[8] Συνησθεὶς δὲ τοῖς περὶ τῆς εἰρήνης ψηφισθεῖσιν καὶ νομίσας οὐ μόνον ἡμῖν ἀλλὰ καὶ σοὶ καὶ τοῖς ἄλλοις Ἕλλησιν ἅπασι συνοίσειν, ἀποστῆσαι μὲν τὴν ἐμαυτοῦ διάνοιαν τῶν ἐχομένων οὐχ οἷός τ᾽ ἦν, ἀλλ᾽ οὕτω διεκείμην ὥστ᾽ εὐθὺς σκοπεῖσθαι πῶς ἂν τὰ πεπραγμένα παραμείνειεν ἡμῖν καὶ μὴ χρόνον ὀλίγον ἡ πόλις ἡμῶν διαλιποῦσα πάλιν ἑτέρων πολέμων ἐπιθυμήσειεν· [9] διεξιὼν δὲ περὶ τούτων πρὸς ἐμαυτὸν εὕρισκον οὐδαμῶς ἂν ἄλλως αὐτὴν ἡσυχίαν ἄγουσαν, πλὴν εἰ δόξειεν ταῖς πόλεσιν ταῖς μεγίσταις διαλυσαμέναις τὰ πρὸς σφᾶς αὐτὰς εἰς τὴν Ἀσίαν τὸν πόλεμον ἐξενεγκεῖν καὶ τὰς πλεονεξίας, ἃς νῦν παρὰ τῶν Ἑλλήνων ἀξιοῦσιν αὑταῖς γίγνεσθαι, ταύτας εἰ παρὰ τῶν βαρβάρων ποιήσασθαι βουληθεῖεν· ἅπερ ἐν τῷ πανηγυρικῷ λόγῳ τυγχάνω συμβεβουλευκώς.
[10] Ταῦτα δὲ διανοηθεὶς καὶ νομίσας οὐδέποτ᾽ ἂν εὑρεθῆναι καλλίω ταύτης ὑπόθεσιν οὐδὲ κοινοτέραν οὐδὲ μᾶλλον ἅπασιν ἡμῖν συμφέρουσαν, ἐπήρθην πάλιν γράψαι περὶ αὐτῆς, οὐκ ἀγνοῶν οὐδὲν τῶν περὶ ἐμαυτὸν, ἀλλ᾽ εἰδὼς μὲν τὸν λόγον τοῦτον οὐ τῆς ἡλικίας τῆς ἐμῆς δεόμενον ἀλλ᾽ ἀνδρὸς ἀνθοῦσαν τὴν ἀκμὴν ἔχοντος καὶ τὴν φύσιν πολὺ τῶν ἄλλων διαφέροντος, [
11] ὁρῶν δ᾽ ὅτι χαλεπόν ἐστιν περὶ τὴν αὐτὴν ὑπόθεσιν δύο λόγους ἀνεκτῶς εἰπεῖν, ἄλλως τε κἂν ὁ πρότερον ἐκδοθεὶς οὕτως ᾖ γεγραμμένος ὥστε καὶ τοὺς βασκαίνοντας ἡμᾶς μιμεῖσθαι καὶ θαυμάζειν αὐτὸν μᾶλλον τῶν καθ᾽ ὑπερβολὴν ἐπαινούντων.
[12] Ἀλλ᾽ ὅμως ἁπάσας ἐγὼ ταύτας τὰς δυσχερείας ὑπεριδὼν οὕτως ἐπὶ γήρως γέγονα φιλότιμος ὥστ᾽ ἠβουλήθην ἅμα τοῖς πρὸς σὲ λεγομένοις καὶ τοῖς μετ᾽ ἐμοῦ διατρίψασιν ὑποδεῖξαι καὶ ποιῆσαι φανερὸν ὅτι τὸ μὲν ταῖς πανηγύρεσιν ἐνοχλεῖν καὶ πρὸς ἅπαντας λέγειν τοὺς συντρέχοντας ἐν αὐταῖς πρὸς οὐδένα λέγειν ἐστὶν, ἀλλ᾽ ὁμοίως οἱ τοιοῦτοι τῶν λόγων ἄκυροι τυγχάνουσιν ὄντες τοῖς νόμοις καὶ ταῖς πολιτείαις ταῖς ὑπὸ τῶν σοφιστῶν γεγραμμέναις,
[13] δεῖ δὲ τοὺς βουλομένους μὴ μάτην φλυαρεῖν, ἀλλὰ προὔργου τι ποιεῖν καὶ τοὺς οἰομένους ἀγαθόν τι κοινὸν εὑρηκέναι τοὺς μὲν ἄλλους ἐᾶν πανηγυρίζειν, αὐτοὺς δ᾽ ὧν εἰσηγοῦνται ποιήσασθαί τινα προστάτην τῶν καὶ λέγειν καὶ πράττειν δυναμένων καὶ δόξαν μεγάλην ἐχόντων, εἴπερ μέλλουσί τινες προσέξειν αὐτοῖς τὸν νοῦν.
[14] Ἅπερ ἐγὼ γνοὺς διαλεχθῆναι σοὶ προειλόμην, οὐ πρὸς χάριν ἐκλεξάμενος, καίτοι πρὸ πολλοῦ ποιησαίμην ἄν σοι κεχαρισμένως εἰπεῖν, ἀλλ᾽ οὐκ ἐπὶ τούτῳ τὴν διάνοιαν ἔσχον. Ἀλλὰ τοὺς μὲν ἄλλους ἑώρων τοὺς ἐνδόξους τῶν ἀνδρῶν ὑπὸ πόλεσι καὶ νόμοις οἰκοῦντας, καὶ οὐδὲν ἐξὸν αὐτοῖς ἄλλο πράττειν πλὴν τὸ προσταττόμενον, ἔτι δὲ πόλυ καταδεεστέρους ὄντας τῶν ῥηθησομένων πραγμάτων,
[15] σοὶ δὲ μόνῳ πολλὴν ἐξουσίαν ὑπὸ τῆς τύχης δεδομένην καὶ πρέσβεις πέμπειν πρὸς οὕστινας ἂν βουληθῇς καὶ δέχεσθαι παρ᾽ ὧν ἄν σοι δοκῇ καὶ λέγειν ὅ τι ἂν ἡγῇ συμφέρειν, πρὸς δὲ τούτοις καὶ πλοῦτον καὶ δύναμιν κεκτημένον ὅσην οὐδεὶς τῶν Ἑλλήνων, ἃ μόνα τῶν ὄντων καὶ πείθειν καὶ βιάζεσθαι πέφυκεν· ὧν οἶμαι καὶ τὰ ῥηθησόμενα προσδεήσεσθαι.
[16] Μέλλω γάρ σοι συμβουλεύειν προστῆναι τῆς τε τῶν Ἑλλήνων ὁμονοίας καὶ τῆς ἐπὶ τοὺς βαρβάρους στρατείας· ἔστι δὲ τὸ μὲν πείθειν πρὸς τοὺς Ἕλληνας συμφέρον, τὸ δὲ βιάζεσθαι πρὸς τοὺς βαρβάρους χρήσιμον. Ἡ μὲν οὖν περιβολὴ παντὸς τοῦ λόγου τοιαύτη τίς ἐστιν.
***
Το ιδανικό του συγγραφέα —Ο Φίλιππος ο μόνος ικανός να το πραγματοποιήσει.
[8] Χάρηκα βέβαια πολύ με όσα αποφασίστηκαν για την ειρήνη και πίστεψα πως όχι μόνο για μας, μα και για σε και για όλους μαζί τους Έλληνες θα ήταν πολύ ωφέλιμα αυτά· όμως δεν ήταν δυνατό να αποτραβήξω το μυαλό μου από τα επακόλουθα. Αντίθετα: Ένιωσα την ανάγκη αμέσως να εξετάσω με ποιόν τρόπο θα ήταν δυνατό να παραμείνει αυτό που είχε γίνει πια πραγματικότητα και πώς η πόλη μας δεν θα ριχνόταν πάλι σε νέες περιπέτειες πολεμικές ύστερα από λίγο διάστημα.
[9] Συζητώντας λοιπόν το θέμα εξαντλητικά με τον εαυτό μου έφτασα στο συμπέρασμα πως ένας και μόνος τρόπος ήταν να ησυχάσει για καλά η πόλη μας: Να αποφασίσουν οι πιο μεγάλες πόλεις να διαλύσουν πια τα μίση μεταξύ τους, για να μεταφέρουν επιτέλους τον πόλεμο όλες μαζί προς την Ασία, και τα πλεονεκτήματα, που αξιώνουν τώρα να πετύχουν από τους Έλληνες, να τα κυνηγήσουν με επιμονή μονάχα από τους βαρβάρους. Είναι ακριβώς η θέση που είχα πάρει και στον Πανηγυρικό μου λόγο.
[10] Μετά από αυτές τις σκέψεις και επειδή ακριβώς πίστεψα ότι ποτέ δεν θα βρεθεί υπόθεση με σπουδαιότητα μεγαλύτερη ούτε και με ενδιαφέρον περισσότερο ούτε και πιο ωφέλιμη για όλους μας, ξεσηκώθηκα πάλι τώρα να γράψω για το ίδιο θέμα. Δεν είναι βέβαια που δεν ξέρω όλη μου την κατάσταση. Γνωρίζω και πολύ καλά μάλιστα πως ένας τέτοιος λόγος δεν γράφεται σ᾽ αυτή την ηλικία: Έχει ανάγκη από άνθρωπο με ακμαίες όλες τις δυνάμεις, με ικανότητες εντελώς ξεχωριστές.
[11] Βλέπω ακόμα πως είναι δύσκολο να πραγματευθώ ικανοποιητικά το ίδιο θέμα σε δυο λόγους, τη στιγμή μάλιστα που ο πρώτος ήταν έτσι γραμμένος, ώστε και αυτοί που με φθονούν να τον μιμούνται και να τον θαυμάζουν ακόμη περισσότερο και από εκείνους που του ψάλλουν το εγκώμιο.
[12] Παρ᾽ όλα αυτά όμως εγώ όλες αυτές τις δυσκολίες τις παράβλεψα και μ᾽ έπιασε τέτοια φιλοδοξία τώρα στα γεράματα, ώστε, μαζί με αυτά που θα έλεγα σ᾽ εσένα, θέλησα να επισημάνω και να αποδείξω στους μαθητές μου ότι το να γίνεσαι ενοχλητικός στις πανηγυρικές συγκεντρώσεις και το να απευθύνεσαι σε όλο αυτό το πλήθος που συνωστίζεται σ᾽ αυτές είναι σαν να μιλάς στο κενό. Τέτοιοι λόγοι δεν έχουν κανένα κύρος, ακριβώς όπως και τα πολιτεύματα και οι νόμοι που γράφουν οι σοφιστές.
[13] Όσοι όμως δεν θέλουν να ματαιοπονούν φλυαρώντας, αλλά επιθυμούν να φέρει η προσπάθειά τους αποτέλεσμα, και όσοι νομίζουν ότι σκέφτηκαν κάτι για το κοινό καλό, είναι ανάγκη πια να αφήσουν τους άλλους να απασχολούνται με συγκεντρώσεις πανηγυρικές, και οι ίδιοι να καταπιαστούν με ζήλο, για να βρουν άνθρωπο με δύναμη στον λόγο και με δραστηριότητα και με μεγάλη υπόληψη που θα αναλάβει να πραγματοποιήσει τις δικές τους συμβουλές — στην περίπτωση φυσικά που θέλουν να τους προσέξουν και να τους λογαριάσουν μερικοί.
[14] Αυτές λοιπόν οι σκέψεις οδήγησαν στην απόφαση να σου μιλήσω απευθείας, χωρίς την πρόθεση φυσικά να σου φανώ ευχάριστος —αν και πολύ θα το ήθελα να σε ευχαριστήσουν όσα έχω να σου πω— ωστόσο όμως δεν ήταν αυτός και ο σκοπός μου. Εγώ έβλεπα τους άλλους φημισμένους άντρες να εξαρτούν τη δράση τους από τους νόμους και τα πολιτεύματά τους και τίποτα να μην μπορούν να κάμουν έξω από αυτό που η πολιτεία τούς όριζε, και ακόμα είναι πολύ κατώτεροι από την υπόθεση που είναι να εκθέσω.
[15] Μόνο σε σένα η τύχη χάρισε δύναμη απεριόριστη να στέλνεις πρέσβεις σε όποιον θέλεις, να δέχεσαι από όποιον εσύ κρίνεις, να λες ό,τι νομίζεις ότι σε συμφέρει, ακόμα έχεις αποχτήσει μέγα πλούτο και δύναμη όση κανένας άλλος Έλληνας, και μόνο αυτά έχουν τη δύναμη να πείθουν ή και να επιβάλλουν βία. Τα μέσα αυτά, πειθώ και βία, τα θεωρώ αναγκαία και για τα σχέδια που πρόκειται να εκθέσω.
[16] Γιατί έχω σκοπό να σε συμβουλεύσω να αναλάβεις την πρωτοβουλία και για την ομόνοια ανάμεσα στους Έλληνες και για τον πόλεμο με τους βαρβάρους· και η πειθώ συμφέρει για τους Έλληνες, ενώ η βία είναι απαραίτητη για τους βαρβάρους. Το γενικό λοιπόν διάγραμμα του λόγου μου αυτό περίπου είναι.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου