Μάλιστα ο Θεός είχε και Σύζυγο! Και το όνομα αυτής ΑΣΕΡΑ! Για να δούμε τι άλλο γνωρίζουμε για την σύζυγο του Θεού την Ασερά.Με το όνομα Ασερά εννοείται η θηλυκή θεότητα των αρχαίων Ισραηλιτών, αυτή που ο Φίλων ταυτίζει με τη Γη. Οι Ισραηλίτισσες και οι Καναανίτισσες (κατ' άλλους Χαναναίες) έφτιαχναν καρβέλια με τη μορφή της, που ευλογούντο και τρώγονταν τελετουργικά, ένας πρόδρομος δηλαδή του άρτου της κοινωνίας. Τα είδωλά της βρίσκονταν κάτω από κάθε πράσινο δέντρο, χαράζονταν σε ζωντανά δέντρα ή σκαλίζονταν ως πάσσαλοι σε βωμούς κατά μήκος των δρόμων. Οι ακατέργαστες, γκροτέσκες πήλινες απεικονίσεις της ως δέντρο της ζωής εξελίχθηκαν αργότερα στην εξευγενισμένη μορφή της σύριας Αρτέμιδας. Οι αρχαίες ιεροτελεστίες της γονιμότητας (υποτιμημένες σήμερα ως πορνικές λατρείες) που συνδέονταν με τη λατρεία της Ασερά, εξασφάλιζαν τη συνέχεια των μητρογραμικών προτύπων διαδοχής. Το εβραϊκό εικονοκλαστικό ιερατείο τελικά ξερρίζωσε την Ασερά, αντικαθιστώντας τον μητροκεντρικό πολιτισμό με την πατριαρχία. Η Ιουδαιοχριστιανική κληρονομιά του νόμου των Λευιτών θεωρείται σήμερα πηγή της παρούσας ανισότητας των δύο φύλων.
Ταυτότητα
Η Ασερά ήταν η αγαπημένη θεά των αρχαίων Ισραηλιτών, παρά το κάλεσμα των ιερέων τους να παραμείνουν πιστοί στον Γιαχβέ (ο Θεός-πατέρας των χτιστιανών!). Οι βιβλικοί προφήτες την καταδικάζουν επανειλημμένα με το όνομα Αστορέθ, καθώς η κατάληξη -ορέθ συνδέεται με εβραϊκά σύμβολα που προστέθηκαν για να συσχετίσουν το όνομα με τη λέξη μποσέθ, που σημαίνει ντροπή. Η χρήση αυτού του ονόματος, πιθανός συνδυασμός του Ασερά και του Αστάρτη, φαίνεται πως προκάλεσε αρκετή σύγχυση στους σύγχρονους λόγιους. Ήταν, επίσης, η οικιακή θεά των Εβραίων και των Καναανιτών (δηλ. των Παλαιστινίων). Αυτός ο τύπος της Ασερά φθάνει στο χρονικό βάθος των 4.000 χρόνων. Είναι η θεά που λατρεύτηκε από τον βασιλιά Σολομώντα, και ήταν γνωστή ως «Κανιγιάτου Ελιμά», δηλαδή «εκείνη που δίνει ζωή στους θεούς».
Η Ασερά (από το εβραϊκό ΠιθΤ) θεωρείται γενικά ταυτόσημη με την ουγγαριτική θεότητα Αθιράτ, μια μείζονα σημιτική μητέρα θεά που εμφανίζεται περιστασιακά στις Ακκαδικές πηγές ως Ασράτουμ/Ασράτου και στις ανάλογες χιττιτικές ως Ασερτού ή Ασερντού. Στα ουγγαριτικά κείμενα (πριν το 1200 Π.Κ.Ε.) η Ατιράτ ονομάζεται τρεις φορές ατρτ υμ και ατιράτ γιαμμί, η «Ατιράτ της Θάλασσας» ή πληρέστερα 'Εκείνη που περπατά στη θάλασσα'. Διάφοροι σχολιαστές θεωρούν πως προέρχεται από την Ουγγαριτική ρίζα -ατρ 'δρασκελίζω', συνώνυμη με την εβραϊκή ρίζα 'σρ με το ίδιο νόημα.
Στα συγκεκριμένα κείμενα η Ατιράτ είναι η σύζυγος του θεού Ελ και υπάρχει μια αναφορά στους εβδομήντα γιους της Ατιράτ, πιθανώς οι ίδιοι με τους εβδομήντα γιους του Ελ. Ωστόσο, η Ατιράτ διακρίνεται ξεκάθαρα από την Αστάρτ (τη γνωστή μας Αστάρτη), με την οποία συνήθως συγχέεται. Ένα άλλο όνομά της είναι Ελάτ (θηλυκό του Ελ) και Κοντές (Αγιότης). Ανάμεσα στους Χιττίτες τούτη η θεότητα εμφανίζεται ως Ασερντού ή Ασερτού, η σύζυγος του Ελκουνίρσα και μητέρα 77 ή 88 γιων. Στην Αίγυπτο, από τη 18η δυναστεία αρχίζει να εμφανίζεται μια θεά σημιτική που ονομάζεται Κονσού ('Αγιότης'), εξισωμένη με την τοπική αιγυπτιακή θεά Άθωρ. Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι πρόκειται για την Ατιράτ/Ασρατού, με το ουγγαριτικό της όνομα Κοντές. Η Κονσού δεν φαίνεται να είναι ούτε η Αστάρτ ούτε η Ανάτ, καθώς και οι δύο αυτές θεότητες εμφανίζονται εικονογραφικά διαφορετικές και εμφανίζονται επίσης σε μία τουλάχιστον απεικόνιση μαζί με την Κονσού.
Στην Περσική, την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο, εξαιτίας της γενικής τάσης συγκρητισμού, αλλά και της ειδικής σε ό,τι αφορούσε στις θεές, η Ατιράτ/Αστρούμ εξαφανίστηκε, τουλάχιστον ως προεξέχουσα θεότητα με αναγνωρίσιμο όνομα. Οι βιβλικές αναφορές υποδεικνύουν ότι μια θεά Ασερά λατρευότασν στο Ισραήλ και την Ιουδαία ως Θεά του Ουρανού, προς την οποία έντονα αντιτίθεται ο Ιερεμίας. Αλλά η λέξη Ασερά επίσης αναφέρεται σε κάποια ράβδο (πόλο). Για τους Φοίνικες γείτονες των Εβραίων, οι υψηλές λίθινες στήλες δήλωναν την ιερή παρουσία μιας θεότητας και η Ασερά ίσως είναι η πανάρχαια ανάμνησή τους. Ή η λέξη Ασερά σημαίνει πιθανώς ζων δένδρο ή άλσος και συνεπώς σε ένα διαφορετικό εννοιολογικό πλαίσιο σημαίνει ιερό. Αυτές οι χρήσεις έχουν προκαλέσει σχετική σύγχυση στους βιβλικούς μεταφραστές.
Πολλές παλαιότερες μεταφράσεις αποδίδουν την Ασερά ως «άλσος». Υπάρχει ακόμα διαφωνία μεταξύ των μελετητών ως προς το βαθμό στον οποίο η Ασερά (ή διάφορες θεές που ταξινομούνται ως Ασερά) λατρευόταν στο Ισραήλ και την Ιουδαία και ως προς το εάν μια τέτοια θεά ή κατηγορία θεαινών είναι απαραιτήτως ταυτόσημη με τη θεά Ατιράτ /Ασρατού. Το γεγονός ότι η επιγραφή που ανακαλύφθηκε αναφέρεται στον Γιαχβέ...και την Ασερά «του» εγείρει αμφιβολίες για το εάν η Ασερά ήταν απλώς λατρευτικό αντικείμενο παρά θεά, γιατί στα εβραϊκά, τα προσωπικά ονόματα δεν παίρνουν επιθέματα όπως το «του». Επομένως, σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό η αναφορά στην «Ασερά του» θα μπορούσε να υποδεικνύει ότι εξετάζουμε κάποιο αντικείμενο, μάλλον, παρά ένα πρόσωπο. Όμως, ο Γουΐλιαμ Ντέβερ (William Dever) υποστηρίζει ότι είναι πιθανώς ανόητο να επικαλείται κανείς ένα αντικείμενο, εκτός και αν αυτό το αντικείμενο λειτουργεί ως σύμβολο που αντιπροσωπεύει μια πραγματική θεία δύναμη. Υποστηρίζει ότι εάν πούμε πως η Ασερά είναι απλώς «αντικείμενο», τότε δεν έχει δύναμη, καμία αποτελεσματικότητα, καμία δυνατότητα να προστατεύσει ή να ευλογήσει. Έχει σημασία μόνο αν υποθέσει κανείς ότι είναι σύμβολο μιας ιεροφάνειας. Ο Κ. φαν ντερ Τουρν (K. van der Toorn) με τη σειρά του επίσης θεωρεί ότι τέτοιες απόψεις για την καταλληλότητα του επιθέματος δεν στέκουν. «Το επιχείρημα ότι τα ονόματα δεν μπορούν να έχουν επίθεμα είναι άκυρο: οι θεότητες είναι δυνατόν να εξατομικευθούν συνδεόμενες με κάποιον τόπο, μια ομάδα ανθρώπων ή μια σχετική θεότητα'.
Οι περισσότερες από τις 40 αναφορές στην Ασερά στη Βίβλο προέρχονται από πηγές που εκδόθηκαν από τον Δευτερονομιστή. Στη μελέτη της Τίλντε Μπίνγκερ (Tilde Binger) διαπιστώνεται ότι υπάρχει εχθρότητα για τη θέα Ασερά ως «μια ξύλινη ανεικονική στήλη κάποιου είδους, ζων δένδρο ή σύνηθες άγαλμα». Όταν ο νεαρός μεταρρυθμιστής Ιεζεκίας ο υιός του Άχαζ ανέβηκε στο θρόνο της Ιουδαίας (περίπου κατά τον 7ο αιώνα Π.Κ.Ε.): "Εσήκωσε τους υψηλούς τόπους και εσύντριψε τα αγάλματα και κατέκοψε τα δάση». Με άλλα λόγια στην Παλαιά Διαθήκη καταγράφεται εκτός των άλλων και μια αναίτια συστηματική αποψίλωση του φυσικού τοπίου, εκτός και αν θεωρήσουμε ότι η λέξη άλσος είναι παρερμηνεία της λέξης Ασερά.
Ασερά και Αρχαιολογία
Δύο επιγραφές «Ο Γιαχβέ της Σαμάρειας/ο φύλακας και η Ασερά του» σε όστρακα πίθου βρέθηκαν στον αρχαιολογικό τόπο ενός καραβανσεράι του 8ου αιώνα Π.Κ.Ε. στο Κουντιλλέτ Αζρούντ (Εβρ. Χορβάτ Τεμάν) στο Νεγκέβ. Από έναν αρχαιολογικό τόπο δυτικά της Χεβρώνας, που ταυτίζεται με τη βιβλική Μακεντά σε μια επιγραφή -προΐόν λαθρανασκαφής- διαβάζουμε: «Ευλογημένος να είναι ο Ουριγιάχου από τον Γιαχβέ και την Ασερά του, από τους εχθρούς του Εκείνος τον έσωσε!». Αν και απαγορευμένη από τους Εβραίους, η λατρεία των θεαινών συνεχίστηκε κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής κατοχής στο Ισραήλ στην κρυμμένη μορφή της ιερής πορνείας, έως ότου ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Μέγας έκλεισε τους οίκους μετά τη μεταστροφή του στον Χριστιανισμό.
Στο νεοεκδοθέν βιβλίο του, Είχε ο θεός σύζυγο; (Did God Have a Wife?), ο αρχαιολόγος William G. Dever ενημερώνει ουσιαστικά το αρχείο της μητριαρχικής λατρείας. Θεωρεί ότι το 90% των ανθρώπων της αρχαίας Παλαιστίνης -της δεύτερης χιλιετίας και των πρώτων αιώνων της πρώτης χιλιετίας Π.Κ.Ε.- ζούσαν σε διεσπαρμένες και απομονωμένες αγροτικές κοινότητες ακόμα και μετά από την ανάδυση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας μιας ενωμένης μοναρχίας. Αυτές οι κοινότητες ασκούσαν μια θρησκεία αρκετά διαφορετική από τη μονοθεϊστική, πατριαρχική, και κανονιστική θρησκεία που βρίσκουμε στην Παλαιά Διαθήκη και τις εβραϊκές γραφές. Χαρακτηριζόταν μάλλον από αυτό που έκαναν οι άνθρωποι, παρά από αυτό που σκέπτονταν. Ήταν πολυθεϊστική, αδέσμευτη από γραπτούς κανόνες και κυρίως ήταν μητριαρχική.
Η κύρια θεά τους ήταν η Ασερά, σύζυγος του ανώτερου των αρχαίων θεοτήτων της περιοχής. Στο πάνθεον αυτών των θεοτήτων συμμετείχαν οι Σαπς (ήλιος), Γιαρίχ (σελήνη), Αστάρτη (ανδρόγυνος) και Ανάτ (πολεμιστής), μερικές των οποίων προσδιορίζονταν ενίοτε ως Ασερά. Η λατρεία της Ασερά επιβεβαιώνεται από το αρχαιολογικό αρχείο, που μας επιτρέπει να επανερμηνεύσουμε ακατανόητα προηγουμένως εδάφια των αρχαίων κειμένων. Αυτά τα κείμενα περιλαμβάνουν φυσικά και την ίδια τη Βίβλο, η οποία παρέχει άφθονα στοιχεία προσπαθειών καταστολής ή εξάλειψης πληροφοριών για τη διαδεδομένη λατρεία της Ασερά και άλλων πολυθεϊστικών πρακτικών.
Η Ασερά ήταν κεντρική θεότητα, στην οποία όφειλαν λατρεία τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες. Οι εβραϊκές καββαλιστικές γραφές επιβεβαιώνουν την ύπαρξη μιας πρώιμης θεάς, της Σεκινά, και πιστοποιούν την ιερή πράξη της σεξουαλικής ένωσης της Σεκινά και του Γιαχβέ αρκετά περιγραφικά. Φυσικά, η ύπαρξη μιας μητριαρχίας, προηγούμενης χρονικά των πατριαρχικών θεοτήτων σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς γίνεται συνήθως αποδεκτή, ενώ ορισμένοι υποστηρίζουν τη μια Μεγάλη Μητέρα ως αρχική θεότητα όλων των υπόλοιπων. Το νέο, ωστόσο, είναι η ανακάλυψη ότι η μητριαρχία ήταν τόσο σταθερά εδραιωμένη στη γη των τριων μεγάλων μονοθεϊστικών θρησκειών του κόσμου. Ο αναφέρει στοιχεία της λαϊκής θρησκείας της θεάς σε λατρευτικά ιερά σε όλη την Παλαιστίνη, και τη λατρεία της θεάς σε ειδώλια τερακότας, σε τυποποιημένα εμβλήματα της θηλυκής λατρείας και στις πολλές καλυμμένες βιβλικές αναφορές στην Ασερά.
Τα ειδώλια απεικονίζουν μια θηλυκή μορφή με τα μεγάλα στήθη και τυποποιημένο εικονιστικά ηβικό τρίγωνο. Η Βίβλος αναφέρεται στα ιερά της ως «υψηλοί τόποι» χαρακτηρισμένοι από την Ασερά -που μεταφράζονται χαρακτηριστικά ως «άλση» ή ξύλινοι πόλοι, αλλά θεωρούνται πλέον σύμβολα της θεάς. Η Ασερά ταυτιζόταν πλήρως με τα δέντρα -ενσωμάτωση της σοφίας στην αρχαία Καναανιτική θρησκεία- και πολλές απεικονίσεις την παρουσιάζουν να αναπτύσσεται από έναν κορμό δέντρου.
Αυτό που προκαλεί περισσότερο την ιουδαιοχριστιανική πίστη είναι ο ισχυρισμός του Ντέβερ ότι τα ιερά κείμενά τους είναι προϊόν μιας μικρής, αλλά αυξανόμενης λογοτεχνικής και θεολογικής ελίτ της Ιερουσαλήμ. Ο μονοθεϊσμός βάσει αυτής της υπόθεσης είναι μεταγενέστερη ανάπτυξη, πιθανώς της ύστερης Περσικής ή Ελληνιστικής περιόδου, αρκετά μετά τη βαβυλώνια αιχμαλωσία και συνεπώς προβολή των συγγραφέων και συντακτών της Βίβλου. Κάτι τέτοιο βέβαια έρχεται σε αντίθεση με τη συμβατική κατανόηση των βιβλικών κειμένων, τα οποία περιγράφουν την ιστορία της γένεσης της ανθρωπότητας από έναν αρσενικό Θεό, τον Γιαχβέ, την αποκλειστική καθοδήγηση ενός εκλεκτού λαού στη δημιουργία ενός έθνους και του κοινού πεπρωμένου ενός νομαδικού αγροτικού λαού που έγινε γνωστός με το όνομα Ισραηλίτες.
