Η σκοτεινή τριάδα: τρία αντικοινωνικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας

Στην ψυχολογία, η σκοτεινή τριάδα περιλαμβάνει τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του Ναρκισσισμού, του Μακιαβελισμού και της Ψυχοπάθειας. Ονομάζονται ”σκοτεινά” λόγω των κακών συμπεριφορών τους. Η έρευνα για τη σκοτεινή τριάδα χρησιμοποιείται στην εφαρμοσμένη ψυχολογία , ειδικά στους τομείς της εγκληματολογίας, της κλινικής ψυχολογίας και της διαχείρισης των επιχειρήσεων. Τα άτομα που έχουν υψηλή βαθμολογία σε αυτά τα χαρακτηριστικά είναι πιο πιθανό να διαπράξουν εγκλήματα, να προκαλέσουν κοινωνική δυσφορία και να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα στην κοινωνία, τον γάμο ή σε έναν οργανισμό, ειδικά αν βρίσκονται σε ηγετικές θέσεις. Τείνουν επίσης να είναι λιγότερο συμπονετικοί, ευχάριστοι, συμπαθητικοί, ικανοποιημένοι με τη ζωή τους.

Η σκοτεινή τριάδα: τρία αντικοινωνικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας: ναρκισσισμός, μακιαβελισμός και ψυχοπάθεια

Η ονομασία σκοτεινή τριάδα για χαρακτηριστικά προσωπικότητας οπωσδήποτε ακούγεται τρομακτική και δραματική. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον των ερευνητών όλο και αυξάνεται για αυτά τα τρία χαρακτηριστικά, τα οποία όταν εμφανίζονται σε συνδυασμό συνθέτουν το πορτρέτο ενός ανθρώπου που είναι ικανός να κατακτήσει τα πάντα χωρίς τίποτα να μπορεί να τον σταματήσει.

Αυτά, όταν εμφανίζονται σε επίπεδο χαμηλό που δεν πληροί κριτήρια για πλήρη διάγνωση αποτελούν κομμάτια της προσωπικότητας των ανθρώπων, όπως για παράδειγμα η ειλικρίνεια ή η ευσυνειδησία.

Και τα τρία χαρακτηριστικά της σκοτεινής τριάδας είναι εννοιολογικά διακριτά αν και τα εμπειρικά στοιχεία τους δείχνουν ότι αλληλεπικαλύπτονται Συνδέονται με ένα σκληρό, αναίσθητο, πωρωμένο χειραγωγικό διαπροσωπικό στυλ.

Οι άνθρωποι που εμφανίζουν αυτά τα χαρακτηριστικά τείνουν να ακολουθούν τις λεγόμενες «γρήγορες» στρατηγικές ζωής (fast life strategy). Αυτού του είδους η στάση ζωής περιλαμβάνει απερίσκεπτες δράσεις, χρήση ναρκωτικών, ταραχώδη ερωτικής ζωή και διαπροσωπική επιθετικότητα. Σε γενικές γραμμές στην επιλογή άμεση ικανοποίηση ή καθυστερημένα κέρδη αλλά με μεγαλύτερη αξία, τα άτομα με υψηλές βαθμολογίες σε αυτά τα τρία χαρακτηριστικά επιλέγουν την πρώτη επιλογή. Φυσικά, αυτές οι άκριτες αποφάσεις και ο επιπόλαιος τρόπος ζωής φέρουν τις ανάλογες επιπτώσεις στην κοινωνική, σωματική και ψυχική υγεία των ανθρώπων αυτών. Ας εξετάσουμε, όμως, το κάθε χαρακτηριστικό και τις επιπτώσεις τους ξεχωριστά.

* Ο ναρκισσισμός χαρακτηρίζεται από μεγαλοπρέπεια, κυριαρχία στους άλλους, υπερηφάνεια, εγωισμό και έλλειψη ενσυναίσθησης. Έχει διαπιστωθεί επίσης ότι ο ναρκισσισμός έχει σημαντική σχέση με την ψυχοπάθεια.

* Ο μακιαβελισμός χαρακτηρίζεται από χειραγώγηση και εκμετάλλευση των άλλων, απουσία ηθικής , κυνικότητα, μη συναισθηματική σκληρή αναισθησία και υψηλότερο επίπεδο εγωϊστικού προσωπικού ενδιαφέροντος.

* Η ψυχοπάθεια χαρακτηρίζεται από συνεχή αντικοινωνική συμπεριφορά, παρορμητικότητα, εγωισμό, πονηρά και μη συναισθηματικά γνωρίσματα και ασυνειδησία – χωρίς τύψεις. Πιστεύουν στη διαπροσωπική χειραγώγηση ως το κλειδί για επιτυχία στη ζωή. Παρουσιάζουν χαμηλά επίπεδα ενσυναίσθησης σε συνδυασμό με υψηλά επίπεδα παρορμητικότητας και αναζήτησης συγκίνησης. Θεωρούνται ως οι πιο κακοί της σκοτεινής τριάδας. Η έννοια της ψυχοπάθειας περιλαμβάνει κυρίως φτωχή συναισθηματική ζωή και έλλειψη του αισθήματος ντροπής. Εμφανίζουν απουσία συναισθημάτων, με τα θετικά αισθήματα προς τους άλλους να είναι ψεύτικα και να κινούνται κυρίως στο πλαίσιο της συνήθειας των ψυχοπαθών να χρησιμοποιούν την γοητεία τους για την χειραγώγηση τους. Γενικά, τα χαρακτηριστικά της χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: αυτά που έχουν σχέση με την συναισθηματική αποστασιοποίηση και αυτά που περιλαμβάνουν έναν αντικοινωνικό τρόπο ζωής. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρόλη την ομοιότητα μακιαβελισμού και ψυχοπάθειας αποτελούν διακριτά χαρακτηριστικά, τα οποία συχνά αλληλοκαλύπτονται.

Εμφανίζονται κατά κανόνα συχνότερα στους άνδρες και η καθεμία συνοδεύεται από το ανάλογο αντίκτυπο στη ζωή των ανθρώπων. Η ψυχοπάθεια συγκριτικά με τα άλλα δύο χαρακτηριστικά συνδέεται με χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής και χειρότερη ποιότητα ζωής: συχνά άτομα με υψηλά ποσοστά στις κλίμακες τις ψυχοπάθειας εμπλέκονται σε εγκληματικές συμπεριφορές και επικίνδυνες καταστάσεις. Ο ναρκισσισμός, από την άλλη, αποτελώντας το πιο προσαρμοστικό χαρακτηριστικό συνδέεται με υψηλότερο προσδόκιμο ζωής: χάρις στις λειτουργικές διαπροσωπικές τους σχέσεις, οι ναρκισσιστές ζουν μια «γεμάτη» ζωή και εμφανίζουν υψηλά ποσοστά σε κλίμακες μέτρησης ευδαιμονίας. Ο μακιαβελισμός δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι συσχετίζεται σε σημαντικό βαθμό με καλύτερη ή χειρότερη ποιότητα ζωής.

Βεβαίως υπάρχει μεγάλη εννοιολογική και εμπειρική αλληλεπικάλυψη μεταξύ των χαρακτηριστικών της σκοτεινής τριάδας. Για παράδειγμα, οι ερευνητές έχουν σημειώσει ότι και τα τρία χαρακτηριστικά έχουν κοινά χαρακτηριστικά όπως έλλειψη ενσυναίσθησης, διαπροσωπική εχθρότητα, και διαπροσωπική επιθετικότητα. Πιθανότατα επειδή υπάρχει εν μέρει αυτή η επικάλυψη, έχουν αναπτυχθεί πρόσφατα ορισμένα μέτρα που προσπαθούν να μετρήσουν ταυτόχρονα και τα τρία χαρακτηριστικά της σκοτεινής τριάδας, όπως το Dirty Dozen και η μικρή σκοτεινή τριάδα.

Φύση εναντίον ανατροφής

Το μακροχρόνιο ζήτημα ”φύση εναντίον ανατροφής” έχει εφαρμοστεί στη σκοτεινή τριάδα. Η έρευνα έχει αρχίσει να διερευνά την προέλευση των χαρακτηριστικών της σκοτεινής τριάδας. Με παρόμοιο τρόπο με την έρευνα σχετικά με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας Big Five, πραγματοποιήθηκαν εμπειρικές μελέτες σε μια προσπάθεια κατανόησης των σχετικών συνεισφορών της βιολογίας (φύση) και των περιβαλλοντικών παραγόντων (ανατροφή) στην ανάπτυξη των χαρακτηριστικών της σκοτεινής τριάδας.

Βιολογικά

Και τα τρία χαρακτηριστικά της σκοτεινής τριάδας βρέθηκαν να έχουν ουσιαστικά γενετικά συστατικά σε πειράματα που έγιναν σε διδύμους. Έχει επίσης βρεθεί ότι οι παρατηρούμενες σχέσεις μεταξύ της σκοτεινής τριάδας, και μεταξύ της σκοτεινής τριάδας και των Big Five χαρακτηριστικών της προσωπικότητας, καθοδηγούνται έντονα από μεμονωμένες διαφορές στα γονίδια. Ωστόσο, ενώ η ψυχοπάθεια και ο ναρκισσισμός και τα δύο έχουν ένα σχετικά μεγάλο συστατικό κληρονομικότητας , ο Μακιαβελισμός, ενώ επηρεάζεται επίσης μετρίως από τη γενετική, έχει βρεθεί ότι είναι λιγότερο κληρονομικός από τα άλλα δύο χαρακτηριστικά.

Περιβαλλοντικά

Σε σύγκριση με τους βιολογικούς παράγοντες, η επιρροή των περιβαλλοντικών παραγόντων φαίνεται να είναι πιο λεπτή και αντιπροσωπεύει λιγότερες – αλλά ακόμη σημαντικές – διαφορές στις ατομικές διαφορές που σχετίζονται με την ανάπτυξη των χαρακτηριστικών της σκοτεινής τριάδας. Η επίδραση των μοναδικών περιβαλλοντικών παραγόντων αντιπροσωπεύει σημαντική ποσότητα διακύμανσης και στα τρία χαρακτηριστικά της σκοτεινής τριάδας, με μεγαλύτερη επίδραση στο ναρκισσισμό και λιγότερη στον Μακιαβελισμό, που είναι το πιο πιθανό χαρακτηριστικό της σκοτεινής τριάδας που επηρεάζεται από την εμπειρία.

Εξελικτικά

Η εξελικτική θεωρία μπορεί επίσης να εξηγήσει την ανάπτυξη των σκοτεινών τριάδων. Έχει υποστηριχθεί ότι η εξελικτική συμπεριφορά προβλέπει όχι μόνο την ανάπτυξη προσωπικών σκοτεινών τριάδων, αλλά και την άνθηση τέτοιων προσωπικοτήτων. Πράγματι, έχει βρεθεί ότι τα άτομα που επιδεικνύουν προσωπικότητα σκοτεινής τριάδας μπορούν να είναι πολύ επιτυχημένα στην κοινωνία. Ωστόσο, αυτή η επιτυχία είναι συνήθως βραχύβια. Το κύριο εξελικτικό επιχείρημα πίσω από τα χαρακτηριστικά της σκοτεινής τριάδας δίνει έμφαση στις στρατηγικές ζευγαρώματος. Αυτό

Οι πέντε παράγοντες της προσωπικότητας (Big Five)

Το μοντέλο των πέντε παραγόντων της προσωπικότητας έχει σημαντικές σχέσεις με τη σκοτεινή τριάδα σε συνδυασμό και με καθένα από τα τρία χαρακτηριστικά της σκοτεινής τριάδας. Η σκοτεινή τριάδα συνολική σχετίζεται αρνητικά με την ευχαρίστηση και την ευσυνειδησία. Πιο συγκεκριμένα, ο Μακιαβελισμός αποτυπώνει μια ύποπτη έναντι της εμπιστοσύνης άποψη της ανθρώπινης φύσης. Η εξωστρέφεια συλλαμβάνει παρόμοιες πτυχές της επιθετικότητας, της κυριαρχίας και του αυτο-θαυμασμού με τον ναρκισσισμό. Ο ναρκισσισμός σχετίζεται επίσης θετικά με τις πτυχές της προσπάθειας και της ικανότητας της συνείδησης. Η ψυχοπάθεια έχει τους ισχυρότερους συσχετισμούς με πτυχές χαμηλής αξιοπρέπειας και διαβούλευσης της Συνείδησης.

Οι πέντε κύριοι παράγοντες που χρησιμοποιούνται στην κοινή γλώσσα για να περιγράψουν την προσωπικότητα και την ψυχή του άνθρωπου:

• Οι εξερευνητές (πόσο ανοιχτός είναι κάποιος σε νέες εμπειρίες – εφευρετική / περίεργη προσωπικότητα έναντι της κλειστής/προσεκτικής)
• Ευσυνειδησία (αποτελεσματική / οργανωμένη / επιμελής προσωπικότητα έναντι υπερβολικής / απρόσεκτης)
• Εξωστρέφεια (ενεργητική / κοινωνική έναντι μοναχικής / δεσμευμένης / εσωστρεφούς προσωπικότητας)
• Σταθερότητα (φιλικό / συμπονετικό / με ψυχική υγεία άτομο έναντι μεταβλητού / πονηρού ατόμου)
• Ευχάριστο (απολαυστικό / αποδεκτό άτομο έναντι του νευρωτικού / δύσκολου ατόμου ).

Σκοτεινή τετράδα

Αρκετοί ερευνητές έχουν προτείνει την επέκταση της σκοτεινής τριάδας ώστε να περιέχει ένα τέταρτο σκοτεινό χαρακτηριστικό – τον καθημερινό σαδισμό. Ορίζεται ως η απόλαυση της σκληρότητας και είναι η πιο κοινή προσθήκη. Ενώ ο σαδισμός συσχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τη σκοτεινή τριάδα, οι ερευνητές έχουν δείξει ότι ο σαδισμός προβλέπει αντικοινωνική συμπεριφορά πέρα από τη σκοτεινή τριάδα. Ο σαδισμός μοιράζεται κοινά χαρακτηριστικά με την ψυχοπάθεια και την αντικοινωνική συμπεριφορά (έλλειψη ενσυναίσθησης, ετοιμότητα για συναισθηματική εμπλοκή, προκαλώντας ταλαιπωρία), αν δείχθηκε ότι ο σαδισμός προέβλεπε ξεκάθαρα την προκλητική επιθετικότητα ξεχωριστή από την ψυχοπάθεια.

Επιπλέον, ο σαδισμός προέβλεπε παραβατική συμπεριφορά ξεχωριστά από τα άλλα χαρακτηριστικά της σκοτεινής τριάδας κατά την αξιολόγηση μαθητών γυμνασίου.

Επιβλαβής συμπεριφορά εναντίον ζωντανών πλασμάτων, βάναυση και καταστροφική ηθική διάθεση και εγκληματική υποτροπή προβλεπόταν επίσης περισσότερο από τον σαδισμό παρά από τα ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά.

Μελέτες για το πώς οι σαδιστές αποκτούν ευχαρίστηση από τη σκληρότητα εφαρμόστηκαν για τη δοκιμή ατόμων που είχαν χαρακτηριστικά σκοτεινές τριάδες Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι μόνο οι άνθρωποι που εμφανίζουν χαρακτηριστικά σαδισμού απέκτησαν μια αίσθηση ευχαρίστησης από πράξεις σκληρότητας, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι ο σαδισμός περιλαμβάνει σαφώς σκληρά χαρακτηριστικά που δεν καλύπτονται από την υπόλοιπη σκοτεινή τριάδα, άρα αξίζει τη θέση του μέσα στο σκοτεινό τετράδα.

Φωτεινή τριάδα

Επηρεασμένοι από τη σκοτεινή τριάδα ψυχολόγοι πρότειναν μια «φωτεινή τριάδα» αρετών της προσωπικότητας: ανθρωπισμός , καντιανισμός και πίστη στην ανθρωπότητα. Αυτοί που έχουν ψηλό βαθμό στον ανθρωπισμό είναι πιο πιθανό να εκτιμήσουν την αξιοπρέπεια και την αυτοεκτίμηση των άλλων. Αυτοί με υψηλό σκορ στον Καντιανισμό είναι πιο πιθανό να βλέπουν τους άλλους ως ανθρώπους, όχι ως μέσο για τον σκοπό. Τέλος, αυτοί με υψηλή βαθμολογία στην πίστη για την ανθρωπότητα είναι πιθανότερο να πιστεύουν ότι οι άλλοι είναι θεμελιωδώς καλοί.

Κατά τη σύγκριση ατόμων με δοκιμές σκοτεινής τριάδας και φωτεινής τριάδας, ο μέσος άνθρωπος είχε ουσιαστικά τα χαρακτηριστικά της φωτεινής τριάδας. Άτομα που έχουν υψηλή βαθμολογία σε χαρακτηριστικά της φωτεινής τριάδας αναφέρουν επίσης υψηλότερα επίπεδα: θρησκευτικότητας , πνευματικότητας , ικανοποίηση της ζωής , αποδοχή των άλλων, πεποίθηση ότι αυτοί αλλά και οι άλλοι είναι καλοί, με συμπόνια , ενσυναίσθηση , υψηλότερη αυτοεκτίμηση, αυθεντικότητα, ισχυρότερη αίσθηση του εαυτού, θετικά ενθουσιασμό, έχοντας ένα ήσυχο εγώ, ανοιχτοί στην εμπειρία και συνείδηση . Επιπλέον, όσοι έχουν υψηλό σκορ στην κλίμακα της φωτεινής τριάδας είναι γενικά πνευματικά περίεργοι, ασφαλείς στις προσκολλήσεις τους σε άλλους και είναι πιο ανεκτικοί σε άλλες προοπτικές.