Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου 2022

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, ΙΣΤΟΡΙΑΙ

ΘΟΥΚ 2.10.1–2.12.5

(ΘΟΥΚ 2.10.1–2.24.2: Η εισβολή των Λακεδαιμονίων στην Αττική) 

Συγκέντρωση των πελοποννησιακών δυνάμεων στον Ισθμό – Λόγος του Αρχίδαμου – Οι Αθηναίοι αποπέμπουν τον Σπαρτιάτη απεσταλμένο

Οι Λακεδαιμόνιοι απαίτησαν την ακύρωση του Μεγαρικού ψηφίσματος και τη διάλυση της Αθηναϊκής συμμαχίας, ενώ ο Περικλής κάλεσε με δημηγορία του τους συμπολίτες του να τους αντιμετωπίσουν δυναμικά Μετά την εξιστόρηση των "Πλαταϊκών", ο Θουκυδίδης παραθέτει κατάλογο των συμμάχων καθεμιάς από τις δύο πόλεις. Στη συνέχεια αφηγείται την εισβολή των Λακεδαιμονίων στην Αττική.


[2.10.1] Οἱ δὲ Λακεδαιμόνιοι μετὰ τὰ ἐν Πλαταιαῖς εὐθὺς περι-
ήγγελλον κατὰ τὴν Πελοπόννησον καὶ τὴν ἔξω ξυμμαχίδα
στρατιὰν παρασκευάζεσθαι ταῖς πόλεσι τά τε ἐπιτήδεια οἷα
εἰκὸς ἐπὶ ἔξοδον ἔκδημον ἔχειν, ὡς ἐσβαλοῦντες ἐς τὴν
Ἀττικήν. [2.10.2] ἐπειδὴ δὲ ἑκάστοις ἑτοῖμα γίγνοιτο, κατὰ τὸν
χρόνον τὸν εἰρημένον ξυνῇσαν τὰ δύο μέρη ἀπὸ πόλεως
ἑκάστης ἐς τὸν Ἰσθμόν. [2.10.3] καὶ ἐπειδὴ πᾶν τὸ στράτευμα
ξυνειλεγμένον ἦν, Ἀρχίδαμος ὁ βασιλεὺς τῶν Λακεδαι-
μονίων, ὅσπερ ἡγεῖτο τῆς ἐξόδου ταύτης, ξυγκαλέσας τοὺς
στρατηγοὺς τῶν πόλεων πασῶν καὶ τοὺς μάλιστα ἐν τέλει
καὶ ἀξιολογωτάτους παρῄνει τοιάδε.