Ποια ήταν η πολυθεϊστική θρησκεία των Ιουδαίων πριν γίνουν μονοθεϊστές; Πως έγινε η μετάβαση στον μονοθεϊσμό του Γιαχβέ, τον θεό των Εβραίων και μετέπειτα των Χριστιανών;
Πώς ανιχνεύεται στην ίδια τη Βίβλο η σύγκρουση δύο κόσμων; Πως ο… Δίας των πολυθεϊστών Ιουδαίων έχει σήμερα δαιμονοποιηθεί; Πώς αποδεικνύεται ότι ο θεός της Παλαιάς Διαθήκης είχε… γυναίκα; Πώς η λατρεία του αρχαίου Ιερού Θηλυκού επέζησε μέσα στον Ιουδαϊσμό και τον Χριστιανισμό;
Και ποιες οι Μυθικιστικές προεκτάσεις της όλης υπόθεσης που επηρεάζουν μέχρι και σήμερα τις αντιλήψεις μας για τη διαμόρφωση της εβραϊκής και της Χριστιανικής Βίβλου;
(Για να δείτε το ντοκιμαντέρ με Ελληνικούς υπότιτλους, κάντε την απαραίτητη επιλογή από την επιλογή CC στη βάση της μπάρας του Dailymotion
Η γονιμότητα της Καναάν
H ράβδος (πόλος) της Ασερά (πληθ. αρσ. ασερίμ) είναι πιθανώς κάποιο ραβδί ή δένδρο φυτευμένο προς τιμήν της θεάς και αναφέρεται σε αρκετές περιπτώσεις στη Βίβλο (Έξοδος, Δευτερονόμιο, Κριταί, Βασιλέων Α΄- Β΄, στον Ησαΐα και τον Ιερεμία). Οι πόλοι κατασκευάζονταν -λειτουργούσαν και ως αποτροπαϊκά σύμβολα για τυμβωρύχους- μάλλον από ξύλο τις περισσότερες φορές, όπως φαίνεται από την εντολή του Θεού στον Γεδεών να κόψει τον πόλο της Ασερά που βρισκόταν δίπλα στον βωμό του Βάαλ και να χρησιμοποιήσει το ξύλο για πύρινη προσφορά. Ο Γεδεών φοβόταν τόσο την οικογένειά του και τους συμπολίτες του, που πήρε μαζί του δέκα από τους υπηρέτες του και το έκοψε τη νύκτα. Στην Παλαιά Διαθήκη γίνεται φανερό ότι ο Θεός δεν συμπαθούσε τις ράβδους της Ασερά και είναι γενικώς εμφανής η προσπάθεια καταστροφής των συμβόλων της. Στο Δευτερονόμιο, ιστ΄ 21, αναφέρεται «Ου φυτεύσεις σεαυτώ άλσος, παν ξύλον, παρά το θυσιαστήριον του Θεού σου ου ποιήσεις σεαυτώ».
Για να κατανοήσουμε την εξελισσόμενη φύση της έννοιας του Θεού στην Παλαιά Διαθήκη, είναι ουσιαστικό να εξετάσουμε τον ευρύτερο και αρχαιότερο τομέα των Καναανιτικών θεοτήτων της Συρίας-Παλαιστίνης, γιατί εκεί θα βρούμε όχι μόνο τον «Θεό πίσω από το Θεό», τον αρχαίο των ημερών που λατρεύτηκε από τον Αβραάμ και τον Ιακώβ και αναζωογονήθηκε από τον Δανιήλ και τους αποκαλυπτικούς, αλλά και αρχέτυπα που μας οδηγούν πίσω στους θεούς και τις θεές της γονιμότητας, από τους οποίους προήλθαν αρχικά οι έννοιες της θεότητας.
Οι Σημίτες διαιρούνται γενικά στους ανατολικούς, που αντιπροσωπεύονται από τους Ασσύριους και τους Βαβυλώνιους και τους δυτικούς που χωρίζονται ανάμεσα στους νότιους στην Αραβία και την Αιθιοπία και τους βόρειους στην Παλαιστίνη και τη Συρία. Ο όρος κα-να-να-ούμ χρησιμοποιείτο από τους γηγενείς από το 3500 Π.Κ.Ε., (Aubet). Η εβραϊκή λέξη κανα'ανί σήμαινε έμπορος, αλλά το αρχικό νόημα πιθανώς προήλθε από το ακκαδικό κιναχχού το κοκκινοβαμμένο μαλλί.
Κεντρική θεότητα για τους Σημίτες ήταν ο Ελ, ο αρχαίος πατέρας-θεός δημιουργός και η σύζυγός του, η Ατιράτ ή Ασερά. «Και οι δύο ήταν αρχέγονες υπάρξεις, καθώς υπήρχαν ανέκαθεν». Ο Ελ, του οποίου το όνομα σήμαινε απλά «ο Θεός» ήταν ο δημιουργός και ο γεννήτορας, ο επόπτης της σύλληψης, εκείνος που γέννησε τους θεούς, που αποκαλείτο επίσης Ταύρος Ελ ως συνέχεια του αρχαίου θεού-ταύρου της γονιμότητας. Η Ασερά και ο Ελ καθίστανται έτσι σύμβολα του ιερού γάμου του θηλυκού και του αρσενικού, του ταύρου και της γήινης θεάς. Ο Ελ υποτίθεται βγήκε από τη θάλασσα για να ζητήσει από δύο θεές, πιθανώς η μία ήταν η Ατιράτ και η άλλη η Ανάτ, να επιλέξουν αν ήθελαν να είναι σύζυγοί του ή κόρες του. Επέλεξαν το πρώτο. Απόγονοί τους ήταν ο Σαχήρ και ο Σαλήμ, το άστρο του πρωινού και το άστρο του δειλινού.
Πολλά από τα αρχέτυπα που αναγνωρίζουμε σήμερα ως Γιαχβέ έχουν την προέλευσή τους στον Ελ. Είναι ο αρχικός Θεός δημιουργός -ο «δημιουργός των δημιουργημένων πραγμάτων»- κάτι που περιλαμβάνει σίγουρα τη γονιμότητα, αλλά μπορεί επίσης να περιλάβει τη δημιουργία του ουρανού και της γης όπως με τους μεσοποτάμιους Μαρντούκ και Τιαμάτ, η μυθολογία των οποίων προέρχεται εν μέρει από τους αρχαιότερους Καναανιτικούς μύθους. Ο Ελ ήταν ο προαιώνιος, ο πατέρας και κριτής. Ήταν μια βασιλική και ευγενική μορφή, αγαθοεργή αλλά όχι μη εξελίξιμη. Ήταν ο θεός των διαταγμάτων και ο πατέρας του βασιλιά. «Ήταν ευθύνη του η εξασφάλιση εκείνης της ισορροπίας μεταξύ όλων των συγκρουόμενων και ανταγωνιστικών δυνάμεων». Έτσι έγινε σεβαστός από τους άλλους θεούς - «Η εντολή σου Ελ είναι σοφή, η σοφία σου είναι αιώνια». «Δεν ήταν τυχαίο το ότι αποκλήθηκε ο Ελ «ευγενικός και αγαθοεργός» - ένα πρότυπο που θυμίζει πιθανώς τον «Αλλάχ τον φιλεύσπλαχνο, τον συμπονετικό» του Ισλαμισμού. Όχι ότι ο Ελ ήταν ανίκανος να θυμώσει, καθώς η καταπάτηση του κανόνα στην κοινότητα... θα μπορούσε να τον προκαλέσει, και τότε προέτρεπε τις γειτονικές δυνάμεις να εισβάλλουν και να κατακτήσουν. Για να αποτρέψει τέτοιες καταστροφές ο βασιλιάς έπρεπε να εκτελέσει τις κατάλληλες ιεροτελεστίες εξευμενισμού και να προσφέρει τις ανάλογες θυσίες».
Η Ασερά, η προέλευση της οποίας διαφέρει από εκείνη της Αστάρτης, ήταν η «εν σοφία Κυρία των Θεών» και αποκαλείτο από τους Σουμέριους Ασνάν «η δύναμη όλων των πραγμάτων», μια «ευγενική και όμορφη κυρά» Οι Καναανίτες την ονομάζουν «Αυτή που γεννά τους Θεούς» ως «Κυρία που διασχίζει τη θάλασσα» είναι θεά και της θάλασσας και της Σελήνης. Αν και στην Παλαιά Διαθήκη ταυτίζεται με τα άλση, γεγονός που υποδηλώνει ότι αντλεί την πανάρχαια καταγωγή της από τις προϊστορικές περιόδους του ανιμισμού, φαίνεται πως εξαρχής συμβολίζει την προαιώνια σοφία του Πνεύματος και συνεπώς εκείνη τη δύναμη που βοηθά τον Ελ στη σοφή διακυβέρνηση του κόσμου. Είναι, λοιπόν, η δύναμη που βάζει τάξη στο χάος και τούτο υποδηλώνεται στο θαλάσσιο συμβολισμό της. Η θάλασσα είναι η μήτρα της ζωής. Η Ασερά είναι η αιώνια θηλυκή δύναμη της σχηματοποίησης και της διαμόρφωσης.
Αν και η Καναανιτική μυθολογία διαφέρει από πόλη σε πόλη, η ανακάλυψη των εκτεταμένων αρχείων του έπους του Κερέτ στην Ουγγαρίτ, μας δίνει μια λεπτομερή άποψη των Καναανιτικών θεών και θεαινών, που χρονολογείται από τον συγγραφέα Ελιμελέκ περίπου το 1370 Π.Κ.Ε. Είναι η εποχή κατά την οποία οι βασιλείς κυβερνούσαν παραδοσιακά ως μεσάζοντες των θεών για τη διατήρηση της γονιμότητας της γης. Από αυτή την άποψη ο κεραύνιος Ελ-ταύρος ανήκει στους γονιμοποιούς θεούς που στέκουν δίπλα στη χθόνια-σεληνιακή Μεγάλη Μητέρα και αφομοιώνει τις ιδιότητές της, αφού σε τελική ανάλυση από εκείνην εξαρτάται η παγκόσμια ευφορία.
Με τη γέννηση των νέων θεών και των θεαινών η Ασερά και ο Ελ δεν είναι πλέον οι πρωταγωνιστές του κοσμικού δράματος. Όπως συμβαίνει με τη σουμεριακή και πολλές άλλες μυθολογίες αναπτύσσεται μια κοσμική προσπάθεια για υπεροχή, που εξελίσσεται συνήθως σε θανάσιμο αγώνα. Από εδώ εξυφαίνεται η πλοκή του κοσμικού δράματος και η τραγική γονιμότητα των θεών της Καναανιτικής μυθολογίας. Η διατήρηση της κοσμικής τάξης ενάντια στα ταραχώδη ύδατα του χάους και η άγονη εποχή του θανάτου και του αγώνα, που συνδέεται με τις νέες θεότητες που προκύπτουν από τις κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές. Η Ασερά, ως εκπρόσωπος της Μεγάλης Μητέρας υπήρξε θύμα αυτών των κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών. Αν και η Παλαιά Διαθήκη διακρίνεται για την έντονη πολεμική της ενάντια στον Βάαλ, την Ασερά και την Αστάρτη, ορισμένα από τα κοινωνικά στοιχεία και τις πρακτικές των Εβραίων γίνονται ίσως καλύτερα κατανοητά, μέσα στο εννοιολογικό πλαίσιο της Καναανιτικής μυθολογίας και ιδιαίτερα της λατρείας της Ασερά, ενός απωθημένου αρχέτυπου στο συλλογικό ασυνείδητο που βρίσκει τους δικούς του δρόμους για να κάνει έκδηλη την παρουσία του.
--------------------
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
- Aubet, Maria E., The Phoenicians and the West, Cambridge University Press, New York, 1987, 1993.
- Bayley Harold, The Lost Language of Symbolism, Trafalgar Square (1996)
- Berlinerblau Jacques, «Official Religion and Popular Religion in Pre-Exilic Ancient Israel», στο 23d annual Rabbi Louis Feinberg Memorial Lecture in Jewish Studies, Department of Judaic Studies, University of Cincinnati (May 11, 2000)
- Binger Tilde, Asherah: Goddesses in Ugarit, Israel and the Old Testament (1997)
- Cohn, Norman Cosmos Chaos, Bath University Press, (Avon 1993)
- Dever W. G., Did God Have a Wife? Archeology and Folk Religion in Ancient Israel , William B Eerdman Publishing Company, (2005)
- Eliade Mircea, Πραγματεία πάνω στην Ιστορία των Θρησκειών, Χατζηνικολής, (Αθήνα, 1981)
- Gordon, Cyrus H., «Poetic Legends and Myths from Ugarit» στο Berytus 25 (1977)
- Keel & Uehlinger, Gods, Goddesses and Images of God in Ancient Israel (1992)
- Pritchard James, ed., The Ancient Near East: Supplementary Texts and Pictures Relating to the Old Testament, Princeton University Press, Princeton, 1969.
- Weinfeld, Moshe, «Kuntillet Ajrud Inscriptions and their Significance», στο Studi Epigrafici e Linguistici, 1 (1984).
ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΟΥΔΑΪΚΗ(!) ΠΟΛΥΘΕΪΣΤΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ;
Από τα σχολικά βιβλία μάθαμε και μαθαίνουμε- από μικρά παιδιά για τις ιστορίες της Βίβλου και τα κατορθώματα των ηρώων της. Ανάμεσα σε αυτές, φαντάζομαι πως οι αναγνώστες θα θυμούνται και τη διήγηση για τον Μωυσή που κατεβαίνει από το βουνό με τις δέκα εντολές και βρίσκει τον αδερφό του Ααρών να λατρεύει με «τον λαό του Ισραήλ» το χρυσό βόδι. Ο Μωυσής οργισμένος θρυμματίζει το βόδι και σπάει τις πλάκες του, ενώ στη συνέχεια μεταβαίνει ξανά στο όρος, όπου και υπογράφει το νέο του «συμβόλαιο» με τον Θεό. Αναρωτηθήκατε όμως ποτέ τι ακριβώς θα μπορούσε να συμβολίζει αυτή η ιστορία; Γιατί οι Ισραηλίτες ένιωσαν την ανάγκη να κατασκευάσουν ένα είδωλο; Και γιατί αυτό είχε τη μορφή βοδιού; Γιατί ο Μωυσής το διέλυσε οργισμένος;
Το παραπάνω γεγονός σηματοδοτεί ουσιαστικά την αρχή του τέλους για την άγνωστη προχριστιανική (και προεβραϊκή στην προκειμένη) παράδοση του λαού που εισήγαγε αργότερα το μοντέλο του μονοθεϊσμού. Μέσα από αυτόν τον λαό της Καναάν ή Χαναάν, με το οργανωμένο πολυθεϊστικό πάνθεον, θα προκύψουν τους επόμενους αιώνες οι επίσης- πολυθεϊστές Φοίνικες, που εξαλείφθηκαν στο πέρασμα του χρόνου και οι μονοθεϊστές Εβραίοι, πνευματικά τέκνα των οποίων αποτέλεσαν αιώνες αργότερα ο χριστιανισμός και ο ισλαμισμός.
Η Tess Dawson, μια εκπρόσωπος του ρεύματος για την αναβίωση της αρχαίας Καναανίτικης θρησκείας (Natib Qadish), μιλά στον Μηνά Παπαγεωργίου (meta-journalist) για τα ιερά κείμενα της πόλης Ugarit, τους Θεούς και τις παραδόσεις των Καναανιτών, ακόμα και για τα όσα τους ενώνουν με τους αρχαίους Έλληνες!
Οι ιδέες και οι πεποιθήσεις συχνά ποικίλουν, όμως πολλοί από εμάς αξιολογούν την αρχαία Καναανίτικη κουλτούρα και γραφές ως έναν οδηγό. Προσπαθούμε να εξισορροπήσουμε τα αρχαία δρώμενα με τη σύγχρονη εποχή και τις κοινωνίες στις οποίες ζούμε. Οι αρχαίοι Καναανίτες επικεντρώνονταν κυρίως στη λατρεία των θεοτήτων και στη φροντίδα της κοινωνίας τους. Κάνοντας προσφορές, άλλη μία σημαντική έκφανση της αρχαίας Καναανίτικης θρησκείας, βοηθά τις δύο πρώτες ασχολίες. Οι προσφορές συντηρούν τον ναό και κατ'επέκτασιν και την κοινότητα, όπως επίσης συμβάλλουν στο να λατρεύονται οι θεότητες.
Στις πρακτικές μου, κατανόησα πως το έπος του Ba'al περιγράφει το παλάτι του Ba'al να αποτελείται από επτά στοιχεία. Έψαξα στη γραμματεία, σε νομικούς κώδικες και σε ακαδημαϊκές ερμηνείες του Καναανίτικου πολιτισμού και ξεχώρισα επτά βασικές αξίες που οι Καναανίτες είχαν σε εκτίμηση. Στη συνέχεια συσχέτισα αυτές τις αξίες με τα δομικά στοιχεία του παλατιού του Ba'al. Αν και αυτή είναι μία πρόσφατη επινόηση, οι αξίες καθαυτές προέρχονται από την αρχαία Καναανίτικη κουλτούρα και τις γραφές τους. Αυτές οι επτά αρετές είναι:
Η σοφία που σχετίζεται με το στοιχείο του Κέδρου
Η κοινότητα που σχετίζεται με το στοιχείο του Κυβόλιθου
Η έμπνευση που σχετίζεται με το στοιχείο του Ασημιού
Η φιλοξενία-αφθονία που σχετίζεται με το στοιχείο του Χρυσού
Η ευεξία που σχετίζεται με το στοιχείο των Πετραδιών
Η επικοινωνία-αγάπη-ένωση που σχετίζεται με το στοιχείο του Κυανού πολύτιμου λίθου
Η δημιουργία-μαγεία που σχετίζεται με το στοιχείο της Φωτιάς
Οι αρχαίοι Καναανίτες είχαν επίσης το ιδεολόγημα της κακής πράξης ή της αμαρτίας. Η Καναανίτικη αμαρτία ενσωμάτωνε μία αίσθηση ανισορροπίας, πνευματικής διαστροφής ή μόλυνσης. Πράγματι αυτό μπορεί να έχει περισσότερα κοινά με την αρχαιοελληνική έννοια του μιάσματος παρά με την ιδέα της νεότερης χριστιανικής αμαρτίας. Η κακή πράξη (khats'a) μπορεί να κηλιδώσει την ομορφιά ενός ανθρώπου και να παρέμβει στη φυσική και συναισθηματική του ευεξία. Η κακή πράξη μπορεί επίσης να δημιουργήσει φράγματα μεταξύ ενός ατόμου και της κοινωνίας του ή ακόμα και μεταξύ ενός ανθρώπου και του Θεού.
2) Υπάρχουν κείμενα και βιβλία πάνω στα οποία εξασκείτε τα τελετουργικά σας; Ποια η προέλευσή τους;
Βασιζόμαστε σε κείμενα που ανακαλύφθηκαν το 1928 στην πόλη Ugarit, τη σημερινή Ras Shamra στη νότια Συρία. Αυτά τα κείμενα γράφτηκαν περί το 1500-1200 Π.Κ.Ε (Προ Κοινής Εποχής) σε πήλινες πλάκες σε σφηνοειδή γραφή και περιλαμβάνουν ιστορίες των θεοτήτων και των μυθικών ηρώων όπως επίσης και την παρατήρηση των εποχών, μαγικά και τελετουργικά κείμενα και πολλά άλλα. Η γραμματεία περιλαμβάνει τα εξής:
Ο μύθος του βασιλιά Kirta:
Αυτός ο μυθικός βασιλιάς έχασε ολόκληρη την οικογένειά του και ανησυχεί για το μέλλον του βασιλείου του. Σε ένα όνειρό του συναντά τον Ilu, ο οποίος καθοδηγεί τον Kirta στο να βρει μία σύζυγο από ένα γειτονικό βασίλειο.
Ο μύθος του Aqhat:
Κατά την ενηλικίωσή του, ο Aqhat λαμβάνει ένα υπέροχο τόξο που έφτιαξε ο Kathir-wa-Khasis, ο θεός των τεχνών και της μαγείας. Η Anat, η έφηβη θεά πολεμιστής, τον ζηλεύει και θέλει για δικό της το τόξο κι έτσι σκοτώνει τον Aqhat. Η Pughat, αδελφή του Aqhat, εκδικείται τον θάνατο του αδελφού της σκοτώνοντας τον αγαπημένο πολεμιστή της Anat.
Ο γάμος του Yiarikh και της Nikkal:
Σε αυτό τον μύθο, ο Yiarikh, ο θεός της σελήνης, θέλει να παντρευτεί τη Nikkal, τη θεά των οπωρώνων και φέρνει στην οικογένειά της δώρα από χρυσό, ασήμι και πολύτιμους λίθους.
Η γέννηση των φιλεύσπλαχνων θεών:
Αναλυτικές αναφορές για τη σύλληψη των φιλεύσπλαχνων θεών της αυγής Shackhar και του σκότους Shalim, χρωματίζουν αυτόν τον μύθο περί γονιμότητας και αφθονίας εν μέσω ξηρασίας, αγονίας και θανάτου.
Το έπος του Ba'al:
Ο πιο γνωστός Καναανικός μύθος. Περιγράφει το πώς ο Ba'al, ο θεός της θύελλας προσπαθεί να νικήσει τον Yamm (θάλασσα, χάος) και τον Mot (θάνατος, έρημος).
Άλλα κείμενα, από την Καναανίτικη πόλη-κράτος Ebla, περιλαμβάνουν κείμενα κυρίως νομικού και διοικητικού περιεχομένου. Τα κείμενα νομικού περιεχομένου μας δίνουν πληροφορίες περί της ηθικής και των συμπεριφορών των ανθρώπων της αρχαιότητας. Επιπλέον των γραφειοκρατικών κειμένων, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν επίσης μία γραπτή εργασία στην Gezer που αντιγράφτηκε περί το 900 Π.Κ.Ε και σχετίζεται με τους κύκλους των εποχών και των αγροτικών εργασιών.
Πριν από την ανακάλυψη του σωρού των κειμένων στην Ugarit, είχαμε μία λανθασμένη αντίληψη περί της θρησκείας και του πολιτισμού των Καναανιτών που ήταν βασισμένη σε βιβλικές αναφορές. Η βίβλος είναι μία κάκιστη πηγή πληροφοριών περί της Καναανίτικης θρησκείας. Βιβλικά κείμενα γραμμένα πρόχειρα από μνήμης ή εκ προθέσεως παραποιημένες αναφορές περί της «Καναανίτικης θρησκείας» χρονολογημένα 500 χρόνια μετά, είναι ιστορίες που θα μπορούσαν κάλλιστα να δίνουν λεπτομέρειες για τα βαβυλωνιακά, τα αιγυπτιακά ή τα εβραϊκά έθιμα. Επιπρόσθετα σε αυτή τη σύγχυση, οι βιβλικές γραφές περιείχαν καταγεγραμμένες αναφορές επηρεασμένες από θρησκευτικά και κοινωνικά στοιχεία που προωθούσαν μία προτιμητέα εβραϊκή θρησκεία. Έθιμα που αντικρούονταν των προτιμητέων πρακτικών, συχνά έφεραν τον τίτλο «ξένα» ή «Καναανίτικα» ασχέτως της πραγματικής πηγής αυτών των εθίμων. Οι βιβλικές γραφές είχαν ελάχιστο ενδιαφέρον στο να παρουσιάσουν την ξεκάθαρη και ακριβή ιστορία, με περισσότερο ενδιαφέρον στο να δομήσουν μία δική τους πολιτισμική ταυτότητα.
Ο Θεός Βάαλ
3) Ποιες είναι οι σημαντικότερες εορτές σας και ποιες ημερομηνίες τις γιορτάζετε;
Το ιερό μας έτος (Shanatu Qadishti) ξεκινά με τη Νέα Σελήνη πριν από τη φθινοπωρινή ισημερία.
Ashuru Mathbati, Φεστιβάλ των κατοικιών: Kατά τη διάρκεια της γιορτής αυτής στη νέα Σελήνη του Σεπτεμβρίου, χτίζουμε μικρές προσωρινές κατοικίες για να στεγάζουν τα λατρευτικά αγάλματα και τις προσφορές.
Marzichu: Γιορτή που τιμά τους προγόνους, τα αγαπημένα πρόσωπα που «έφυγαν» και όμορφες αναμνήσεις της ζωής μας. Μπορεί να πραγματοποιηθεί ανά πάσα στιγμή, αν και οι καταλληλότερες στιγμές είναι οι αρχές Νοεμβρίου ή κατά τη διάρκεια του Ιουνίου και του Ιουλίου.
Ashuru Ari: Η γιορτή του φωτός λαμβάνει χώρα στο χειμερινό ηλιοστάσιο (Δεκέμβριος) και συμβολίζει την επιστροφή του Θεού του Ήλιου Shapshu και τον ερχομό της Θεάς Athtart από το βορρά.
Ashuru Shamni: Την έβδομη μέρα μετά τη νέα σελήνη που ακολουθεί τον μήνα του χειμερινού ηλιοστασίου, πραγματοποιείται σπονδή με ελαιόλαδο προς τιμή του Ba'al, με σκοπό την ευημερία και την προστασία του θρησκευτή.
Ashuru Ganni: Τα αρχαία κείμενα μας «καλούν» να εορτάσουμε με ψαρόσουπα σε κήπο ή στην αυλή μας κατά τη διάρκεια της εαρινή ισημερίας του Μαρτίου.
Ashuru Liyati: Το ημερολόγιο Gezer μας προσκαλεί να γιορτάσουμε το θερισμό περίπου τον δεύτερο μήνα μετά την εαρινή ισημερία (Μάιος-Ιούνιος). Το γεμάτο φεγγάρι είναι η σύγχρονη επιλεγμένη ημερομηνία για αυτή τη γιορτή, δεδομένου του ότι οι προσφορές λάμβαναν ιστορικά χώρα κάθε πανσέληνο.
Ashuru Zabri: Η γιορτή τιμά το κλάδεμα και το δέσιμο του Μοτ, τη δύναμη του θανάτου και της ξηρασίας κατά τη διάρκεια της εποχής που τα φρούτα ωριμάζουν. Η σύγχρονη παράδοση γιορτάζει το γεγονός αυτό στο Θερινό Ηλιοστάσιο.
Ra'shu Yeni: Κατά τη διάρκεια του Αυγούστου και του Σεπτεμβρίου (πριν από την φθινοπωρινή ισημερία) η γιορτή αυτή τιμά τη συγκομιδή των φρούτων και το νέο κρασί.
Το Καναανίτικο ημερολόγιο βασίζεται τόσο στο ηλιακό, όσο και στο σεληνιακό, οπότε ο κάθε μήνας ξεκινά με μια νέα σελήνη. Κάθε τρία χρόνια, στο ημερολόγιο προστίθεται ένας νέος μήνας με σκοπό τη ρύθμισή του.
4) Υπάρχουν ιστορικά στοιχεία για το πώς ακριβώς τερματίστηκε η λατρεία των αρχαίων Θεών των Καναανιτών; Πως επιβλήθηκε ο μονοθεϊσμός από τους Ιουδαίους;
Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή στην οποία θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε τον τερματισμό του Καναανίτικου πολυθεϊσμού και την άνοδο του Ισραηλήτικου μονοθεϊσμού, ούτε την άνοδο του Φοινικικού πολιτισμού. Τόσο οι Φοίνικες όσο και οι Ισραηλίτες αποτέλεσαν παράγωγα τέκνα των Καναανιτών. Το βιβλικό εδάφιο που αφορά την καταστροφή των Καναανιτών (Αριθμοί 33:50-56) δεν στηρίζεται σε κανένα ιστορικό ή αρχαιολογικό στοιχείο. Η μετάβαση από την Καναανίτικη κουλτούρα προς αυτές των Ισραηλιτών και Φοινίκων έγινε σταδιακά. Οι Φοίνικες που εγκαταστάθηκαν κατά μήκος της βόρειας Μεσογειακής ακτής του σημερινού Ισραήλ παρέμειναν πολυθεϊστές, ενώ οι καλλιεργητές Ισραηλίτες έγιναν γρήγορα πολυθεϊστές. Κατά την άποψή μου, η άνοδος του ισραηλίτικου μονοθεϊσμού στο νότο σε συνδυασμό με διάφορες επιρροές από εξωγενείς παράγοντες και επαφές με κατεκτημένους λαούς, επηρέασαν και απώθησαν σταδιακά τη θρησκεία των Καναανιτών. ***(δες στο τέλος του κειμένου)
Η σφαγή των ιερέων του Βάαλ από τους Εβραίους (Gustave Dore, 1866)
5) Η Natib Qadish που ασπάζεστε αποτελεί μια προσπάθεια αναβίωσης της θρησκείας της αρχαίας Καναάν. Έχετε καταφέρει να εντοπίσετε κάποια σημάδια προσπαθειών αναβίωσης των δοξασιών αυτών πριν από εσάς, τα τελευταία 2.000 χρόνια;
Ένας μικρός αριθμός μη-σχετιζόμενων άμεσα κινημάτων έχουν συμπεριλάβει Καναανικά ζητήματα σε διάφορους βαθμούς. Το παλαιότερο σχετικό κίνημα που γνωρίζω είναι αυτό του Ohavei Falcha, μια φιλοσοφική κίνηση που ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα, πριν την ανακάλυψη των κειμένων που περιείχαν πληροφορίες για την Καναανίτική θρησκεία στην πόλη Ugarit. Το Ohavei Falcha πιθανότατα επηρέασε τόσο τα κινήματα των Κιμπούτς, όσο και ακόμα μια νεότερη κίνηση, με την ονομασία Am Ha'Aretz, περισσότερο γνωστή ως Amcha. Το Amcha ενσωματώνει και Καναανίτικα και Ισραηλίτικα στοιχεία και είναι μία εκκλησία γνωστή στο Ισραήλ ως «Πρωτόγονη Εβραϊκή Σύνοδος". Τα δύο προαναφερθέντα κινήματα, θα λέγαμε ότι εστιάζουν περισσότερο πάνω στις πτυχές του Ιουδαϊσμού και σε ζητήματα που σχετίζονται με τις απαρχές του Ισραήλ.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 στην Πασαντίνα της Καλιφόρνια, το Ordo Templi Astartes (OTA) ξεκίνησε ερμητικού τύπου ιεροτελεστίες, προσθέτοντας στα τυπικά του Καναανίτικα, Φοινικικά και Ισραηλίτικα στοιχεία στα πρότυπα των τελετουργικών του τάγματος της Χρυσής Αυγής. Κάτι τέτοιο όμως ήταν περισσότερο μια ρομαντική προσπάθεια ανάπτυξης της τελετουργικής καναανίτικης μαγείας, παρά μια αναβίωση της ίδιας της Καναανίτικης θρησκείας.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 μια μικρή ομάδα ανθρώπων συναντήθηκε στις δυτικές ακτές των Η.Π.Α με σκοπό να εξασκήσει τελετουργικά Καναανίτικης και Φοινικικής προέλευσης.
Το 1997, η Lilinah Biti-Anat, μία φίλη και άτομο-κλειδί στις τελετές της Δυτικής Όχθης, ίδρυσε μία διαδυκτιακή LevantPagan ομάδα και δημιούργησε την ιστοσελίδα Qadash Kinahnu. Η Lilinah εστιάζει σε Καναανιτικό και Φοινικό υλικό.
Ανεξάρτητα από όλες αυτές τις κινήσεις ξεκίνησα κοινωνικά events (όπως το "Coffee in Canaan στο Σικάγο, την περίοδο 2002-2003), καθώς επίσης και το διαδικτυκό γκρουπ CanaanitePaganism. Ήταν το 2003 όταν ο όρος Natib Qadish χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά, ενώ τρία χρόνια αργότερα, το 2006, το περιοδικό PanGaia δημοσίευσε το πρώτο άρθρο για το Natib Qadish. Το πρώτο βιβλίο για τη νέα Καναανίτικη θρησκεία εκδόθηκε το 2009 από τον οίκο O-Books με τίτλο Whisper of Stone: Natib Qadish, Modern Canaanite Religion.
To Natib Qadish γεννήθηκε μέσα από τη δίψα για μια περισσότερο σε σχέση με τις προηγούμενες κινήσεις- διεισδυτική ματιά στην εποχή της αρχαίας παγανιστικής Καναάν και να ενσωματώσει το υλικό των αναζητήσεών του στη σύγχρονη έρευνα.
6) Στην ιστοσελίδα σας διαχωρίζετε τους Καναανίτες από τους Ισραηλίτες στην προσπάθειά σας να διαχωρίσετε το Natib Qadish από τον όρο Ιουδαϊκό Παγανισμό. Γιατί το κάνετε αυτό; Ποια είναι τα στοιχεία που διαχωρίζουν τους δύο παραπάνω όρους;
Υπάρχουν δύο ζητήματα που περιλαμβάνονται σε αυτήν την ερώτηση: Ο νέος Ιουδαϊκός Παγανισμός και η αρχαία πολυθεϊστική ισραηλίτικη θρησκεία. Ο νέος Ιουδαϊκός Παγανισμός συνδυάζει στοιχεία του εθνικού Ιουδαϊσμού, της παλαιάς και της νέας Ιουδαϊκής θρησκείας, και στοιχεία New Age, ακόμα και πτυχές της Wicca: Άλλες φορές αυτό προϋποθέτει και την παρουσία αρχαίων Καναανίτικων καταλοίπων, άλλες όχι. Πολλά από τα Ιουδαϊκά έθιμα είναι όντως πολύ παλιά, όμως αρκετά από αυτά έχουν τις ρίζες τους στην Βαβυλωνιακή ή την Αιγυπτιακή παράδοση, ή ακόμα και στις ευρωπαϊκές ειδικά στην Γερμανία και στην Ισπανία- παραδόσεις. Αυτό σημαίνει ότι τα τελευταία έχουν πολύ μικρή συγγένεια με τον Καναανίτικο πολιτισμό.
Σε ότι αφορά τη διάκριση του αρχαίου Ισραηλίτικου πολιτισμού από αυτόν της Καναάν, προσωπικά αντιλαμβάνομαι τους Καναανίτες σαν κάτι το ξεχωριστό από τις δύο παράγωγες κουλτούρες τους, τους Ισραηλίτες και τους Φοίνικες, παρά το γεγονός ότι μοιράζονται αρκετά κοινά γνωρίσματα. Οι μετεξελιχθέντες μονοθεϊστές Ισραηλίτες θα λέγαμε χαριτολογώντας πως «εργάστηκαν» σκληρά για να αποστασιοποιηθούν από τις Καναανίτικες ρίζες τους, φτάνοντας ακόμη και στο σημείο να χαρακτηρίσουν Καναανίτικα στοιχεία της κουλτούρας τους ως ξένες επιρροές. Οι Ισραηλίτες ήθελαν να «απαλλαγούν» από τους Καναανίτες πρόγονούς τους, κάτι που πέτυχαν, σφυρηλατώντας έναν νέο πολιτισμό, μακριά από στοιχεία που τους ένωναν με το παρελθόν τους.
Από τα δύο παράγωγα τέκνα των Καναανιτών, οι Ισραηλίτες επηρεάστηκαν αρκετά από τους Βαβυλώνιους και του Αιγύπτιους, ενώ οι Φοίνικες δέχτηκαν μεγαλύτερες επιρροές από Έλληνες και Ρωμαίους. Οι παραπάνω επιρροές έδωσαν σε αυτές τις δύο νέες κουλτούρες νέες διαστάσεις, τόσο σε σχέση με την αρχαία Καναανίτικη κουλτούρα της εποχής του χαλκού, όσο και αναμεταξύ τους. Οι Καναανίτες της εποχής του χαλκού δέχονταν επιρροές από τους Αμορίτες, τους Βαβυλώνιους, τους Κρήτες, τους Χετταίους και τους Αιγυπτίους. Ναι μεν ο πολιτισμός σχετίζεται με μια συνέχεια μέσα στο χρόνο, όμως σε κάποιο σημείο θα πρέπει να κάνουμε έναν διαχωρισμό ανάμεσα σε μια κουλτούρα και στις υπόλοιπες σχετικές με αυτήν κουλτούρες. Άλλοι θα μπορούσαν να κάνουν τους δικούς τους διαχωρισμούς πάνω σε άλλες λογικές, παρ' όλα αυτά θεωρώ πως υπάρχουν αρκετές διαφορές ανάμεσα σε αυτούς τους τρεις πολιτισμούς-Καναανίτικο, Ισραηλίτικο και Φοινικικό- για να υποστηρίξουμε πως όντως είναι διαφορετικοί.
7) Θα μπορούσε κανείς να εντοπίσει τις ρίζες του εβραίου θεού Yahweh στο Καναανίτικο πάνθεον; Το ίδιο ακριβώς θα ήθελα να σας ρωτήσω και για την περίπτωση του Ιησού. Υπάρχουν τέτοιες μεσσιανικές ιστορίες στους Καναανίτικους μύθους;
Στην Εβραϊκή Βίβλο, οι μελετητές εντοπίζουν για πρώτη φορά τον Ισραηλίτη Θεό έχοντας το όνομα El. Εl στα εβραϊκά σημαίνει θεός. Στη γλώσσα των Ugarit, μια συγγενική γλώσσα, ο όρος Il ή Ilu σημαίνει επίσης θεός. Ο Ilu αποτελεί τον ανώτερο Θεό του Καναανίτικου πανθέου, ώντας γεναιόσωρος και σοφός. Στο βιβλικό κείμενο, όταν ο Μωυσής πηγαίνει στην καιόμενη βάτο, ο θεός που μέχρι τότε ήταν γνωστός στους Ισραηλίτες ως El επανασυστήνεται ως Yahweh (Γιαχβέ) ή YHVH. Αυτό το νέο όνομα θα μπορούσε να έχει τη ρίζα του στη λέξη Yamm, τον εκδικητικό θεό της θάλασσας των Καναανιτών.
Μερικές φορές τα βιβλικά εδάφια δανείζονται τους στίχους τους από την αρχαιότερη ποίηση των κειμένων που βρέθηκαν στην πόλη Ugarit. Ο Ba'lu, θεός της καταιγίδας, δέχεται την εντολή: «θα λάβεις την αιώνια βασιλική εξουσία, η εξουσία σου θα κρατήσει για πάντα», με την επιστροφή του στον θρόνο από την επικράτεια των νεκρών. Παρόμοια, η Βίβλος εξυμνεί τον Yahweh που διαθέτει «ένα αιώνιο βασίλειο, που θα εξουσιάζεις για πάντα». Τα επίθετα που χαρακτηρίζουν τον Ilu (ευεργετικός, δημιουργός των όντων, πατέρας της ανθρωπότητας και πατέρας των αιώνων) είναι τα ίδια με αυτά που χαρακτηρίζουν τον βιβλικό θεό. Οι γραφείς της Βίβλου δανείστηκαν επίσης και επίθετα του Ba'al όπως καβαλάρης των συννέφων και νικητή.
Σε ότι αφορά τον Ιησού και τις μεσσιανικές ιστορίες ...; Στο έπος του Ba'al, o Ba'al υποβάλλει τον εαυτό του σε Mot (θανατική ποινή) και πεθαίνει, όμως αργότερα επιστρέφει από το θάνατο για να παλέψει μαζί του με σκοπό να επικρατήσει. Ο Ba'al παλεύει με τον θάνατο και το χάος έχοντας ως στόχο να ιδρύσει το ειρηνικό βασίλειό του στη Γη. Ένα στοιχείο που αντιγράφηκε στη χριστιανική Καινή Διαθήκη. Σε άλλες ιστορίες από τη Μέση Ανατολή, οι Θεοί Όσιρις και Άττις πεθαίνουν και ανασταίνονται όπως ακριβώς και ο Ιησούς.
Η αρχαία πόλη Ugarit
8 ) Υπάρχουν σήμερα κοινότητες Παγανιστών (είτε Ιουδαίων είτε Καναανιτών) μέσα στο Ισραήλ; Αν ναι, πως αντιμετωπίζονται από το κράτος, το ιερατείο της εβραϊκής θρησκείας και την κοινωνία γενικότερα;
Πέρα από το Ισραήλ, πρέπει να δούμε τι γίνεται και στο Λίβανο. Η περιοχή της αρχαίας Καναάν εκτεινόταν από τις νοτιότερες ακτές της Συρίας, περνούσε μέσα από το Λίβανο, περιελάμβανε ένα μικρό μέρος της δυτικής Ιορδανίας και συνέχιζε μέσα στα όρια του σημερινού Ισραήλ. Προσωπικά διατηρώ επαφές με ανθρώπους από το Ισραήλ και το Λίβανο.
Στο Ισραήλ, η κυβέρνηση πάντως αγνοεί τη δραστηριότητά τους, μιας και έτσι κι αλλιώς δεν αναγνωρίζει της παγανιστικές θρησκείες. Πρόσφατα άκουσα για την ιστορία ενός καλλιτέχνη ο οποίος κατασκεύασε αγάλματα της Θεάς Asherah. Αναγκάστηκε να χαρακτηρίσει αυτά τα αγάλματα ως δημιουργήματα διακόσμησης ή ψυχαγωγίας και όχι λατρείας, λόγω των νόμων που βασίζονται στις θεϊκές εντολές και που απαγορεύουν τη δημιουργία αγαλμάτων των θεοτήτων.
Στο Λίβανο, ο πολίτης θα πρέπει υποχρεωτικά να καταχωρηθεί στα κρατικά έγγραφα ως πιστός αποκλειστικά μιας εκ των τριών επίσημων θρησκειών Ιουδαϊσμός, Ισλαμισμός, Χριστιανισμός- και οφείλει να συμμετέχει ως ένα βαθμό στο πρακτικό κομμάτι της θρησκείας στην οποία ανήκει. Ουσιαστικά το να είσαι παγανιστής ή μέλος οποιασδήποτε άλλης μη επίσημης θρησκείας, αποτελεί παρανομία . Αν ένας πολίτης δεν αποτελέσει μέλος των τριών προαναφερθέντων κυρίαρχων θρησκειών, τότε ουσιαστικά αντιμετωπίζεται ως μη-πολίτης, άρα δεν απολαμβάνει τα δικαιώματα που προσφέρει το κράτος. Κατά μια έννοια λοιπόν αυτό το άτομο παύει να «υπάρχει».
Η Θεά Αστάρτη
9) Έχετε μελετήσει την ελληνική μυθολογία; Θα μπορούσατε να μας αναφέρετε ορισμένες κοινές ιδιότητες ανάμεσα στους Θεούς της αρχαίας Καναανίτικης θρησκείας και σε αυτήν της αρχαίας Ελληνικής;
Οι Θεότητες της Καναάν μοιράζονται ορισμένα κοινά στοιχεία με τους Θεούς του Ελληνικού Πανθέου, παρ' όλα αυτά πρόκειται για διαφορετικά όντα με τη δική τους μυθολογία.
Ο Ilu παρουσιάζει κοινά στοιχεία με τον Κρόνο και τον Δία
Η Athirat έχει το ρόλο της μητέρας και ταιριάζει με την Ήρα, ενώ έχει και τη σοφία της Αθηνάς
Η Αnat παρουσιάζει στοιχεία της πολεμίστριας Αθηνάς, της κυνηγού Αρτέμιδος, ενώ διαθέτει τον χαρακτήρα των Ερινύων.
H Athtart (αργότερα μετονομάστηκε σε Astarte), μοιάζει αρκετά με την Άρτεμη, αν και θα μπορούσε να ταιριάζει περισσότερο με την Θέμιδα.
Ο Ba'al παρουσιάζει κοινά στοιχεία με τον Δία και τον Άρη, ενώ θυμίζει και κάτι από Ηρακλή.
Ο Yamm είναι ο θεός της θάλασσας, όπως ο Ποσειδώνας.
Η Yarikh είναι η θεά Σελήνη και έχει αρκετές ομοιότητες με την Άρτεμη.
Ο Shapshu είναι ο θεός Ήλιος και ταυτίζεται με τον Απόλλωνα.
Ο Rashap διαθέτει τις θεραπευτικές ικανότητες του Απόλλωνα, ενώ σχετίζεται όπως και ο Έλληνας θεός- με την πανούκλα. Σχετίζεται επίσης και με τα σύμβολα του τόξου, του βέλους και της λύρας.
Ο Dagan είναι ο θεός της γεωργίας και μαζί με τη Δήμητρα «επιβλέπουν» τη συγκομιδή των καρπών της γης.
Η Artsu και ο Shamuma αποτελούν τη Γαία και τον Ουρανό
Οι Kathirat, θεότητες της σύλληψης και της γέννησης, ομοιάζουν με την Αφροδίτη.
Ο Ilu ταυτίζεται με τον Κρόνο.
Οι Kathirat αναφέρονται ως οι επτά κόρες, οι Πλειάδες.
Ο Dagan (Δάγων) θα μπορούσε να ταυτιστεί με τον Ζευς Αρότριο.
Στην «Φοινικική Ιστορία» του Φίλωνα της Βύβλου, μερικές από τις Φοινικο-καναανίτικες Θεότητες παρουσιάζουν επίσης κοινά στοιχεία με Έλληνες Θεούς.
10) Τι μπορεί να διαβάσει κανείς στο βιβλίο σας με τίτλο «Whisper of Stone: Natib Qadish, Modern Canaanite Religion»;
Βρισκόμαστε μέσα σε ένα περιβάλλον, το οποίο και χαρακτηρίζεται από μια μονοθεϊστική κουλτούρα. Το βιβλίο αυτό σας καλεί να εξερευνήσετε τους πολυθεϊστικούς παγανιστικούς συμβολισμούς αυτής της κουλτούρας και προσφέρει τρόπους για την επαναφορά αυτών των αρχαίων πρακτικών μέσα από μια νέα πνευματικότητα.
Διαβάστε για τους θρύλους που ενέπνευσαν τη Βίβλο. Αναβιώστε μια αρχαία θρησκεία μέσα από αναδημιουργημένες πρακτικές. Ψεθάψτε έναν θαμμένο πολιτισμό, ανακαλύψτε ξανά ένα πάνθεον και έναν λαό που συνηθίζεται να χαρακτηρίζεται στις μέρες μας ως βίαιος, σεξομανής και απάνθρωπος. Διαβάστε για μια θρησκεία πολύ πιο πλούσια και πολύπλοκη από όσο γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.
*** Σχετικά με την απάντηση στην ερώτηση 4: Η Dawson φαίνεται παραδόξως να έχει μια αρκετά χλιαρή στάση απέναντι στο ζήτημα της σύγκρουσης μεταξύ της παλιάς και της νέας θρησκείας των Ιουδαίων. Ακόμα και αν υποθέσουμε πως η Βίβλος δεν βασίζεται σε κανένα ιστορικό υπόβαθρο, πως θα μπορούσε κανείς να εξηγήσει την πληθώρα των υβριστικών χωρίων κατά των αρχαίων Καναανιτών; Αποκορύφωμα το εδάφιο (Βασιλειών, ΙΗ, 40), όπου ο Θεός δίνει εντολή στον Ηλία να σφάξει τους ιερείς των πολυθεϊστών αδελφών του: «καv ε6πεν ΏΗλιοz πρxς τxν λαyν‡ συλλqβετε τοzς προφuτας τοζ Βqαλ, μηδεvς σωθuτω ξ αPτφν‡ καv συνsλαβον αPτο{ς, καv κατqγει αPτοzς ΏΗλιοz ε0ς τxν χειμqρρουν Κισσφν καv σφαξεν αPτοzς κεΦ.»
Η παραπάνω στάση, ίσως να σχετίζεται με τη σχέση που συνδέει την Dawson με την Universal Life Church, μια πολλυσυλλεκτική θρησκευτική κίνηση στις Η.Π.Α.
--------------------
Βιογραφικό: Οπαδός της αρχαίας πολυθεϊστικής Καναανίτικης κοσμοθέασης για πάνω από 11 χρόνια, η Tess Dawson ηγείται του μεγαλύτερου Καναανίτικου διαδικτυακού παγανιστικού γκρούπ, αποτελώντας ουσιαστικά τη μεγαλύτερη προσωπικότητα της παγανιστικής κοινότητας στη Μέση Ανατολή. Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί στα έντυπα Witches & Pagans, PanGaia, SageWoman, Circle και Pentacle. Το 2009 εξέδωσε το βιβλίο της Natib Qadish, Modern Canaanite Religion. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί της μέσα από το http://canaanitepath.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου