Γιατί εμφανίζουμε ψυχοσωματικά προβλήματα;

Τρόποι αντιμετώπισης

Οι περισσότεροι από εμάς, κάποια στιγμή στη ζωή μας, πήγαμε σε αρκετούς γιατρούς για μια απλή ενόχληση, και παρόλο που κάναμε πάρα πολλές εξετάσεις όπου απέκλυαν όλες τις πιθανότητες για να έχουμε κάτι, τελικά αποδεχθήκαμε μας να μας λέει ότι ‘είναι ψυχολογικό’. Παρόλα αυτά στην Ελλάδα, δεν έχουμε αντιληφθεί ακόμα πόσο σημαντικό ρόλο παίζει ο ψυχολογικός παράγοντας στη ζωή μας.

Οι άνθρωποι, ακόμα και σήμερα φοβούνται να εκφράσουν τους φόβους ή τις αδυναμίες τους ενώ ξέρουν ότι αυτό είναι ένα σημαντικό κομμάτι της θεραπείας τους. Έτσι λοιπόν ακολουθούν χρόνιες φαρμακευτικές αγωγές ώστε να μπορέσουν να λειτουργήσουν στην καθημερινότητα τους και να μην νιώθουν τύψεις για το ότι δεν κάνανε κάτι για το πρόβλημα. Συνήθως η σκέψη του κάθε ασθενούς που πονάει είναι να επουλώσει τον πόνο του και όχι να μάθει τι προκαλεί τον πόνο του.

Η αλήθεια είναι ότι το να αντιμετωπίζω μια ενόχληση επιφανειακά όχι μόνο δεν την απαλύνει αλλά πιθανότατα την εντείνει. Για να βρεθεί η λύση σε κάθε πρόβλημα πρέπει να αναζητήσουμε τα πραγματικά αίτια.

Κύρια αιτία εμφάνισης ενός ψυχοσωματικού συμπτώματος είναι το άγχος ή η μη έκφραση καταπιεσμένων συναισθημάτων. Αυτό που διαφέρει σε κάθε ψυχοσωματικό σύμπτωμα είναι το επίπεδο των συναισθημάτων και τα βαθύτερα αίτια που τα προκαλούν. Όσον αφορά το άγχος, όταν φτάσει σε πολύ υψηλό επίπεδο, δημιουργεί δυσλειτουργία του νευρικού συστήματος και αυτό με τη σειρά του μπλοκάρει τις λειτουργίες του σώματος που ελέγχει.

Ανάλογα με την περίπτωση μπορεί να εμφανιστούν αϋπνία, εφίδρωση, ξηροστομία, σιελόρροια, ταχυκαρδία, τσιμπήματα στο στήθος, ‘φτερουγίσματα στην καρδιά’, ταχύπνοια, υπεραερισμός, δυσκαταποσία (δυσκολία στην κατάποση), σφίξιμο των δοντιών (ιδίως τη νύκτα), αίσθημα σφιξίματος στο στομάχι, σπαστική κολίτιδα, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (αέρια στο έντερο, συχνά δυσκοιλιότητα ή διάρροια και επιτακτική ανάγκη προς αφόδευση), αναγωγές του γαστρικού περιεχομένου, καούρα, σφίξιμο στο στομάχι, σεξουαλικά προβλήματα (στον άνδρα δυσκολία στύσης, στη γυναίκα δυσπαρευνία δηλαδή πόνος κατά την συνουσία και ανοργασμικότητα), οσφυαλγία, το σύνδρομο χρόνιας κοπώσεως, συχνουρία, πονοκέφαλος, ζαλάδες, αιμωδίες (μυρμηγκιάσματα), μειωμένη αισθητικότητα και ιδίως αίσθηση της αφής, υπερθερμία, προβλήματα μνήμης (αιτία είναι η διάσπαση προσοχής από το άγχος που δημιουργεί προβλήματα στην αποθήκευση και στην ανάκληση των αποθηκευμένων στην μνήμη πληροφοριών), σχετικά μειωμένη ικανότητα επούλωσης των τραυμάτων, ανορεξία, αυξημένη όρεξη, βουλιμία, νυκτερινή ενούρηση σε παιδιά και εφήβους.

Αυτά είναι κάποια από τα πιο βασικά ψυχοσωματικά συμπτώματα. Συνοπτικά, αναφέρουμε ότι ασθένειες που προκαλούνται από δυσλειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος, του πεπτικού, του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου, της παχυσαρκίας, του μυοσκελετικού συστήματος, του αναπνευστικού συστήματος, του ενδοκρινολογικού και του νευρικού συστήματος υπάρχει πιθανότητα να έχουν σαν βασικό αίτιο το άγχος. Συνήθως το άγχος και η πιθανή λύπη που δεν εκφράζει θα εκφραστεί σε κάθε άτομο στο σημείο που το ίδιο είναι ευαίσθητο. Για παράδειγμα, σε ορισμένα άτομα που έχουν ευαισθησία στο στομάχι, η μη εκδήλωση και διαχείριση άγχους θα εκφραστεί με πόνο στο στομάχι.

Πως θα καταλάβει κάποιος ότι τα συμπτώματα που έχει είναι όντως ψυχοσωματικά και όχι οργανικά;

Πριν οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για ψυχοσωματικό σύμπτωμα, θα πρέπει να είμαστε, με την καθοδήγηση του γιατρού, απολύτως σίγουροι ότι δεν υπάρχει καμία οργανική αιτία.

Αυτό σημαίνει ότι ο ασθενής θα πρέπει ίσως να κάνει κάποιες εξετάσεις και να εξεταστεί από διάφορες ειδικότητες γιατρών για να διασταυρώσει τα συμπεράσματα του κάθε ειδικού. Επίσης είναι πολύ πιθανόν να μπει σε κάποια θεραπεία για ένα διάστημα προκειμένου να καταπολεμηθεί το πρόβλημα. Αν παρόλα αυτά το πρόβλημα παραμένει και έχει αποκλειστεί κάθε οργανική αιτία, τότε δε μένει παρά να εξεταστεί το ψυχολογικό υπόβαθρο του ασθενούς.

Αρχικά ο ασθενής έχει τη δυνατότητα να μιλήσει και να συμβουλευτεί το γιατρό του για το πού μπορεί ν’ απευθυνθεί έτσι ώστε να λύσει το πρόβλημά του. Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης ανάλογα με το πρόβλημα του καθενός. Εφόσον βρεθεί η ρίζα του προβλήματος, που μπορεί να πάρει αρκετές συνεδρίες για να γίνει αυτό, τότε είναι πολύ πιο εύκολο να μειωθεί η ένταση και η συχνότητα του ψυχοσωματικού πόνου.

Συμπερασματικά, θα ήταν προτιμότερο να αντιμετωπίζουμε τις δύσκολες καταστάσεις τη στιγμή που συμβαίνουν και όχι να ‘σκεπάζουμε’ το πρόβλημα με διάφορους τρόπους, μόνο και μόνο επειδή δεν μας δυσκολεύουν τη ζωή.

Τ’ ότι παραμένει κανείς λειτουργικός ύστερα από ένα σοβαρό πρόβλημα που έχει αντιμετωπίσει, δεν σημαίνει ότι το άγχος ή η στεναχώρια που υπάρχει μέσα του δεν θα βγει με οποιοδήποτε τρόπο κάποια στιγμή προς τα έξω.

Προκειμένου να μη φτάσουμε σε αυτό το σημείο ας μπούμε στη διαδικασία να αναζητήσουμε πιο βαθιά μέσα μας τι είναι αυτό που πραγματικά μας προβληματίζει ώστε να μπορέσουμε να το διαχειριστούμε αποτελεσματικά.