Ο θυμός της ενοχής

Ούτε η λύπη, ούτε τα νεύρα, ούτε η στεναχώρια, ούτε ο φόβος, ούτε καν η απογοήτευση. Οι ενοχές είναι το χειρότερο συναίσθημα που μπορείς να βιώσεις. Και ξέρεις γιατί; Γιατί στην προσωποποίηση του συναισθήματος δεν μπορείς κανέναν άλλο να εμπλέξεις. Είσαι εσύ και ο εαυτός σου. Είναι κάτι δυσάρεστο που προκαλείς εσύ σε σένα. Όλα τα υπόλοιπα μπορείς κάπου να τα καταλογίσεις, να πεις «με στεναχώρησαν, με απογοήτευσαν, με πλήγωσαν». Τις ενοχές σου όμως σε ποιον να τις φορτώσεις;

Είσαι συναίσθημα αμετάβατο, γι’ αυτό και μας χαλάει τόσο. Είτε πρόκειται για κάτι που μπορούσες να κάνεις διαφορετικά και δεν έκανες, είτε για κατάσταση προκαθορισμένη που ακόμη κι αν γυρνούσες το χρόνο πίσω θα έκανες ακριβώς τα ίδια, το αίσθημα της ενοχής παραμένει όμοιο. Και δεν υπάρχει πιο αχρείαστο συναίσθημα από αυτό. Γιατί σε κάνει να νιώθεις χάλια για κάτι που δεν έκανες με διαφορετικό τρόπο και τώρα δεν αλλάζει, χωρίς να διορθώνεται με οποιοδήποτε τρόπο η κατάσταση.

Το χειρότερο βέβαια είναι όταν αυτό το αίσθημα εμφανίζεται δίχως λόγο προφανή. Κι όμως, υπάρχουν άνθρωποι που μπορεί να νιώσουν ενοχές για κάτι που καθόλου δε σχετίζεται με τους ίδιους. Ακόμη, μπορεί να νιώσουν τύψεις για γεγονότα ασήμαντα, πιστεύοντας πως έχουν πληγώσει κάποιον ενώ στην πραγματικότητα ο άλλος δεν έχει αντιληφθεί τον παραμικρό αρνητισμό από τη μεριά τους. Εκεί κι αν μιλάμε για αχρείαστο συναίσθημα! Σε καταβάλλει τόσο πολύ, που έρχονται μέρες που προτιμάς να παραμένεις κλεισμένος στο σπίτι δίχως την παραμικρή επικοινωνία, μόνο και μόνο για να μην κάνεις κάτι το οποίο στη συνέχεια θα σου δημιουργήσεις ενοχές.

Στην πραγματικότητα όμως, το αληθινά ενοχλητικό συναίσθημα είναι αυτό που έπεται της ενοχής. Είναι ο θυμός. Αυτός που σε ταρακουνάει και σου λέει πως δε σε βοηθάνε οι ενοχές να αντιδράσεις ψύχραιμα στην κατάσταση, εσύ όμως επιμένεις να τις βιώνεις. Αυτομάτως θυμώνεις και με τον εαυτό σου γιατί ξέρεις ότι κρίνει με το λάθος κριτήριο. Ίσως είναι και τα μοναδικό «λάθος» συναίσθημα που μπορείς να βιώσεις. Γιατί είτε θα νιώθεις ένοχος για κάτι που δεν προέβλεψες ή δε φρόντισες να διαχειριστείς ορθά, οπότε όπως και να ‘χει το έκανες και τέλειωσε, είτε θα νιώθεις ένοχος για κάτι που δε σε αφορά καν, οπότε σίγουρα δεν μπορείς να το διορθώσεις.

Είναι απολύτως φυσιολογικό να βιώνεις έντονο θυμό κάθε φορά που συνειδητοποιείς πως νιώθεις ενοχές. Είναι στην ουσία «η κατσάδα» στον εαυτό σου που είτε σου λέει «οι δικές σου πράξεις σε οδήγησαν σε αυτή την κατάσταση, τι στεναχωριέσαι τώρα;» είτε προσπαθεί να σε συνεφέρει υπενθυμίζοντάς σου πως δεν υπάρχει λόγος να νιώθεις ενοχές. Πρόκειται για αυτό-επίθεση , που ίσως να επιδιώκει και να σε νουθετήσει. Είναι η φάση που νιώθεις πως σε έχεις κουράσει και σου μιλάς ειλικρινά και απότομα και προσπαθείς να επαναφέρεις τις σκέψεις σου στο δρόμο της λογικής. Γίνεσαι η μαμά, ο μεγάλος αδερφός, ο δάσκαλος και ο κριτής σου. Στέκεσαι απέναντί σου και σε μαλώνεις για ένα συναίσθημα που δεν επέλεξες μα ούτε και μπορείς να αποφύγεις. Στόχος σου είναι να σε βοηθήσεις να μην ξαναφτάσεις σε αυτό το σημείο γιατί καταβάθος ξέρεις ότι πριν φτάσεις γνώριζες πως το πλησιάζεις.

Ενοχές που οφείλονται σε λόγια, σε πράξεις, ακόμη και σε σκέψεις, είναι ικανές να πυροδοτήσουν έναν εσωτερικό καβγά μέσα σου, που τέλος δεν έχει. Γιατί ο θυμός φέρνει θυμό και δεν υπάρχει δεύτερο άτομο να επέμβει για να εξομαλύνει την κατάσταση. Κι έτσι το αρχικά δυσάρεστο συναίσθημα της ενοχής γίνεται ακόμη πιο δυσάρεστο όταν μετατραπεί σε θυμό.

Λύση δυστυχώς δεν υπάρχει. Τουλάχιστον όσον αφορά στην πρόκληση ενοχών με πραγματικά αίτια. Γιατί είμαστε άνθρωποι και πάντα θα κάνουμε πράγματα που θα μετανιώνουμε. Το θέμα είναι να μη δίνουμε περισσότερη έκταση και σημασία σε γεγονότα που μόνο δυσάρεστα συναισθήματα μάς δημιουργούν και που η ανατροπή τους δεν είναι πλέον εφικτή.