Μέτατρον: Ο Καμπαλιστικός Αρχάγγελος

Το πολυπόθητο Ουράνιο Βιβλίο του Λόγου, τη βίβλο των πεπρωμένων όπως την ονόμαζαν οι Βαβυλώνιοι, ας δούμε μια Καμπαλιστική Παράδοση σχετική με τον “Γραφέα του Θεού” Μέτατρον αλλά και τη σύνδεση του με τον Ενώχ της Ενωχιανής Παράδοσης…

Μία Καμπαλιστική εκδοχή για την ιστορία και τον ρόλο του Μεταθρόνιου

Mέτατρον, ο μυστηριώδης μεταθρόνιος άγγελος που απασχόλησε γενιές και γενιές ερευνητών, ποιος κρύβεται πίσω από αυτό το όνομα; Τι ακριβώς εξυπηρέτησε η ύπαρξη μιας τέτοιας οντότητας την μερκάμπεια και την αποκαλυπτική παράδοση; Το όνομα Mέτατρον αναφέρεται ως το όνομα αρχαγγέλου στον Ιουδαϊσμό, σε κάποιες χριστιανικές γνωστικίζουσες ομάδες αλλά και στο Ισλάμ. Στην Ραβινική παράδοση, είναι ο υψηλότερος των αγγέλων και υπηρετεί ως ο Ουράνιος γραφέας, αν και υπάρχει ομοφωνία ως προς την γέννηση του, δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την θέση του στην ιεραρχία των αγγέλων.

Πιο ειδικά αναφορές σε αυτόν, βρίσκουμε και σε πολλές πηγές της ιουδαϊκής αποκαλυπτικής γραμματείας απόκρυφης και μη. Στο βαβυλωνιακό Ταλμούδ αναφέρεται σε τρία μέρη, σε μια άλλη Έκδοση του Ταλμούδ ταυτίζεται με το μικρό τετραγράμματον. Η αιτία αυτής της ταύτισης φαίνεται να βρίσκεται στο βιβλίο της εξόδου, εκεί, μιλώντας ο Θεός για κάποιον άγγελο αποκαλύπτει ότι το Ιερό του Όνομα βρίσκεται σε εκείνον. Πολλοί λοιπόν εξηγητές- ερμηνευτές των ιερών κειμένων, είδαν τον Mέτατρον πίσω από αυτήν την φευγαλέα και μυστηριώδη αναφορά.

Όμως οι αναφορές για τον Αρχάγγελο των Αρχαγγέλων, δεν σταματούν εδώ, καθώς τον βρίσκουμε και στην αποκαλυπτική γραμματεία που αποδίδεται στον Πατριάρχη Ενώχ. Σε αυτά τα απόκρυφα-ψευδεπίγραφα κείμενα της παλαιάς διαθήκης, όπως θα δούμε παρακάτω, αρχίζει η ταύτιση του Mέτατρον με τον αρχαίο προφήτη, εγκαινιάζοντας έτσι μια παράδοση που φτάνει στον Μεσαιωνικό Ιουδαϊσμό, εμφανιζόμενη σε κείμενα μεγάλου κύρους σε ότι αφορά την Καμπαλιστική Παράδοση όπως το Ζοχάρ.

Οφείλουμε να πούμε ότι ο Μεσαιωνικός Ιουδαϊκός Μυστικισμός βρίθει ερμηνειών περί της φύσης της θέσης και της υπόστασης του Μεταθρόνιου, ο οποίος ήδη στην Προφορική Παράδοση είχε εντυπωθεί ως ο Ουράνιος Γραφέας. Στο κείμενο που ακολουθεί δεν δίδεται κάποια ακαδημαϊκή ερμηνεία της παρουσίας του Mέτατρον στην ιερή Βιβλική αλλά και Ραβινική Γραμματεία αλλά περισσότερο δίνεται η προφορική γραμμή της αποκαλυπτικής γραμματείας, όπως αυτή εντυπώθηκε στην συνείδηση των παραδοσιακών καμπαλιστών και όχι μόνο.

Μέτατρον: Η Ετυμολογία του Ονόματος

Το όνομα Μέτατρον, κατά πολλούς (και κατά πάσα πιθανότητα είναι έτσι, καθώς δεν μπορείς να αγνοήσεις μια αλήθεια όταν στέκεται θεόγυμνη μπροστά σου περιμένοντας τις ….γραπτές πηγές) σημαίνει μεταθρόνιος “αυτός που στέκεται μετά τον Υπερουράνιο Θρόνο του Αγίου Ευλογημένου Ενός (Του Θεού). Ο Hugo Odeberg έφερε στο φως την ερμηνεία του Ναχμανίδη η οποία ξεκίνησε από τον Eleazarben Judah of Wormeς σύμφωνα με αυτή λοιπόν ο όρος Mέτατρον προέρχεται από την λέξη «Metatar» ή «Metator» και σήμαινε στα Ελληνικά αγγελιοφόρος ή πράκτορας! Όμως ο μεγάλος ακαδημαϊκός και σύγχρονος εξηγητής της Καμπάλα, Gershom Scholem, απορρίπτει αυτήν την ερμηνεία καθώς όπως αναφέρει δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να στηρίξουν αυτήν την ερμηνεία. Ο δε Rabbenu Bachaya αποδίδει την ετυμολογία του ονόματος «Μέτατρον» στην λέξη “Matron” στην Μήτρα ή και την λέξη Μητέρα. Όπως και να έχει λοιπόν η ουσία είναι πως οι γνώμες συγκλίνουν στην άποψη της ελληνιστικής γλωσσικής προέλευσης της ονομασίας του Μέτατρον.

Αυτό που ίσως εδώ προκαλεί απορία είναι πως ένας άγγελος της Ιουδαϊκής μυστικιστικής παράδοσης να έχει ελληνική ετυμολογία και να μην συντίθεται από εβραϊκές αντίστοιχες λέξεις. Αυτή θα ήταν μία εύλογη απορία, αν, και μόνο αν, δεν παρέβλεπε κάτι πολύ σημαντικό. Την περίοδο της ονοματοδοσίας του «Αγγέλου» εκείνου, που μόνο υπονοούνταν στα ιερά κείμενα κανονικά και απόκρυφα έξω-κανονικά, η περίοδος αυτή είναι η γνωστή σε όλους μας Ελληνιστική.

Αναφορά λοιπόν σε αυτόν με το συγκεκριμένο όνομα, έχουμε σε ένα βιβλίο, της ύστερης φιλολογίας της Μέρκαμπα, το λεγόμενο 3 Ενώχ του οποίου η συγγραφή χρονολογείται μεταξύ του 2ου και 5ου αιώνα μ.Χ. Έτσι ο ακαδημαϊκός Philip Alexander, (ο οποίος δέχεται μάλλον και την καταγωγή της λέξης Μέτατρον από την λέξη «Μetator», η οποία περιέγραφε έναν Ρωμαίο αξιωματικό ο οποίος λειτουργούσε ως αγγελιοφόρος και καθοδηγητής) φθάνει στην υπόθεση της τεχνητής κατασκευής του ονόματος παρουσιάζοντας ως παραδείγματα τις λέξεις Αντίριον και Νταπνάπιρον, πολλές τέτοιες «εξωτικές» άλλωστε ονομασίες έχουν φτάσει να περιγράφουν οντότητες του αόρατου κόσμου στα μεσαιωνικά γρημόρα. Είναι λογικό, απολύτως λογικό, ο συντάκτης του κειμένου να ονομάτισε μια οντότητα της προφορικής έως τότε παράδοσης, με ένα όνομα παρμένο από την κοινή διεθνή γλώσσα εκείνης της εποχής, προκειμένου να κατανοήσει την φύση του το ευρύτερο κοινό. Άλλωστε το “Μέτατρον” δεν πρέπει να το εκλαμβάνουμε ως όνομα αλλά έως επίθετο χαρακτηριστικό του υποκειμένου, ως ιδιότητα δηλαδή που περιγράφει το υποκείμενο.

Κάποιοι μελετητές, όπως ο Όβεργ, ταυτίζουν την οντότητα αυτή με τον Περσικό Μίθρα, τεκμηριώνοντας αυτή την υπόθεση του στην θέση και τα καθήκοντα και των δύο στα ουράνια βασίλεια, τα οποία πραγματικά είναι αρκετά κοινά. Κάτι τέτοιο δεν είναι τόσο απίθανο, αναλογιζόμενος κάποιος το κλίμα του θρησκευτικού συγκρητισμού στον οποίο είχε εισέλθει η ανθρωπότητα ήδη από τον 2ο π.Χ αιώνα. Αν και στην πραγματικότητα ο Μέτατρον πριν από όλα είναι πιο κοντά σε μια άλλη αρχαίο οντότητα, μια θεότητα του Ενουμά Ενλίς γνωστή ως Μαρντούκ. Η συνύπαρξη του Ιουδαϊκού λαού με τους Βαβυλώνιους κατά την περίοδο της βαβυλωνιακής αιχμαλωσίας ή εξορίας, εντύπωσε στον πνευματικό του υπόβαθρο μερικά στοιχεία από την Βαβυλωνιακή Θρησκεία. Ένα από αυτά όπως θα δούμε πιο κάτω είναι η ύπαρξη ενός Ουράνιου Γραφέα, ενός Κυρίου των Πινάκων του Πεπρωμένου, ίσως ότι είδε η κοινωνία της Βαβυλώνας στο πρόσωπο του μυθικού νικητή της Τιαμάτ, του κοσμικού δράκοντα, είδε ο ισραηλίτης στο πρόσωπο του Μέτατρον. Περισσότερα όμως για αυτό θα δούμε παρακάτω.

Ο Άγγελος της Ισορροπίας

Φαίνεται πάντως ότι ο Μέτατρον είναι η αρχετυπική μορφή όλων τα αρχαγγέλων του δέντρου της ζωής της Καμπαλιστικής Κοσμοθέασης, η διύληση των ιδιοτήτων του Υπέρτατου των Αρχαγγέλων, δίνει με μαθηματική ακρίβεια τους υπόλοιπους αγγέλους και τις ιεραρχίες τους. Για αυτό σύμφωνα με την καμπαλιστική παράδοση οι Αγγελικές Ιεραρχίες αρχίζουν από τον Μέτατρον και καταλήγουν στη Σάνταλφον, τον μοναδικός φερόμενο, έστω και κατ΄ υπόνοια, θηλυκό Αρχάγγελο, που θεωρείται δίδυμος του (Ο Θηλυκός δίδυμός του!). Εκεί βρίσκεται και απόληξη του Ιερού ανεκλάλητου ονόματος, η Χε- τελικό, η χαμένη πριγκίπισσα, η νύμφη του θεού, η οποία βρίσκεται στην εξορία της Γης (Μαλκούτ- Βασίλειο) μέχρι μέσω της ιερογαμίας της μες τον πρίγκιπα Βαβ (Τιφερέτ- Λόγος), να ξαναφορέσει το Στέμμα (Κέτερ) και όλα να ξαναγυρίσουν στην πηγή των όλων, (Η Ιερογαμία είναι άλλη μια επιρροή από το Βαβυλωνιακό Θεογνωστικό Πλέγμα).

Μέσα από αυτήν την καμπαλιστική διδαχή, καταλαβαίνουμε ότι ο Μέτατρον είναι μια εξωτερική μορφή του Συμπαντικού Θεού, όπως τον φαντάζονταν τότε οι άνθρωποι, η οποία είναι πιο κοντά στον άνθρωπο, απ΄ ότι η «απώτατη» Θεϊκή αρχή. Έτσι συνδυάζει μαζί, μέχρι να φτάσει στην Σάνταλφον, Αρσενικά, θηλυκά και ενδιάμεσα ερμαφρόδιτα στοιχεία, για αυτό ο Μωυσής της Λεών, τον ονομάζει, το πρώτο παιδί του Θεού ως απόλυτη ένωση των θηλυκών και αρσενικών στοιχείων του. Πολλά θα μπορούσαμε να πούμε εδώ, μια και η ιστορία με τον Μέτατρον είναι ένα σχοινί πλεγμένο από πολλά νήματα, τα όποια αν τα ακολουθήσεις ένα – ένα σε οδηγούν κάπου, αλλά θα το αποφύγουμε προς το παρόν υποσχόμενοι ένα δεύτερο και ένα τρίτο ίσως κείμενο στο μέλλον.

Το Ζοχάρ, η βίβλος της λαμπρότητας, θέλοντας να δώσει έμφαση στην Μεταθρόνια Εξουσία πάνω στην διπολικότητα, τον ταυτίζει με την Ράβδο του Μωυσή, που από την μία μεριά χορηγούσε ζωή και από την άλλη έσπερνε τον θάνατο. Πολλοί σήμερα, ιδιαίτερα οι ερμητιστές, σχετίζουν αυτή την ράβδο (και τον ίδιο) με το ερμητικό κηρύκειο που αποτελεί σύμβολο της ισορροπίας. Ο Μέτατρον, είναι καμπαλιστικά η τέλεια ενσάρκωση του Ερμητικού ρητού «όπως επάνω, έτσι και κάτω», γιατί ακριβώς είναι τόσο υψηλός όσο και χαμηλός και σαν ουροβόρος αρχίζει εκεί που τελειώνει. Το τέλος του είναι η αρχή με αποτέλεσμα να μην έχει ούτε αρχή ούτε τέλος, παρόλο που οι παραδοσιακοί ερμηνευτές της παράδοσης θα θεωρούσουν αυτήν μου την φράση βλάσφημη, εντούτοις δεν μπορώ να παραγνωρίσω τα περιγραφόμενα χαρακτηριστικά του Μέτατρον για το καπρίτσιο μιας μονοθεϊστικής μονομανίας.

Κάποιοι οπαδοί της χριστιανικής εκδοχής της καμπαλιστικής κοσμοθέασης, επεκτείνοντας αυτή την αρχή, αναφέρουν ότι ο Μέτατρον είναι ο κύριος της Μεσαίας Στήλης της ωραιότητας και της ευσπλαχνίας, ο οποίος εμφανίζεται ως Μέτατρον στην σφαίρα της Κέτερ, ως Χριστός στην Τιφερέτ, ως προφήτης Ενώχ αλλά και ως θηλυκός Σάνταλφον στην Γεσόντ, την αστρική σφαίρα των ονείρων και της προφητείας, και στην Μαλκούτ ως Μελχισεδέκ και Ιησούς. Σωστό από μια άποψη απλά να συμπληρώσουμε εδώ ότι στην ουσία είναι Κύριος και των Τριών Πυλώνων- Στηλών του Δένδρου της Ζωής.

Το Σκοτεινό Alter Ego του Ιησού;

Προχωρώντας ακόμα παραπέρα, κάποιοι γνωστικοί καμπαλιστές λένε ότι εκτός από σεφιρωθικά, αυτή η υπεροντότητα, στην Μεσαία Στήλη αναλύεται και κλιφωθικά… (Κλιφώθ, σημαίνει κέλυφος και το κέλυφος είναι το αντίθετο της Σεφίρα (σφαίρας) αφού ενώ Τα Σεφιρώθ σημαίνουν ισορροπία, τα Κλιφώθ είναι το βασίλειο της ανισσοροπίας, η Dion Fortune τα ονόμαζε «το Βασίλειο της ανισσόροπης δύναμης»)

Σύμφωνα με τα αρχαία κείμενα, ο Εωσφόρος (ο «φέρων το Φως») ήταν εκείνος που ήταν μετά το Θεό και μετέφερε την Θεία Φλόγα, όμως το «κοσμικό κακό» τον διέφθειρε και έγινε έκπτωτος της θείας χάριτος. (βέβαια σε αυτήν την επεξήγηση κανείς δεν μας λέει ποια είναι η ρίζα του Κοσμικού Κακού, αλλά ευτυχώς η προφορική παράδοση είναι πάντα αλληλοσυμπληρωματική και η ρίζα του κακού επεξηγείται από άλλους μύθους). Υποστηρίζουν λοιπόν, ότι ο Εωσφόρος, ως πτωτική οντότητα είναι η άλλη πλευρά του Μεταθρονίου αφού και τα δύο πρόσωπα εμφανίζονται με τις ίδιες ιδιότητες!

Έπειτα στην Τιφερέτ, η αντίστοιχη κλιφωθική πλευρά του φωτός του Μεταθρόνιου άρχων είναι το μέγα θηρίο, ο Αντίχριστος ή αντι-ακτίνα. Εφόσον, το ιερό όνομα της συγκεκριμένης σφαίρας αποδόθηκε ως Ελοάχ Βε Νταάτ, που σημαίνει ο «Κύριος της Γνώσης της Ντάατ, της οιωνεί σεφιρά του Δέντρου της Ζωής» και αναφέρεται στον Μέτατρον-Χριστό, τοποθετείται εδώ η αντίστοιχη κλιφωθική πλευρά του πτωτικού όφη του δέντρου της γνώσης.

Αν τώρα θέλουμε να προεκτείνουμε τους συλλογισμούς μας, θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε εδώ και το δίπολο Όσιρις (σωτήρας) – Σεθ (καταστροφέας). Ιστάρ- Ερεσιγκάλ κτλ

Που βασίζεται όμως αυτή η πρωτοφανής διδασκαλία περί σκοτεινής πλευράς του Χριστού;

Στα Ευαγγέλια υπάρχει μια περίεργη διήγηση, που τιτλοφορείται ως «οι πειρασμοί του Ιησού στην Έρημο» όπου ο Ιησούς πήγε για να ατσαλώσει την θέληση του και να δοκιμαστεί με νηστεία και προσευχή (Εσσαϊκές παρεμβολές; Ίσως). Εκεί λοιπόν εμφανίζεται ο Σαϊτάν και μεταξύ άλλων προσφέρει στον Ιησού τις εκτάσεις και τα βασίλεια της Γης, αρκεί να τον προσκυνήσει! Στην ουσία όμως εκεί φέρεται να απαντάει ο Ιησούς σε μια εσωτερική φωνή, την οποία ονομάζει άρχοντα του κόσμο τούτου (Διαφαίνεται καθαρά ο δυαλιστικός γνωστικός χαρακτήρας της συγκεκριμένης διήγησης) Οι γνωστικοί καμπαλιστές υποστηρίζουν πως εδώ ο Σατανάς, ο Πειρασμός είναι η εξωτερικευμένη σκοτεινή πλευρά του Ιησού, διότι πως είναι δυνατόν ένα κατώτερο πλάσμα να προσφέρει αυτό που ήδη ανήκει στον Υιό του Θεού; (η σημερινή θεολογική αιτίαση περί του ότι αναφέρεται στην ανθρώπινη φύση του Χριστού είναι ασχολίαστη καθώς και ο τελευταίος θεολόγος στην ουσία γνωρίζει την υφή και την φύση αυτού του κειμένου, αλλά και αυτό θέλει μεγάλη συζήτηση, δηλαδή για το πώς κάποιος ονομάζεται θεολόγος ή όχι)

Αξίζει σε αυτό το σημείο επίσης να αναφέρουμε πως στην σεφίρα Γεσόντ, το θεϊκό όνομα που ενσαρκώνει ο Μεταθρόνιος, ως χαμηλό τετραγράμματον, είναι Σαντάι ελ Χαί, που σημαίνει «συντηρητής της ζωής», κάποιοι λοιπόν, όχι τυχαία ή άδικα, τοποθετούν εδώ ως κέλυφος τον Σαιτάν, την κατώτερη μορφή του Εωσφόρου, ως καταστροφέα της ζωής και σπορέα του θανάτου!

Ο Μεταθρόνιος λοιπόν εδραιώνει την εξουσία του τόσο στο καλό όσο και στο κακό, στο πάνω και στο κάτω, στο δεξιά και στο αριστερά, στο άπαν σύμπαν, δημιουργώντας έτσι μια « κυβική» επέκταση του είναι του στον κόσμο του καθρέπτη, στο κόσμο μας.

Δεν είναι λοιπόν άξιο απορίας λοιπόν ότι ταυτίζεται ο Μεταθρόνιος με τον Ερμή τον Τρισμέγιστο, το μυθικό εκείνο διδάσκαλο που έδωσε σαν προμηθέας το φως της θεουργίας και τον χάρτη της θέωσης στην ανθρωπότητα (άλλη μια προμηθεϊκή αρχετυπική μορφή) Αυτή την σύνδεση, υποστηρίζει και ο ελευθεροτέκτονας συγγραφέας, Manly P. Ηall στο βιβλίο του The Secret Teachings of All Ages (1928). Αυτή, ωστόσο, η σύνδεση φέρνει στο προσκήνιο και ένα άλλο θέμα… Την σύνδεση Μέτατρον και Ενώχ, μια σύνδεση που περιγράφεται στα απόκρυφα κείμενα της Μερκάμπειας Λογοτεχνίας.

Ενώχ, ένας Άγγελος Πατριάρχης

Με τον Τρισμέγιστο Ερμή, τον Θωθ της Αιγυπτιακής παράδοσης έχει συνδεθεί και ένα άλλο πρόσωπο, ο Πατριάρχης και Προφήτης Ενώχ. Με ποιο τρόπο; Προσέξτε:

Ο Ενώχ ήταν πρωτότοκος του Ιαρέδ και έβδομος πατριάρχης του ιουδαϊκού λαού. Έζησε, κατά τον θρύλο 365 έτη, όσες δηλαδή και οι ημέρες του ημερολογιακού έτους που κατά μία παράδοση καθιέρωσε ο σοφός Ερμής. Επίσης, το Κοράνι τον αναφέρει ως Άιντρις και τον θεωρεί πατέρα των επιστημών της αστρονομίας και της αριθμητικής, όπως ήταν και ποιος άλλος; Ο Τρισμέγιστος Ερμής! (Δεν λαμβάνουμε υπόψη την χρονολογική σειρά της εμφάνισης των παραδόσεων, σε αυτό το σημείο μας ενδιαφέρει η εννοιολογική ταύτιση και όχι η ύπαρξη η μη αυτών των μυθολογικών μορφών). Μια διαφορετική τώρα πνευματική παράδοση ταυτίζει τον Ενώχ με τον Μέτατρον η παράδοση προέρχεται μέσα από τα κείμενα της λεγόμενης αποκαλυπτικής λογοτεχνίας μέσα στην οποία αναφέρεται ένας που θέλει τον Ενώχ κατασκευαστή ενός περίεργου υπόγειου ναού με εννέα θαλάμους. Εκεί υποτίθεται ότι έκρυψε το ανεκλάλητο όνομα, και δημιούργησε δυο χρυσούς δέλτους – ο ένας τοποθετήθηκε σε έναν κυβικό βωμό ενώ ο άλλος o μικρότερος δόθηκε στον γιο του, τον Μαθουσάλα. Ιδιότητα κατασκευαστή και φορέα του δημιουργικού λόγου έχει ο ίδιος ο Μέτατρον. Αν τώρα συνδέσουμε τα λόγια του Θεού από το βιβλίο της Εξόδου, που αναφέρει πως «το όνομα μου ευρίσκεται εντός αυτού» του αγγέλλου προφανώς, τότε εύκολα αναγνωρίζουμε την εμφανή αναφορά της κρυμμένης μέσα στον Μέτατρον προφοράς του ανεκλάλητου ονόματος, καθώς και την διαδοχή ιεροσύνης που έφτιαξε ο Ενώχ μεταδίδοντας στον γιο του «το μυστικό των μυστικών», την χρήση του ιερού ονόματος.

Η Ύψωση του Μελχισεδέκ, ο Βασιλιάς της Ειρήνης

Στο σημείο αυτό, αξίζει να μνημονεύσουμε το δεύτερο απόκρυφο βιβλίο του Ενώχ γραμμένο τον 1ο ή τον 2ο αι. μ. Χ. (Ναι υπάρχει και δέυτερο και τρίτο), που εξιστορεί στο τελευταίο του κεφάλαιο μία περίεργη ιστορία υπό τον τίτλο «ύψωσις Μελχισεδέκ». Εκεί ο Ενώχ, δίνει προσωρινή ιερατική εξουσία στον Μαθουσάλα το γιο του, όπως προσωρινό θα είναι και το ιερατείο του Νιρ, του εγγονού του τελευταίου και αδελφού του Νώε, διότι έπειτα η σύζυγος του, Σωπανίμα, συλλαμβάνει παρθενικά παιδί (τον Μελχισεδέκ) και το γεννά ενώ πεθαίνει! (κλασσική απόκρυφη διήγηση που κρύβει από πίσω προφορική παράδοση, μιας ομάδας, μιας φυλής, ενός τόπου κτλ)

Παρόλα σύμφωνα με τον μύθο που περιγράφεται στο κείμενο ο παρθενογέννητος υιος είχε πλήρη ανάπτυξη, μιλούσε και δίδασκε ευλογώντας τον Θεό και είχε μάλιστα πάνω του το σημάδι της Ιερωσύνης. Ο ίδιος ο Μελχισεδεκ, θεωρείται προτύπωση του θεϊκού μεσσία ενσαρκώνοντας τις τρεις αρχές του κεχρισμένου, δηλαδή του βασιλέα, του ιερέα και του προφήτη, εκείνου που προβλέπει τα μέλλοντα και διδάσκει νουθετώντας τον λαό.

Από την πλευρά του, ο Mέτατρον ενσαρκώνει πλήρως αυτό το τριπλό αξίωμα. Επίσης, είναι αυτός που ονομάζεται «ιερέας των ουρανών», και επομένως είναι δόκιμο να ταυτιστεί με τον ενσαρκωμένο ιερέα Μελχισεδέκ όπως και με τον ίδιο τον Ενώχ.

Ο Mελχισεδέκ είναι ο μυστηριώδης εκείνος Ιερέας-Βασιλιάς της Σαλήμ, που αναφέρεται στην Πλα που κατά πολλούς, σημαίνει γη της ειρήνης και γι’ αυτο ταυτίζεται με την Ιερουσαλήμ, ο οποίος κοινώνησε με οίνο και άρτο τον Αβραάμ, πράξη που θεωρείται προτύπωση της θείας κοινωνίας της θεοφαγίας και της αναζήτησης του ιερού Γκράαλ. Έτσι ο Μελχισεδέκ ιδρύει μια νέα ιερατική τάξη ίσως και πέραν της πολιτικής- ποιμενικής τάξης Ααρών, την Ιερατική Τάξη Μελχισεδέκ, κάτι που αναφέρεται και στο δεύτερο απόκρυφο βιβλίο του Ενώχ, στο τρίτο κεφάλαιο, όπου μιλάει για την εξύψωση του Μελχισεδέκ και την διαδοχική ιεροσύνη του Ενώχ. Μια ακόμα πηγή, που ενισχύει τον σύνδεσμο Ενώχ, Mέτατρον Μελχισεδέκ, με τον Μεσσία Ιησού της Καινής Διαθήκης είναι ο ψαλμός 110, ο οποίος στον 4ο στίχο του αναφέρει για τον Μεσσία “Συ ιερεύς εις τον αιώνα κατά την τάξη Μελχισεδέκ”. Το συγκεκριμένο χωρίο αναφέρει ο απόστολος Παύλος αποδίδοντας στον Ιησού την αρχιεροσύνη, την κατά του Μελχισεδέκ τάξη, στην προς εβραίους επιστολή. Εδώ φυσικά αν δει κανείς πίσω από το γράμμα των κειμένων θα δει την επιθυμία κάποιων πιο εξευγενισμένων πνευματικών ομάδων θρησκευτικής διανόησης για μια πιο αγνή, υπεργήινη και θεϊκή Ιερωσύνη, όλες αυτές οι διηγήσεις, εξιστορήσεις των βαθυτέρων επιθυμιών κάποιων ελίτ ομάδων και γόνιμο χωράφι της Ελληνιστικής μεσογείου γέννησαν αργότερα το Κίνημα της Γνώσης, το γνωστό σήμερα με την ονομασία Γνωστικισμός. (Μαζί βέβαια με άλλες συγκυρίες όπως η Βαβυλώνια Αιχμαλωσία, η συνύπαρξη των Ιουδαίων της διασποράς με άλλα πνευματικά συστήματα ιδιαίτερα της Ελληνιστικής συγκριτιστικής εποχής)

Η Βίβλος των Ουράνιων Παλατιών

Μέχρι και την Ελληνιστική εποχή, η σχέση του ουράνιου γραφέα Mέτατρον με τον βιβλικό πατριάρχη, μόνο υπονοούνταν ή διδάσκονταν (μάλλον προφορικά) μέσα σε μυστικούς κύκλους ραβινικούς και μη. Η πλήρης ταύτιση των δύο προσώπων όμως γίνεται επιτέλους ξεκάθαρη στο Σεφέρ Χεκαλότ, την Βίβλο των Ουρανίων Παλατιών, γνωστό και ως 3 Ενώχ, ένα κείμενο που η συγγραφή του εντάσσεται μεταξύ δευτέρου και πέμπτου αιώνα μ.Χ. Η συγγραφή του ψευδεπίγραφου αυτού βιβλίου αποδίδεται στον Ραβίνο Ισμαήλ τον Αρχιερέα, συνεργάτη του διάσημου Ραβίνου Ακίβα και συχνά κεντρικό πρόσωπο της λογοτεχνίας της Μέρκαμπα και της Αποκαλυπτικής Παράδοσης, στην φιλολογία της οποίας εντάσσεται και η συγκεκριμένη βίβλος.

Εκεί, ο Ισμαήλ υφαρπάζεται στους ουρανούς και εκεί που καταφέρνει να φθάσει έως τον έκτο ουρανό, τον αντιλήφθηκε ένας Ζηλιάρης άγγελος (!) Καφσιέλ και άλλοι ζηλόφθονοι άγγελοι που προσπάθησαν να τον γκρεμίσουν. Και τότε ξαφνικά, ένα φλεγόμενο χέρι σαν φτερό που αγαλλίαζε όλο το σύμπαν τον έσωσε. Ο αρχιερέας θέλησε φυσικά να μάθει την ταυτότητα του σωτήρα του και τότε εκείνος συστήθηκε ως ο Μεταθρόνιος Άγγελος της Θεϊκής Παρουσίας και ως άνθρωπος που περπάτησε στην γη ως Ενώχ, υιός του Ιάρεδ! Και επειδή λοιπόν δεν υπάρχει παρθενογένεση, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι η συγκεκριμένη γραπτή πηγή δεν κάνει τίποτα άλλο παρά να εξιστορεί ένα κομμάτι μιας ευρύτερης προφορικής παράδοσης, ψήγματα της οποίας βρίσκουμε σε όλα αυτά τα « ρομαντικά» θεοφιλοσοφικά κείμενα της Αποκαλυπτικής Λογοτεχνίας.

Λέγεται ότι ο Μέταθρόνιος πήρε τον προσδιορισμό «Νεαρός», επίθετο, το οποίο του δίνει και η Βίβλος της Λαμπρότητας, το γνωστό Ζοχάρ. Εκεί, ωστόσο, σημαίνει υπηρέτης του Θεού και δεν έχει να κάνει τόσο με την νεότητα του Αγγέλου. Οι καμπαλιστές πάντως, θα μιλήσουν για «δύο» Mέτατρον ή πιο σωστά για ένα διπλό ον. Ο ένας γράφεται με έξι γράμματα και είναι ο αναγεννημένος Ενώχ, ο πρίγκιπας της συντήρησης στο Θεϊκό Παλάτι, ενώ στη γραφή του ονόματος του άλλου εισάγεται το εβραϊκό γράμμα Γιοντ, που θεωρείται πως δείχνει θεϊκή γονιμοποίηση και γράφεται με επτά γράμματα ( Όλα αυτά χρησιμοποιώντας μια ξεχασμένη σήμερα καμπαλιστική τέχνη, την Γεμάτρια). Αυτός λένε είναι η εκπόρευση της αιτίας των αιτιών, η δέκατη εκπόρευση που τον καθιστά Θεϊκή Παρουσία στην Γη. Σε αυτόν, το «Νεαρός» αποδίδεται υπονοώντας το μικρό τετραγράμματον.

Και κάπως έτσι λύνεται ένα βασικό ερώτημα περί της προΰπαρξης Mέτατρον ή της επιλογής του Ενώχ, ως αρχαγγέλου πάντως και στις δύο ερμηνείες – απαντήσεις και λύσεις του ερωτήματος υπάρχουν τρομερά κενά. Εντωμεταξύ τόσο θεολογικά όσο ανθρωπολογικά η διαφορά ανάμεσα στις δύο προσεγγίσεις είναι τεράστια. Καθώς στην πρώτη επαναλαμβάνεται το μοτίβο της ενσάρκωσης ενός θεϊκού όντος, το οποίο προμηθεϊκά μεταφέρει φως στην τάλαινα ανθρωπότητα, ενώ στην δεύτερη ο άνθρωπος φαίρεται ως δυνάμενος να καταλάβει ουράνια αξιώματα και να φθάσει πάνω από κάθε ιεραρχία και τα δύο έχουν κοινή εννοιολογική βάση (ότι ο άνθρωπος ΔΕΝ είναι θεός αλλά έχει θεϊκή καταγωγή την οποία μπορεί να κατακτήσει πάντα με την βοήθεια του θεού και των υπηρετών του) αλλά πολύ διαφορετική προσέγγιση, τα συμπεράσματα λοιπόν δικά σας. Προσωπικά δεν δέχομαι ούτε το ένα ούτε το άλλο αλλά φαντάζομαι δεν είναι της παρούσης να γράψω γιατί…

Μαρντούκ Και Mέτατρον, η Σκιά της Βαβυλώνας…

Σύμφωνα με την παράδοση και την σχετική έρευνα, μετά τον θάνατο του Σολομώντα δέκα από τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ, δημιούργησαν το βόρειο βασίλειο του Ισραήλ, ενώ οι δύο εναπομείνασες, το Νότιο βασίλειο του Ιούδα, με πρωτεύουσα την γνωστή Ιερουσαλήμ. Οι Ασσύριοι το 722 π.Χ κατέλυσαν το Βασίλειο του Ισραήλ , ενώ το 586 π.Χ., το Νότιο Βασίλειο του Ιούδα υποτάσσεται στην Βαβυλώνα, επί κυριαρχίας του γνωστού Ναβουχοδονόσορα, ο δε Ναός του Σολομώντα καταλύθηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς. Έτσι έπεσε η Ιερουσαλήμ, από αυτήν που ονομάστηκε αργότερα πόρνη των εθνών και ο συγγραφέας της αποκάλυψης αναφωνεί «Έπεσε, έπεσε η Βαβυλών, η πόρνη η μεγάλη». Η περίοδος αυτή ονομάστηκε «Βαβυλωνιακή αιχμαλωσία ή Βαβυλώνια Εξορία» και κράτησε 48 ολόκληρα χρόνια, έως δηλαδή και το 538 π.Χ. Σε αυτό το διάστημα οι αιχμάλωτοι ιουδαίοι εκτοπίστηκαν, για αυτό και επικράτησε ο όρος Βαβυλώνια εξορία, σε διάφορες περιοχές της Βαβυλώνας, οι οποίες ήταν φυσικά οριοθετημένες.

Σε αυτές οι εκτοπισμένοι ιουδαίοι δεν βρίσκονταν υπό καθεστώς απόλυτης καταστολής, αντίθετα είχαν σχετική ελευθερία, η οποία έφτασε μέχρι και το δικαίωμα της ιδιοκτησίας και της ήπιας συνύπαρξης με τα ήθη και τα έθιμα του Βαβυλωνιακού Πολιτισμού, κάτι το οποίο όμως δεν έφτανε στο εξόριστο έθνος το οποίο μέσω του βιβλίου των ψαλμών αναφωνεί «πως άσωμεν την ωδήν Κυρίου επί γης Αλλοτρίας; Εάν επιλάθωμαι σου Ιερουσαλήμ επιλησθείη η δεξιά μου» (ψάλμ. 136,4-5) και με οργή καταράται « Θύγατηρ Βαβυλώνος η ταλαίπωρος, μακάριος ος ανταποδώσει σοι το ανταπόδομα σου, ο ανταπέδωκας ημίν, μακάριος ός κρατήσει και εδαφιοί τα νήπια σου προς την πέτραν» (ψάλμ. 136. 8-9). Αυτό κράτησε λίγο πολύ περίπου μισό και πλέον αιώνα μέχρι δηλαδή την εποχή, που η Περσία κατέλαβε την Βαβυλώνa και ο Κύρος ο ηγεμόνας των περσών, ελευθέρωσε τους ισραηλίτες, οι οποίοι με αρχηγό τον Ζοροβάβελ και τον Ιησού, πήραν τον δρόμο της επιστροφής ελεύθεροι. Τόσο μεγάλη δε ήταν η χαρά τους που έδωσαν στον Κύρο, τον τίτλο του Κεχρισμένου (Χριστός). Χαρακτηριστικό είναι ότι δεν επέστρεψαν όλοι οι Ιουδαίοι πίσω, πολλοί που ονομάστηκαν Ιουδαίοι της διασποράς, προτίμησαν να μείνουν σε διάφορα μέρη, όπως η Αίγυπτος, η Περσική Επικράτεια αλλά και σε άλλους τόπους της λεκάνης της μεσογείου, διατηρώντας όμως τα έθιμα και την θρησκείας τους και του πολιτισμού τους.

Η συνύπαρξη των Ιουδαίων με την τοπική Βαβυλωνιακή πολιτισμική και θρησκευτική κουλτούρα είχε δύο άμεσα αποτελέσματα στην θεοφιλοσοφική τους κουλτούρα. Η μία έχει να κάνει με την αναζωπύρωση του προφητικού κινήματος, αφού η Βαβυλώνια αιχμαλωσία και η συνακόλουθη τραγωδία της εξορίας, θεωρήθηκε ως θεία τιμωρία για τα πεπραγμένα των ισραηλιτών. Οι Προφητικές αποκαλύψεις εμπλουτίστηκαν με εικόνες που προσελήφθησαν από την συμβίωση με τους γηγενείς και τους πολίτες της Βαβυλώνας (Λεβιάθαν, δράκοντες κτλ).

Εδώ ερχόμαστε στο δεύτερο αποτέλεσμα αυτό της ενίσχυσης της ίδιας της ισραηλινής θρησκείας και της πνευματικής παράδοσης των ισραηλινών, με νέες έννοιες, ιδέες και σύμβολα. Όλα αυτά φυσικά προσαρμόστηκαν στο αυστηρό μονοθεϊστικό πλαίσιο της ισραηλινής θρησκείας. Όμως αληθινό παραμένει το γεγονός ότι τα συστατικά της πνευματικότητας των Βαβυλωνίων ανανέωσαν τόσο την αντίληψη της, όσο και την εσώτερη πνευματική παράδοση των ίδιων των ιουδαίων, η οποία αναζωπυρώθηκε και μαζί με την άνθιση του προφητικού κινήματος οδήγησε στην άνθιση του πνευματικού ρεύματος της Μέρκαμπα (=Μέρκαμπα σημαίνει όχημα, η ονομασία δόθηκε από το όραμα του ουράνιου οχήματος όπως περιγράφεται στον Ιεζεκιήλ στην Π.Δ.) και της αποκαλυπτικής λογοτεχνίας, αυτής που εδώ και δυόμιση χιλιάδες χρόνια δίνει υλικό στην Δυτική Απόκρυφη Παράδοση και μέρος της οποίας είναι τα «απόκρυφα» βιβλία του Ενώχ, τα οποία περιγράψαμε στις προηγούμενες παραγράφους.

Όμως πως δένει ο Mέτατρον ως έννοια και ως πνευματική οντότητα με όλα αυτά;

Στην Βαβυλώνα κάθε πρωτοχρονιά, η οποία συνέπιπτε με την αρχή αυτού που λέμε σήμερα Ζωδιακού Κύκλου, με την ανατολή του ζώδιου του Κριού και την Εαρινή Ισημερία, στήνονταν μια λαμπρή γιορτή, το Ακκίτου. Το Ακκίτου, οι ρίζες του οποίου χάνονται στα βάθη των αιώνων είναι εμπνευσμένο από το Ενουμά Ενλίς, μια κοσμογονική διήγηση στην οποία περιγράφεται η Νίκη του θεού Μαρντούκ (Merudach) πάνω στην Τιαμάτ, τον χαοτικό ουράνιο δράκοντα. Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος και προσευχόμενοι να εισέλθει ο Μαρντούκ στους Ναούς της Βαβυλώνας, Οι Ιερείς και ο Βασιλιάς συμμετείχαν σε ένα τελετουργικό, το οποίο θυμίζει το δικό μας Πάσχα, στου οποίου το τέλος γίνονταν η λεγόμενη τελετουργική εξιλέωση του Βασιλιά, ο οποίος μαζί με την βασιλική οικογένεια, περνούσαν συμβολικά «μαρτύρια», μέσω μιας τελετουργικής αναπαράστασης. Με σκοπό φυσικά την ευημερία του λαού τους και προκειμένου Ο Μαρντούκ, ο οποίος μετά την νίκη του επί της Τιαμάτ έγινε ο Κύριος των Πινάκων του Πεπρωμένου, να εισέλθει στους Ναούς της Βαβυλώνας. Αυτός ο Κύριος των Βαβυλωνίων, η μορφή και ο ήρωας του Ενουμά Ενλίς, σε συνδυασμό με τις ιδέες που προσέλαβαν και ενσωμάτωσαν στην Ιουδαϊκή Παράδοση οι ιουδαίοι της διασποράς, ενδέχεται να αποτελεί την αρχή της του Μεταθρόνιου Αγγέλου. Περισσότερα για αυτό τι θέμα στο επόμενο μάθημα που έχει ως θέμα την καταγωγή του Mέτατρον και τίτλο «Ο Mέτατρον και ο Κύριος του Πεπρωμένου, από τον Μαρντούκ στον Μέτατρον».

Ο Άγγελος της Αποκάλυψης

Τελειώνοντας την περιήγηση μας στα Ενωχιανά Μυστήρια, θα ήθελα να αναφέρω μία ακόμα παράδοση από τον χώρο της Καμπάλα. Σε πρώιμα καβαλιστικά κείμενα, ο Mέτατρον δημιουργεί τον κύβο από την ψυχή του, ενώ όπως είδαμε και πιο πριν, παρουσιάζεται ως ράβδος αλλά και καταμετρητής – στα λατινικά η ονομασία του είναι Μέτατορ που σημαίνει μετρητής.

Στην Αποκάλυψη του Ιωάννη, το τελευταίο κατά την γνώμη μου κείμενο της Μερκάμπειας Λογοτεχνίας της έκστασης, υπάρχει ένας άγγελος που έχει την εξουσία της μέτρησης και δίνει στον προφήτη μια ράβδο ώστε να μετρήσει τον Ναό του Θεού, ενώ στην συνέχεια, ο ίδιος άγγελος μετράει την Νέα Ιερουσαλήμ, την όποια περιγράφει έως τετράγωνη ίση σε μήκος, πλάτος, ύψος, με άλλα λόγια κυβική. Αναφέρουν κάποιοι ότι ο άγγελος αυτός είναι ο Mέτατρον.

Επίσης ο Μεταθρόνιος ονομάστηκε και «αρχάγγελος των γωνιών». Και είναι μέσα από γωνίες που κινείτε ανάμεσα στις διαστάσεις του κόσμου.

Αυτό, ίσως προβληματίσει τον παραδοσιακό αποκρυφιστή, που έχει στο μυαλό του μία κυκλική συμπαντική δομή αλλά εδώ απαντάει η παραδοσιακή αλχημεία θεωρώντας τον κύβο περιστολή ή δημιουργία του κύκλου!

Αλλά ας επιστρέψουμε στην Αποκάλυψη, και ποιο συγκεκριμένα στο σημείο όπου εμφανίζονται οι δυο προφήτες του Θεού. Ο ένας είναι ο Ηλίας, ο άλλος όμως δεν ονοματίζεται. Κάποιοι δογματικοί βέβαια τοποθετούν εδώ τον Μωυσή! Όμως κρίνοντας από το γεγονός πως αποκαλούνται μάρτυρες (δηλαδή αυτοί που αντίκρισαν τα ουράνια μυστήρια) εξάγεται το συμπέρασμα πως ο έτερος είναι ο Ενώχ–Mέτατρον, γιατί αυτός είναι στην Παλαιά Διαθήκη, πέραν του Ηλία που αναλήφθηκε και είδε τις ουράνιες κατοικίες. Και οι δύο δεν πέθαναν και οι δύο έχουν μια υποτιθέμενη αποστολή να ολοκληρώσουν.

Άλλωστε στην Αποκάλυψη πάλι αναφέρεται ο μεταμορφωμένος σε Mέτατρον Ενώχ (βλ 3 Ενώχ), «ως πύρινος και ισχυρός άγγελος περιβεβλημένος με το ουράνιο τόξο», σύμβολο του θεϊκού θρόνου όπως αυτός περιγράφεται στα πρώτα κιόλας κεφάλαια του τελευταίου βιβλίου του κανόνα της Καινής Διαθήκης.

Ένας Άγγελος με Πολλά Πρόσωπα

Όπως θα καταλάβατε ήδη, τα σύμβολα οι έννοιες και οι ενσαρκώσεις του Mέτατρον δεν έχουν τέλος! Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί, και σχεδόν κεκαλυμμένα, η φιγούρα του εμφανίζεται από την Γένεση έως και την Αποκάλυψη πάντα με διαφορετικά πρόσωπα;

Ίσως γιατί ο μονοθεϊσμός των Ιουδαίων να μην επέτρεπε ένα πλουραλιστικό θεολογικό σύμπαν, αλλά πλουραλιστικές ιδιότητες στους αγγέλους που το κατοικούν. (Το θέμα της εξέλιξης των θρησκειών είναι άλλο ένα μεγάλο θέμα, για βιβλίο και όχι για άρθρο!)

Συμπερασματικά λοιπόν ο Μεταθρόνιος, δεν είναι τίποτε άλλο από την εξωτερική μορφή του Θεού της ιουδαιοχριστιανικής απόκρυφης παράδοσης. Είναι μια στολή που ενδύεται ώστε να παρέμβει δραστικά στα ανθρώπινα δρώμενα του κόσμου και γι’ αυτό είναι παντού. Σε όλες τις μορφές, σε όλες τις συμπαντικές διαστάσεις, σε όλες τις σφαίρες του Δένδρου της Ζωής βαδίζοντας πραγματικά με το Θεό.

Φυσικά δεν δέχονται όλοι αυτή την ερμηνεία. Από την μια υπάρχουν εκείνοι που ζητάνε την απάλειψη της ύψωσης Μελχισεδέκ με ότι και αν αυτό συνεπάγεται, και από την άλλη στέκουν οι ένθερμοι οπαδοί, όπως ήταν οι Μελχισεδεκίτες.

Ίσως τελικά η αλήθεια να βρίσκεται κάπου στην μέση, αρκεί να έχει κάνεις καθαρό μυαλό και μάτια ώστε να την δει μέσα στο χαοτικό σύμπαν που ζούμε και πεθαίνουμε, αν τελικά ζούμε και αν τελικά πεθαίνουμε.