Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία

3. Κλασική εποχή (508-323 π.Χ.)

3.1. Ιστορικές συνθήκες

Πλούσια σε εξελίξεις, η Κλασική[1] εποχή θα μπορούσε να χωριστεί στις παρακάτω περιόδους, με τα συμβατικά τους ονόματα:

3.1.Α. Περσικά (508-479 π.Χ.)

Στα μέσα του 6ου π.Χ. αιώνα οι ιωνικές και αιολικές πόλεις της Μικρασίας, η Μαγνησία, η Κολοφώνα, η Σμύρνη, η Έφεσος κ.ά. (όχι όμως η Μίλητος) βρίσκονταν κάτω από την επικυριαρχία των Λυδών. Το 546 π.Χ. ο Κύρος ο Β' των Περσών διάλυσε το λυδικό κράτος και υπόταξε τη μια μετά την άλλη τις ελληνικές πόλεις (εκτός πάλι από τη Μίλητο).[2] Η βαριά περσική κυριαρχία προκάλεσε δυσφορία στις ελληνικές πόλεις και οδήγησε στην ιωνική επανάσταση του 499 π.Χ., που όμως απότυχε. Η νίκη των Περσών ολοκληρώθηκε με την άλωση και την καταστροφή της Μιλήτου, το 494 π.Χ.

Για να τιμωρήσουν τάχα την Αθήνα και την Ερέτρια, που είχαν βοηθήσει τους Ίωνες, οι Πέρσες επιχείρησαν τρεις φορές να επεκτείνουν την κυριαρχία τους στην Ελλάδα, αλλά: (α) ο Μαρδόνιος είδε τον στόλο του να διαλύεται από κακοκαιρία στον Άθω (492 π.Χ.), (β) ο Δάτης και ο Αρταφέρνης προχώρησαν και ισοπέδωσαν την Ερέτρια, αλλά νικήθηκαν κατά κράτος στον Μαραθώνα (490 π.Χ.), και (γ) ο διάδοχος του Δαρείου, ο Ξέρξης, μπορεί να πέρασε από τις Θερμοπύλες, που υπερασπιζόταν ο Λεωνίδας, και να κατάστρεψε την Αθήνα, αλλά το ναυτικό του κατατροπώθηκε στη Σαλαμίνα (480 π.Χ) και ο στρατός του στις Πλαταιές (479 π.Χ.). Τον ίδιο χρόνο, η ναυμαχία της Μυκάλης επισφράγισε την ελληνική νίκη, και η κατάληψη της Σηστού στα στενά του Ελλησπόντου προετοίμασε την αθηναϊκή ηγεμονία.

3.1.Β. Πεντηκονταετία (479-431 π.Χ.)

Ανάμεσα σε δύο πολέμους, η Πεντηκονταετία[3] ταυτίζεται με τη μεγάλη ακμή της αθηναϊκής δημοκρατίας. Οι νίκες στα Περσικά έχουν δοξάσει την Αθήνα, που ιδρύει τη Συμμαχία της Δήλου και ηγεμονεύει δικαιωματικά στον ελληνικό κόσμο. Οι κυβερνήτες της, αιρετοί από την εκκλησία του δήμου, είναι σημαντικές προσωπικότητες: ο Θεμιστοκλής, ο Κίμων, ο Εφιάλτης, ο Περικλής - πολιτικοί που συνδυάζουν την έμπνευση και τον σωστό σχεδιασμό με την αποτελεσματική πράξη.

Ο Περικλής, που ως αρχηγός της δημοκρατικής παράταξης κυβέρνησε την Αθήνα για τριάντα και παραπάνω χρόνια (461-429 π.Χ.) ενίσχυσε το δημοκρατικό πολίτευμα, οχύρωσε την Αθήνα από στεριά και θάλασσα, ανάπτυξε το εμπόριο, επέκτεινε την αθηναϊκή επιρροή σε Ανατολή και Δύση, και ακόμα προγραμμάτισε και πραγμάτωσε την ανοικοδόμηση της Ακρόπολης, που οι αρχαϊκοί ναοί της είχαν καταστραφεί από τον Ξέρξη.

Τέτοια ανάπτυξη και τόσες επιτυχίες φυσικό ήταν να έχουν και την αρνητική τους πλευρά: η μεταφορά του ταμείου της συμμαχίας από τη Δήλο στην Αθήνα, οι παρεμβάσεις στα εσωτερικά των συμμαχικών πόλεων, η οικονομική τους εκμετάλλευση, η σκληρή τιμωρία όσων αποστατούσαν, και άλλα ανάλογα φαινόμενα είχαν με τον καιρό αποτέλεσμα οι σύμμαχοι να νιώθουν υποτελείς και η Αθήνα να ασκεί επεκτατική και ιμπεριαλιστική περισσότερο παρά συμμαχική πολιτική. Έτσι κι αλλιώς, στόχος του Περικλή ήταν να συνενώσει κάτω από την ηγεσία της Αθήνας ολόκληρη την Ελλάδα·[4] όμως τα σχέδια του σκόνταψαν στη δικαιολογημένη αντίδραση της Σπάρτης.

Η ολιγαρχική Σπάρτη είχε και αυτή κερδίσει μεγάλη δόξα στα Περσικά· όμως στα χρόνια που ακολούθησαν χρειάστηκε να αντιμετωπίσει πλήθος δυσκολίες: η συνοχή της Πελοποννησιακής Συμμαχίας κινδύνευε από το φιλελεύθερο δημοκρατικό ρεύμα που είχαν δημιουργήσει οι νίκες εναντίον των Περσών· ο παλιός της εχθρός, το Άργος, σε συνεργασία με την Αθήνα, ενίσχυε και συντόνιζε τις αντιλακωνικές κινήσεις στην Αρκαδία, στην Ηλεία και αλλού· οι είλωτες επαναστάτησαν το 468 π.Χ., η εξέγερση τους κράτησε δέκα ολόκληρα χρόνια, και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, το 464 π.Χ. ένας φοβερός σεισμός ισοπέδωσε τη Λακωνία και σκότωσε περισσότερες από 20.000 ανθρώπους, δημιουργώντας ένα ακόμα πρόβλημα, δημογραφικό.

Αντιμέτωποι με τόσες δυσκολίες, οι πάντα συντηρητικοί έφοροι όχι μόνο διατήρησαν, αλλά και ενίσχυσαν τον στατικό χαρακτήρα της πόλης, που πια αντιστεκόταν σε κάθε νεωτερισμό. Κλεισμένη στον εαυτό της η Σπάρτη αναγκάστηκε από τα πράγματα να ανεχτεί τη ραγδαία πρόοδο της Αθήνας, αλλά βέβαια δεν παράλειψε να αντιδρά, τόσο με πολιτικές ενέργειες, υποστηρίζοντας τα ολιγαρχικά κόμματα σε άλλες πόλεις, όσο και με στρατιωτικές παρεμβάσεις, όπου και όταν παρουσιαζόταν ευκαιρία. Τέλος, ύστερα από πολλές συγκρούσεις, με τις τριαντάχρονες σπονδές του 446 π.Χ., η Αθήνα και η Σπάρτη αναγνώρισαν καθεμιά την ηγετική θέση της άλλης στη Συμμαχία της Δήλου και στην Πελοποννησιακή Συμμαχία αντίστοιχα.

3.1.Γ. Πελοποννησιακός πόλεμος (431-404 π.Χ.)

Οι τριαντάχρονες σπονδές άντεξαν δεκατέσσερα χρόνια, αλλά το 431 π.Χ., με αφορμή το μεγαρικό ψήφισμα,[5] ξεκίνησε ο πόλεμος «που συγκλόνισε τους Έλληνες και μερικούς από τους βαρβάρους και, μπορεί κανείς να πει, ολόκληρο σχεδόν τον κόσμο» (Θουκυδίδης 1.2). Ο Πελοποννησιακός πόλεμος κράτησε είκοσι εφτά χρόνια και στο μεγαλύτερο μέρος του ήταν αμφίρροπος: η νίκη μεταπηδούσε από το ένα στο άλλο στρατόπεδο και οι εχθροπραξίες διακόπτονταν από περιόδους ειρήνης, ώσπου το 404 π.Χ. οι Σπαρτιάτες πολιορκούν στενά την Αθήνα και επιβάλλουν τους όρους τους.

Για το σύνολο της Ελλάδας, η βραχύβια κυριαρχία των Σπαρτιατών και η πρόσκαιρη κατάλυση της αθηναϊκής δημοκρατίας δεν είχαν τόση σημασία όσην οι καταστροφές που προκάλεσε και στις δύο παρατάξεις ο πόλεμος και η φθορά των ελληνικών δυνάμεων. Έτσι, η σύγκρουση ανάμεσα στα δύο ελληνικά στρατόπεδα έδωσε τη δυνατότητα στην Περσία να ρυθμίζει με τις συμμαχίες και το χρυσάφι της τις τύχες της Ελλάδας.

3.1.Δ. Τέταρτος αιώνας (404-323 π.Χ.)

Η αθηναϊκή δημοκρατία αποκαταστάθηκε κιόλας το 403 π.Χ.· μέσα σε λίγα χρόνια η Αθήνα απόχτησε πάλι ισχυρό ναυτικό, τα μακρά τείχη ξαναχτίστηκαν, και το 378 π.Χ. συγκροτήθηκε η δεύτερη Αθηναϊκή Συμμαχία. Ωστόσο, σε ολόκληρη την Ελλάδα τίποτα δεν ήταν όπως παλιά: τα πολιτεύματα, δημοκρατικά και ολιγαρχικά, λειτουργούσαν με συνέπεια αλλά χωρίς την αρχική τους δυναμική· οι συμμαχίες σχηματίζονταν και διαλύονταν με το παραμικρό, τα πλήθη αδιαφορούσαν, οι ηγετικές προσωπικότητες σπάνιζαν - και ουσιαστικός ρυθμιστής των πολιτικών πραγμάτων ήταν οι Πέρσες, που υποδαύλιζαν τον ανταγωνισμό ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις, χρηματοδοτούσαν τους πολέμους, καθόριζαν τους νικητές και υπαγόρευαν τους όρους της ειρήνης. Μέσα από όλα αυτά αναδύθηκε, ως εθνική αναγκαιότητα, η ιδέα του πανελληνισμού, το όραμα μιας Ελλάδας που, ενωμένη κάτω από ισχυρή ηγεσία, θα πολεμούσε τους Πέρσες για να απαλλαγεί από την κηδεμονία τους.

Διαφορετική πορεία ακολούθησε το βασίλειο της Μακεδονίας, που τον 4ο π.Χ. αιώνα γνώρισε τη μεγαλύτερή του ανάπτυξη. Έχοντας υποτάξει τους λαούς του Βορρά, ο Φίλιππος, που βασίλεψε από το 359 ως το 336 π.Χ., προχώρησε να επεκτείνει την εξουσία του ανατολικά προς τη Χαλκιδική και τη Θράκη, νότια προς τη Θεσσαλία και τη Στερεά και δυτικά προς την Ήπειρο. Προικισμένος με εξαιρετικές στρατηγικές και διπλωματικές ικανότητες, ο Φίλιππος κατόρθωσε, με σκληρούς αγώνες, να κυριαρχήσει. Το 337 π.Χ. στο συνέδριο της Κορίνθου υποχρέωσε τις πόλεις να υπογράψουν συμμαχία των Ελλήνων για κοινή ειρήνη και να τον αναγνωρίσουν στρατηγό αυτοκράτορα εναντίον των Περσών. Είχε αρχίσει να προετοιμάζει την εκστρατεία, όταν, για άγνωστο λόγο, δολοφονήθηκε. Τα σχέδιά του ανάλαβε να πραγματοποιήσει, άξιος διάδοχος, ο Αλέξανδρος, που σε δώδεκα χρόνια (334-323 π.Χ.) κατάλυσε το Περσικό κράτος, κατάκτησε την Αίγυπτο και οδήγησε τα ελληνικά στρατεύματα νικηφόρα ως τις Ινδίες.
---------------------------
1. Το επίθετο κλασικός προέρχεται από το λατινικό classicus, που αρχικά σήμαινε «εξαιρετικός, πρώτης (κοινωνικής) τάξεως». Αργότερα, στα λατινικά χρησιμοποιήθηκε για τους εξοχότερους συγγραφείς, και μετά την Αναγέννηση στις νεότερες γλώσσες για ολόκληρη την εποχή της μεγάλης ακμής του αρχαιοελληνικού και του ρωμαϊκού κόσμου - τους συγγραφείς, τους καλλιτέχνες και τα έργα τους. Με το ίδιο επίθετο μπορούμε σήμερα να χαρακτηρίσουμε οποιοδήποτε έργο, συγγραφέα ή καλλιτέχνη ξεπερνά με την εξαιρετική του ποιότητα τα όρια της εποχής και του τόπου του.

2. Παράλληλα οι Πέρσες, με βασιλιά τον Δαρείο, είχαν υποτάξει τη Θράκη ως τον Δούναβη (513 π.Χ.) και αρκετά νησιά στο Αιγαίο.

3. Ο όρος είναι αρχαίος ελληνικός, αλλά τα χρόνια δεν είναι ακριβώς πενήντα.

4. Εδώ εντάσσεται η αποτυχημένη προσπάθεια του Περικλή να συγκαλέσει το 448 π.Χ. πανελλήνιο συνέδριο με θέμα την εξασφάλιση της ειρήνης, την ελευθερία της ναυσιπλοΐας κλπ., αλλά και ο πανηγυρικός χαρακτήρας που πήρε πέντε χρόνια αργότερα ο πανελλήνιος αποικισμός των Θουρίων.

5. Με εισήγηση του Περικλή, η εκκλησία του δήμου είχε εγκρίνει ψήφισμα που απαγόρευε στους Μεγαρίτες να προσεγγίζουν τα λιμάνια των συμμαχικών πόλεων και να συναλλάσσονται στην αθηναϊκή αγορά. Έτσι, τα Μέγαρα, που συμμετείχαν στην Πελοποννησιακή Συμμαχία, καταδικάζονταν σε οικονομικό μαρασμό.

Ο Ξενοφώντας, ο αρχαιοελληνικός κόσμος και ο περσικός δάκτυλος

Μετά τα γεγονότα στο Λέχαιο ο Αγησίλαος εκστράτευσε εναντίον της Ακαρνανίας. Λεηλάτησε τους αγρούς, άρπαξε πολλά ζώα κι επικράτησε, όταν οι Ακαρνάνες του έκαναν επίθεση με πολλούς πελταστές προσπαθώντας να επαναλάβουν την τακτική του Ιφικράτη στο Λέχαιο. Αποχώρησε όμως άμεσα επιτρέποντας στους κατοίκους να σπείρουν τη γη, αν και θα μπορούσε να το αποτρέψει παρατείνοντας την παραμονή του.

Το αποτέλεσμα της πράξης αυτής φάνηκε την επόμενη χρονιά (έχουμε μπει πια στο 388 π.Χ.) όταν απείλησε τους Ακαρνάνες με νέα εκστρατεία εναντίον τους: «σκέφτηκαν» (οι Ακαρνάνες) «ότι καθώς οι πόλεις τους βρίσκονταν στο εσωτερικό της χώρας, αν ο εχθρός κατέστρεφε το στάρι τους θα ‘ταν το ίδιο σαν να στρατοπέδευε γύρω στις πόλεις και να τις πολιορκούσε. Έστειλαν λοιπόν πρέσβεις στη Λακεδαίμονα, που έκαναν συμμαχία με τους Λακεδαιμονίους. Έτσι τέλειωσε η υπόθεση των Ακαρνάνων». (4,7,1). Το να έχει κάποιος κάτι και να φοβάται μην το χάσει κρίνεται απείρως προτιμότερο απ’ την απελπισία του να μην έχει τίποτα. Κι ο Αγησίλαος φαίνεται να το γνωρίζει καλά αυτό.

Από τη στιγμή, όμως, που η εκστρατεία στην Ακαρνανία ήταν πλέον αχρείαστη οι Λακεδαιμόνιοι είχαν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να προκαλέσουν ζημιές στο Άργος. Ο προκλητικός τρόπος που προσάρτησε την Κόρινθο, η εκδίωξη των εκεί ολιγαρχικών, οι επαίσχυντες εκτελέσεις, οι δολοπλοκίες και η αναγκαστική απομάκρυνση όσων φιλοσπαρτιατών διασώθηκαν δε θα μπορούσαν να περάσουν έτσι. Ο Αγησίπολις «εισέβαλε στο έδαφός τους – πράγμα που προκάλεσε μεγάλη ταραχή και φόβο και στον αγροτικό και στον αστικό πληθυσμό». (4,7,3).

Η συνταγή πλέον γνωστή: καταστροφή της υπαίθρου και γενική λεηλασία μέχρι τα τείχη της πόλης. Ο Αγησίπολις μάλιστα – ανταγωνιζόμενος τον Αγησίλαο – ρωτούσε να μάθει μέχρι πού είχε φτάσει εκείνος, όταν εκστράτευσε στο Άργος, για να τον ξεπεράσει. Στην προσπάθειά του αυτή έφτασε μπροστά στα τείχη, ξεπερνώντας ακόμη και την τάφρο που τα περιέβαλλε.

Προκάλεσε τέτοιο πανικό στους Αργείους, που έκλεισαν τις πύλες αφήνοντας απ’ έξω τους Βοιωτούς ιππείς, κυριολεκτικά στο έλεος των Σπαρτιατών: «αναγκάστηκαν να κολλήσουν σαν τις νυχτερίδες στα τείχη, κάτω από τις επάλξεις – και πολλοί άνδρες κι άλογα θα ‘χαν σκοτωθεί από βέλη, αν οι Κρητικοί τοξότες δεν τύχαινε να λείπουν εκείνη την ώρα σε μιαν επιδρομή στο Ναύπλιο». (4,7,6).

Όμως, ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι επιχειρήσεις στη θάλασσα, όπου ο Κόνων με το Φαρνάβαζο – μετά την εξόντωση του σπαρτιατικού στόλου – πηγαίνουν ανενόχλητοι από νησί σε νησί διώχνοντας το Λακεδαιμόνιο αρμοστή και υποσχόμενοι ελευθερία. Παρακολουθούμε την απόλυτη αντιστροφή από τα χρόνια του Θουκυδίδη, όταν η Σπάρτη απελευθέρωνε τα νησιά με τη βοήθεια των Περσών διώχνοντας τους Αθηναίους. Οι κάτοικοι των νησιών είναι και πάλι πρόθυμοι να απελευθερωθούν και «υποδέχονταν τις διαβεβαιώσεις μ’ εκδηλώσεις χαράς κι επιδοκιμασίας, και μ’ όλη τους την καρδιά έστελναν δώρα φιλοξενίας στον Φαρνάβαζο». (4,8,2).