[2.11.1] «Ἄνδρες Πελοποννήσιοι καὶ ξύμμαχοι, καὶ οἱ πατέρες
ἡμῶν πολλὰς στρατείας καὶ ἐν αὐτῇ Πελοποννήσῳ καὶ ἔξω
ἐποιήσαντο, καὶ ἡμῶν αὐτῶν οἱ πρεσβύτεροι οὐκ ἄπειροι
πολέμων εἰσίν· ὅμως δὲ τῆσδε οὔπω μείζονα παρασκευὴν
ἔχοντες ἐξήλθομεν, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ πόλιν δυνατωτάτην νῦν
ἐρχόμεθα καὶ αὐτοὶ πλεῖστοι καὶ ἄριστοι στρατεύοντες.
[2.11.2] δίκαιον οὖν ἡμᾶς μήτε τῶν πατέρων χείρους φαίνεσθαι μήτε
ἡμῶν αὐτῶν τῆς δόξης ἐνδεεστέρους. ἡ γὰρ Ἑλλὰς πᾶσα
τῇδε τῇ ὁρμῇ ἐπῆρται καὶ προσέχει τὴν γνώμην, εὔνοιαν
ἔχουσα διὰ τὸ Ἀθηναίων ἔχθος πρᾶξαι ἡμᾶς ἃ ἐπινοοῦμεν.
[2.11.3] οὔκουν χρή, εἴ τῳ καὶ δοκοῦμεν πλήθει ἐπιέναι καὶ ἀσφάλεια
πολλὴ εἶναι μὴ ἂν ἐλθεῖν τοὺς ἐναντίους ἡμῖν διὰ μάχης,
τούτων ἕνεκα ἀμελέστερόν τι παρεσκευασμένους χωρεῖν,
ἀλλὰ καὶ πόλεως ἑκάστης ἡγεμόνα καὶ στρατιώτην τὸ καθ’
αὑτὸν αἰεὶ προσδέχεσθαι ἐς κίνδυνόν τινα ἥξειν. [2.11.4] ἄδηλα
γὰρ τὰ τῶν πολέμων, καὶ ἐξ ὀλίγου τὰ πολλὰ καὶ δι’ ὀργῆς
αἱ ἐπιχειρήσεις γίγνονται· πολλάκις τε τὸ ἔλασσον πλῆθος
δεδιὸς ἄμεινον ἠμύνατο τοὺς πλέονας διὰ τὸ καταφρονοῦντας
ἀπαρασκεύους γενέσθαι. [2.11.5] χρὴ δὲ αἰεὶ ἐν τῇ πολεμίᾳ τῇ μὲν
γνώμῃ θαρσαλέους στρατεύειν, τῷ δ’ ἔργῳ δεδιότας παρε-
σκευάσθαι· οὕτω γὰρ πρός τε τὸ ἐπιέναι τοῖς ἐναντίοις
εὐψυχότατοι ἂν εἶεν πρός τε τὸ ἐπιχειρεῖσθαι ἀσφαλέ-
στατοι. [2.11.6] ἡμεῖς δὲ οὐδ’ ἐπὶ ἀδύνατον ἀμύνεσθαι οὕτω πόλιν
ἐρχόμεθα, ἀλλὰ τοῖς πᾶσιν ἄριστα παρεσκευασμένην, ὥστε
χρὴ καὶ πάνυ ἐλπίζειν διὰ μάχης ἰέναι αὐτούς, εἰ μὴ καὶ
νῦν ὥρμηνται ἐν ᾧ οὔπω πάρεσμεν, ἀλλ’ ὅταν ἐν τῇ γῇ
ὁρῶσιν ἡμᾶς δῃοῦντάς τε καὶ τἀκείνων φθείροντας. [2.11.7] πᾶσι
γὰρ ἐν τοῖς ὄμμασι καὶ ἐν τῷ παραυτίκα ὁρᾶν πάσχοντάς τι
ἄηθες ὀργὴ προσπίπτει· καὶ οἱ λογισμῷ ἐλάχιστα χρώμενοι
θυμῷ πλεῖστα ἐς ἔργον καθίστανται. [2.11.8] Ἀθηναίους δὲ καὶ
πλέον τι τῶν ἄλλων εἰκὸς τοῦτο δρᾶσαι, οἳ ἄρχειν τε τῶν
ἄλλων ἀξιοῦσι καὶ ἐπιόντες τὴν τῶν πέλας δῃοῦν μᾶλλον ἢ
τὴν αὑτῶν ὁρᾶν. [2.11.9] ὡς οὖν ἐπὶ τοσαύτην πόλιν στρατεύοντες
καὶ μεγίστην δόξαν οἰσόμενοι τοῖς τε προγόνοις καὶ ἡμῖν
αὐτοῖς ἐπ’ ἀμφότερα ἐκ τῶν ἀποβαινόντων, ἕπεσθ’ ὅπῃ ἄν
τις ἡγῆται, κόσμον καὶ φυλακὴν περὶ παντὸς ποιούμενοι καὶ
τὰ παραγγελλόμενα ὀξέως δεχόμενοι· κάλλιστον γὰρ τόδε
καὶ ἀσφαλέστατον, πολλοὺς ὄντας ἑνὶ κόσμῳ χρωμένους
φαίνεσθαι.»

[2.12.1] Τοσαῦτα εἰπὼν καὶ διαλύσας τὸν ξύλλογον ὁ Ἀρχίδαμος
Μελήσιππον πρῶτον ἀποστέλλει ἐς τὰς Ἀθήνας τὸν Δια-
κρίτου ἄνδρα Σπαρτιάτην, εἴ τι ἄρα μᾶλλον ἐνδοῖεν οἱ
Ἀθηναῖοι ὁρῶντες σφᾶς ἤδη ἐν ὁδῷ ὄντας. [2.12.2] οἱ δὲ οὐ
προσεδέξαντο αὐτὸν ἐς τὴν πόλιν οὐδ’ ἐπὶ τὸ κοινόν· ἦν
γὰρ Περικλέους γνώμη πρότερον νενικηκυῖα κήρυκα καὶ
πρεσβείαν μὴ προσδέχεσθαι Λακεδαιμονίων ἐξεστρατευ-
μένων· ἀποπέμπουσιν οὖν αὐτὸν πρὶν ἀκοῦσαι καὶ ἐκέλευον
ἐκτὸς ὅρων εἶναι αὐθημερόν, τό τε λοιπὸν ἀναχωρήσαντας
ἐπὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν, ἤν τι βούλωνται, πρεσβεύεσθαι.
ξυμπέμπουσί τε τῷ Μελησίππῳ ἀγωγούς, ὅπως μηδενὶ
ξυγγένηται. [2.12.3] ὁ δ’ ἐπειδὴ ἐπὶ τοῖς ὁρίοις ἐγένετο καὶ ἔμελλε
διαλύσεσθαι, τοσόνδε εἰπὼν ἐπορεύετο ὅτι «ἥδε ἡ ἡμέρα τοῖς
Ἕλλησι μεγάλων κακῶν ἄρξει.» [2.12.4] ὡς δὲ ἀφίκετο ἐς τὸ
στρατόπεδον καὶ ἔγνω ὁ Ἀρχίδαμος ὅτι οἱ Ἀθηναῖοι οὐδέν
πω ἐνδώσουσιν, οὕτω δὴ ἄρας τῷ στρατῷ προὐχώρει ἐς τὴν
γῆν αὐτῶν. [2.12.5] Βοιωτοὶ δὲ μέρος μὲν τὸ σφέτερον καὶ τοὺς
ἱππέας παρείχοντο Πελοποννησίοις ξυστρατεύειν, τοῖς δὲ
λειπομένοις ἐς Πλάταιαν ἐλθόντες τὴν γῆν ἐδῄουν.

***
[2.10.1] Αμέσως μετά τα γεγονότα των Πλαταιών έστειλαν οι Λακεδαιμόνιοι μηνύματα σ' όλη την Πελοπόννησο και στους έξω συμμάχους με την εντολή στις διάφορες πολιτείες να ετοιμάσουνε στρατό και όλα τα εφόδια που ήταν πιθανό να χρειαστεί ένας στρατός που θα εξεστράτευε μακρυά έξω από την πατρίδα του, γιατί είχανε σκοπό να εισβάλουνε στην Αττική. [2.10.2] Κι αφού ετοιμάστηκαν όλα, την ημερομηνία που είχαν ορίσει μαζεύτηκαν τα δυο τρίτα των ενόπλων δυνάμεων από κάθε συμμαχική της Σπάρτης πολιτεία στον Ισθμό. [2.10.3] Κι όταν συνάχτηκε έτσι όλος ο συμμαχικός στρατός, κάλεσε ο Αρχίδαμος, ο βασιλιάς της Σπάρτης, που ήταν αρχιστράτηγος της εκστρατείας αυτής, όλους τους στρατηγούς των πόλεων όλων και τους πιο επίσημους και σπουδαίους πολίτες, και τους ορμήνεψε κάπως έτσι:

[2.11.1] «Άντρες της Πελοποννήσου και σύμμαχοι: Και οι πατέρες μας πήραν μέρος σε πολλές εκστρατείες μέσα κ' έξω από την Πελοπόννησο, κ' εμείς οι γεροντότεροι δεν είμαστε άμαθοι στον πόλεμο· δεν εβγήκαμε όμως ποτέ με μεγαλύτερο στράτευμα κ' εφοδιασμό από τούτον ― εδώ, και πηγαίνομε τώρα να χτυπήσομε πολιτεία εξαιρετικά δυνατή, κ' εμείς οι ίδιοι είμαστε πολύ μεγάλος και διαλεχτός στρατός. [2.11.2] Σωστό είναι λοιπόν να μη φανούμε χειρότεροι από τους πατέρες μας, ούτε κατώτεροι από τη φήμη που έχομε εμείς οι ίδιοι. Γιατί ολόκληρη η Ελλάδα έχει ξεσηκωθεί με τούτη την εκστρατεία, κ' έχει στραμμένο το νου της σε μας, κ' επειδή μισούν τους Αθηναίους, ποθούν να πετύχομε αυτό που βάλαμε σκοπό μας. [2.11.3] Δεν πρέπει όμως καθόλου, αν νομίζει κανείς πως επειδή προχωρούμε με τόσο μεγάλο στρατό, και είναι σχεδόν σίγουρο πως δε θα βγουν οι εχτροί να δώσουνε μάχη, δεν πρέπει γι' αυτό το λόγο να εξακολουθήσομε την εκστρατεία μας με λιγότερη προσοχή στον καταρτισμό μας, αλλά ο κάθε αρχηγός κι ο κάθε στρατιώτης κάθε πολιτείας πρέπει να περιμένει όλη την ώρα πως οι δυνάμεις του θα πέσουνε σε κάποιο κίντυνο. [2.11.4] Γιατί δεν είναι ποτέ φανερό τι μέλλει να γίνει σ' έναν πόλεμο, και τις περισσότερες φορές οι επιθέσεις, γίνονται ξαφνικά και με ξαναμμένο πάθος· και πολλές φορές ένα μικρότερο στράτευμα, που φοβάται να ξανοιχτεί υπερασπίζει τις θέσεις του καλύτερα απέναντι σε μεγαλύτερο πλήθος που δεν το λογαριάζει, και γι' αυτό είναι λιγότερο καλά καταρτισμένο. [2.11.5] Όταν μάλιστα πολεμάει κανείς στη χώρα των εχτρών, πρέπει να κρατεί πάντα το φρόνημά του γενναίο, αλλά οι πράξεις του να είναι προετοιμασμένες με φόβο. Γιατί έτσι γίνονται οι στρατιώτες άφοβοι στις επιθέσεις απέναντι στους εχτρούς, και καλύτερα εξασφαλισμένοι αν τους επιτεθούν αυτοί. [2.11.6] Εμείς πάμε λοιπόν τώρα ενάντια σε πολιτεία παράξια να διαφεντέψει τον εαυτό της, που είναι τελειότατα προετοιμασμένη από κάθε άποψη, ώστε πρέπει να περιμένομε πως θα βγούνε να μας δώσουνε μάχη, αν δεν έχουν κι όλας ξεκινήσει, ενώ εμείς δε φτάσαμε ακόμα· σίγουρα όμως θα το κάνουν, όταν μας ιδούν στην ίδια τους τη χώρα, να λεηλατούμε και να καταστρέφομε το βιος τους. [2.11.7] Γιατί όλους τους ανθρώπους, όταν βλέπουνε με τα μάτια τους και την ίδια στιγμή να παθαίνουν κάτι φοβερό κι ασυνείθιστο, τους πιάνει μεγάλη οργή κι όσο λιγότερο χρησιμοποιούν τη σκέψη τους, τόσο περισσότερο εξερεθίζεται το αίσθημα τους, κι ορμούν στη δράση. [2.11.8] Κ' είναι ακόμα πιο φυσικό να το κάνουν αυτό οι Αθηναίοι, που έχουν την αξίωση να εξουσιάζουν αυτοί τους άλλους και να πηγαίνουν να ρημάζουν τις χώρες των γειτόνων τους, παρά να βλέπουν να ρημάζεται η δική τους. [2.11.9] Έχοντας λοιπόν στο νου σας πως πάτε να χτυπήσετε μια τόσο δυνατή πολιτεία, και πως θα κερδίσετε τόση φήμη, καλή ή κακή ανάλογα με την έκβαση, τόσο για τους προγόνους σας όσο και για τους εαυτούς σας ακολουθείτε όπου σας οδηγούν οι στρατηγοί σας δίνοντας μεγάλη σημασία και στην καλή τάξη και προφύλαξη σε όλα και υπακούοντας γρήγορα τις προσταγές. Γιατί και ασφάλεια και αρετή φέρνει τούτο, ενώ είστε πολλοί, ν' ακολουθείτε ένα φέρσιμο και μια τάξη».

[2.12.1] Αφού μίλησε ο Αρχίδαμος κ' έλυσε τη σύναξη, στέλνει πρώτ' απ' όλα το Σπαρτιάτη Μελήσιππο το γιο του Διακρίτου, στην Αθήνα, μήπως και φανούν πιο υποχωρητικοί οι Αθηναίοι, βλέποντάς τους κι όλας ξεκινημένους. [2.12.2] Οι Αθηναίοι όμως δεν τον εδέχτηκαν μέσα στην πολιτεία, κι ούτε τον έφεραν μπροστά στη βουλή ή την εκκλησία· γιατί είχε προτείνει ο Περικλής, κ' είχε επικυρωθεί από τη συνέλευση, να μη δεχτούν ούτε αγγελιαφόρο ούτε πρέσβη από τη Σπάρτη αν βρίσκονταν κι όλας στο δρόμο για την εκστρατεία. Τον ξαπόστειλαν λοιπόν πίσω χωρίς να τον ακούσουν και τον πρόσταξαν να βγει από τα σύνορά τους την ίδια μέρα, κι από δω κ' εμπρός μόνον αν φύγουν και γυρίσουν στον τόπο τους να στέλνουν αν θέλουν πρεσβείες. Και τον συνόδεψαν φύλακες ως τα σύνορα, για να μην επικοινωνήσει με κανένα. [2.12.3] Αυτός, όταν έφτασε στα σύνορα κ' έμελλε να χωρίσει από τους συνοδούς του, είπε μόνο τα λίγα τούτα λόγια πριν φύγει: «Η μέρα τούτη θα γίνει αρχή μεγάλων συμφορών για τους Έλληνες».

[2.12.4] Κι όταν έφτασε στο στρατόπεδο και κατάλαβε ο Αρχίδαμος πως δε θα υποχωρήσουν πια οι Αθηναίοι σε τίποτα, τότε πια σήκωσε το στρατόπεδο και προχώρησε μέσα στο Αθηναϊκό έδαφος. [2.12.5] Οι Βοιωτοί στο μεταξύ είχανε δώσει στους Πελοποννησίους το ανάλογο μέρος του πεζικού τους καθώς και ιππικό για να πάρουνε μέρος στην εκστρατεία, και με τον υπόλοιπο στρατό τους εισέβαλαν στο έδαφος των Πλαταιών και άρχισαν να ρημάζουν την ύπαιθρο.

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου