαυτό σας, που θα σας επιτρέψει να ανοίξετε και άλλα παράθυρα στη σκέψη σας και θα σας οδηγήσει σε λύσεις. Δεν χρειάζεται να μένετε προσκολλημένοι σε απόψεις που δυσχεραίνουν τη ζωή σας. Τα συναισθήματα σας άλλωστε είναι εκεί για να υπενθυμίζουν πότε κάτι πάει ίσως λάθος.