Θάρρος

Το θάρρος αυτό δεν είναι το αντίθετο της απελπισίας. Συχνά θα βρεθούμε αντιμέτωποι με την απόγνωση, όπως άλλωστε έχει βρεθεί κάθε ευαίσθητος άνθρωπος τις τελευταίες δεκαετίες. Έτσι, ο Κίρκεγκαρντ, ο Νίτσε, ο Καμύ και ο Σατρ ισχυρίστηκαν ότι θάρρος δεν είναι η απουσία απελπισίας• είναι μάλλον η ικανότητα να προχωρούμε σε πείσμα της απόγνωσης.

Το θάρρος που απαιτείται δεν είναι μόνο πείσμα, ασφαλώς θα χρειαστεί να δημιουργήσουμε μαζί με άλλους. Αλλά αν δεν εκφράζεις τις δικές σου αυθεντικές ιδέες, αν δεν ακούς την ίδια σου την ύπαρξη, θα έχεις προδώσει τον εαυτό σου. Και επίσης θα έχεις προδώσει την κοινωνία μας, αποτυγχάνοντας να συνεισφέρεις στο μερίδιό σου στο σύνολο.

Κύριο χαρακτηριστικό αυτού του θάρρους είναι ότι απαιτεί ένα κέντρο μέσα στο είναι μας, χωρίς το οποίο θα νιώθαμε κενοί. Το εσωτερικό «κενό» αντιστοιχεί με την εξωτερική απάθεια• και η απάθεια μακροπρόθεσμα καταλήγει σε δειλία. Αυτός είναι ο λόγος που πρέπει πάντοτε να βασίζουμε τη στοχοπροσήλωσή μας στο κέντρο της ύπαρξής μας, αλλιώς καμία δέσμευση δεν θα είναι εντέλει αυθεντική.

Το θάρρος επιπλέον δεν πρέπει να συγχέεται με την αποκοτιά. Ό,τι μασκαρεύεται σε θάρρος, μπορεί να αποδειχθεί απλώς λεονταρισμός, αντιστάθμισμα του υποσυνείδητου φόβου και επίδειξη «ανδρισμού» όπως στους πιλότους «επικίνδυνων αποστολών» του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η έσχατη κατάληξη μιας τέτοιας σπουδής είναι να καταφέρεις να σκοτωθείς ή τουλάχιστον να βρεθείς με σπασμένο κεφάλι από κάποιο αστυνομικό κλομπ – και τα δύο ελάχιστα παραγωγικοί τρόποι να δείξεις το θάρρος σου.

Το θάρρος δεν είναι ένα ακόμα προτέρημα, μια ακόμα αρετή ανάμεσα σε άλλες προσωπικές αρετές, όπως η αγάπη ή η αφοσίωση. Είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο πατούν και πραγματοποιούνται όλα τα άλλα προτερήματα και οι αρετές. Χωρίς το θάρρος, η αγάπη μας ξεθωριάζει σε απλή εξάρτηση. Χωρίς το θάρρος, η αφοσίωση γίνεται συμμόρφωση.

Η λέξη θάρρος έχει συνώνυμη τη δάνεια λέξη κουράγιο, ομόρριζη με τη γαλλική λέξη coeur, που σημαίνει «καρδιά». Συνεπώς, όπως ακριβώς, η καρδιά του ανθρώπου, στέλνοντας το αίμα στα χέρια, τα πόδια και τον εγκέφαλο εξασφαλίζει τη λειτουργία όλων των άλλων οργάνων, έτσι και το θάρρος επιτρέπει την ύπαρξη όλων των ψυχολογικών αρετών. Χωρίς αυτό, οι άλλες αξίες καταντούν απλά κακέκτυπα αρετής.

Στον άνθρωπο το θάρρος είναι απαραίτητο για να καταστεί δυνατό το είναι και το γιγνέσθαι. Μία διεκδίκηση, μία κάποια δέσμευση είναι ουσιώδης, αν ο εαυτός πρόκειται να είναι πραγματικός με κάποιο τρόπο. Αυτή είναι η διαφορά ανάμεσα στους ανθρώπους και την υπόλοιπη φύση. Το βελανίδι γίνεται δρυς αναπτυσσόμενο αυτόματα• δεν του χρειάζεται καμιά δέσμευση. Το ίδιο και το γατάκι, γίνεται μεγάλη γάτα βασισμένο μόνο στο ένστικτο. Η Φύση και το είναι ταυτίζονται σε όντα όπως αυτά. Αλλά ο άντρας ή η γυναίκα ολοκληρώνονται ως άνθρωποι μόνο μέσα από τις επιλογές τους και τη δέσμευσή τους σε αυτές. Οι άνθρωποι αποκτούν αξία και αξιοπρέπεια με τη βοήθεια της πλειάδας των αποφάσεων που παίρνουν μέρα με τη μέρα. Αυτές οι αποφάσεις απαιτούν θάρρος. Γι' αυτόν τον λόγο ο Πάουλ Τιλλίχ αναφέρεται στο θάρρος ως οντολογικό – δηλαδή θεμελιώδες για την ύπαρξή μας.