ΙΣΟΚΡ 5.128–136
Γιατί ο Ισοκράτης απευθύνεται στον Φίλιππο – Τα κίνητρα του ρήτορα
Ο Ισοκράτης επικαλέστηκε το παράδειγμα του τυράννου των Φερών Ιάσονα, ο οποίος κέρδισε την εύνοια των υπόλοιπων Ελλήνων, υποσχόμενος απλώς ότι θα τους οδηγήσει εναντίον του Μ. Βασιλιά, και κάλεσε τον Φίλιππο να αποδειχτεί με τις πρωτοβουλίες του ηγέτης στον αγώνα των Ελλήνων εναντίον των Περσών.
[128] Ἴσως δ’ ἄν τινες ἐπιτιμῆσαί μοι τολμήσειαν τῶν
οὐδὲν ἄλλο δυναμένων ἢ τοῦτο ποιεῖν, ὅτι σὲ προειλόμην
παρακαλεῖν ἐπί τε τὴν στρατείαν τὴν ἐπὶ τοὺς βαρβάρους
καὶ τὴν ἐπιμέλειαν τὴν τῶν Ἑλλήνων, παραλιπὼν τὴν
ἐμαυτοῦ πόλιν. [129] ἐγὼ δ’ εἰ μὲν πρὸς ἄλλους τινὰς
πρότερον ἐπεχείρουν διαλέγεσθαι περὶ τούτων ἢ πρὸς τὴν
πατρίδα τὴν αὑτοῦ τὴν τρὶς τοὺς Ἕλληνας ἐλευθερώσασαν,
δὶς μὲν ἀπὸ τῶν βαρβάρων, ἅπαξ δ’ ἀπὸ τῆς Λακεδαιμο-
νίων ἀρχῆς, ὡμολόγουν ἂν πλημμελεῖν· νῦν δ’ ἐκείνην μὲν
φανήσομαι πρώτην ἐπὶ ταῦτα προτρέπων ὡς ἠδυνάμην
μετὰ πλείστης σπουδῆς, αἰσθανόμενος δ’ ἔλαττον αὐτὴν
φροντίζουσαν τῶν ὑπ’ ἐμοῦ λεγομένων ἢ τῶν ἐπὶ τοῦ
βήματος μαινομένων ἐκείνην μὲν εἴασα, τῆς δὲ πραγμα-
τείας οὐκ ἀπέστην. [130] διὸ δικαίως ἄν με πάντες ἐπαι-
νοῖεν ὅτι, τῇ δυνάμει ταύτῃ χρώμενος ἣν ἔχων τυγχάνω,
διατετέλεκα πάντα τὸν χρόνον πολεμῶν μὲν τοῖς βαρβά-
ροις, κατηγορῶν δὲ τῶν μὴ τὴν αὐτὴν ἐμοὶ γνώμην ἐχόν-
των, προτρέπειν δ’ ἐπιχειρῶν οὓς ἂν ἐλπίσω μάλιστα
δυνήσεσθαι τοὺς μὲν Ἕλληνας ἀγαθόν τι ποιῆσαι, τοὺς
δὲ βαρβάρους ἀφελέσθαι τὴν ὑπάρχουσαν εὐδαιμονίαν.
[131] διόπερ καὶ νῦν πρὸς σὲ ποιοῦμαι τοὺς λόγους, οὐκ
ἀγνοῶν ὅτι τούτοις ὑπ’ ἐμοῦ μὲν λεγομένοις πολλοὶ φθο-
νήσουσι, τοῖς δ’ αὐτοῖς τούτοις ὑπὸ σοῦ πραττομένοις
ἅπαντες συνησθήσονται. τῶν μὲν γὰρ εἰρημένων οὐδεὶς
κεκοινώνηκε, τῶν δ’ ὠφελιῶν τῶν κατεργασθησομένων
οὐκ ἔστιν ὅστις οὐκ οἰήσεται μεθέξειν.