Το μόνο που αλλάζει είναι η στάση των Αθηναίων, που φαίνονται πιο έμπειροι στη χειραγώγηση: «ο Κόνων ήταν που είχε πείσει το Φαρνάβαζο ότι τέτοια τακτική θα τους εξασφάλιζε τη φιλία όλων των πόλεων· αλλιώτικα, του ‘λεγε, αν έδειχνε πρόθεση να τις υποδουλώσει, και η καθεμιά ξεχωριστά ήταν σε θέση να του δημιουργήσει προβλήματα και επιπλέον υπήρχε κίνδυνος να καταλάβουν οι Έλληνες τι συμβαίνει και να ενωθούν. Αυτά τα επιχειρήματα είχαν πείσει τον Φαρνάβαζο». (4,8,2).

Ο Κόνων φαίνεται να γνωρίζει τις ισορροπίες. Ο ρόλος του απελευθερωτή είναι πιο ευχάριστος. Στο κάτω – κάτω, αφού την ισχύ την έχει η Σπάρτη, ας αναλάβει και τη φθορά της. Το προσωπείο της χειραφέτησης ταιριάζει σ’ αυτόν που ονειρεύεται την ισχύ, όχι σ’ αυτόν που την έχει. Το παιχνίδι της απελευθέρωσης πρέπει να παιχτεί σωστά κι ο Φαρνάβαζος το κατανόησε αμέσως.

Το ότι οι Αθηναίοι εγκαθιστούν δημοκρατίες δε φαίνεται να τον ανησυχεί και πολύ. Έτσι κι αλλιώς επεκτατισμό κάνουν. Οι ανίσχυροι θα είναι πάντα υποτελείς. Ας έχουν όποιο πολίτευμα βολεύει. Τα προτεκτοράτα μαθαίνουν γρήγορα το ρόλο τους. Δεν είναι κακό να ελπίζουν. Το θέμα είναι να ανατραπούν οι Σπαρτιάτες. Όλα τα υπόλοιπα είναι ασήμαντες λεπτομέρειες.

Από την πλευρά τους οι Σπαρτιάτες έπρεπε να περάσουν στην αντεπίθεση. Ο χάρτης είναι αμείλικτος. Τα νησιά που χάνονται πρέπει να αντικατασταθούν. Ο Δερκυλίδας θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Όταν διαλύθηκε το ναυτικό της Σπάρτης, δεν εγκατέλειψε το έδαφός του, όπως έκαναν όλοι οι άλλοι αρμοστές, αλλά έμεινε στην Άβυδο και κατάφερε να την κρατήσει σύμμαχο των Λακεδαιμονίων υποσχόμενος παντοτινή συμμαχία και, φυσικά, απελευθέρωση από το Φαρνάβαζο.

Πήρε το λαό με το μέρος του και πέρασε κι απέναντι στη Σηστό συγκεντρώνοντας όλους αυτούς που απέκτησαν γη λόγω της σπαρτιατικής παρουσίας και που φανερά ήταν με το μέρος της Σπάρτης. Ο Φαρνάβαζος κίνησε αμέσως για τη Σηστό και απείλησε ότι θα κηρύξει τον πόλεμο. Ζήτησε μάλιστα και την παρουσία του Κόνωνα, που έσπευσε να βοηθήσει: «Βλέποντας ωστόσο ότι δεν κατάφερνε να τους υποτάξει επέστρεψε στην έδρα του, αφήνοντας εντολή στον Κόνωνα να καλοπιάσει τις πόλεις του Ελλησπόντου, έτσι ώστε να συγκεντρώσουν ως την άνοιξη όσο γινόταν πιο πολύ ναυτικό». (4,8,6).

Οι Πέρσες αυτή τη φορά φαίνονται πιο επιθετικοί. Ο Φαρνάβαζος «εξαγριωμένος όπως ήταν με τους Λακεδαιμονίους γι’ αυτά που του είχαν κάνει, το ‘χε βάλει κύριο σκοπό του να τους ξεπληρώσει όσο μπορούσε, μεταφέροντας τον πόλεμο στον τόπο τους». (4,8,6).

Το ίδιο επιδίωξε – με τρομερή επιτυχία – κι ο Τιθραύστης. Εκείνος, όμως, περιορίστηκε στη δωροδοκία. Ο Φαρνάβαζος θέλει πιο δραστικά μέτρα. Μαζί με τον Κόνωνα θα βάλει πλώρη για τη Σπάρτη έχοντας ως ορμητήριο τη Μήλο: «Πρώτα πήγε στις Φερές και λεηλάτησε εκείνη την περιοχή, κι ύστερα έκανε αποβάσεις σε διάφορα σημεία της παραλίας, προκαλώντας όσες καταστροφές μπορούσε. Γρήγορα ωστόσο ανησύχησε από την έλλειψη λιμανιών και τροφίμων και φοβήθηκε μήπως οι Λακεδαιμόνιοι στείλουν ενισχύσεις· γύρισε λοιπόν πίσω κι έφυγε, και αγκυροβόλησε στον Φοινικούντα των Κυθήρων». (4,8,7).

Κατέλαβε την πόλη των Κυθήρων, όρισε διοικητή τον Αθηναίο Νικόφημο κι έφυγε για τον Ισθμό της Κορινθίας. Μάζεψε τους συμμάχους κι έκανε τα πάντα για να τους εμφυσήσει την πεποίθηση της νίκης και την εμπιστοσύνη στο βασιλιά. Φυσικά, δεν παρέλειψε να τους αφήσει κι όσα χρήματα είχε μαζί του. Δεν υπήρχε καλύτερη στιγμή για τον Κόνωνα να αρπάξει την ευκαιρία: «Τότε ο Κόνων του ζήτησε να του δώσει εκείνου τον στόλο, λέγοντας ότι αναλαμβάνει να τον συντηρήσει με τους πόρους των νησιών και να τον οδηγήσει στην πατρίδα του, να βοηθήσει τους Αθηναίους να ξαναχτίσουν τα Μακρά Τείχη και τα τείχη του Πειραιά – και το ‘ξερε, είπε, ότι αυτό θ’ αποτελούσε το μεγαλύτερο δυνατό πλήγμα για τους Λακεδαιμονίους». (4,8,9).

Ο Κόνων έφερε τα πράγματα όπως έπρεπε για τους Αθηναίους. Βάζοντας τα ίδια τα πληρώματα των καραβιών να δουλεύουν και ξοδεύοντας τα λεφτά του Φαρναβάζου κατάφερε να χτίσει και πάλι τα τείχη της Αθήνας με τη βοήθεια εθελοντών που ήρθαν από τη Βοιωτία κι από άλλες συμμαχικές πόλεις. Η ήττα του πελοποννησιακού πολέμου έχει πλέον παρέλθει και η Αθήνα φιλοδοξεί να διεκδικήσει τα παλιά μεγαλεία.

Από την άλλη, τα χρήματα που άφησε ο Φαρνάβαζος στην Κόρινθο ενίσχυσαν το ναυτικό εκεί προξενώντας απώλειες στα σπαρτιατικά πλοία. Αν και τελικά οι Σπαρτιάτες διατήρησαν την κυριαρχία στο Ρίο, ήταν φανερό ότι τα πράγματα είχαν αλλάξει. Όταν έφτασαν στη Σπάρτη και τα νέα των αθηναϊκών τειχών, δεν υπήρχε πια καμία αμφιβολία. Αν ήθελαν να διατηρηθούν στη θέση που είχαν, έπρεπε να κάνουν συμμαχικό άνοιγμα. Και πού αλλού θα μπορούσαν να απευθυνθούν, αν όχι στους Πέρσες; «Τότε σκέφτηκαν ότι αν ειδοποιούσαν γι’ αυτά τον Τιρίβαζο, τον στρατηγό του Βασιλέως, ο Τιρίβαζος ή θα πήγαινε με το μέρος τους ή τουλάχιστον θα έπαυε να συντηρεί το ναυτικό του Κόνωνος. Αποφάσισαν λοιπόν να του στείλουν τον Ανταλκίδα». (4,8,12).

Η κίνηση αυτή δε θα μπορούσε να αφήσει ασυγκίνητο το άλλο στρατόπεδο: «όταν το έμαθαν οι Αθηναίοι, έστειλαν κι εκείνοι πρέσβεις – μαζί με τον Κόνωνα – τον Ερμογένη, τον Δίωνα, τον Καλλισθένη και τον Καλλιμέδοντα. Ζήτησαν κι από τους συμμάχους τους να στείλουν κι εκείνοι πρέσβεις, κι ήρθαν από τους Βοιωτούς, από την Κόρινθο και το Άργος». (4,8,13). Όλος ο ελληνικός κόσμος συνωστίζεται στην αυλή του βασιλιά. Ο περσικός δάκτυλος φαίνεται κυρίαρχος του τοπίου.

Βεβαίως, οι Σπαρτιάτες είναι οι μεγάλοι ζημιωμένοι: «Αφού έφτασαν στην έδρα του Τιριβάζου, ο Ανταλκίδας του είπε ότι είχε έρθει με προτάσεις ειρήνης ανάμεσα στην πόλη του και στον Βασιλέα – και μάλιστα τέτοιας ειρήνης, όπως από καιρό την επιθυμούσε ο Βασιλεύς: γιατί οι Λακεδαιμόνιοι, είπε, δεν διεκδικούσαν από τον Βασιλέα τις ελληνικές πόλεις της Ασίας· όσο για τις υπόλοιπες πόλεις κι όλα τα νησιά, αρκούσε στους Λακεδαιμονίους να μείνουν ανεξάρτητα». (4,8,14).

Θα ήταν αδύνατο οι προτάσεις αυτές να μην ικανοποιήσουν τον Τιρίβαζο. Η πολιτική του Αγησιλάου, που είχε απορρίψει πολύ καλύτερους όρους επιμένοντας στην πολιτική του επεκτατισμού, απεδείχθη ζημιογόνος. Ο πόλεμος μεταφέρθηκε στην Πελοπόννησο, οι εχθροί δυνάμωσαν πολύ και η Σπάρτη γνώρισε φθορά τόσο στην ισχύ, όσο και στο γόητρό της. Οι προτάσεις αυτές είναι η παραδοχή της αποτυχίας, που τώρα τους έφερε σε δύσκολη θέση. Είναι η ώρα της Σπάρτης να γνωρίσει τα αδιέξοδα της ισχύος.

Από την άλλη, το στρατόπεδο των Αθηναίων δεν ήθελε ούτε να ακούει τους όρους του Ανταλκίδα: «οι Αθηναίοι φοβήθηκαν ότι αν συμφωνούσαν να δοθεί ανεξαρτησία στα νησιά θα ‘χαναν τη Λήμνο, την Ίμβρο και τη Σκύρο· οι Θηβαίοι ότι θ’ αναγκάζονταν ν’ αφήσουν ανεξάρτητες τις πόλεις τις Βοιωτίας· οι Αργείοι, τέλος, ότι αν γινόταν τέτοια συνθήκη ειρήνης δεν θα μπορούσαν – όπως ήθελαν – να κρατήσουν προσαρτημένη την Κόρινθο. Έτσι ματαιώθηκε τότε η σύναψη ειρήνης, κι όλοι γύρισαν στις πατρίδες τους». (4,8,15).

Τα πράγματα έχουν ήδη ανατραπεί. Οι Σπαρτιάτες, που υποτίθεται ότι είναι σε θέση ισχύος, προτείνουν ανεξαρτησία και οι αντίπαλοι, που υποτίθεται ότι θέλουν να τους ανατρέψουν, φοβούνται μη χάσουν τα κεκτημένα. Όποιος νιώθει ισχυρός δεν μπορεί να μιλά για ανεξαρτησία. Η ανεξαρτησία θα είναι πάντα η διεκδίκηση των ανίσχυρων.

Το ζήτημα είναι ότι ο Τιρίβαζος ενθουσιάστηκε από τις προτάσεις. Μολονότι δεν μπορούσε να αποφασίσει ο ίδιος (αυτό ήταν θέμα του βασιλιά), πήρε ξεκάθαρα το μέρος των Σπαρτιατών δίνοντάς τους λεφτά και φυλακίζοντας τον Κόνωνα με γελοίες προφάσεις. Όταν, όμως, έφυγε για να εκθέσει στο βασιλιά την κατάσταση, εκείνος έστειλε προς αντικατάστασή του, για όσο θα έλειπε, το Στρούθα, ο οποίος ήταν ορκισμένος εχθρός των Λακεδαιμονίων – και της πολιτικής του Αγησιλάου ειδικότερα – και ευνοούσε κατάφωρα τους Αθηναίους.

Από την πλευρά τους οι Λακεδαιμόνιοι, όταν κατάλαβαν τις διαθέσεις του Στρούθα, έστειλαν εναντίον του το Θίβρωνα: «Αυτός πέρασε στην Ασία κι άρχισε να λεηλατεί τα εδάφη του Βασιλέως με ορμητήρια την Έφεσο και τις πόλεις της πεδιάδας του Μαιάνδρου Πριήνη, Λεύκοφρυ και Αχίλλειο». (4,8,17).

Βρισκόμαστε μπροστά σ’ ένα διπλωματικό κομφούζιο, που μοιραία έχει και στρατιωτικές προεκτάσεις. Οι Σπαρτιάτες επιδιώκουν τη συμμαχία του βασιλιά και ταυτόχρονα λεηλατούν τη γη του. Οι Πέρσες στρατηγοί είναι διχασμένοι. Ο Τιρίβαζος υποστηρίζει τους Σπαρτιάτες και ο Στρούθας τους Αθηναίους. Ο καθένας ενεργεί όπως θέλει, χωρίς εντολές, χωρίς κάποιο κεντρικό σχεδιασμό, χωρίς καμία οργάνωση. Θα έλεγε κανείς ότι τα γεγονότα εξελίσσονται από μόνα τους.

Το μόνο που μένει είναι οι συγκρούσεις. Ο Στρούθας θα εξοντώσει το Θίβρωνα και θα διαλύσει το στρατό του. Η Σπάρτη θα στείλει το Διφρίδα, που θα περισώσει τις συμμαχικές πόλεις και θα αιχμαλωτίσει την κόρη του Στρούθα αποκτώντας πολλά λύτρα. Η Ρόδος θα γίνει δημοκρατική και οι Λακεδαιμόνιοι θα προσπαθήσουν να την ανακτήσουν. Στέλνουν τον Έκδικο με λίγες δυνάμεις και τελικά τον αντικαθιστούν με τον Τελευτία, στον οποίο δίνουν περισσότερες.

Τα πράγματα παίρνουν τέτοιες διαστάσεις, που πλέον χάνεται το νόημα του ποιος πολεμάει ποιον. Ο Τελευτίας, καθώς πηγαίνει στη Ρόδο αιχμαλωτίζει τα δέκα πολεμικά του Φιλοκράτη, που έστελναν οι Αθηναίοι στην Κύπρο, για να βοηθήσουν το σύμμαχό τους Ευαγόρα, που μάχονταν εναντίον των Περσών. Ο Ξενοφώντας σχολιάζει: «Σ’ εκείνη την περίσταση στάθηκε αλλοπρόσαλλη η συμπεριφορά και των δύο παρατάξεων· από τη μια μεριά οι Αθηναίοι, που ήσαν φίλοι του Βασιλέα, έστελναν συμμαχική βοήθεια στον Ευαγόρα που τον πολεμούσε· από την άλλη ο Τελευτίας, την ώρα που οι Λακεδαιμόνιοι πολεμούσαν τον Βασιλέα, κατέστρεφε έναν στόλο που πήγαινε κι αυτός να τον πολεμήσει». (4,8,24).

Ο αρχαίος κόσμος είναι πιο μπερδεμένος από ποτέ. Η αβεβαιότητα της τροπής που θα πάρει η περσική βοήθεια έχει φέρει τα πάνω κάτω. Όλοι φιλοδοξούν να την έχουν κι όλοι δυσπιστούν. Όλοι καλοπιάνουν κι όλοι συγκρούονται με τους Πέρσες. Τελικά, όλοι συγκρούονται με όλους.

Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες το μόνο που απομένει είναι το παιχνίδι της διαρκούς προσέλκυσης όλο και περισσότερων πόλεων. Οι Αθηναίοι προκειμένου να προστατέψουν τη Ρόδο στέλνουν το Θρασύβουλο, τον ηγέτη των δημοκρατικών που συνέτριψε τους Τριάντα τυράννους. Εκείνος κατανοώντας ότι η Ρόδος είναι αδύνατο να κινδυνέψει στράφηκε προς τον Ελλήσποντο αναζητώντας νέους συμμάχους. Συμφιλίωσε το βασιλιά των Οδρυσών Αμήδοκο με το Σεύθη και τους έκανε και τους δυο συμμάχους της Αθήνας. Πήγε στο Βυζάντιο και το έκανε δημοκρατικό. Έκανε δεσμούς φιλίας με τους Καλχηδονίους.

Στη Μυτιλήνη συνέτριψε στην πόλη Μήθυμνα τον Λακεδαιμόνιο αρμοστή Θηρίμαχο κάνοντας όλο το νησί δημοκρατικό. Όταν έφτασε στην Άσπενδο, αγκυροβόλησε στον ποταμό Ευρυμέδοντα. Ήρθε σε συνεννόηση με τους κατοίκους και μάλιστα πήρε και λεφτά για να συνεχίσει τον αγώνα. Επειδή, όμως, οι στρατιώτες του λεηλάτησαν κάποια κτήματα, οι Ασπένδιοι εξοργίστηκαν και σε αιφνιδιαστική επίθεση που έκαναν τη νύχτα τον σκότωσαν μέσα στη σκηνή του. Ο Ξενοφώντας σχολιάζει: «Τέτοιος στάθηκε ο θάνατος του Θρασυβούλου, που είχε τη φήμη ενός αληθινά εξαίρετου ανθρώπου». (4,8,31).

Οι επιτυχίες, όμως, του Θρασύβουλου στον Ελλήσποντο θορύβησαν τους Σπαρτιάτες. Ο Αναξίβιος κατόρθωσε να πείσει τους εφόρους να τον στείλουν αρμοστή στην Άβυδο και να αντικαταστήσει το Δερκυλίδα, αν και δεν υπήρχε κανένα παράπονο σε βάρος του. Μόλις έφτασε άρχισε τις επιδρομές και τις λεηλασίες. Σε απάντηση οι Αθηναίοι έστειλαν τον Ιφικράτη με οχτώ πλοία και χίλιους διακόσιους πελταστές.

Αρχικά, περιορίστηκαν σε αψιμαχίες μικρής κλίμακας. Η μεγάλη στιγμή για τον Ιφικράτη έφτασε όταν έμαθε ότι ο Αναξίβιος πήγε στην Άντανδρο, για να την πάρει με το μέρος του. Του έστησε ενέδρα στο δρόμο της επιστροφής σ’ ένα ιδανικό γι’ αυτόν έρημο σημείο πάνω στο βουνό. Ο Αναξίβιος νομίζοντας ότι διασχίζει φιλικό έδαφος κι έχοντας εσφαλμένες πληροφορίες ότι τάχα ο Ιφικράτης έπλεε για την Προκόννησο προχωρούσε χωρίς προφυλάξεις.

Τα πράγματα ήταν πολύ εύκολα για τον Ιφικράτη. Με μια ξαφνική επίθεση συνέτριψε τον αντίπαλο στρατό επαναλαμβάνοντας το θρίαμβο στο Λέχαιο. Ο ίδιος ο Αναξίβιος έπεσε ηρωικά. Ο Ελλήσποντος βρισκόταν πια σε αθηναϊκά χέρια.

Ξενοφώντος, Ελληνικά

Πάντα ελεύθερος: Η αιώνια ρέουσα στιγμή της αληθινής ζωής

Στην καρδιά της πραγματικότητας βρίσκεται ένας βαθύς χώρος, μια διάσταση ύπαρξης που υπερβαίνει τα κατασκευάσματα της σκέψης. Όταν ζείτε σε αυτόν τον χώρο, βυθισμένοι πλήρως σε ό,τι συμβαίνει χωρίς τις παραμορφώσεις των νοητικών κατασκευών, κατοικείτε στο Τώρα – το Αληθινό Μη Κατασκευασμένο Τώρα. Αυτό δεν είναι το τώρα κατασκευασμένο από τη σκέψη, αλλά η γνήσια στιγμή όπου η ζωή εξελίσσεται και ξεδιπλώνεται. Αυτός είναι ο μόνος Πραγματικός Χρόνος, το αιώνιο παρόν όπου τα πάντα είναι σε ροή, ανανεώνονται συνεχώς.

Το να ζεις σε αυτή τη Ρευστή Στιγμή σε τοποθετεί έξω από τον χρόνο – τον γραμμικό χρόνο της σκέψης. Το παρελθόν, συλλογικό και ατομικό, μπορεί να σε έφερε σε αυτό το σημείο, αλλά τώρα, διαλύεται σε ασχετοσύνη. Βρίσκεσαι ισορροπημένος στην αιώνια στιγμή, μια αδιάκοπη ροή που αφήνει πίσω όλα τα φαινόμενα χωρίς προσκόλληση ή κατάλοιπο.

Σε αυτή την κατάσταση, ζείτε έξω από το χρόνο επειδή είστε εξ ολοκλήρου αποδεσμευμένοι από αυτό που συμβαίνει. Δεν υπάρχει παραμονή στο παρελθόν, ούτε προσμονή για το μέλλον, ούτε φαντασία μιας άλλης ζωής. Είστε Απολύτως Ελεύθεροι από τους γραμμικούς περιορισμούς της σκέψης. Αυτός ο τρόπος ζωής δεν παράγει αποτελέσματα με τη συμβατική έννοια. δεν δημιουργεί κάρμα. Είστε πραγματικά ελεύθεροι.

Το να ζεις στην Αιώνια Ροή Στιγμή σημαίνει να βιώνεις την πραγματικότητα όπως είναι. Αυτή είναι μια κατάσταση Ενοποιημένου Πεδίου Συνείδησης που υπάρχει πάντα, ανεξάρτητα από εξωτερικούς ή εσωτερικούς παράγοντες. Ακόμα κι αν το σώμα καταρρεύσει και χάσετε την επαφή με τον εξωτερικό κόσμο, εξακολουθείτε να αντιλαμβάνεστε το Εσωτερικό Σύμπαν. Και ακόμα κι αν αυτή η Εσωτερική Αντίληψη εξαντληθεί, παραμένετε έξω από όλα τα κατασκευάσματα, ανεξάρτητα από την κίνηση και την ακινησία. Είσαι Πάντα Ελεύθερος.

Αυτές οι εμπειρίες, διαχρονικές και οικουμενικές, έχουν καταγραφεί εδώ και χιλιάδες χρόνια. Είναι μια θαυμάσια συνειδητοποίηση, όταν συναντάς αυτές τις αλήθειες στα αρχαία ιερά κείμενα, να βλέπεις ότι αυτό που βιώνεις σήμερα αντηχεί με τη σοφία των περασμένων αιώνων. Αυτή η κατανόηση αποκαλύπτει μια συνέχεια συνειδητοποίησης, μια γενεαλογία ατόμων που έχουν υπερβεί τη συνηθισμένη ύπαρξη.

Αυτή η καταγωγή σχηματίζει έναν «λαό» διαφορετικό από εκείνους που περπατούν στη γη απορροφημένοι στο πρόσκαιρο. Αυτά τα άτομα, που έχουν αγγίξει το αιώνιο, μοιράζονται ένα κοινό νήμα επίγνωσης, μια σύνδεση που εκτείνεται σε χιλιετίες. Έχουν γευτεί την ίδια αλήθεια, έχουν βιώσει την ίδια ελευθερία και έχουν ζήσει στο ίδιο αιώνιο Τώρα.

Στον μυστικισμό της ζωής στην Αιώνια Ρευστή Στιγμή, βρίσκουμε μια βαθιά απελευθέρωση. Είναι μια κατάσταση όπου κάποιος είναι ελεύθερος από τα βάρη του χρόνου και της σκέψης, όπου η ζωή βιώνεται στην πιο αγνή της μορφή. Αυτή η ελευθερία δεν εξαρτάται από εξωτερικές συνθήκες ή εσωτερικές καταστάσεις. είναι μια εγγενής ιδιότητα της αληθινής επίγνωσης.

Το να ζεις σε αυτή την κατάσταση σημαίνει να είσαι πάντα ελεύθερος. Ελεύθερος από το παρελθόν, ελεύθερος από το μέλλον, ελεύθερος από τις κατασκευές του μυαλού. Είναι να βιώνεις τη ζωή όπως είναι αληθινά – διαρκώς ανανεωτική, πάντα παρούσα και βαθιά πραγματική. Αυτή είναι η ουσία της αληθινής ζωής, η απόλυτη κατάσταση ύπαρξης, η κορυφή της ανθρώπινης εμπειρίας.

Λοιπόν, αγκαλιάστε τη Ρέουσα Στιγμή. Ζήστε στο αιώνιο Τώρα. Ζήστε την πραγματικότητα που ξεπερνά το χρόνο και τη σκέψη. Γίνετε μέρος της γενεαλογίας εκείνων που έχουν αγγίξει το αιώνιο και ανακαλύψτε τη βαθιά ελευθερία που βρίσκεται στην καρδιά της ύπαρξης. Αυτός είναι ο δρόμος του αληθινού μυστικισμού, το ταξίδι προς την Απόλυτη Ελευθερία, η συνειδητοποίηση της Αιώνιας Ροής Στιγμής.

Γίνε η Σιωπή: Αγκαλιάζοντας τη Θρησκεία της Σιωπής

Στην καρδιά της ύπαρξης, πέρα από τη σύλληψη των λέξεων και την εμβέλεια της σκέψης, βρίσκεται η μόνη αληθινή θρησκεία: η θρησκεία της σιωπής. Αυτή η ΣΙΩΠΗ δεν είναι απλώς η απουσία ήχου. είναι η βαθιά ακινησία στα θεμέλια κάθε ύπαρξης, το θεμέλιο πάνω στο οποίο στηρίζονται όλες οι αντιλήψεις και όλη η δημιουργία.

Η ΒΑΘΙΑ ΣΙΩΠΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ είναι η μόνη πραγματικότητα. Υπερβαίνει τη θεωρία, αψηφά την έκφραση και καθιστά τις λέξεις ανεπαρκείς. Αυτή είναι η Ανέκφραστη Έκφραση της Αλήθειας, η απόλυτη πραγματικότητα που όλες οι άλλες αλήθειες προσπαθούν να αντικατοπτρίσουν αλλά ποτέ δεν αποτυπώνουν πλήρως. Όλες οι άλλες αλήθειες δεν είναι παρά κατασκευές του μυαλού, φευγαλέες και ανούσιες σε σύγκριση με αυτήν την αιώνια σιωπή.

Το να Ζεις σε αυτήν την πραγματικότητα σημαίνει να ΒΛΕΠΕΙΣ τον κόσμο με όραμα χωρίς σύννεφα, να ρέεις με τη στιγμή στο σύμπαν των φαινομένων χωρίς να κολλάς, χωρίς αντίσταση. Αυτή είναι η Μόνη Σωστή Δράση, ο αληθινός δρόμος της ενασχόλησης με τη ζωή. Είναι ένας τρόπος ύπαρξης που δεν επιδιώκει να αγκιστρωθεί στο παροδικό, αλλά κινείται ρευστά, αγκαλιάζοντας την κάθε στιγμή καθώς έρχεται και φεύγει.

Το να βρίσκεσαι σε αυτή την κατάσταση σημαίνει να υπάρχεις εκτός χρόνου, να ξεπερνάς τον κύκλο του ερχομού και του πηγαιμού. Αυτή είναι η Μόνο Πραγματική Επίτευξη, η κορυφή της πνευματικής συνειδητοποίησης. Είναι μια κατάσταση καθαρής ύπαρξης, απεριόριστη από το χρονικό, απαλλαγμένη από τους περιορισμούς του παρελθόντος και του μέλλοντος.

ΓΙΝΕ ΕΝΑ ΜΕ ΤΗ ΣΙΩΠΗ! ΝΑ ΕΙΣΑΙ Η ΣΙΩΠΗ, ο πρωταρχικός ήχος που γεννά τη μελωδία των φαινομένων. Αυτή η σιωπή είναι η πηγή όλης της δημιουργίας, η ατέρμονη κίνηση που δεν σταματά ούτε αφήνει ίχνη. Είναι η δυναμική ακινησία που ρέει μέσα από όλα τα πράγματα, το αόρατο ρεύμα που διαμορφώνει τον κόσμο. Το να είσαι αυτή η σιωπή σημαίνει να συγχωνεύεσαι με την Απόλυτη Παρουσία, να διαλύεσαι στην άπειρη έκταση της καθαρής ύπαρξης.

Σε αυτή την κατάσταση, δεν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ του παρατηρητή και του παρατηρούμενου, δεν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ του εαυτού και του σύμπαντος. Υπάρχει μόνο η συνεχής, αδιάσπαστη εμπειρία της παρούσας στιγμής. Αυτή είναι η ουσία της αληθινής ζωής, η απόλυτη μορφή ενασχόλησης με τη ζωή. Είναι μια πρόσκληση να αφήσετε όλες τις προσκολλήσεις, να απελευθερώσετε όλες τις κατασκευές του νου και να βυθιστείτε πλήρως στη ροή της ύπαρξης.

Η θρησκεία της Σιωπής μας καλεί σε μια ανώτερη κατανόηση, σε μια βαθύτερη εμπειρία της πραγματικότητας. Μας ζητά να ξεπεράσουμε τον θόρυβο του μυαλού, να προχωρήσουμε πέρα από τους περισπασμούς της σκέψης και της επιθυμίας και να βρούμε το αληθινό μας σπίτι στην ηρεμία της ύπαρξης. Αυτό δεν είναι ένα ταξίδι γίγνεσθαι αλλά μια συνειδητοποίηση αυτού που ήδη υπάρχει. Είναι μια επιστροφή στην αληθινή μας φύση, μια αναγνώριση της σιωπηλής παρουσίας που βρίσκεται κάτω από όλη την ύπαρξη.

Αγκαλιάζοντας αυτή τη σιωπή, βρίσκουμε την ελευθερία να ζήσουμε πλήρως, να ασχοληθούμε με τη ζωή χωρίς προσκόλληση, να βιώσουμε τον κόσμο με διαύγεια και βάθος. Γινόμαστε η σιωπή, ο πρωταρχικός ήχος, η ατέρμονη κίνηση που διαμορφώνει το σύμπαν. Βρισκόμαστε στην απόλυτη παρουσία, στην απέραντη ακινησία που είναι η πηγή όλης της δημιουργίας.

Αυτό είναι το μονοπάτι του αληθινού διαλογισμού, το ταξίδι της πνευματικής αφύπνισης. Είναι μια πρόσκληση να είσαι η σιωπή, να αγκαλιάσεις την ακινησία στην καρδιά της ύπαρξης και να ζήσεις σε αρμονία με τη ροή της ζωής. Σε αυτή την κατάσταση, ανακαλύπτουμε τη βαθιά αλήθεια ότι η σιωπή δεν είναι η απουσία ζωής, αλλά η πληρέστερη έκφρασή της.

Γίνε η Σιωπή. Αγκαλιάστε τη ΒΑΘΙΑ ΣΙΩΠΗ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ. Ζήστε στο αιώνιο τώρα, απαλλαγμένο από τους περιορισμούς του χρόνου και της σκέψης. Αυτή είναι η αληθινή θρησκεία, η απόλυτη πραγματικότητα, η ουσία κάθε ύπαρξης. Αυτός είναι ο δρόμος προς την αληθινή φώτιση, ο δρόμος προς την απόλυτη παρουσία.

Αγκαλιάζοντας το Άπειρο: Ο Μυστικισμός του Αληθινού Διαλογισμού

Στα βάθη του Αληθινού Διαλογισμού, υπάρχει μια απόλυτη σιωπή - μια σιωπή που υπερβαίνει την ύπαρξη, τη σκέψη και την επιθυμία. Είναι η βαθιά ακινησία του ίδιου του σύμπαντος. Μέσα σε αυτήν την ιερή σιωπή, στέκεσαι Εδώ, Αεικίνητος, πέρα από τα όρια του χρόνου, μάρτυρας της ροής όλων όσων συμβαίνουν. Η ζωή και τα φαινόμενα της αναδύονται, ακμάζουν και σβήνουν, αλλά εσύ μένεις ακλόνητος, σιωπηλός μάρτυρας του αιώνιου χορού της ύπαρξης.

Είσαι εδώ! Αυτό το Εδώ δεν είναι σημείο σε χάρτη, ούτε τοποθεσία που δεσμεύεται από συντεταγμένες. Το Εδώ είναι Παντού. Καθώς επεκτείνεστε σε αυτήν την κατάσταση καθαρής επίγνωσης, συνειδητοποιείτε ότι έχετε ήδη φτάσει παντού. Σε αυτή την απέραντη έκταση, υπάρχει μια Βαθιά Σιωπή από την οποία αναδύονται τα πάντα. Είναι μια σιωπή πλήρης σε δυνατότητες, μια αίσθηση απεραντοσύνης που δεν γνωρίζει όρια, μια αντίληψη της αιωνιότητας πέρα από τη ροή του χρόνου και των φαινομένων.

Είστε και Έξω και Μέσα, διασχίζοντας τους κόσμους της μορφής και της αμορφίας. Τρέχεις μέσα από τις μυριάδες εκδηλώσεις του σύμπαντος, ωστόσο παραμένεις ανέγγιχτος, επιστρέφοντας στο κέντρο σου χωρίς να κολλάς σε τίποτα. Είσαι τόσο αέρινος όσο το Τίποτα, τόσο παρών όσο η Πανταχού Παρουσία. Είστε πλήρως Ζωντανοί στο Απόλυτο σας ξύπνημα.

Αυτό είναι έτσι! Έτσι είναι!

Σε αυτή την κατάσταση του Αληθινού Διαλογισμού, ξεπερνάτε τις συνηθισμένες διαστάσεις της ύπαρξης. Αξιοποιείς τη διαχρονική ουσία που βρίσκεται κάτω από όλη τη δημιουργία. Αυτή η σιωπή δεν είναι ένα κενό αλλά μια πληρότητα, μια ησυχία γεμάτη με τον παλμό της ίδιας της ζωής. Είναι από αυτή τη σιωπή που όλα βγαίνουν μπροστά και στην οποία όλα επιστρέφουν.

Σε αυτή την ακίνητη κατάσταση, βλέπεις τον κόσμο με διαύγεια. Αντιλαμβάνεσαι την παροδική φύση όλων των φαινομένων, καταλαβαίνοντας ότι είναι φευγαλέες εκφράσεις του αιώνιου. Στέκεσαι ως μάρτυρας του κοσμικού παιχνιδιού, ανέγγιχτος από την παροδικότητα του, γειωμένος στο αιώνιο Εδώ.

Το να βιώσεις αυτή την κατάσταση σημαίνει να ξυπνήσεις στην απεραντοσύνη της ύπαρξης. Είναι να αντιλαμβάνεσαι τη διασύνδεση όλων των πραγμάτων, να βλέπεις τα νήματα της ζωής να υφαίνουν μέσα από το ύφασμα του σύμπαντος. Δεν είσαι ξεχωριστός από αυτή την απεραντοσύνη. είσαι αναπόσπαστο κομμάτι του. Σε αυτή τη συνειδητοποίηση, βρίσκετε μια αίσθηση γαλήνης, μια βαθιά ακινησία που διαποτίζει την ύπαρξή σας.

Είστε και ο παρατηρητής και ο παρατηρούμενος, ο μάρτυρας και η μαρτυρία. Είσαι η σιωπή που γεννά τη συμφωνία της ζωής, η ησυχία που επιτρέπει τον χορό της ύπαρξης. Σε αυτή την κατάσταση καθαρής επίγνωσης, είστε ελεύθεροι από τα όρια του χρόνου, απελευθερωμένοι από τις αλυσίδες της σκέψης και της επιθυμίας.

Ο Αληθινός Διαλογισμός είναι η συνειδητοποίηση αυτής της αιώνιας κατάστασης. Είναι η αναγνώριση ότι είσαι πάντα Εδώ, πάντα Παντού, πάντα στο Τώρα. Είναι η ενσάρκωση της Πανταχού παρουσίας, η ζωντανή έκφραση της Απόλυτης Αφύπνισης.

Αυτό δεν είναι μια κατάσταση που πρέπει να επιτευχθεί, αλλά μια συνειδητοποίηση αυτού που ήδη υπάρχει. Είναι μια αφύπνιση στην αληθινή σας φύση, μια επιστροφή στην ουσία της ύπαρξής σας. Σε αυτή τη συνειδητοποίηση, βρίσκεις την ελευθερία να ζεις πλήρως, να αγκαλιάζεις τη ροή της ζωής χωρίς προσκόλληση, να βιώνεις την απεραντοσύνη της ύπαρξης σε κάθε στιγμή.

Αγκαλιάστε αυτή την Άπειρη Σιωπή. Σταθείτε Εδώ, Ακίνητοι, και δείτε την εξέλιξη του σύμπαντος. Δείτε την ομορφιά και την παροδικότητα όλων των φαινομένων και αναγνωρίστε την αιώνια ουσία που τα κρύβει. Αυτός είναι ο μυστικισμός του Αληθινού Διαλογισμού—μια πρόσκληση να αφυπνιστείτε στο άπειρο, να ζήσετε στο αιώνιο Εδώ και να αγκαλιάσετε την πληρότητα της ζωής με ανοιχτή καρδιά και ακίνητο μυαλό.

Αυτό είναι έτσι! Έτσι είναι!

Ο Αιώνιος Χορός του Θεϊκού Νου: Ένα ταξίδι στη μυστικιστική σιωπή

Στην απέραντη έκταση της ύπαρξης, όπου οι ανεξιχνίαστες εκτάσεις του σύμπαντος συμπλέκονται με τα οικεία βάθη της ανθρώπινης ψυχής, υπάρχει μια βαθιά αλήθεια: ο Θείος Νους κινείται με τέτοια ταχύτητα που όλα τελειώνουν πριν καν αρχίσουν. Αυτή η δήλωση, φορτωμένη με μυστικιστική σημασία, μας καλεί να υπερβούμε τις συνηθισμένες αντιλήψεις μας για το χρόνο και το χώρο, προτρέποντάς μας να εξερευνήσουμε τις αινιγματικές σφαίρες όπου η ίδια η πραγματικότητα μοιάζει μόνο ένα φευγαλέο όνειρο. Είναι σε αυτή τη μυστικιστική εξερεύνηση που αποκαλύπτουμε την απόλυτη ουσία όλης της δημιουργίας, όλων των φαινομένων - τη σιωπή.

Ο Θεϊκός Νους: Πέρα από τον χρόνο και τον χώρο

Για να κατανοήσουμε την ταχύτητα του Θείου Νου, πρέπει πρώτα να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχει πέρα από τους περιορισμούς της χρονικής και χωρικής μας κατανόησης. Στο βασίλειο του Θείου, ο χρόνος δεν είναι γραμμικός αλλά μάλλον μια ταυτόχρονη ξεδίπλωση όλων των πιθανοτήτων. Κάθε αρχή, κάθε τέλος, κάθε στιγμή στο ενδιάμεσο—αυτά δεν είναι παρά εφήμερο τρεμόπαιγμα στην απέραντη, αιώνια συνείδηση που είναι ο Θείος Νους.

Φανταστείτε, αν θέλετε, έναν απέραντο ωκεανό καθαρής συνείδησης, απεριόριστο και άπειρο. Κάθε κυματισμός στην επιφάνειά του αντιπροσωπεύει μια στιγμή, ένα γεγονός, μια σκέψη. Ωστόσο, αυτοί οι κυματισμοί δεν προχωρούν με γραμμικό τρόπο. ανεβαίνουν και πέφτουν ταυτόχρονα, συνυφασμένα σε έναν χορό κοσμικής συγχρονικότητας. Σε αυτόν τον ωκεανό, ό,τι υπήρξε, είναι, ή θα υπάρξει, υπάρχει σε μια κατάσταση αέναου τώρα, ένα διαχρονικό παρόν όπου η δημιουργία και η διάλυση συμβαίνουν με την ίδια πνοή.

Το Όνειρο της Ύπαρξης

Από αυτή την οπτική γωνία, οι ατομικές μας ζωές και ο κόσμος που αντιλαμβανόμαστε γύρω μας μπορούν να παρομοιαστούν με ένα όνειρο - μια παροδική, απατηλή εκδήλωση μέσα στην απεριόριστη έκταση του Θείου Νου. Στα όνειρα, ο χρόνος είναι ρευστός, εύπλαστος. ολόκληρες ζωές μπορούν να ξεδιπλωθούν σε μια νύχτα. Ομοίως, στο όνειρο της ύπαρξης, τα μυριάδες φαινόμενα που βιώνουμε δεν είναι παρά φευγαλέες προβολές στην οθόνη της συνείδησης.

Σκεφτείτε τη φύση των ονείρων: προκύπτουν από τα βάθη του ασυνείδητου μυαλού, υφαίνοντας αφηγήσεις που, ενώ είναι ζωντανές και συναρπαστικές, διαλύονται με το ξύπνημα. Με τον ίδιο τρόπο, η πραγματικότητα της εγρήγορσης, με την περίπλοκη ταπετσαρία σχέσεων, εμπειριών και συναισθημάτων, αναδύεται από το υπόστρωμα του Θεϊκού Νου, μόνο για να διαλυθεί ξανά σε αυτό. Αυτή η εφήμερη ποιότητα ύπαρξης είναι μια υπενθύμιση της απατηλής φύσης όλων των φαινομένων, ωθώντας μας να κοιτάξουμε πέρα από τα φαινόμενα στην υποκείμενη αλήθεια.

Σιωπή: Η Απόλυτη Ουσία

Ανάμεσα στην αδιάκοπη ροή της δημιουργίας και της διάλυσης, υπάρχει μια σταθερά: η σιωπή. Η σιωπή δεν είναι απλώς η απουσία ήχου, αλλά η παρουσία της καθαρής δυνατότητας, το αρχέγονο έδαφος από το οποίο προκύπτουν όλες οι μορφές και στο οποίο επιστρέφουν. Είναι η ησυχία στην καρδιά της καταιγίδας, το κενό από το οποίο γεννιέται ο κόσμος και στο οποίο τελικά επιστρέφει.

Στις μυστικιστικές παραδόσεις του κόσμου, η σιωπή είναι σεβαστή ως η απόλυτη ουσία, η αληθινή φύση του Θείου. Είναι στη σιωπή που συναντάμε την πληρότητα της ύπαρξης, την αδιαφοροποίητη ενότητα που υπερβαίνει όλες τις δυαδικότητες. Αυτή η σιωπή δεν είναι κενή αλλά γεμάτη με τη λανθάνουσα ενέργεια της δημιουργίας, τον σπόρο όλων όσων υπάρχουν και όσων θα υπάρξουν ποτέ.

Το να αγκαλιάζεις τη σιωπή σημαίνει να αγκαλιάζεις το Θείο. Στην ησυχία του διαλογισμού, στην ησυχία του φυσικού κόσμου, στις στιγμές της ενδοσκόπησης και της περισυλλογής, αγγίζουμε τις παρυφές αυτής της ιερής σιωπής. Είναι σε αυτές τις στιγμές που βλέπουμε το αιώνιο, που ευθυγραμμιζόμαστε με τον ρυθμό του Θείου Νου.

Το Μυστικό Μονοπάτι: Ξύπνημα στη Σιωπή

Το μυστικό μονοπάτι είναι ένα μονοπάτι αφύπνισης σε αυτή τη σιωπή, αναγνώρισης της ονειρικής φύσης της ύπαρξης και συντονισμού με τον γρήγορο, διαχρονικό χορό του Θείου Νου. Είναι ένα ταξίδι προς τα μέσα, μια επιστροφή στην αληθινή μας ουσία, όπου εγκαταλείπουμε τις ψευδαισθήσεις του εγώ και συγχωνευόμαστε με το άπειρο.

Πρακτικές όπως ο διαλογισμός, η προσευχή και ο στοχασμός είναι πύλες σε αυτή την εσωτερική σιωπή. Μέσω αυτών ηρεμούμε τον ανήσυχο νου, διαλύουμε τα εμπόδια του χωρισμού και ανοίγουμε τον εαυτό μας στην άμεση εμπειρία του Θείου. Σε αυτές τις στιγμές βαθιάς ακινησίας, συνειδητοποιούμε την υποκείμενη ενότητα όλων των πραγμάτων, τον απρόσκοπτο ιστό της ύπαρξης που είναι ο Θείος Νους.

Το Παράδοξο της Σιωπής και της Δημιουργίας

Υπάρχει ένα βαθύ παράδοξο στην καρδιά αυτής της μυστικιστικής κατανόησης: η ίδια η σιωπή που βρίσκεται κάτω από κάθε δημιουργία είναι επίσης η πηγή των δυναμικών, συνεχώς μεταβαλλόμενων φαινομένων που βιώνουμε. Στην ακινησία του Θείου Νου, οι σπόροι όλων των πιθανών πραγματικοτήτων βρίσκονται σε λήθαργο, περιμένοντας την πνοή της συνείδησης να τους φέρει σε ύπαρξη. Έτσι, η δημιουργία και η σιωπή δεν είναι αντίθετα αλλά συμπληρώματα, δύο όψεις της ίδιας θεϊκής πραγματικότητας.

Αυτό το παράδοξο μας καλεί να αγκαλιάσουμε τόσο τη σιωπή όσο και τον δυναμισμό της ζωής. Μας διδάσκει ότι η αληθινή σοφία δεν έγκειται στο να ξεφύγουμε από τον κόσμο, αλλά στο να δούμε μέσα από τις ψευδαισθήσεις του το σιωπηλό, αμετάβλητο έδαφος από κάτω. Είναι μια πρόσκληση να ζήσουμε πλήρως και βαθιά, να ασχοληθούμε με τον χορό της ύπαρξης παραμένοντας ριζωμένοι στη σιωπηλή παρουσία του Θείου.

Συμπέρασμα: Η Σιωπηλή Συμφωνία

Καθώς ταξιδεύουμε στα μυστικιστικά τοπία του Θείου Νου, βλέπουμε ότι όλη η δημιουργία είναι μια σιωπηλή συμφωνία, μια αρμονική αλληλεπίδραση ήχου και σιωπής, μορφής και αμορφίας, ύπαρξης και μη όντος. Είναι ένας χορός που ξετυλίγεται με τόσο γρήγορη χάρη που όλα τελειώνουν πριν καν αρχίσουν, ένα όνειρο που διαλύεται στη βαθιά σιωπή από την οποία προέκυψε.

Σε αυτή την αναγνώριση, βρίσκουμε την απελευθέρωση. Ξυπνάμε στην αλήθεια ότι δεν είμαστε χωριστοί από το Θείο αλλά αναπόσπαστες εκφράσεις της απεριόριστης συνείδησής του. Είμαστε οι ονειροπόλοι και το όνειρο, οι χορευτές και ο χορός, η σιωπή και το τραγούδι. Και σε αυτή την αφύπνιση, επιστρέφουμε στην έσχατη ουσία όλης της δημιουργίας - την άπειρη, αιώνια σιωπή του Θείου Νου.

Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες: Ο άνθρωπος πρέπει να μάθει να χτίζει όνειρα, εκεί που οι ελπίδες τελειώνουν

Ο άνθρωπος μια μέρα των ημερών, πρέπει να μάθει να χτίζει όνειρα, εκεί που οι ελπίδες τελειώνουν.
Τα πράγματα έχουν τη δική τους ζωή, φτάνει μόνο να ξυπνήσεις την ψυχή τους.

Αισθάνθηκε ξεχασμένος, όχι με την επανορθώσιμη λησμονιά της καρδιάς, αλλά με την σκληρή και αμετάκλητη λησμονιά του θανάτου.

Είχε πάει στον άλλο κόσμο, αλλά γύρισε γιατί δεν άντεξε την μοναξιά.

Έφτασε να υποκρίνεται με τόση αληθοφάνεια, ώστε κατέληξε να παρηγορείται με τα ίδια της τα ψέματα.

Στην πραγματικότητα δεν τον ενδιέφερε ο θάνατος, μόνο η ζωή και για αυτό το συναίσθημα που αισθάνθηκε, όταν απήγγειλαν την καταδίκη (σε θάνατο), δεν ήταν φόβος αλλά νοσταλγία.

Το μυστικό για τα καλά γηρατειά δεν ήταν τίποτε άλλο από μια τίμια συμφωνία με τη μοναξιά.

Δεν πεθαίνει κανείς όταν πρέπει, αλλά όταν μπορεί.

Ο άλλος πόλεμος, ο αιματοκυλισμένος είκοσι χρόνια, δεν τους είχε στοιχίσει τόσο όσο ο διαβρωτικός πόλεμος των αιώνιων αναβολών.

Ο κόσμος θα έχει γαμηθεί πέρα για πέρα τη μέρα που οι άνθρωποι θα ταξιδεύουν στην πρώτη θέση και η λογοτεχνία στο βαγόνι με τα εμπορεύματα.

Είχε φύγει μακριά της, προσπαθώντας να την βγάλει από το μυαλό του, όχι μόνο με την απόσταση, αλλά και με μια απερίσκεπτη ορμή, που οι σύντροφοι του έπαιρναν για τόλμη.

Αλλά όσο περισσότερο βούταγε την εικόνα της στη λάσπη του πολέμου τόσο περισσότερο ο πόλεμος έμοιαζε με την Αμαράντα.

Έτσι, είχε βασανιστεί στην εξορία, ψάχνοντας να βρεί τρόπο να τη σκοτώσει με τον ίδιο το θάνατο του.

Έσκαψε τόσο βαθιά στα αισθήματα του και αναζητώντας το συμφέρον, συνάντησε τον έρωτα, γιατί προσπαθώντας να την κάνει να τον αγαπήσει, κατέληξε να την αγαπήσει αυτός.

Τη συνάντησε στην εικόνα που πλημμύριζε την ίδια την τρομερή του μοναξιά.

Μετά από τόσα χρόνια θάνατο, ήταν τόση η λαχτάρα για τους ζωντανούς, τόσο πιεστική η ανάγκη για συντροφιά, τόσο τρομακτική η προσέγγιση σε εκείνον τον άλλο θάνατο που υπάρχει μέσα στο θάνατο, που ο Προυδένσιο Αγκιλάρ είχε φτάσει να αγαπήσει τον χειρότερο εχθρό του.

Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, Εκατό χρόνια μοναξιά

Η ντροπή κατοικεί στα μάτια

Οι άνθρωποι ντρέπονται περισσότερο για πράγματα που κάνουν μπροστά στα μάτια των άλλων· αντιστοίχως, ντρέπονται λιγότερο ή και καθόλου, όταν οι πράξεις που τους προκαλούν ντροπή δεν γίνονται αντιληπτές· πρόκειται μετάφραση της αρχαίας ελληνική παροιμία, «ἐν ὀφθαλμοῖς εἶναι αἰδῶ.»

Ο Αριστοτέλης, στη «Ρητορική» του, γράφει: Οι άνθρωποι, πάλι, αναμετριούνται με τους ομοίους τους. Λογαριάζουν, επίσης, και σέβονται τους φρόνιμους ανθρώπους, επειδή αυτοί πετυχαίνουν και λένε την αλήθεια· τέτοιοι είναι οι ηλικιωμένοι και οι μορφωμένοι άνθρωποι. Αισθάνονται επίσης περισσότερη ντροπή για πράγματα που γίνονται «μπροστά στα μάτια» και «στο φανερό» (εξού και η παροιμία «στα μάτια κατοικεί η ντροπή»)· αυτός είναι ο λόγος που οι άνθρωποι ντρέπονται περισσότερο αυτούς που πρόκειται να είναι συνεχώς παρόντες δίπλα τους και αυτούς που έχουν στραμμένα τα μάτια τους επάνω τους: και στις δύο αυτές περιπτώσεις βρίσκεται κανείς κάτω από τα μάτια των άλλων.

ΥΛΟΖΩΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΥΘΕIΣΜΟΣ

Ο υλοζωισμός ή παμψυχιαρχία ή ψυχοκρατία, στηρίζεται στη φιλοσοφική αρχή της μη δημιουργίας του κόσμου, αλλά της αυτόνομης ”γεννήσεως” και αυτοεξελίξεως. Είναι σκόπιμη η μη χρησιμοποίηση του όρου ”γένεσις”, εκ του ρήματος γίγνομαι, εφόσον αυτή προϋποθέτει πλάστη και δημιούργημα, κάτι στο οποίο ποτέ δεν πίστεψαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, οποιασδήποτε σχολής και τάσης. Αντίθετα εις τη περίπτωση της γέννησης, εκ του γεννώ, το αίτιον και το αιτιατό συμπίπτουν, όσον αφορά την οντολογική τους διάσταση, απλά εκφράζονται ποικιλοτρόπως υποστατικά, έχοντας το αυτεξούσιο της εξέλιξης ή της έκπτωσης. Βέβαια η θεωρία του υλοζωισμού, που αναπτύχθηκε κυρίως στα παράλια της Ιωνίας από τους ‘φυσικούς' φιλοσόφους (Θαλής «ο κόσμος είναι όλος έμψυχος και δαιμόνων πλήρης», Αναξίμανδρος, Ηράκλειτος κ.α.) και συμπληρώθηκε λίγο αργότερα από τους Στωικούς, δε σταματά εδώ. Η δημιουργηθείσα ύλη, παρόλη τη διάσπαση που υπέστη, διατηρεί τα αρχέγονα χαρακτηριστικά της, έστω και ασυνειδήτως. Οι απτές, φυσικά για τ' ανθρώπινα δεδομένα, αισθήσεις δεν λειτουργούν εις όλες τις μορφές της ύλης εξίσου ποιοτικά, παρά ταύτα όλα τα πραγματικώς νοούμενα αντικείμενα είναι εν δυνάμει και υποκείμενα, έχουν την προοπτική της απόκτησης ή εξέλιξης των αισθήσεων, της συνείδησης και επομένως και της αυτοδιάθεσης.

Η εδραίωση της πίστης στην εν δυνάμει τελειότητα του κόσμου έγινε με τη συνδρομή του ελληνικού λόγου και βασίστηκε στην αυταπόδεικτη για τον ελληνισμό πεποίθηση ότι η πανάγαθη πρώτη Αρχή του παντός δεν μπορεί να δημιουργήσει ένα ακαλλές και ατελές κτίσμα. Για την ακρίβεια δεν μπαίνει καν στον κόπο της ”δημιουργικότητας”, αφού έτσι αυτομάτως θα έπρεπε να ακολουθoύσε ορισμένους νομοτελειακούς κανόνες, άρα θα υπαγόταν και αυτή η Αρχή εις μία άλλη Αρχή και ούτω καθεξής.

Για τον ελληνισμό, θεός και κόσμος αποτελούν τις δύο όψεις της αυτής πραγματικότητας. Όταν τ' αντικείμενα του κόσμου θεωρούνται με τον πεζό και πρακτικό τρόπο της καθημερινότητας, τότε είναι πράγματα κοσμικά. Όταν όμως γίνονται αντιληπτά στη βαθύτερή τους ουσία, τότε μετατρέπονται σε θεϊκά σύμβολα ή εκφανείς θείες παρουσίες. Ιδιαίτερα εκεί όπου στον κόσμο παρουσιάζονται εκπλήσσουσες συσσωρεύσεις δύναμης ή απίστευτες εκφράσεις κάλλους, η έκπληξη και ο θαυμασμός που προκαλείται, παίρνει το χαρακτήρα θρησκευτικής ευλάβειας. Τότε, τα όντα ή φαινόμενα που προκάλεσαν το δέος γίνονται θεόμορφα στοιχεία λατρείας. Αυτή είναι η ρίζα του ”παρεξηγημένου” και διαστρεβλωμένου από τους χριστιανούς ελληνικού πολυθεϊσμού, και από εκεί πηγάζει και ο περίφημος ανθρωπομορφισμός των αρχαίων Θεών.

Για τον ελληνικό λόγο, η εβραιοβιβλική δημιουργία του κόσμου από τον θεό είναι ασύλληπτη και ουτοπική, γιατί εξυπονοεί την προΰπαρξη μιας υπερβατικής αρχής που δρά έξω από τον κόσμο, και κάποια στιγμή!! αποφασίζει να δημιουργήσει κάτι έξω από τον εαυτό του. Τέτοια υπερβατική αρχή δεν υπάρχει για τους Έλληνες. Ο ελληνισμός πάντοτε προβάλλει μια έμφυτη, πρώτη και εγκόσμια Αρχή, η οποία κατά φυσική νομοτέλεια αναπαράγεται και γεννά τον κόσμο, την τάξη και την αρμονία του, από ένα υπάρχον προγενέστερο χάος. Για τον λόγο ακριβώς ότι θείον και φύσις είναι το ίδιο, η κοσμογένεση, τόσο στη μυθολογικότερη όσο και στη φιλοσοφικότερη έκφανσή της, είναι παράλληλη ή ταυτόσημη με τη θεογένεση (δεν υπάρχει καλύτερο παράδειγμα ”λογικότητας”, δηλαδή αναγκαιότητας αρμονίας-αισθητικής και ηθικής, από την κλασική τραγωδία, όπου οι άνθρωποι, οι ήρωες και οι θεοί, μέσα στην ετερότητά τους, υπακούουν τελικά όλοι σ΄΄ένα ‘ήθος' κοσμικής, έλλογης αρμονίας). Έτσι, στην ”κλειστή οντολογία” της ελληνικής σκέψης, η γέννηση του κόσμου (κοσμογονία) συμπίπτει με τη (θεογονία).

Η θεία δύναμις δεν είναι κατά ανάγκην θετικό προσόν, εφόσον υπάρχουν και αρνητικές εξωκοσμικές δυνάμεις. Όπως αναφέρει η Πυθαγόρεια φιλοσοφία, το θείο είναι φυσική φορά, αφ' ης στιγμής διεσπάσθη η ενιαία θεότης, το Εν, δια της διαδιπλώσεώς του εις δύο και ακολούθως εις περισσότερα πρότυπα, δεν ήταν δυνατόν παρά να επικρατήσει βαθμιαίως εις ολόκληρο το σύμπαν το φαινόμενο της διασπάσεως, ούτω δε λόγω της βαθμιαίας εκδιπλώσεως, παρατηρείται συνεχής εκφυλισμός, μέχρις ότου τέλος παράγεται η ύλη, χωρίς όμως απ' την άλλη να χάνεται η ψυχική ιδιότητα των όντων. Έτσι, λόγω της παρατηρούμενης καταπτώσεως δια της βαθμιαίας απομακρύνσεως από το πρωταρχικό θείο Εν, το σύμπαν, κατά την προς τα κάτω φοράν του υποβαθμίζεται και καθίσταται συν τω χρόνω ατελέστερον τόσο, ώστε ακόμα και οι τελειότερες ψυχοσωματικές βαθμίδες, όπως ο άνθρωπος, να δύνανται ελάχιστα να προσεγγίσουν τη θεία ολότητα. Επομένως οι δύο αυτές κοσμικές πραγματικότητες, το φωτεινό επέκεινα και το υλικό ενταύθα, ακολούθησαν δύο διαφορετικούς δρόμους, γι' αυτό και η γνώση του ανθρώπου δεν είναι τίποτα παραπάνω από την αρχή και όχι η τελείωσις, όπως υποστηρίζουν οι αποκαλυπτικές λεγόμενες θρησκείες. Την αλήθεια τη γνωρίζουν μόνο οι Θεοί, και ο άνθρωπος καλώς ή κακώς είναι καταδικασμένος μεν να μη τη νοήσει ποτέ εντός αυτού του κόσμου, αλλά ευλογημένος να τη βιώνει καθημερινά μέσα στην φυσική πολυπλοκότητά της.

Αποτέλεσμα αυτού είναι η ταύτιση του πραγματικού με το ιδεατό, και αυτό επιτυγχάνεται με την ανακάλυψη των επιμέρους τύπων της φυσικής τελειότητας. Ενδεικτική περίπτωση βρίσκουμε στις αρχαίες εικαστικές τέχνες, κατεξοχήν στην πλαστική, όπου η μορφή, χωρίς ν' απολέσει κανένα από τα φυσικά χαρακτηριστικά του παρισταμένου είδους, ανάγεται στην ιδανική αισθητική τελειότητα. Το αρχέτυπο φυσικό κάλλος, το οποίο αναπαράγουν τα αρχαία αγάλματα είναι ταυτόχρονα και υπαρκτό φυσικό γεγονός και ιδίωμα της ενδοκοσμικής θεότητας. Το να μη μπορεί ο άνθρωπος να διακρίνει με σαφήνεια αν μια συγκεκριμένη έξοχη λάμψη ωραίου ή δύναμης αποτελεί φυσική τελειότητα ή αναφέρεται στην επιφάνεια, δηλαδή την επί γης παρουσία ενός Θεού, δεν σημαίνει ότι αυτός είναι δεισιδαίμων και ειδωλολάτρης( άστοχος, μεσαιωνικής προελεύσεως χαρακτηρισμός) αλλά ότι τιμά τον εξώτερο της διάνοιας του κόσμο, ο οποίος αντανακλάται στην ψυχή του, σεβόμενος επομένως έτσι και τον ίδιο του τον εαυτό, αντιλαμβανόμενος παράλληλα και τον ιερό σκοπό του ερχομού του στη ζωή. Συμμετέχουμε, ως χοϊκά πλάσματα, στην ενότητα του σύμπαντος, που το διέπουν οι ίδιοι νόμοι, από το ελάχιστο μόριο της ύλης έως τον πιο απομακρυσμένο πλανήτη, αλλά η αρχέγονη γνώση καθοδηγεί ασυνειδήτως τα βήματά μας προς το αρχικό επέκεινα. «Η ζωή μας είναι ένας τελεστήριος αγνισμός μπροστά στη φλόγα της αρετής-Λιαντίνης, Γκέμμα.»

Ο Μύθος δεν είναι το αντίθετο της αλήθειας, αλλά οι καταστατικές αρχές που στηρίζουν ένα πνευματικό φαινόμενο ή έναν μεγάλο πολιτισμό, όπως ο ελληνικός, και τον βοηθούν να βρεί αυτό που είναι λησμονημένο, τη λήθη για το θείο, τη γνώση της α-λήθειας. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να πούμε πως ο βασικός Μύθος του ελληνισμού είναι η εμμένεια του θείου στον κόσμο και η θεία επάρκεια της φύσης. Στην διαλεκτική πορεία αυτή της θεολογικής σκέψης των αρχαίων Ελλήνων, ο πρωτοεμφανιζόμενος πανθεϊσμός (φύση και θεός είναι ένα) λατρευτικά δεν μπορούσε να λειτουργήσει, αφού ο πανθεϊσμός δεν μπορεί να αυτολατρευτεί. Ο πολυθεϊσμός επομένως και φιλοσοφικά και εμπειρικά απλοποίησε τη σχέση αυτή, κόσμου-υπερβατικού, σημαίνοντος-σημαινόμενου και αποτέλεσε το μέσο προς τη θεοπτεία, προς τη γνώση και ανα-γνώριση της περιβαλλούσης φύσης αλλά και του προσωπικού Είναι.

Μέσα στο λαμπρό ναό της φύσης ο άνθρωπος αισθάνεται δέος και θαυμασμό, αλλά μαζί γνωρίζει τη μεγαλύτερη αλήθεια του σύμπαντος. Παρατηρώντας το φυτό να ξετυλίγεται, από σπόρος σε καρπός και να ξαναγυρίζει στον σπόρο απ' όπου ξεκίνησε, μαθαίνει ο άνθρωπος να θεολογεί, ν΄ ανακαλύπτει τη θεία ουσία που συνενώνει το άπαν, μέσα από τον κύκλο της ζωής. Ιδιαίτερα για τον Έλληνα, η φύση δε στάθηκε καθόλου φειδωλή στις προσφορές της. Απέραντη ποικιλία, αρμονία, διαύγεια, ζεστασιά και γαλήνη. Αλλά και ο Έλληνας της το ανταπέδωσε, αφού τη λάτρεψε σωστά, την τίμησε αδόλως, την ύμνησε με μέτρο, την εκλογίκευσε με σεβασμό πάντα στα μυστήριά της.

Αυτή λοιπόν η ιερή μας σχέση με την πλάση, και η αμοιβαία συν-διαλλαγή με το άρρητο έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις θρησκείες της λογιστικής ανταμοιβής και των φρικιαστικών τιμωριών, στις θρησκείες όπου προβάλλεται το θαύμα (η μεγαλύτερη διαστροφή της φυσικής τάξης και αρμονίας), ως απόδειξη ύπαρξης αυτών, και ανάγεται η προσευχή ως εύκολη λύση κάθε τυχάρπαστης ανάγκης (πολύ σωστά ο Γάλλος Ambrose Bierce την όρισε με τα εξής λόγια : προσευχή είναι η αίτηση να καταργηθούν οι νόμοι του σύμπαντος για χάρη ενός μοναδικού αιτούντος, ο οποίος μάλιστα έχει εξομολογηθεί προηγουμένως πως είναι ανάξιος).

Ο άνθρωπος και το σύμπαν είναι δύο πραγματικότητες, που η μία χωρά μέσα στην άλλη, έμψυχος κόσμος και οι δύο, που πορεύονται στο δρόμο που λέγεται χρόνος. Ο Έλληνας όμως τίμησε εξίσου τις πραγματικότητες αυτές, αποφεύγοντας την εύνοια προς τη μία εις βάρος της άλλης. Η ψυχή, ως αθάνατη, είχε κοινή καταγωγή με τους επίσης αθάνατους Θεούς. Από την άλλη και το σώμα, η ύλη, περιβαλλόταν με τιμή και φροντίδα, και αυτό αποδεικνύεται από το εξής. Η ελληνική κοσμοθεωρία, όταν αναφερόταν σε μεταθανάτια κατάσταση, πάντα μιλούσε για ”σωτηρία”. Αυτό εξηγεί ότι ο ελληνισμός επιζητούσε τη διατήρηση του υποστατικού Είναι, αφού σώζω= διατηρώ, απλά η συνέχεια θα εξελισσόταν σε κάποια άλλη μορφή, χωρίς να υποτιμάται όμως και η παρούσα. Επομένως εάν υπάρχει σωτηρία, αυτή πρέπει να βρίσκεται μέσα στην ίδια τη φύση του κόσμου, αφού και οι θεοί υπάρχουν εντός αυτού.

Αντίθετα με τον κλασσικό ελληνισμό, όπου η νόηση των υπεραισθητών αρχών του σύμπαντος είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την λατρεία των αισθητών τελειοτήτων, στις τρείς μονοθεϊστικές θρησκείες ο πιστός επιζητά την λύτρωση, ήτοι την απελευθέρωση (λύτρον = το αντίτιμο για την εξαγορά ενός αιχμαλώτου) και αυτή η αντίληψη υπονοεί μία κατάσταση ”δουλείας” από την οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να ξεφύγει, μια άρνηση της ίδιας της ζωής, μια διάθεση φυγής έξω από τον κόσμο.

Ο κόσμος λοιπόν δεν είναι φύσει κακός, εξάλλου η άγνοια για το θείο δεν είναι επιλήψιμη, γιατί η φύση είναι ατελής γνωσιολογικά. Οντολογικά, η τελείωσις του ανθρώπου είναι δυνατή, μόνο όταν καταστεί συνειδητή η θεότητα του σκοτισμένου ανθρώπινου Eγώ.

Ενδυμίων

Οβίδιος: Remedia amoris (Τα αντίδοτα του έρωτα)

Στο έργο του «Remedia amoris» («Τα αντίδοτα του έρωτα»), ο Λατίνος Publio Ovidio Nasone, συμβουλεύει τους μαθητές του πώς να απεμπλακούν από τα δίχτυα του έρωτα.

Το «Remedia amoris» είναι το τελευταίο μέρος της τριλογίας «Amores»(«Έρωτες») – οι δύο πρώτοι τόμοι είναι οι «Ars amatoria» («Η τέχνη του έρωτα» – το οποίο, κάνοντας λογοπαίγνιο, θα μπορούσε να ήταν «armatoria», δηλαδή «των όπλων») και «Medicamena faciei feminae» («Ψιμύθια για τα γυναικεία πρόσωπα»).

Βέβαια, παρά το ότι ο έρωτας είναι ένα θέμα που έχει αναλυθεί κατά κόρον από απειράριθμους συγγραφείς και «ειδικούς», συμπεριφέρεται πάντα με τον προαιώνιο ατίθασο και απείθαρχο τρόπο, όπως επίσης εμφανίζει πολλά «αψυχολόγητα» και «μη λογικά» χαρακτηριστικά.

Ο Οβίδιος, με το συγκεκριμένο κείμενο, μας υπενθυμίζει ότι οι ανθρώπινες σχέσεις μπορούν εύκολα να εκχυδαϊστούν όταν εισχωρεί η ψυχρή υπολογιστική σκέψη και τα πάντα μετατρέπονται σε πρόσφορο πεδίο άσκησης ιδιοτελούς πολιτικής τακτικής. Επίσης, επισημαίνει πως, πολλές φορές, η λήθη (ή, η ψυχική απεξάρτηση, μιλώντας με σύγχρονους όρους) δεν είναι εύκολη ή αυτονόητη υπόθεση και χρειάζεται να καταβληθεί επίμονη κι επίπονη προσπάθεια για την επίτευξή της.

Ξεκινώντας την «κατήχηση» προς τους μαθητές του που θέλουν να απεγκλωβιστούν από τα δεσμά του έρωτα, τους παρουσιάζει το γενικό πλαίσιο στο οποίο θα κινηθεί:

«Δεν υπάρχει αμφιβολία πως είναι απαραίτητο να προλάβουμε το κακό στην αρχή του, όσο τα συναισθήματα είναι ακόμη νωπά και η ιδέα έχει μόλις αρχίσει να τριβελίζει την καρδιά. Να μείνουμε εκεί και να αποφύγουμε τα περαιτέρω άλματα. Όσο ακόμα είναι νωρίς, μπορούμε να αφαιρέσουμε τους σπόρους της μελλοντικής συμφοράς.

Κατ’ αρχάς, να αναλύσεις τον χαρακτήρα του αντικειμένου του έρωτά σου. Ερεύνησέ τον καλά, με τα μάτια ορθάνοιχτα. Αν έχεις την παραμικρή υποψία πως σου επιφυλάσσει έναν ζυγό, αποτίναξέ τον όσο ακόμα είναι καιρός. Αντιστάσου από την αρχή ακόμη.

Τον έρωτα τον τρέφει η αργοπορία. Η καλύτερη στιγμή για να τον αντιμετωπίσουμε, είναι τώρα που μιλάμε. Τα μεγάλα ποτάμια δε γεννιούνται από μεγάλες πηγές, αλλά τα νερά τους έρχονται και φουσκώνουν σιγά σιγά από τα ρυάκια που χύνονται ένα ένα στο πέρασμά τους.

 Έχω δει πληγές να μένουν καιρό ανοιχτές και να καταλήγουν σε απόστημα, ενώ θα έπρεπε να είχαν κλείσει εγκαίρως. Όμως, μας αρέσουν οι καρποί της Αφροδίτης κι εθελοτυφλούμε πιστεύοντας πως και την επομένη όλα θα είναι το ίδιο ευχάριστα. Έτσι, οι φλόγες έρπουν προς την καρδιά μας και οι ρίζες του καταραμένου δέντρου εισχωρούν όλο και πιο βαθιά.

Είναι απαραίτητο να σβήνουμε μια πυρκαγιά τη στιγμή που εκδηλώνεται˙ αν περιμένουμε να αποδυναμώσει από μόνη της, θα καταβροχθίσει ό,τι συναντήσει».

Ακολούθως, γίνεται συγκεκριμένος δίνοντας σαφείς οδηγίες και συμβουλές. Ιδού κάποια από αυτά τα τεχνάσματα:

Φρόντιζε να έχεις πάντα κάτι να κάνεις. Οι ώρες της απραξίας μάς κάνουν να ερωτευόμαστε και, όταν γεννηθεί ο έρωτας, συντηρούν και τρέφουν αυτό το κακό που τόσο ωραίο φαντάζει. Αν στη ζωή σου έχεις διαρκώς μια απασχόληση, αποδυναμώνεις το τόξο του Έρωτα και τα καυτά του βέλη πέφτουν στο χώμα αδύναμα και χωρίς αίγλη.

Να ξεκινήσεις για μεγάλα και μακρινά ταξίδια, όσο δυνατές κι αν είναι οι αλυσίδες που σε κρατάνε. Όμως, δεν αρκεί να φύγεις. Μείνε μακριά πολύν καιρό, ώστε η φωτιά να αποδυναμωθεί πλήρως και να μην υπάρχει η παραμικρή σπίθα. Διότι, αν επιστρέψεις πριν η καρδιά σου σφίξει αρκετά, ο ύπουλος έρωτας θα ξαναστρέψει εναντίον σου τα όπλα του.

Να επανέρχεσαι πεισματικά στις ατέλειες της αγαπημένης σου. Άλλωστε, είναι πολύ ρευστά και ασαφή τα όρια ανάμεσα στο καλό και στο κακό. Συχνά, από λάθος, παρουσιάζουμε μια αρετή ως ελάττωμα. Κάνε το ίδιο: διαστρέβλωσε όσο περισσότερο μπορείς τις αρετές της ερωμένης σου, ξεγέλασε την κρίση σου και κινήσου επάνω στη διαχωριστική γραμμή μεταξύ του ωραίου και του άσχημου.

Αν σου ζητήσει να της αποδείξεις τον ανδρισμό σου, βρες μιαν οποιαδήποτε άλλη γυναίκα και μαζί της εξάντλησε την ορμή σου, ώστε να είναι ξεθυμασμένη όταν θα βρεθείς με την ερωμένη σου. Πριν κάνετε τη θυσία στην Αφροδίτη, να επιλέξεις τον τρόπο που θα είναι περισσότερο δυσάρεστος για εκείνη. Για καλύτερο αποτέλεσμα, άνοιξε όλα τα παράθυρα ώστε το φως να τονίζει τις σωματικές της ατέλειες.

Να έχεις, τον ίδιο καιρό, δύο ερωμένες. Φυσικά, αν έχεις και περισσότερες, ακόμα καλύτερα˙ο ένας έρωτας εξουδετερώνει τον άλλον. Οι μεγαλύτεροι ποταμοί ηρεμούν, όταν διακλαδίζονται σε πολλούς παραποτάμους. Κάθε έρωτας σβήνει μπροστά στη φρεσκάδα του διαδόχου του. Η πολύτεκνη μάνα αντέχει περισσότερο τον πόνο που της προκαλεί ο θάνατος του παιδιού της, συγκριτικά με εκείνη που χάνει το μοναχοπαίδι της.

Να εμφανίζεσαι στην ερωμένη σου πιο ψυχρός και από τον πάγο. Μην την αφήσεις να καταλάβει πως υποφέρεις. Μη νομίσεις πως έχω την αξίωση να την εγκαταλείψεις όταν η σχέση σας βρίσκεται σε πλήρη άνθηση, δεν είμαι τόσο σκληρός. Όμως, αργότερα, δείξε το αντίθετο από ό,τι αισθάνεσαι και άφησε να γίνει αντιληπτό πως η αρχική ορμή σου έχει κοπάσει. Έτσι, σιγά σιγά θα το πιστέψεις κι εσύ, και θα συμπεριφέρεσαι αναλόγως – χωρίς να χρειάζεται να προσποιείσαι. Ο έρωτας, όπως ακριβώς μπαίνει στις καρδιές σαν τον κλέφτη, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο βγαίνει. Όποιος μπορεί να πείσει τον εαυτό του ότι γιατρεύτηκε, έχει ήδη γιατρευτεί. Γενικά, μην της δείξεις πως την έχεις ερωτευτεί. Κυρίως, μην κάνεις σχέδια. Ούτως ή άλλως, θα συμβεί ό,τι δεν έχεις προβλέψει. Όταν τα δίχτυα είναι φανερά, κανένα πουλί δεν παγιδεύεται. Για να μην της προκαλέσεις μεγάλη ιδέα για τον εαυτό της, φρόντισε να μην τρέχεις ξοπίσω της. Τότε είναι που θα κάνει ό,τι ακριβώς θέλεις.

Αισθάνεσαι αδύναμος να απομακρυνθείς; Νιώθεις δέσμιος του Έρωτα; Άφησε τα πανιά σου να πάνε εκεί όπου σε οδηγεί ο άνεμος και το σκάφος σου εκεί όπου το οδηγεί το κύμα. Να χορτάσεις την επιθυμία σου, πίνοντας πολύ περισσότερο από όσο λαχταρά η καρδιά σου. Έτσι, κάθε επιπλέον σταγόνα θα κάνει τον πόθο σου να ξεχειλίσει. Απόλαυσε την αγαπημένη σου χωρίς αναστολές, αφιέρωσέ της όλες τις ημέρες και τις νύχτες σου. Να επιδιώξεις τον κορεσμό, επειδή μόνον αυτός μπορεί να σταματήσει το κακό. Και, σύντομα, θα έρθει η ώρα που θα διαπιστώσεις πως μπορείς και χωρίς την ερωμένη σου.

Να αδιαφορείς για το αν σου είναι πιστή. Η δυσπιστία τρέφει τον έρωτα και του δίνει παράταση. Αν θέλεις να τον διώξεις, μην ανησυχείς για την πίστη της αγαπημένης σου και μη φοβάσαι ότι θα σου την πάρει κάποιος άλλος. Ούτως ή άλλως, ό,τι κι αν διαπιστώσεις, θα εξακολουθήσεις να έχεις τις ίδιες αγωνίες.

Όλοι εσείς που αγαπάτε, να αποφεύγετε τη μοναξιά. Μέσα στο πλήθος θα είσαστε καλύτερα προστατευμένοι. Δεν έχετε κανέναν λόγο να απομονώνεστε. Η απομόνωση ενδυναμώνει τις εμμονές. Η συναναστροφή με άλλους ανθρώπους θα σας βοηθήσει. Αν είσαι μόνος, θα είσαι θλιμμένος και στα μάτια σου θα καθρεφτίζεται η εικόνα της ερωμένης σου. Για να ξεπεράσεις τη θλίψη, χρειάζεσαι μια καλή παρέα. Μην αποφεύγεις τις συζητήσεις. Μην κλείνεις την πόρτα σου σε κανέναν.

Φρόντισε να μην κολλήσεις και πάλι την αρρώστια του έρωτα. Γιατί να αναθερμάνεις με τις αναμνήσεις μια καρδιά που ακόμα δεν έχει κρυώσει εντελώς;

Μην την κατηγορείς. Θα εκδικηθείς καλύτερα με τη σιωπή, μέχρι να σβήσει ο πόθος σου γι’ αυτήν. Καλύτερα να σιωπάς, παρά να διαβεβαιώνεις πως δεν την αγαπάς πια. Όταν κάνουμε τέτοιες δηλώσεις, σημαίνει πως αγαπάμε ακόμη.

Μην τη μισήσεις. Είμαστε πιο σίγουροι πως μια φωτιά έχει σβήσει, όταν τη βλέπουμε να σιγοσβήνει και όχι όταν σβήσει μονομιάς. Ας φύγει ο έρωτας, ας διαλυθεί, ας εξατμιστεί και ας πεθάνει σιγά σιγά, λίγο λίγο. Είναι κρίμα να μισήσεις μια γυναίκα. Κάτι τέτοιο θα χαρακτήριζε κάποιον αγροίκο. Το ν’ αδιαφορείς γι’ αυτήν είναι αρκετό. Όποιος τερματίζει τον έρωτά του με μίσος, εξακολουθεί να είναι ερωτευμένος. Ακόμη κι αν δεν αγαπάει πολύ, θα δυσκολευτεί να πάψει να νιώθει δυστυχισμένος. Συχνά, οι πρώην εραστές ανταλλάσσουν ύβρεις. Αυτό σημαίνει πως εξακολουθούν ν’ αγαπιούνται. Όταν παύσουν οι αλληλοκατηγορίες, τότε πεθαίνει και ο έρωτας.

Προσποιήσου ότι δεν τη βλέπεις. Γιατί να σ’ ενδιαφέρει μια γυναίκα που δεν έχει γίνει παρά μια ξένη; Στο εξής, πρέπει να της συμπεριφέρεσαι σα να είναι μία από τις τόσες.

Μη συγκινηθείς από τα κλάματά της. Αναβάλλουμε τον χωρισμό επειδή πιστεύουμε πως, κατά βάθος, εξακολουθούμε ν’ αγαπιόμαστε. Πρέπει να μην πιστεύουμε στα λόγια και να μην αφηνόμαστε στη συγκίνηση που προκαλούν τα δάκρυα των κοριτσιών. Έχουν εκπαιδεύσει τα μάτια τους στο κλάμα. Ο πόνος σου να είναι βουβός μέχρι το τέλος. Μην της απαριθμήσεις τα λάθη της, διότι είναι ικανή να τα χρησιμοποιήσει υπέρ της. Το μόνο που θα καταφέρεις θα είναι να την κάνεις ν’ αποδείξει πως η λογική της είναι ισχυρότερη από τη δική σου. Αυτός που σιωπά είναι βράχος. Όποιος κατακρίνει μια γυναίκα για τα σφάλματά της, ουσιαστικά επιθυμεί ν’ αποδείξει την αθωότητά της.

Δες τα χαρίσματά της με καθαρό μάτι. Μη σταθείς μόνο στην ομορφιά. Ανάλυσε τον χαρακτήρα και τα ταλέντα της. Προπαντός, μην αφήσεις τον έρωτα να επηρεάσει την κρίση σου.

Εξαφάνισε ό,τι σου την θυμίζει. Μην παρασυρθείς και διαβάσεις τις ερωτικές επιστολές που έχεις κρατήσει από αυτήν. Τέτοια γράμματα είναι ικανά ν’ αναστατώσουν και τις πιο σφαλισμένες καρδιές. Καλό θα είναι να πετάξεις και τα πορτραίτα της. Τι καλό μπορεί να σου προσφέρει μια βουβή εικόνα; Κατά τη διάρκεια της ανάρρωσης, και η ελάχιστη απόκλιση μπορεί να αποδειχθεί ολέθρια. Μια μικρή σπίθα στη στάχτη, ακόμη κι αν αναστενάξεις δίπλα της, μπορεί να ξαναφουντώσει την αδύναμη φωτιά.

Μη φανταστείς πως υπάρχει ανταγωνιστής και πίστευε πως κοιμάται μόνη της. Ο έρωτας φουντώνει όταν υπάρχει αντίζηλος.

Να αποφεύγεις τις αφροδισιακές τροφές, όπως τα θαλασσινά. Να τρως ό,τι σε βοηθά να ξεχνάς την ερωτική πράξη».

"Η αναγέννηση", Ερμής ο Τρισμέγιστος

Σας παραθέτω μία μικρή συρραφή από διδασκαλίες κειμένων που είναι γνωστά, ως κείμενα του" Ερμή του Τρισμέγιστου". Η συρραφή σε μορφή διαλόγου, είναι δικής μου σύνθεσης, και συνιστάται στον αναγνώστη να μελετήσει τα κείμενα στο σύνολο τους, ώστε να γνωρίσει τις φιλοσοφικές και μυσταγωγικές αλήθειες που αυτά εμπεριέχουν...

 - Ο άνθρωπος παιδί μου, είναι επίγειος Θεός, ενώ ο ουράνιος Θεός, αθάνατος άνθρωπος. (Λόγος, Ι )

Είθε να αποκτήσεις φτερά σαν του πουλιού και να ανυψωθείς στον αέρα και ανάμεσα γης και ουρανού να σταθείς και να αντικρίσεις την στεριά της γης, το ρευστό της θάλασσας, των ποταμών τα ρεύματα, την ελεύθερη κίνηση του αέρα, την οξύτητα της φωτιάς, την αστείρευτη κίνηση, την ταχύτητα του ουρανού και την περιστροφή περί τον εαυτό τους. (Λόγος Ε)

- Επειδή πατέρα μου έγινα από τον θεό ατάραχος, βλέπω τα πράγματα όχι με την όραση των ματιών μου, αλλά με τις δυνάμεις της νοητικής ενέργειας. Βρίσκομαι στον Ουρανό, στην γη, στο νερό, στον αέρα, μέσα στα ζώα είμαι και τα φυτά. Είμαι στην κοιλιά, μπροστά από την κοιλιά, μετά την κοιλιά, παντού (Λόγος, ΙΓ)

-Πατέρα βλέπω τα πάντα και τον εαυτό μου μέσα στο νου!

- Αυτή είναι η αναγέννηση παιδί μου, το να μην φαίνεται η τριπλή διάσταση στο σώμα… Για τον λόγο αυτό σχετικά με την αναγέννηση να μην γίνουν γνωστά στους πολλούς αλλά σε εκείνους που θέλει ο Θεός ο ίδιος… Γι’ αυτό οι κατέχοντες την γνώση δεν αρέσκονται στους πολλούς, ούτε οι πολλοί τους θέλουν. Τους θεωρούν μανιακούς και τους περιγελούν, και τους μισούν και τους καταφρονούν και σε ορισμένες περιπτώσεις τους φονεύουν....Τις συζητήσεις με τους πολλούς να τις αποφεύγεις. Δεν θέλω να τους αποφεύγεις από φθόνο, αλλά διότι από τους πολλούς θα θεωρηθείς γελοίος. Και αυτά τα λόγια έχουν ελάχιστους ακροατές και σύντομα ούτε λίγους θα έχουν. Έχουν κάτι ιδιαίτερο μέσα τους αυτά τα λόγια, τους κακούς τους παρορμούν μάλλον προς την κακία, γι’ αυτό πρέπει να αποφεύγει κανείς τους πολλούς, επειδή αυτοί δεν αντιλαμβάνονται την αρετή των λόγων αυτών... (Λόγος, ΙΧ).

- Ησύχασε παιδί μου, και άκουγε τώρα, την ευλογία που αρμόζει τον ύμνο της αναγέννησης, τα οποία δεν θεώρησα τόσο εύκολο να φανερώσω, παρά μόνο σε εσένα ως συμπλήρωμα του παντός. Για αυτό τούτο δεν διδάσκεται, αλλά μένει κρυφό στην σιωπή. Έτσι παιδί μου αφού σταθείς σε υπαίθριο τόπο, στραμμένος προς τον νότιο άνεμο και προς την κατεύθυνση του ήλιου που δύει, προσκύνησε. Το ίδιο να κάνεις και προς την κατεύθυνση που ανατέλλει ο ήλιος, προς τον ανατολικό άνεμο… (Λόγος, ΙΓ)

 - Τα πάντα είναι ΈΝ(Α), και το ΈΝΑ, είναι τα πάντα..Γιατί των πάντων η πληρότητα είναι το ΈΝΑ, και μέσα στο ΈΝΑ, δεν είναι δεύτερο το ΈΝΑ, αλλά τα δύο είναι ΈΝΑ...Εάν κάποιος προσπαθήσει να χωρίσει από το ΈΝΑ τα πάντα, που θεωρούνται ΈΝΑ, - και είναι το ίδιο- , αποδεχούμενος την ονομασία των πάντων, το πλήθος τους και όχι την πληρότητα, - πράγμα αδύνατο - , ελευθερώνοντας έτσι το ΠΑΝ από το ΈΝΑ, θα Χάσει το ΠΑΝ. Γιατί τα πάντα πρέπει, αν είναι ΈΝΑ, - και είναι- , και ποτέ δεν παύει να είναι ΈΝΑ, για να μην διαλυθεί η πληρότητα…!! (Λόγος, ΙΣΤ)

Πατέρας του κόσμου ο Θεός, και ο κόσμος υιός του Θεού - Ερμής ο Τρισμέγιστος

«Πατέρας λοιπόν του κόσμου είναι ο Θεός, και ο κόσμος πατέρας στα υπάρχοντα στον κόσμο. Και ο κόσμος υιός του Θεού, και όσα υπάρχουν στον κόσμο δημιουργήθηκαν από τον κόσμο. Και πού σωστά ονομάστηκε κόσμος.

 
Κοσμεί τα πάντα με την ποικιλία της γέννησης, με το ασταμάτητο της ζωής, με το ακούραστο της ενέργειας, με την ταχύτητα της ανάγκης, με την σύσταση των στοιχείων, και με την τάξη των όσων γίνονται...Και αυτός λοιπόν ο κόσμος, λέγεται κόσμος, από την ανάγκη και τις ιδιότητες του».
Ερμής ο Τρισμέγιστος, Λόγος 8 Θ'

Το όμοιο γίνεται κατανοητό με το όμοιο, Ερμής ο Τρισμέγιστος

«Αν δεν εξισώσεις τον εαυτό σου με τον θεό, δεν θα κατανοήσεις τον θεό: διότι το όμοιο γίνεται κατανοητό με το όμοιο. Αύξησε τον εαυτό σου σε μέγεθος χωρίς μέτρο, βγες από το σώμα, ύψωσε τον εαυτό σου έξω από τον χρόνο, γίνε Αιωνιότητα, τότε θα κατανοήσεις τον θεό.

Πίστεψε ότι τίποτε δεν είναι αδύνατο για εσένα, σκέψου τον εαυτό σου αθάνατο και ικανό να κατανοήσεις τα πάντα, όλες τις τέχνες, τις επιστήμες και τη φύση κάθε ζωντανού όντος. Υψώσου ψηλότερα από το πιο υψηλό ύψος, και κατέβα χαμηλότερα από κάθε βάθος. Με τις αισθήσεις σου γνώρισε κάθε πλάσμα της δημιουργίας, της φωτιάς, του νερού, του ξηρού και του υγρού, φαντάσου ότι βρίσκεσαι παντού, στη γη, στη θάλασσα, στον ουρανό, ότι δεν γεννήθηκες ακόμη στην κοιλιά της μητέρας σου, όντας νέος, γέρος, νεκρός, πέραν του θανάτου. Αν κατανοήσεις τα πάντα μεμιάς, χρόνους, τόπους, πράγματα, ποιότητες, ποσότητες, τότε θα κατανοήσεις τον θεό».

Oι κατέχοντες την γνώση

«Γι’ αυτό οι κατέχοντες την γνώση δεν αρέσκονται στους πολλούς ούτε οι πολλοί τους θέλουν. Τους θεωρούν μανιακούς και τους περιγελούν, και τους μισούν και τους καταφρονούν και σε ορισμένες περιπτώσεις τους φονεύουν..

Τις συζητήσεις με τους πολλούς να τις αποφεύγεις. Δεν θέλω να τους αποφεύγεις από φθόνο, αλλά διότι από τους πολλούς θα θεωρηθείς γελοίος. Και αυτά τα λόγια έχουν ελάχιστους ακροατές και σύντομα ούτε λίγους θα έχουν. Έχουν κάτι ιδιαίτερο μέσα τους αυτά τα λόγια, τους κακούς τους παρορμούν μάλλον προς την κακία, γι’ αυτό πρέπει να αποφεύγει κανείς τους πολλούς, επειδή αυτοί δεν αντιλαμβάνονται την αρετή των λόγων αυτών...

Κάθε ανθρώπινο ζώο παρουσιάζει μεγάλη ροπή προς την κακία και γίνεται σύντροφός της, γι’ αυτό και ευχαριστιέται με αυτήν. Αυτό λοιπόν το ζώο, εάν μάθει ότι ο κόσμος γεννιέται και ότι τα πάντα γίνονται σύμφωνα με την πρόνοια και την ανάγκη και ότι πάνω από όλα αυτά κυριαρχεί η ειμαρμένη, δεν θα γίνει πολύ χειρότερο από τον εαυτό του; Αφού καταφρονήσει, δηλαδή, το σύμπαν ως γεννημένο και αποδώσει τις αιτίες του κακού στην ειμαρμένη, δεν θα υποστεί κανένα κακό έργο. Γι’ αυτό πρέπει να φυλάγεται κανείς από αυτούς, ώστε μέσα στην άγνοιά τους να είναι λιγότερο κακοί, από τον φόβο που προκαλεί στις ψυχές τους το άγνωστο».

ΕΡΜΗΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ, ΕΡΜΗΣ ΤΡΙΣΜΕΓΙΣΤΟΣ, Λόγοι, ΙΧ, 4, 11, 4-5.

ΕΛΕΥΣΙΝΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΕΔΕΛΕΙΑ

Ο ΚΥΚΕΩΝ ΣΤΑ ΕΛΕΥΣΙΝΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΗΤΑΝ ΨΥΧΟΔΗΛΩΤΙΚΟ;

«Είχε δύσει ο Ήλιος, όταν ο Αρχίλαος μπήκε στο Ναό, μαζί με τους άλλους μυηούμενους στα Μεγάλα Μυστήρια της Δήμητρας – στην Ελευσίνα. Είχε προηγηθεί ολιγοήμερη νηστεία και «ακούσματα» – διδαχή, από μυστικές φωνές. Αυτές ακούγονταν μέσα από τους τοίχους μιας μικρής υπόγειας αυλής που περίμεναν, πριν μπουν στο Ναό. Είχαν ακούσει να τους προκαλούν να σκεφτούν πάνω στην αλήθεια, ότι η Περσεφόνη ήταν μέσα σε κάθε άνθρωπο. Κι ότι καθένας μας, στην αναζήτηση της ομορφιάς – κόβοντας λουλούδια – σχετίζεται και με το «Νάρκισσο» – την νάρκωση της Συνείδησης και τότε κατέρχεται στον Άδη.*

ο Αρχίλαος, σκέφτηκε ότι ηχητικά Α-Δ-Ι-Σ ήταν αλλαγμένο Δ-Ι-Α-Σ και ότι «πάνω» και «κάτω» κόσμος είναι απλά μια αλλαγή θέσης. Σκέφτηκε ότι, Φερσε-Φόνη, ήταν αυτή που «έφερνε» και «έπαιρνε» – «φόνευε». Θυμήθηκε τη φράση: «Φερσεφόνια! Φέρεις γαρ αεί και πάντα φονεύεις». Εύρεση και Χάσιμο, παρουσία και απουσία, ξύπνιος και κοιμισμένος, ζωντανός και πεθαμένος! Ο Αρχίλαος την έψαχνε με τον εαυτό του και είχε γνωρίσει ανθρώπους, που έχοντας μυηθεί στα Μεγάλα Μυστήρια, είχαν αλλάξει τη ζωή τους και σαν να μη φοβούνταν πια το Θάνατο!

Είχε περάσει περίπου μισός χρόνος που θα είχε «καθαρθεί» στον καταρράκτη του Ιλισού, στα Μικρά Μυστήρια τα «εν Αγραίς». Ήταν αποφασισμένος να γίνει «επόπτης», να δει τα «Ιερά», να ανεβάσει την Περσεφόνη από τον Άδη! Ήταν μαθητευόμενος λιθοξόος-γλύπτης και ήθελε να λαξεύσει και τα μάρμαρα της ψυχής του…Προχωρούσαν τώρα σε σκοτεινούς διαδρόμους, που φωτίζονταν από αραιούς δαυλούς. Πριν μπουν στο Ναό είχαν πιει τον «κυκεώνα» – ένα κριθαρόζουμο με βληχώνα και τώρα ένοιωθε κάτι σαν ίλιγγο, ενώ τον διαπερνούσαν ρίγη.

Κρύος ιδρώτας τον έλουσε και άρχισε να βλέπει, αχνές αρχικά και πιο λαμπερές στη συνέχεια, οπτασίες. Ακούγονταν ύμνοι και ένοιωσε σαν να βγαίνει από το κορμί του και να ταξιδεύει στον ουρανό! Βρέθηκε ανάμεσα στους Θεούς και τις Νύμφες και τους Ημίθεους. Και ξαφνικά γκρεμίστηκε σε ένα μαύρο βάραθρο, με την τρομακτική μορφή της γοργόνας Μέδουσας να τον καταδιώκει…»

Σ’ αυτό το σημείο, το κείμενο διακόπτεται, πιθανόν από τήρηση του άρρητου των μυστηρίων και μένει σ’ όλους μας να πιθανολογήσουμε για το περιεχόμενο, το σκοπό και τ’ αποτελέσματα της εμπειρίας της Ελευσίνιας Τελετής.

Στα «Μεγάλα Μυστήρια», όπως λέγονταν τα Ελευσίνια, αφιερωμένα στη Δήμητρα και στην επάνοδο της κόρης της Περσεφόνης από τον Άδη, οι μυηούμενοι εγίνοντο «επόπτες». Έβλεπαν δηλαδή την σύνολη πραγματικότητα, που περιλάμβανε τον ερχομό, τη φυγή και την επιστροφή. Ερχόντουσαν σε επικοινωνία με τον σκοτεινό κόσμο του Ασυνείδητου, για να μάθουν το ταξίδι του εαυτού τους, στις περιοχές της Αθανασίας και να επιστρέψουν ισχυρότεροι – όπως η Περσεφόνη με το γιο της τον «Βριμό»!

Το περιεχόμενο της εμπειρίας και τα «δρώμενα» ήταν «άρρητα». Δεν λεγόντουσαν και κρατιόντουσαν σαν «ιερό μυστικό». Το σίγουρο είναι ότι υπήρχε μια εκστατική εμπειρία, που μεταμόρφωνε την αντίληψη των μυηούμενων για τη ζωή και τον θάνατο. Σε όλα τα αρχαία μυστήρια, αυτό που επιδιωκόταν ήταν το ΒΙΩΜΑ των παραδόσεων ή της κοσμοαντίληψης της κάθε εθνικής θρησκείας. Οι μύστες είχαν δει! Είχαν γίνει ΕΠΟΠΤΕΣ! Είχαν γνωρίσει «από πρώτο χέρι» τις «άλλες» πραγματικότητες και είχαν ανακαλύψει τη θέση τους ανάμεσα στους «δαίμονες» και τους «Αγγέλους» του θρησκευτικού τους Σύμπαντος. Στην Ελευσίνα, έβλεπαν μορφές, που ο Πλάτωνας στο Φαίδρο, αποκαλεί «φάσματα» ενώ ο Σώπατρος μας αναφέρει ότι έβλεπαν την άνοδο της Περσεφόνης μέσα σε φως με το μικρό γιο της τον Βριμό. Αυτές οι εμπειρίες της αλλαγής των αισθήσεων και της συνείδησης και του ταξιδιού στις «άλλες» πραγματικότητες, ερμηνεύονται από τη χρήση του Κυκεώνα, εφόσον περιείχε ψυχότροπα συστατικά.

Τα ψυχότροπα φυτά, χρησιμοποιήθηκαν χιλιάδες χρόνια τώρα, για τη δημιουργία «πνευματικών» ή «αλλοκοσμικών» εμπειριών. Η «βρώση» και η «πόση» του «σώματος και αίματος» του Θεού, ήταν ανέκαθεν ο πιο άμεσος τρόπος μετάδοσης των θεϊκών ιδιοτήτων στους θνητούς. Είναι χαρακτηριστικό, ότι τα ψυχότροπα μανιτάρια ψιλοκυβίνης, που χρησιμοποιούν στις τελετές τους οι Ινδιάνοι της Μεσαμερικής, τα λένε: «Σάρκα των θεών». Υπήρχε πλήθος ψυχοτρόπων φυτών και συνδυασμών τους με διαφορετικές το καθένα επιδράσεις: Από απλή ζάλη έως ύπνο και από διέγερση έως θάνατο. Οι περιγραφές του Διοσκουρίδη για τις επιδράσεις του λιβανιού αν αναμιχθεί με κρασί και του Πλίνιου, γι’ αυτές που προκαλεί κυκλάμινο με κρασί και πικροδάφνη με κρασί, δεν μας αφήνουν αμφιβολία για τις γνώσεις και τη χρήση ψυχοτρόπων, που μπορεί να έκαναν οι αρχαίοι σε ειδικές περιπτώσεις, όπως εορτές και τελετές.

«Σόμα» και Κάνναβη του Σίβα στις Ινδίες, μανιτάρια παντού, κάκτους Μεσκαλίνης στους Ινδιάνους της Αμερικής, Νηπενθές στην Οδύσσεια – το πιθανότερο: όπιο, ενώ ο Υοσκύαμος που αναφέρουν ο Πλίνιος και ο Ξενοφώντας, συναγωνίζονταν τον Μανδραγόρα και τον Ελλέβορο ή Μελαμπόδιο, που αναφέρουν ο Θεόφραστος και ο Μένανδρος. Και φυσικά, στην Ελευσίνα, έχουμε δύο βασικά ψυχότροπα, που προκαλούν την κάθοδο στον Άδη ή στο Α-συνείδητο. Το πρώτο είναι στη θεωρία του μύθου και είναι το λουλούδι: Νάρκισσος, που ναρκώνει και κατεβάζει την Περσεφόνη στον «κάτω» σκοτεινό κόσμο. Το δεύτερο είναι η πράξη της μέθεξης: η πόση του Κυκεώνα, που δημιουργεί, όπως λέει ο Πλούταρχος, «φρίκη και τρόμο και ιδρώτα και θάμβος» και σε «κατεβάζει» – αυτή τη φορά ξύπνιο – στους άλλους κόσμους.

Την πιο σοβαρή ένδειξη, για τη φύση του κυκεώνα και των «ιερών» σαν ψυχοτρόπων ουσιών, μας δίδει η περίπτωση του Αλκιβιάδη, που αυτός και οι φίλοι του κατηγορήθηκαν για ιεροσυλία το 415 π.Χ., έχοντας χρησιμοποιήσει τον κυκεώνα για διασκεδάσεις στα σπίτια τους, όπως αναφέρει ο Πλούταρχος στο ομώνυμο βιβλίο του.

Οι επιδράσεις των ψυχοτρόπων, που αλλάζουν βαθιά τη συνείδηση, ανάλογα με το αν είναι αρνητικές ή θετικές, δίνουν και την ανάλογη ονομασία. Όντας ψυχο-δηλωτικά, μπορούν ν’ αποκαλύψουν από εφιαλτικά τραυματικά και φοβικά στοιχεία, μέχρι αισθήματα υπέρτατης έκστασης, καθαρότητας και σοφίας. Στην πρώτη περίπτωση τα λένε: Ψυχοδυσληπτικά ή Ψυχοσιομιμητικά και στη δεύτερη περίπτωση: Ψυχοδιασταλτικά (Mind expanding) και Ενθεογενή (entheogenic).

Τα Δημητριακά: κριθάρι, στάρι, σίκαλη κ.α. δεν έχουν ψυχότροπες ιδιότητες. Ένα παράσιτο όμως σε ξενιστή των Δημητριακών, η Ερισυβώδης Όλυρα, σκληρώτιο του μύκητα claviceps purpurea, έχει τα βασικά αλκαλοειδή που περιέχουν Λυσεργικό οξύ. Η Ερισυβώδης Όλυρα της σίκαλης ονομάστηκε ergot και έγινε αιτία διαταραχών με «ψευδαισθήσεις» τον μεσαίωνα στην Ευρώπη, μεταξύ αυτών που έτρωγαν ψωμί χωρίς άλεσμα. Η ερισυβώδης Όλυρα συνυπάρχει με ένα παρασιτικό αγριόχορτο το Λόλιο ή Ήρα, ζιζάνιο στα Δημητριακά. Το φάγωμα ψωμιού από Λόλιο, σύμφωνα με τον Οβίδιο προκαλεί διαταραχές στην όραση, ενώ ο Πλίνιος αναφέρεις ιλίγγους. Σε μια κωμωδία αναφέρεται η φράση: «Πρέπει να έχει φάει ψωμί από Λόλιο για να βλέπει ανύπαρκτα πράγματα». Ο Ψευδο-Διοσκουρίδης αναφέρει την Ήρα σαν «φυτό της παραφροσύνης».

Το κριθάρι μολύνεται συχνά από τον μύκητα που περιέχει Λυσεργικό οξύ – τον βασικό πυρήνα του ψυχοδηλωτικού L.S.D. (Δι-αιθυλ-αμίδη του Λυσεργικού οξέως). Κριθαρόζουμο με βληχώνα, είχε σαν συστατικά ο κυκεώνας, μας λέει ο Ομηρικός ύμνος στη Δήμητρα. Κι αμέσως μετά, κενό στο αρχαίο κείμενο! Και έτσι μας μένει να βγάλουμε συμπεράσματα από την ερμηνεία των στοιχείων του μυστηρίου: Κριθαρόζουμο, Ρίγη, Ίλιγγος, Φάσματα, Αλκιβιάδης, Ιεροσυλία. Κάπου μπορεί να είχε δίκιο ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς που έγραφε ότι «τα “Ιερά” της τελετής ήσαν φαγώσιμα». Έτσι, λογικά, θα μπορούσε να τα μεταφέρει ο Αλκιβιάδης σπίτι του για να «διασκεδάσει» με τους φίλους του.

Το «κριθαρόζουμο, έχει πολύ μεγάλες πιθανότητες να περιείχε ψυχοδηλωτικό της ομάδας του Λυσεργικού, όπως το L.S.D. Αυτού του είδους τα ψυχότροπα υπάρχουν σε διάφορα φυτά, όπως σε περικοκλάδες και στο φυτό ololiqui που οι Ινδιάνοι χρησιμοποιούσαν στις τελετές τους. Τα ζιζάνια των Δημητριακών όπως το Paspalum Distichum λέγονται «Αγρωστίδες» και φέρουν συνήθως την Ερυσιβώδη Όλυρα με τις ψυχότροπες επιδράσεις

Οι επιδράσεις αυτών των ψυχοδηλωτικών, προσομοιάζουν με αυτές της Διαιθυλαμίδης του Λυσεργικού οξέως (L.S.D.): Ρίγη, τρόμος, ίλιγγος, αισθητηριακές αλλαγές, «φάσματα», «Μεταφυσικές» εμπειρίες. Ειδικά οι τελευταίες, είναι αυτές που χαρακτηρίζουν τις λεγόμενες «ενθεογενείς» ουσίες, στις οποίες κατατάσσονται οι ψυχεδελικοί μύκητες. Δεν είναι τυχαίο ότι τη διάδοση της χρήσης των ψυχεδελικών στη Δύση, τη δεκαετία 1960 την ακολούθησε αμέσως η αναζήτηση της μυστικιστικής και εσωτερικής φιλοσοφίας και η διάδοση των αρχαίων Ανατολικών πνευματικών διδασκαλιών και των σχετικών μεθόδων πνευματικής ανάπτυξης. Διάφορες μορφές γιόγκα, Τάντρα, Διαλογισμός δίπλα σε σαμανιστικές τεχνικές, και μεθόδους αυτογνωσίας από ινδιάνικες έως βουδιστικές, αποτέλεσαν έναν πολύχρωμο κήπο «μεταφυσικής» αναζήτησης, που αναπτύχθηκε την εποχή της ψυχεδελικής έκρηξης.

Η αλλαγή συνείδησης, που προκαλείται από τις ψυχοδηλωτικές ουσίες, αναπτύσσει τη μεταφυσική αναζήτηση, γιατί αλλάζει σημαντικά την αίσθηση του χώρου και του χρόνου, την αντίληψη του Εαυτού και του Κόσμου, την αίσθηση της ζωής και την ίδια την ταυτότητα. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι όποιος καταναλώσει ψυχοδηλωτικά θα δει το Θεό μέσα του (εντός-θεός-γεννιέται – ενθεογενές). Το αποτέλεσμα είναι πάντα εξαρτημένο από τη δόση, το περιβάλλον και την προετοιμασία. Σε άλλη δόση και με άλλη σκοπιμότητα, τα ψυχοδηλωτικά – επειδή αυξάνουν την αισθαντικότητα, μπορούν να οδηγήσουν σε αισθησιακές διασκεδάσεις – όπως του Αλκιβιάδη ή των σύγχρονων Μουσικών φεστιβάλ.

Σε άλλη δόση, με κατάλληλη προετοιμασία και σε κατάλληλο περιβάλλον, όπως στην Ελευσίνια Τελετή, μετά από 9 ημέρες νηστείας και σχετικά «ακούσματα», έκαναν τους χρήστες του κυκεώνα «παθείν και διατεθήναι». «Να παθαίνουν και να μπαίνουν σε μια κατάσταση» (Αριστοτέλης) ώστε, όπως λέει ο Ψελλός: «Αυτού παθόντος του νου την έλλαμψιν… αυτοπτήσας τωί νωί»: «να υφίστανται το φωτισμό στο νου τους ώστε να γίνονται αυτόπτες» – να βλέπουν τις αλήθειες με τα ίδια τους τα μάτια.

«Ενήστευσα, έπιον τον κυκεώνα» μας λέγει ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, ήταν το βασικό σύνθημα εισόδου στην Μυστική εμπειρία. Αυτή, ήταν τέτοια ώστε να γράψει ο Πίνδαρος: «Όλβιος όστις ίδων κειν εις υποχθόν. Οίδε μεν βίου τελευτάν οίδε δε Διόσδοτον αρχάν» «Ευτυχισμένος εκείνος που θα δει αυτά που είναι κάτω από την γη! Γιατί γνώρισε το σκοπό (τέλος) της ζωής του και την από το Δία δοσμένη αρχή του.»

Πιστεύω, ότι το γεγονός της «ιεροσυλίας» του Αλκιβιάδη με τη χρήση του κυκεώνα είναι η μεγαλύτερη ένδειξη της ψυχοτρόπας επίδρασης του Ελευσίνιου ποτού. Οι δε περιγραφές των εμπειριών, φαίνονται να δικαιώνουν τον Gordon Wasson, Carl Ruck και Albert Hofmann, έναν εθνομυκητολόγο, έναν Αρχαιολόγο κι έναν χημικό αντίστοιχα, που στο βιβλίο τους: «Ο Δρόμος στην Ελευσίνα – Αποκαλύπτοντας το Μυστικό των Μυστηρίων», καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο κυκεώνας ήταν σχετικό με το L.S.D. ψυχοδηλωτικό, προερχόμενο από την Ερυσιβώδη Όλυρα. Στόχος της χρήσης του ήταν να υπάρξει Αναγέννηση ή Ανάσταση της «Περσεφόνης». Αυτό συμβολικά αναφέρεται στο φωτισμό της Συνείδησης (εποπτεία) αφού θα είχε περάσει από τις αόρατες περιοχές της πραγματικότητας – τις «κάτω από τη γη».

Δυστυχώς σήμερα, η έστω και ερευνητική χρήση – με τους καλύτερους κανόνες προστασίας – των ψυχοδηλωτικών, είναι αυστηρά απαγορευμένες. Οι ουσίες, που κυκλοφορούν σαν ψυχοδηλωτικά – τα «τριπάκια», συνήθως δεν είναι καθαρές ή ελεγμένες ποιοτικά. Έτσι, οι κίνδυνοι χρήσης είναι πολλαπλάσιοι, από αυτούς που ήταν για χιλιάδες χρόνια μέχρι πριν τέσσερις δεκαετίες. Σήμερα η ανάσταση της «Περσεφόνης» με ψυχοδηλωτικά είναι επικίνδυνη και ιστορικά ανεπίκαιρη. Η Ελευσίνια Τελετή θάφτηκε πριν δεκαπέντε αιώνες!
-----------------------------
* Σύμφωνα με το μύθο, την Περσεφόνη άρπαξε ο Πλούτωνας, μόλις έκοψε τον Νάρκισσο. Έκτοτε περνούσε το ένα τρίτο του χρόνου της στον Άδη και τα δύο τρίτα στον πάνω κόσμο. Στα Ελευσίνια, η Περσεφόνη ανασταίνεται έχοντας γεννήσει γιο από τον Πλούτωνα, τον Βριμό. (Ισχυρό)

Η ΖΩΗ ΚΑΙ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΥΘΑΓΟΡΙΚΟΥ ΒΙΟΥ

ΙΑΜΒΛΙΧΟΣ – ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΥΘΑΓΟΡΙΚΟΥ ΒΙΟΥ

Ο πατέρας του Πυθαγόρα Μνήμαρχος και η μητέρα του Πυθαϊδα κατάγονταν από τον οίκο και τη γενιά που δημιουργήθηκε από τον Αγκαίο, τον ιδρυτή της αποικίας. Υπάρχουν αρκετοί θρύλοι για την ευγενική του καταγωγή κάποιος Σάμιος ποιητής ισχυρίστηκε ότι είναι γιος του Απόλλωνα άλλοι λένε ότι την γέννησή του την ανήγγειλε η Πυθία γι’ αυτό και ο Μνήμαρχος μετονόμασε τη γυναίκα του από Παρθενίδα σε Πυθαϊδα για να τιμήσει και το παιδί και την Πυθία. (Το όνομα του Πυθαγόρα σημαίνει την αγόρευση της Πυθίας).

Όταν μεγάλωσε και εμφανιζόταν μεταξύ των ανθρώπων, φαινόταν σε όποιον τον αντίκριζε θαυμαστός, μια ακόμα επιβεβαίωση από πολλούς ότι είναι παιδί Θεού.

Ο ίδιος έδινε σημασία στο να αναδείξει άξιο τον εαυτό του δίνοντας έμφαση στα μαθήματά του στη διατροφή τη σωματική νηστεία και τον έλεγχο των συναισθημάτων του, χωρίς να κυριεύεται από γέλια, ούτε από ζήλια, ούτε από άλλη διαταραχή ζώντας στη Σάμο ως σαν κάποια αγαθή θεότητα.

Αν και έφηβος η φήμη του διαδόθηκε στις γειτονικές πόλεις που τον αποκαλούσαν «εν Σάμω κομήτην» εκθειάζοντάς τον με αποτέλεσμα στα μετέπειτα χρόνια η προσωπικότητά του να είναι θρυλική.

Ο Πυθαγόρας προσπάθησε να κάνει με συμβολικό τρόπο τη διδασκαλία του όμως αυτό δεν είχε ιδιαίτερη απήχηση από τους συμπολίτες του.

Σε σύντομο διάστημα απέπλευσε από τη Σάμο έχοντας μαζί του έναν μόνο Μαθητή που ήταν και συνονόματός του, θεωρώντας πατρίδα του τη χώρα που έχει τους περισσότερους με καλή διάθεση για μάθηση κατοίκους. Έτσι φθάνοντας στην πόλη του Κρότωνα απέκτησε αρχικά γύρω στους εξακόσιους μαθητές.

Η ηθική ζωή και η καλή αγωγή των νέων ήταν φανερή στη διδασκαλία του. Στους λόγους που εκφώνησε προέτρεπε τους νέους να σέβονται τους πρεσβύτερους διότι αυτό φαίνεται και στη φύση και ότι οφείλουν τόση χάρη στους γονείς τους όση θα όφειλε ένας νεκρός σε αυτόν που θα μπορούσε να τον ξαναφέρει στη ζωή.

Επίσης προέτρεπε τους νέους προς την παιδεία, με σκοπό να την εξασκούν το ίδιο τόσο όσο και το σώμα τους.

Παρά τους επαίνους που είχε στη μακρόχρονη πορεία του ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε για τον εαυτό του τον όρο φιλόσοφο αντί σοφό.

«Σοφία είναι η όντως επιστήμη που ασχολείται αποκλειστικά με τα ωραία, τα πρώτα, τα θεία, τα αγαθά. Φιλοσοφία είναι ο ζήλος για αυτή τη θεωρία».

Αλλά και για τις ασχολίες των ανθρώπων έθεσε ως αρχή να μάθουν την αλήθεια και περί άλλων πραγμάτων επαναφέροντας στη μνήμη πολλών την προηγούμενη ζωή τους, στην οποία έζησε η ψυχή τους στο παρελθόν, προτού κατεβεί στο παρών σώμα.

Για τον εαυτό του μάλιστα, ανέφερε ότι στο παρελθόν είχε υπάρξει ως Εύφορβος αυτός που είχε κατανικήσει τον Πάτροκλο.

Καθόρισε επίσης ως πρώτη μορφή εκπαίδευσης τη Μουσική διότι με κάποιες συγκεκριμένες μελωδίες και ρυθμούς θεράπευε συμπεριφορές και ανθρώπινα πάθη, επινοούσε καταστολές και θεραπείες για τα σωματικά και ψυχικά νοσήματα.

Είναι άξιο λόγου ότι συνέθετε τις «παρασκευές» και «επαφές» σκεπτόμενος συνδυασμούς διατονικών, χρωματικών και εναρμονίων κλιμάκων για τη θεραπεία των παθών της ψυχής μετατρέποντάς τα σε αρετή με τις αρμόζουσες μελωδίες, σαν να ήταν κάποιοι σωτήριοι συνδυασμοί φαρμάκων.

Πρόσθετα με αυτά υπέδειξε στους συντρόφους του να απέχουν να τρώνε οποιοδήποτε έμψυχο και κάποια άλλα φαγητά που εμποδίζουν την εγρήγορση και την κριτική σκέψη. Οι σύντροφοι ασκούνταν μαζί για πολλά χρόνια στην εχεμύθεια και την απόλυτη σιωπή, έτσι ώστε να ελέγχουν τα λεγόμενά τους, για να μπορούν με οξύτητα να ασχολούνται με την εξέταση και εμπέδωση δυσνόητων θεωρημάτων.

Έτσι καταλαβαίνουμε γιατί ο Πυθαγόρειος που ακολουθεί τους λόγους του δασκάλου του κατορθώνει να γιατρέψει την ψυχή και το σώμα από τους πόνους.

ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΥΘΑΓΟΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΑΛΛΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ:

Ηρόδοτος: "Ένας σοφός μεταξύ των σημαντικότερων σοφών"

(Ιστορία Δ’ Μελπομένη).

Ίων ο Χίος: "Ο Πυθαγόρας είναι αληθώς ο Σοφός ύπερθεν όλων των άλλων ανθρώπων είδε και εδίδαξε την Αλήθεια"
(Διογ. Λαέρτιος Ι).

Διόδωρος ο Σικελιώτης: "Ουδέποτε κανείς εκ των φιλοσόφων ηξιώθη τόσο όσο αυτός να παραμείνη στη μνήμη των ανθρώπων αλλά δεν επεβάλλετο μόνο δια της ευγλωττίας του, ήταν άξιος θαυμασμού και λόγω της αγνότητας των ηθών του".

(Ιστορική Βιβλιοθήκη Χ)

Κικέρων: "Ο Πυθαγόρας δεν είναι μόνο ο εφευρέτης του όρου φιλοσοφία αλλά εκείνος που ανέπτυξε την φιλοσοφία…"
(Tuskulanes I, XVI)

Ισοκράτης: "Είχε τόσο υπερτερήσει τους φιλοσόφους της εποχής του και αναγνωρισθεί, ώστε όλοι οι νέοι επεζήτουν να καταστούν μαθηταί του.."
(Βούσιρις 28)

ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ - Ο ΠΡΩΤΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ

Ο Πυθαγόρας, ο μέγας αυτός μύστης επέβαλε πρακτικά στους μαθητές του την άσκηση της αυτογνωσίας. Κατά τον Ιάμβλιχο (του 3ου μ.Χ. αιώνα), οι μαθητές του ήσαν:

- Οι ακουστικοί (άκουγαν μόνο, δεν ρωτούσαν τίποτε, δεν έλεγαν τίποτε).
- Οι μαθηματικοί (η φιλοσόφηση γινόταν με αριθμούς, ως σύμβολα ερμηνευόμενα).
- Οι φυσικοί (ανώτερου βαθμού, εισάγονταν σε πληρέστερη γνώση της φύσης και των όντων) και....
- Η τέταρτη τάξη: αυτοί που κατείχαν την ανώτατη μύηση και γνώση.

Ασκούντο σε μυστηριακές αρετές, πρώτα της σιγής (να σιωπούν) και της εχεμύθειας (να κρατούν απόλυτα μυστικά απ' τους άλλους ό,τι άκουγαν ή διδάσκονταν και μάθαιναν). Μ' αυτά κατόρθωναν τη θεληματική χρήση του Νου, ηρεμία, αταραξία, αυτόβουλη κατεύθυνση της σκέψης, όπου η ηθική και η λογική απαιτούν και όχι όπου το συναίσθημα (η συγκίνηση) και η τυχαία παρόρμηση απ' τους ερεθισμούς. Επιδίωκαν και την καταστολή των ορμών, των επιθυμιών, των ορέξεων και γενικά των παθών και όλων όσων αποτελούν εμπόδιο στην αυτογνωσία.

Επέβαλε έπειτα ο Πυθαγόρας στους μαθητές του να εφαρμόζουν στη ζωή τους τις αρετές:

α) της ευσέβειας. "Θεόν τίμα, πρώτα και σέβου".
β) της ευορκίας. "Σέβου όρκον" που θα πει συνέπεια και ακριβή τήρηση του όρκου που δόθηκε, αλλά και κάθε υπόσχεσης.
γ) τιμή προς τους γονείς. "Τους γονείς τίμα".
δ) της εγκράτειας. "Ειθίζεο, γαστρός μεν πρώτιστα και ύπνου, λαγνείας, θυμού...", δηλ. να συνηθίζεις να κυριαρχείς στις επιθυμίες πρώτα, πρώτα του φαγητού και του ποτού, του ύπνου, των αφροδισίων, της οργής (θυμού). Απόφευγε τις αισχρές πράξεις και με άλλους και μόνος.
ε) της δικαιοσύνης. "Δικαιοσύνην ασκείν έργω τε λόγω τε".
στ) να γνωρίζουν ότι πεπρωμένο είναι όλοι ανεξαιρέτως να πεθαίνουν. `Αρα να είναι πάντα έτοιμοι, αγνοί και ενάρετοι. "Γνώθι θανέειν, πέπρωται άπασι".
ζ) της λιτότητας. "Υγείας της περί το σώμα χρη έχειν· αλλά μέτρον (το κανονικό ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο) ποτού, σίτου, γυμνασίων". `Αριστη συμβουλή και προτροπή.
η) η ελευθερία, μεγάλο αγαθό· αρετή η διαφύλαξή της. "Μηδέ ανελεύθερον ίσθι· επί πάσι μέτρον άριστον".
θ) δια της προσευχής κατάκτησε μεγάλες δυνάμεις. Αλλά αναλάμβανε με θάρρος το έργο αφού προσευχηθείς στο Θεό να σε βοηθήσει να τελειώσεις. "Αλλ' έρχου επ' έργον θεοίσιν επευξάμενος τελέσαι".
ι) Δια της καθάρσεως του σώματος και της ψυχής σώζεται το Εγώ.
ια) συνεχής επιδίωξη της φρόνησης. "Ηνίοχον γνώμιν στήσας καθύπερθεν αρίστην" δηλ. πάνω απ' όλα ας έχεις άριστο κυβερνήτη το νου.

Το κορύφωμα όμως της πρακτικής εφαρμογής της αυτογνωσίας απ' τους Πυθαγόρειους κατορθωνόταν με τον αυτοέλεγχο κάθε βράδυ πριν τον ύπνο με τα πολυθρύλητα τρία ερωτήματα: Οι περίφημοι αυτοί στίχοι των "χρυσών επών" (στίχ. 40-45) έχουν ως εξής:

"Μηδ' ύπνον μαλακοίσιν επ' όμμασι προσδέξασθαι. Πριν των ημερινών έργων λογίσασθαι έκαστον·΄Πη παρέβην; Τι δ' έρεξα; Τι μοι δέον ούκ ετελέσθη; Αρξάμενος δ' από πρώτου επέξιθι και μετέπειτα. Δεινά μεν εκπρήξας επιπλήσσεο· χρηστά δε τέρπου. Ταύτα πόνει· ταύτ' εκμελέτα· τούτων χρη εράν σε".

Δηλ. κατά πιστή και κατά λέξη απόδοσή μας: μη δεχθείς ποτέ στα μάτια σου τον ύπνο πριν εξετάσεις προσεκτικά ένα ένα τα έργα της ημέρας εκείνης ρωτώντας τον εαυτό σου: σε ποια έσφαλα; Τι καλό έκανα; Τι έπρεπε να κάνω και το παρέλειψα;

Αφού αρχίσεις από το πρώτο έργο της ημέρας προχώρα μέχρι το τελευταίο. Έπειτα από τον έλεγχο να επιπλήττεις (καταδικάζεις) τον εαυτό σου για τις κακές πράξεις για δε τις καλές να ευχαριστιέσαι ολόψυχα. Μ' αυτά ασχολήσου, αυτά μελέτα με προσοχή, αυτά είναι ανάγκη να αγαπήσεις με ζήλο.

 
Τα σχόλια περιττεύουν.

ΜΟΝΟ Η ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΑΥΤΗ, ΑΠ' ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΩΝ ΑΝ ΠΑΡΕΜΕΝΕ, ΘΑ ΗΤΑΝ ΙΚΑΝΗ ΝΑ ΔΕΙΞΕΙ ΤΟ ΥΠΕΡΟΧΟ ΗΘΙΚΟ ΤΗΣ ΥΨΟΣ. ΚΙ ΟΜΩΣ ΠΕΡΑΣΑΝ 2500 ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΘΑΥΜΑΣΙΑ ΑΥΤΗ ΜΕΘΟΔΟ, ΤΗΣ ΑΝΥΨΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΩ ΣΕ ΜΕΓΑΛΕΙΩΔΗ ΘΕΣΗ, ΜΕ ΤΟΝ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ, ΔΕΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΑΝ ΝΑ ΕΦΑΡΜΟΣΟΥΝ ΟΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΙ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ.

Δεν είναι παράδοξο. Η καθολίκευση της εκπαίδευσης μόλις απ' τις αρχές του 19ου αιώνα άρχισε και στον 20ο επιβλήθηκε συστηματικότερα. Έπειτα κατά τους δυο αυτούς τελευταίους αιώνες οι επιστημονικές επιτυχίες των ερευνητών στις θετικές λεγόμενες επιστήμες θάμπωσαν τους συντάκτες των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και πίστεψαν στην παντοδυναμία της ετερογνωσίας και για την αυτογνωσία δεν έμεινε θέση...

Να μια σημαντική και κεφαλαιώδης ατέλεια των εκπαιδευτικών μας προγραμμάτων όλων των βαθμίδων.

Είναι ακατανόητο όσο και απαράδεκτο να αφιερώνονται τόσοι κόποι και μόχθοι και δαπάνες και αγωνίες και να δοκιμάζονται πικρίες και απογοητεύσεις για την ετερογνωσία και για την αυτογνωσία, αυτό τούτο ΤΟ "ΝΟΟΥΝ", ΤΟ ΕΚΛΕΚΤΟ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΙΟ ΕΓΩ, ΝΑ ΜΗ ΔΙΑΤΙΘΕΝΤΑΙ ΟΥΤΕ ΛΙΓΑ ΛΕΠΤΑ ΤΗΣ ΩΡΑΣ ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ.

Επιβάλλεται σήμερα, όταν ο άνθρωπος έχει τέτοιες καταπληκτικές επιτυχίες στην ετερογνωσία, να στραφεί και στην αυτογνωσία. Τι ωφελεί αν οι επιστήμονες πέτυχαν να "ζυγίσουν" τα άστρα και να υπολογίζουν το βάρος τους ή να μετρούν τον αριθμό των πρωτονίων και των ηλεκτρονίων των ατόμων της ύλης και με τη διαταραχή της αναλογίας της σύνθεσής τους να αποδεσμεύουν την γιγάντια ενέργεια που εκλύουν, αν δεν αποκαλύψουν και δεν αξιοποιήσουν και την μέσα στο Εγώ, εξίσου αξιοθαύμαστη δυναμικότητα;

Κάθε πνευματική ή ηθική κατάκτηση συντελείται με τον ανθρώπινο νου. Το Εγώ νοεί, επινοεί, θαυματουργεί στις αποκαλύψεις των νόμων της φύσης.

Δεν θα αποκάλυπταν περισσότερα και ωφελιμότερα οι επιστήμονες ερευνητές, αν διέθεταν ισόρροπο χρόνο για τη μελέτη της φύσης του Εγώ του ανθρώπου και υπεδείκνυαν σε κάθε άνθρωπο την αυτοπροσπάθεια για αυτομελέτη και αυτοκαλλιέργεια των δυνατοτήτων του;

"Εις εαυτόν συνελού..." (στον εαυτό σου συγκεντρώσου) παραγγέλει ο αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος, "ένδον βλέπε" (μέσα σου βλέπε) "ένδον η πηγή του αγαθού και αεί αναβλύειν δυναμένη εάν αεί σκάπτης".

Ώστε, η πηγή του αγαθού (αυτού δηλ. που σώζει και ωφελεί) αναβλύζει μέσα απ' το Εγώ, αν όμως πάντοτε ανασκάπτεται (επίμονα προσπαθεί το ίδιο το Εγώ, δια του στοχασμού να αυτοαποκαλυφθεί) και αυτοκαλλιεργείται και αξιοποιεί τις ικανότητές του και αυτοδιερευνάται και καταστέλλει τις ορμές και τα πάθη του. Αν γίνεται συνεχώς αυτή η προσπάθεια, τότε και διαυγής σαν την πηγή του νερού, θα αναβλύζει από μέσα του και θα πλημμυρίζει το Είναι του από χαρά και ευτυχία.

Το κλειδί, λοιπόν, της θύρας δια της οποίας διερχόμενος ο άνθρωπος κατευθύνεται στην ευδαιμονία είναι η αυτογνωσία.

Με την αυτογνωσία φερόμαστε ταχύτερα και σταθερότερα στη γνώση και στη μάθηση, των οποίων την ακρότατη βαθμίδα κατέχει η απροσπέλαστη για τον άνθρωπο Σοφία. Φτάνουμε στη δυνατήγαλήνη και ηρεμία πνεύματος και ψυχής, προϋποθέσεων της ευτυχίας. Οδηγούμαστε με την ηθική διαβίωση, στην τελείωση, τον μοναδικό αλλά και ύψιστο σκοπό της γήινης ύπαρξης του ανθρώπου.