[132] Σκέψαι δ’ ὡς αἰσχρὸν περιορᾶν τὴν Ἀσίαν ἄμεινον
πράττουσαν τῆς Εὐρώπης καὶ τοὺς βαρβάρους εὐπορωτέ-
ρους τῶν Ἑλλήνων ὄντας, ἔτι δὲ τοὺς μὲν ἀπὸ Κύρου τὴν
ἀρχὴν ἔχοντας, ὃν ἡ μήτηρ εἰς τὴν ὁδὸν ἐξέβαλε, βασιλέας
μεγάλους προσαγορευομένους, τοὺς δ’ ἀφ’ Ἡρακλέους πε-
φυκότας, ὃν ὁ γεννήσας διὰ τὴν ἀρετὴν εἰς θεοὺς ἀνήγαγε,
ταπεινοτέροις ὀνόμασιν ἢ ’κείνους προσαγορευομένους.
ὧν οὐδὲν ἐατέον οὕτως ἔχειν, ἀλλ’ ἀναστρεπτέον καὶ μετα-
στατέον ἅπαντα ταῦτ’ ἐστίν.
[133] Εὖ δ’ ἴσθι μηδὲν ἄν με τούτων ἐπιχειρήσαντά σε
πείθειν, εἰ δυναστείαν μόνον καὶ πλοῦτον ἑώρων ἐξ αὐτῶν
γενησόμενον· ἡγοῦμαι γὰρ τά γε τοιαῦτα καὶ νῦν σοι πλείω
τῶν ἱκανῶν ὑπάρχειν, καὶ πολλὴν ἀπληστίαν ἔχειν ὅς τις
προαιρεῖται κινδυνεύειν ὥστ’ ἢ ταῦτα λαβεῖν ἢ στερηθῆναι
τῆς ψυχῆς. [134] ἀλλὰ γὰρ οὐ πρὸς τὰς τούτων κτήσεις
ἀποβλέψας ποιοῦμαι τοὺς λόγους, ἀλλ’ οἰόμενος ἐκ τούτων
μεγίστην σοι καὶ καλλίστην γενήσεσθαι δόξαν. ἐνθυμοῦ δ’
ὅτι τὸ μὲν σῶμα θνητὸν ἅπαντες ἔχομεν, κατὰ δὲ τὴν εὔ-
νοιαν καὶ τοὺς ἐπαίνους καὶ τὴν φήμην καὶ τὴν μνήμην
τὴν τῷ χρόνῳ συμπαρακολουθοῦσαν ἀθανασίας μεταλαμ-
βάνομεν, ἧς ἄξιον ὀρεγομένους καθ’ ὅσον οἷοί τ’ ἐσμὲν
ὁτιοῦν πάσχειν. [135] ἴδοις δ’ ἂν καὶ τῶν ἰδιωτῶν τοὺς
ἐπιεικεστάτους ὑπὲρ ἄλλου μὲν οὐδενὸς ἂν τὸ ζῆν ἀντι-
καταλλαξαμένους, ὑπὲρ δὲ τοῦ τυχεῖν καλῆς δόξης ἀπο-
θνήσκειν ἐν τοῖς πολέμοις ἐθέλοντας, ὅλως δὲ τοὺς μὲν
τιμῆς ἐπιθυμοῦντας ἀεὶ μείζονος ἧς ἔχουσιν ὑπὸ πάν-
των ἐπαινουμένους, τοὺς δὲ πρὸς ἄλλο τι τῶν ὄντων
ἀπλήστως διακειμένους ἀκρατεστέρους καὶ φαυλοτέ-
ρους εἶναι δοκοῦντας. [136] τὸ δὲ μέγιστον τῶν εἰρημέ-
νων, ὅτι συμβαίνει τοῦ μὲν πλούτου καὶ τῶν δυναστειῶν
πολλάκις τοὺς ἐχθροὺς κυρίους γίγνεσθαι, τῆς δ’ εὐνοίας
τῆς παρὰ τῶν πολλῶν καὶ τῶν ἄλλων τῶν προειρημένων
μηδένας ἄλλους καταλείπεσθαι κληρονόμους πλὴν τοὺς
ἐξ ἡμῶν γεγονότας. ὥστ’ ᾐσχυνόμην ἄν, εἰ μὴ τούτων
ἕνεκα συνεβούλευον καὶ τὴν στρατείαν ποιεῖσθαι ταύτην
καὶ πολεμεῖν καὶ κινδυνεύειν.
***
Ίσως ήθελον τολμήσει να με επιτιμήσουν μερικοί από εκείνους που δεν έχουν την δύναμιν να κάμνουν τίποτε άλλο παρά να επικρίνουν, διότι επροτίμησα σε να προτρέψω διά την εκστρατείαν εναντίον των βαρβάρων και διά την φροντίδα υπέρ των συμφερόντων των Ελλήνων, παραμελήσας την πατρίδα μου.
Εγώ δε, εάν μεν επεχείρουν να ομιλήσω πρωτύτερα προς άλλους τινάς διά τα ζητήματα ταύτα και όχι προς την πατρίδα μου, η οποία τρεις μεν φοράς ηλευθέρωσε τους Έλληνας από τους βαρβάρους, άπαξ δε από την κυριαρχίαν των Λακεδαιμονίων, πραγματικώς θα ωμολόγουν ότι διέπραξα σφάλμα· τώρα όμως είναι φανερόν, ότι πρώτα–πρώτα εκείνην προέτρεψα όσον ημπορούσα με μεγαλύτερον ενθουσιασμόν διά την πραγματοποίησιν της μεγάλης ταύτης επιχειρήσεως, αλλ' όταν αντελήφθην ότι η πατρίς μου έδιδεν ολιγωτέραν προσοχήν εις εκείνα που έλεγον εγώ παρά εις τους λόγους εκείνων οι οποίοι μαίνονται από του βήματος, εκείνην μεν άφησα ήσυχον, αλλά δεν εγκατέλειψα τον σκοπόν μου. Δικαίως λοιπόν όλοι θα με επήνουν, διότι με όλην την δύναμιν που έχω διαρκώς πολεμώ τους βαρβάρους και κατηγορώ αυτούς που δεν έχουν την ιδίαν γνώμην με εμέ, διαρκώς δε παρακινώ εκείνους που νομίζω ότι θα δυνηθούν να κάμουν κάτι καλόν εις τους Έλληνας και να στερήσουν τους βαρβάρους από την ευτυχίαν που έχουν τώρα. Δι' αυτό ακριβώς και τώρα απευθύνομαι προς σε, χωρίς να αγνοώ, ότι αυτά μεν που λέγονται από εμέ τώρα πολλοί θα φθονήσουν, διά τα ίδια δε πράγματα, αν κατορθώσης να τα τελειώσης, όλοι θα ευχαριστηθούν. Διότι κανείς δεν έχει μετάσχει των συμβουλών μου τούτων, όλοι όμως θα μετάσχουν των ωφελειών, αι οποίαι θα προέλθουν εκ των συμβουλών μου.
Σκέψου τώρα πόσον αισχρόν είναι να ανέχεται κανείς να βλέπη την μεν Ασίαν να είναι περισσότερον ευτυχισμένη από την Ευρώπην, και οι βάρβαροι πλουσιώτεροι από τους Έλληνας· προσέτι δε να ανέχεται να βλέπη εκείνους που έλαβον την εξουσίαν από τον Κύρον, τον οποίον η μητέρα του είχε πετάξει εις τον δρόμον, να προσαγορεύονται μεγάλοι βασιλείς, οι απόγονοι δε του Ηρακλέους, τον οποίον ο πατήρ του διά την αρετήν του τον ανεβίβασε μέχρι των θεών, να προσαγωρεύονται με ονόματα ταπεινότερα από τα ονόματα των βαρβάρων. Από αυτά τίποτε δεν πρέπει να μείνη όπως έχει τώρα, αλλ' όλα πρέπει να ανατραπούν εκ θεμελίων και να μεταβληθούν.
Να είσαι βέβαιος ότι δεν θα επιχείρουν να σου δώσω τας συμβουλάς ταύτας, αν έβλεπον ότι μόνον δύναμις και πλούτος θα προήρχετο από την πραγματοποίησιν των συμβουλών μου· διότι νομίζω ότι βεβαίως τα έχεις τώρα, και μάλιστα πολύ περισσότερα από τους άλλους, και ότι είναι πολύ άπληστος εκείνος που εκτίθεται σε κινδύνους με την απόφασιν ή να αποκτήση αυτά ή να θυσιάση την ζωήν του. Αλλά βεβαίως ομιλώ προς σε, όχι διότι αποβλέπω προς την απόκτησιν τοιούτων αγαθών, αλλά διότι νομίζω ότι εκ τούτων θα αποκτήσης μεγίστην και καλλίστην δόξαν. Να έχης δε κατά νουν, ότι το μεν σώμα όλων μας είναι θνητόν, ενώ τα καλά λόγια, οι έπαινοι, η καλή φήμη και η μνήμη, η οποία μας παρακολουθεί μαζί με τον χρόνον που παρέρχεται, μας κάμνουν να μετέχωμεν της αθανασίας, διά την οποίαν αξίζει όσοι επιθυμούν αυτήν να υποφέρουν ο,τιδήποτε, εφ' όσον το επιτρέπουν αι δυνάμεις των. Δύνασαι δε να ίδης ότι και εκ των ιδιωτών οι πλέον μετριόφρονες με τίποτε άλλο δεν θα ανταλλάξουν την ζωήν των, αλλά είναι διατεθειμένοι να φονεύωνται εις τους πολέμους διά να αποκτήσουν δόξαν αγαθήν· εν γένει δε δύνασαι να ίδης, ότι εκείνοι μεν που επιθυμούν υπόληψιν μεγαλυτέραν από εκείνην που έχουν, επαινούνται, όσοι δε επιδιώκουν οποιονδήποτε άλλο εκ των αγαθών ότι θεωρούνται ακρατείς και φαύλοι. Και το περισσότερον σημαντικόν από όσα είπον είναι το εξής: συμβαίνει τα πλούτη μας και την δύναμίν μας να μας τα αφαιρέσουν οι εχθροί μας, ενώ της ευνοίας και των άλλων αγαθών που ανεφέραμεν ανωτέρω κανένας άλλος δεν γίνεται κληρονόμος παρά οι απόγονοί μας. Ώστε θα ησθανόμην εντροπήν, αν δεν σε προέτρεπον να επιχειρήσης την εκστρατείαν ταύτην και να πολεμής και κινδυνεύης παρακινούμενος εις τούτο από τόσον ευγενή ελατήρια.
Ίσως ήθελον τολμήσει να με επιτιμήσουν μερικοί από εκείνους που δεν έχουν την δύναμιν να κάμνουν τίποτε άλλο παρά να επικρίνουν, διότι επροτίμησα σε να προτρέψω διά την εκστρατείαν εναντίον των βαρβάρων και διά την φροντίδα υπέρ των συμφερόντων των Ελλήνων, παραμελήσας την πατρίδα μου.
Εγώ δε, εάν μεν επεχείρουν να ομιλήσω πρωτύτερα προς άλλους τινάς διά τα ζητήματα ταύτα και όχι προς την πατρίδα μου, η οποία τρεις μεν φοράς ηλευθέρωσε τους Έλληνας από τους βαρβάρους, άπαξ δε από την κυριαρχίαν των Λακεδαιμονίων, πραγματικώς θα ωμολόγουν ότι διέπραξα σφάλμα· τώρα όμως είναι φανερόν, ότι πρώτα–πρώτα εκείνην προέτρεψα όσον ημπορούσα με μεγαλύτερον ενθουσιασμόν διά την πραγματοποίησιν της μεγάλης ταύτης επιχειρήσεως, αλλ' όταν αντελήφθην ότι η πατρίς μου έδιδεν ολιγωτέραν προσοχήν εις εκείνα που έλεγον εγώ παρά εις τους λόγους εκείνων οι οποίοι μαίνονται από του βήματος, εκείνην μεν άφησα ήσυχον, αλλά δεν εγκατέλειψα τον σκοπόν μου. Δικαίως λοιπόν όλοι θα με επήνουν, διότι με όλην την δύναμιν που έχω διαρκώς πολεμώ τους βαρβάρους και κατηγορώ αυτούς που δεν έχουν την ιδίαν γνώμην με εμέ, διαρκώς δε παρακινώ εκείνους που νομίζω ότι θα δυνηθούν να κάμουν κάτι καλόν εις τους Έλληνας και να στερήσουν τους βαρβάρους από την ευτυχίαν που έχουν τώρα. Δι' αυτό ακριβώς και τώρα απευθύνομαι προς σε, χωρίς να αγνοώ, ότι αυτά μεν που λέγονται από εμέ τώρα πολλοί θα φθονήσουν, διά τα ίδια δε πράγματα, αν κατορθώσης να τα τελειώσης, όλοι θα ευχαριστηθούν. Διότι κανείς δεν έχει μετάσχει των συμβουλών μου τούτων, όλοι όμως θα μετάσχουν των ωφελειών, αι οποίαι θα προέλθουν εκ των συμβουλών μου.
Σκέψου τώρα πόσον αισχρόν είναι να ανέχεται κανείς να βλέπη την μεν Ασίαν να είναι περισσότερον ευτυχισμένη από την Ευρώπην, και οι βάρβαροι πλουσιώτεροι από τους Έλληνας· προσέτι δε να ανέχεται να βλέπη εκείνους που έλαβον την εξουσίαν από τον Κύρον, τον οποίον η μητέρα του είχε πετάξει εις τον δρόμον, να προσαγορεύονται μεγάλοι βασιλείς, οι απόγονοι δε του Ηρακλέους, τον οποίον ο πατήρ του διά την αρετήν του τον ανεβίβασε μέχρι των θεών, να προσαγωρεύονται με ονόματα ταπεινότερα από τα ονόματα των βαρβάρων. Από αυτά τίποτε δεν πρέπει να μείνη όπως έχει τώρα, αλλ' όλα πρέπει να ανατραπούν εκ θεμελίων και να μεταβληθούν.
Να είσαι βέβαιος ότι δεν θα επιχείρουν να σου δώσω τας συμβουλάς ταύτας, αν έβλεπον ότι μόνον δύναμις και πλούτος θα προήρχετο από την πραγματοποίησιν των συμβουλών μου· διότι νομίζω ότι βεβαίως τα έχεις τώρα, και μάλιστα πολύ περισσότερα από τους άλλους, και ότι είναι πολύ άπληστος εκείνος που εκτίθεται σε κινδύνους με την απόφασιν ή να αποκτήση αυτά ή να θυσιάση την ζωήν του. Αλλά βεβαίως ομιλώ προς σε, όχι διότι αποβλέπω προς την απόκτησιν τοιούτων αγαθών, αλλά διότι νομίζω ότι εκ τούτων θα αποκτήσης μεγίστην και καλλίστην δόξαν. Να έχης δε κατά νουν, ότι το μεν σώμα όλων μας είναι θνητόν, ενώ τα καλά λόγια, οι έπαινοι, η καλή φήμη και η μνήμη, η οποία μας παρακολουθεί μαζί με τον χρόνον που παρέρχεται, μας κάμνουν να μετέχωμεν της αθανασίας, διά την οποίαν αξίζει όσοι επιθυμούν αυτήν να υποφέρουν ο,τιδήποτε, εφ' όσον το επιτρέπουν αι δυνάμεις των. Δύνασαι δε να ίδης ότι και εκ των ιδιωτών οι πλέον μετριόφρονες με τίποτε άλλο δεν θα ανταλλάξουν την ζωήν των, αλλά είναι διατεθειμένοι να φονεύωνται εις τους πολέμους διά να αποκτήσουν δόξαν αγαθήν· εν γένει δε δύνασαι να ίδης, ότι εκείνοι μεν που επιθυμούν υπόληψιν μεγαλυτέραν από εκείνην που έχουν, επαινούνται, όσοι δε επιδιώκουν οποιονδήποτε άλλο εκ των αγαθών ότι θεωρούνται ακρατείς και φαύλοι. Και το περισσότερον σημαντικόν από όσα είπον είναι το εξής: συμβαίνει τα πλούτη μας και την δύναμίν μας να μας τα αφαιρέσουν οι εχθροί μας, ενώ της ευνοίας και των άλλων αγαθών που ανεφέραμεν ανωτέρω κανένας άλλος δεν γίνεται κληρονόμος παρά οι απόγονοί μας. Ώστε θα ησθανόμην εντροπήν, αν δεν σε προέτρεπον να επιχειρήσης την εκστρατείαν ταύτην και να πολεμής και κινδυνεύης παρακινούμενος εις τούτο από τόσον ευγενή ελατήρια.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου