ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ - Φίλιππος (68-71)

[68] Σκέψαι δ᾽ ὡς ἄξιόν ἐστιν τοῖς τοιούτοις τῶν ἔργων μάλιστ᾽ ἐπιχειρεῖν, ἐν οἷς κατορθώσας μὲν ἐνάμιλλον τὴν σαυτοῦ δόξαν καταστήσεις τοῖς πρωτεύσασιν, διαμαρτὼν δὲ τῆς προσδοκίας ἀλλ᾽ οὖν τήν γ᾽ εὔνοιαν κτήσει τὴν παρὰ τῶν Ἑλλήνων, ἣν πόλυ κάλλιόν ἐστιν λαβεῖν ἢ πολλὰς πόλεις τῶν Ἑλληνίδων κατὰ κράτος ἑλεῖν· τὰ μὲν γὰρ τοιαῦτα τῶν ἔργων φθόνον ἔχει καὶ δυσμένειαν καὶ πολλὰς βλασφημίας, οἷς δ᾽ ἡμεῖς συμβεβουλεύκαμεν οὐδὲν πρόσεστι τούτων. Ἀλλ᾽ εἴ τις θεῶν αἵρεσίν σοι δοίη, μετὰ ποίας ἂν ἐπιμελείας καὶ διατριβῆς εὔξαιο τὸν βίον διαγαγεῖν, οὐδεμίαν ἕλοι᾽ ἂν, εἴπερ ἐμοὶ συμβούλῳ χρῷο, μᾶλλον ἢ ταύτην.

[69] Οὐ γὰρ μόνον ὑπὸ τῶν ἄλλων ἔσει ζηλωτὸς, ἀλλὰ καὶ σαυτὸν μακαριεῖς. Τίς γὰρ ἂν ὑπερβολὴ γένοιτο τῆς τοιαύτης εὐδαιμονίας, ὅταν πρέσβεις μὲν ἥκωσιν ἐκ τῶν μεγίστων πόλεων οἱ μάλιστ᾽ εὐδοκιμοῦντες εἰς τὴν σὴν δυναστείαν, μετὰ δὲ τούτων βουλεύῃ περὶ τῆς κοινῆς σωτηρίας, περὶ ἧς οὐδεὶς ἄλλος φανήσεται τοιαύτην πρόνοιαν πεποιημένος,

[70] αἰσθάνῃ δὲ τὴν Ἑλλάδα πᾶσαν ὀρθὴν οὖσαν ἐφ᾽ οἷς σὺ τυγχάνεις εἰσηγούμενος, μηδεὶς δ᾽ ὀλιγώρως ἔχῃ τῶν παρὰ σοὶ βραβευομένων, ἀλλ᾽ οἱ μὲν πυνθάνωνται περὶ αὐτῶν ἐν οἷς ἐστὶν, οἱ δ᾽ εὔχωνταί σε μὴ διαμαρτεῖν ὧν ἐπεθυμήσας, οἱ δὲ δεδίωσιν μὴ πρότερόν τι πάθῃς πρὶν τέλος ἐπιθεῖναι τοῖς πραττομένοις;

[71] Ὧν γιγνομένων πῶς οὐκ ἂν εἰκότως μέγα φρονοίης; πῶς δ᾽ οὐκ ἂν περιχαρὴς ὢν τὸν βίον διατελοίης, τηλικούτων εἰδὼς σαυτὸν πραγμάτων ἐπιστάτην γεγενημένον; Τίς δ᾽ οὐκ ἂν τῶν καὶ μετρίως λογιζομένων ταύτας ἄν σοι παραινέσειεν μάλιστα προαιρεῖσθαι τῶν πράξεων τὰς ἀμφότερα φέρειν ἅμα δυναμένας ὥσπερ καρποὺς, ἡδονάς θ᾽ ὑπερβαλλούσας καὶ τιμὰς ἀνεξαλείπτους.

***
Το ηθικό κέρδος του Φιλίππου: Τιμή και δόξα αιώνια.
[68] Και σκέψου τί αξία έχει να καταπιάνεσαι με έργα που, αν θα τα επιτύχεις, η δόξα σου θα φτάσει τους διασημότερους άντρες της οικουμένης, και αν διαψευσθούν οι προσδοκίες σου, θα αποχτήσεις τουλάχιστο την εύνοια των Ελλήνων — και είναι πολύ καλύτερη αυτή παρά να καταχτήσεις με τη βία πολλές πόλεις της Ελλάδας. Αυτό το τελευταίο προκαλεί την έχθρα και τον φθόνο και ένα σωρό κατάρες, ενώ οι πράξεις που σε συμβουλεύω εγώ δεν έχουν τίποτα από αυτά να φοβηθούν. Αν μάλιστα κανείς θεός σού έδινε την ευκαιρία να διαλέξεις σε ποιά φροντίδα, σε ποιό έργο θα ευχόσουν να αφιερώσεις τη ζωή σου, σίγουρα μόνο αυτό θα διάλεγες, αν είχες σύμβουλο εμένα.

[69] Και όχι μόνο θα σε ζηλεύει ο κόσμος όλος, αλλά και εσύ ο ίδιος θα μακαρίζεις τον εαυτό σου. Και πράγματι, ποιά ευτυχία θα μπορούσε να υπάρξει ανώτερη από αυτή; Να καταφθάνουν δηλαδή στο βασίλειό σου πρέσβεις οι πιο λαμπροί πολίτες των πιο μεγάλων πόλεων και να συζητάς μαζί τους θέματα σπουδαιότατα για την κοινή μας σωτηρία και άλλος κανείς να μην αποδειχτεί πως έχει δείξει για το ζήτημα αυτό φροντίδα μεγαλύτερη από σένα·

[70] να νιώθεις πως η Ελλάδα είναι πρόθυμη και πανέτοιμη για ό,τι εσύ προτείνεις και κανένας να μην αδιαφορεί για όσα εσύ εγκρίνεις, και άλλοι να ζητούν γι᾽ αυτά πληροφορίες, σε ποιό σημείο βρίσκονται τα πράγματα, άλλοι από την καρδιά τους να εύχονται να επιτύχεις τους σκοπούς σου και άλλοι να τρέμουν μήπως πάθεις τίποτε πριν τελειώσεις το έργο σου.

[71] Και όταν θα γίνουν όλα αυτά, πώς να μη νιώθεις περηφάνια με όλο σου το δίκιο; Και πώς να μην περάσεις τη ζωή σου όλος ικανοποίηση, αφού θα ξέρεις πως είσαι η αιτία γι᾽ αυτά τα λαμπρά έργα; Και ποιός από όσους διαθέτουν και την παραμικρή εξυπνάδα δεν θα σου το συμβούλευε να προτιμήσεις χωρίς δισταγμό τις πράξεις που έχουν τη δυνατότητα να φέρνουν διπλούς καρπούς και υπερβολική χαρά και άφθονες δόξες που δεν τις σβήνει ο χρόνος;

Πως άκουγαν ποίηση οι αρχαίοι Έλληνες;

1.Η εκτέλεση

Οι περισσότεροι Έλληνες θα έρχονταν σε επαφή με τη λογοτεχνία τους μέσα από απαγγελίες και εκτελέσεις. Η διαφορά όμως δεν βρισκόταν απλώς στο ότι την άκουγαν αντί να τη διαβάζουν ή να τη βλέπουν σε μια γραμμένη σελίδα. Υπήρχαν βέβαια πολλά διαφορετικά είδη εκτέλε­σης, από την απαγγελία του ραψωδού ως τις ρητορικές αποδόσεις των ρητόρων που αγωνίζονταν να δώσουν την εντύπωση του αυτοσχεδια­σμού, ή τις "αναγνώσεις" που αποδίδονταν σε ιστορικούς όπως ο Ηρό­δοτος. Εκείνο που μας είναι δυσκολότερο να συλλάβουμε είναι ότι ένα μεγάλο ποσοστό της ποίησης συνοδευόταν από μουσική —ακόμα και χορό— που αποτελούσε οργανικό μέρος της εμπειρίας. Οι συνέπειες εί­ναι τεράστιες, αλλά προσδιορίζονται με εξαιρετική δυσκολία: η μουσι­κή, ο τονισμός και οι τρόποι εκτέλεσης αποτελούν στοιχεία που μετά βίας καταχωρίζονται στις γραπτές πηγές μας. Διασώζονται όμως κά­ποιες ενδείξεις, και μολονότι απαιτείται ζωηρή φαντασία για να συλλά­βουμε τον τρόπο απόδοσης της ελληνικής ποίησης, η προσπάθεια αυτή, όπως έχει υποστηρίξει πρόσφατα ο Herington, αποτελεί ίσως το πιο επείγον καθήκον του μελετητή της ελληνικής ποίησης.

Το ιδανικό θα ήταν να διαβάζουμε όλη την αρχαία λογοτεχνία δυ­νατά — και ακόμα καλύτερα, να προσπαθούμε να την απαγγέλλουμε ή να την "εκτελούμε". Μπορούμε να σκεφτούμε την ακραία περίπτωση του σικελού ρήτορα Γοργία ως παράδειγμα αυτού που χάνουμε στον το­μέα του πεζού λόγου. Λέγεται ότι η ρίμα και η υπερβολική αντίθεση στις οποίες στηριζόταν η ρητορική του σαγήνευσαν το αθηναϊκό του κοινό. Ενώ η ρητορική του είναι αρκετά περίεργη όταν διαβάζεται σιω­πηλά, θα πρέπει να ήταν τελείως διαφορετική κατά την απαγγελία ή την ακρόαση. Μπορούμε ακόμα να συγκρίνουμε την περίφημη απολο­γία που έκανε για λογαριασμό του ο ρήτορας Αντιφών στο τέλος του πέμπτου αιώνα, την οποία επαινεί τόσο πολύ ο Θουκυδίδης (8.68): τα λιγοστά αποσπάσματα που διαθέτουμε δεν δίνουν και πολύ την εντύ­πωση της μεγαλοφυΐας, αυτό όμως θα έπρεπε ίσως να μας υπενθυμίσει ακριβώς πόσο πολλά χάνονται μόνο με το γραπτό κείμενο. Η συνήθεια της ακρόασης αντί της ανάγνωσης θα πρέπει να εστίαζε την προσοχή στον ήχο και τις αρετές που γίνονται καλύτερα αντιληπτές με την ακρό­αση — ένα ζήτημα που αξίζει να τύχει μεγάλης προσοχής. Είναι εξαι­ρετικά δύσκολο να φανταστούμε ποια ήταν η προφορική και οπτική επίδραση, και όμως αυτό ακριβώς μας λείπει για να εκτιμήσουμε την παρουσίαση στο σύνολο της. Από όσο γνωρίζω, πολύ λίγες εργασίες επιχειρούν να συλλάβουν τη συνολική εμπειρία της αρχαίας λογοτε­χνίας.

Ορισμένα στοιχεία του θεάματος που στερούμαστε στη σφαίρα της ποίησης μας παρέχονται σε σποραδικές αρχαίες περιγραφές. Τον πρώ­ιμο πέμπτο αιώνα, ο Πίνδαρος υπαινίσσεται το συνδυασμό του τραγου­διού, της λύρας, του "αυλού" (ένα όργανο σαν το όμποε) και του χορού στην επινίκιο ωδή:

Τα γιορτοστέφανα, ναι, στα μαλλιά που πλέχτηκαν
παρακινούνε στο χρέος μου αυτό το θεόχτιστο,
το λυροκόπι, αχολόγι λογήσιμο, με των αυλώνε
το γλυκολάλητο τώρα σκοπό και των λόγωνε
την τραγουδόπλεξη να συνταιριάσω καλόστοχα
(Ολυμπιον. 3.6-9)

Μαλαμάτινη λύρα...σ' ακούν τα πατήματα
απαρχή του γιορτόχορου, και συνακούνε στα κρούσματα
οι τραγουδάτορες, σαν ανακρούς με τρεμάμενες κόρδες
το προδρόμισμα εσύ του χορού που οδηγά το τραγούδι

(Πυθιον. 1.1-4)

2. Ο ποιητής ως σκηνοθέτης θεάματος

Οι ποιητές που έγραφαν χορική λυρική ποίηση, όπως ο Πίνδαρος, ο Βακχυλίδης και ο Αλκμάν, όφειλαν να ενεργούν και ως εκγυμναστές χορού για το τραγούδι και το χορό. Δεν είναι γνωστό πώς γινόταν η διανομή του τραγουδιού στο χορό, αν πράγματι γινόταν διανομή, ούτε ποια ήταν η σχέση του με το χορό, είναι όμως σαφές ότι η σύνθεση των λέξεων αποτελούσε ένα μόνο στοιχείο της εργασίας του ποιητή. Όσο για τη μη χορική λυρική ποίηση της Σαπφώς και του Αλκαίου, η μονωδιακή λυρική ποίηση θα συνοδευόταν ασφαλώς από λύρα (την οποία έπαιζε ο τραγουδιστής). Η ελεγειακή ποίηση εκφερόταν ως ψαλμός και δεν συνοδευόταν συνήθως από κάποιο όργανο. Όσο για τον ραψωδό, αυτός εκτελούσε την ποίηση χωρίς μουσική συνοδεία, αλλά ο τρόπος με τον οποίο την απέδιδε μπορεί να περιγραφεί καλύτερα ως "ψαλμωδία" παρά ως απλή απαγγελία: περιγράφεται στο διάλογο του Πλάτωνα Ίων (που πήρε το όνομα του από τον ραψωδό Ίωνα) με λαμπρά ενδύματα και χρυσά στεφάνια, όρθιος μπροστά σε ένα πελώριο ακροατήριο με περισσότερους από είκοσι χιλιάδες ανθρώπους, και τόσο συνεπαρμένος από συναισθήματα καθώς αφηγείται ορισμένες από τις συγκινητικότε­ρες σκηνές του Ομήρου, ώστε είναι, κατά κάποιο τρόπο, σε διακατοχή, πλήρης φόβου ή δυστυχίας.

Αυτό θα πρέπει να σημαίνει ότι τα γραπτά κείμενα της ποίησης, που σίγουρα υπήρχε την αρχαϊκή εποχή, κατέγραφαν μόνο ένα στοιχείο της όλης εκτέλεσης. Δεν ήταν παρά μνημονικά βοηθήματα, σιωπηλή ανα­γραφή μιας πολύ πλουσιότερης εμπειρίας, μετά βίας κάτι που προσφε­ρόταν για απόλαυση και διαβαζόταν μοναχό. Όπως υπέδειξα στο πέμ­πτο κεφάλαιο [του βιβλίου], η άβολη φύση τους, εφ' όσον ήταν γραμμένα χω­ρίς χωρισμό λέξεων, ή τουλάχιστον στίχων, αποτυπώνει ενδεχομένως τον σχετικά μηχανικό ρόλο που έπαιζαν ως υπομνήματα λέξεων με προορισμό την ταχύτερη δυνατή αποστήθιση, και τη μετάλλαξη τους σε μια πολύ πλουσιότερη εμπειρία.

Πέρα από το ύφος της απόδοσης, οφείλουμε να θυμόμαστε επίσης το κοινό, τις συνθήκες ή την ευκαιρία της παρουσίασης, και το ρόλο του ποιητή. Με τον τρόπο που γίνεται η μελέτη της ελληνικής ποίησης από γραπτά κείμενα, υπάρχει η τάση να θεωρείται με όρους φιλολογικού εί­δους. Οι φιλόλογοι της ύστερης ελληνιστικής εποχής την ταξινόμησαν σε αυστηρά είδη, και οι ποιητές της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής ακολούθησαν αυτές τις συμβάσεις. Ενώ όμως η ύστερη αυτή ποίηση δεν είχε ίσως καμιά σύνδεση με κάποια συγκεκριμένη ευκαιρία ή τελετή, οι διάφορες ποιητικές φόρμες των αρχαϊκών και κλασικών αιώνων δεν θα μπορούσαν να είναι απλές λογοτεχνικές συμβάσεις, χωρίς κάποια σύνδε­ση με το κοινό ή το ιστορικό πλαίσιο. Η αποκάλυψη των συνθηκών της απόδοσης της ποίησης, που συσκοτίζονται από τη μοναχική παρουσία των γραπτών κειμένων, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Όπως όμως μας υ­πενθυμίζει ο Gentili, η πρωιμότερη ελληνική ποίηση προοριζόταν για μια συγκεκριμένη ευκαιρία ή κάποιο είδος ευκαιρίας, καθώς και για συγ­κεκριμένο κοινό. Τα φιλολογικά είδη βασίζονταν αρχικά σε ευκαιρίες που διακρίνονται από πλευράς τελετουργίας ή από κοινωνικής πλευράς, κατά τις οποίες τραγουδιούνταν τα τραγούδια. Η αποκάλυψη αυτών των ευκαιριών είναι, και πάλι, υπόθεση δύσκολη αλλά αποφασιστική.

Έτσι οι εξαιρετικά σύνθετες χορικές ωδές του Πινδάρου, που προ­καλούν αμηχανία στον σύγχρονο αναγνώστη όταν δεν έχει επαρκή γνώ­ση της ελληνικής κοινωνίας, εκτελούνταν με μουσική και χορό για να τιμήσουν και να εορτάσουν τους νικητές στους σπουδαιότερους αγώνες. Στις πανελλήνιες εορτές των Δελφών και της Ολυμπίας, καθώς και άλ­λων σημαντικών ιερών, αυτοί που συμμετείχαν αποτελούσαν το άνθος της ελληνικής αριστοκρατίας, και οι αγώνες το επίκεντρο των ανταγω­νισμών μεταξύ των ελληνικών πόλεων, και κάποιες από τις σπάνιες ευ­καιρίες κατά τις οποίες η Ελλάδα απέθετε τα όπλα της χάριν της πα­νελλήνιας ενότητας. Τα τραγούδια εκτελούνταν δημόσια από τις πόλεις των νικητών μπροστά σε ένα μεγάλο και πατριωτικό ακροατήριο, και σχεδόν σίγουρα επαναλαμβάνονταν. Τιμούσαν την πόλη και την οικο­γένεια του νικητή όσο και τον ίδιο τον νικητή.

3. Οι περιστάσεις της ποίησης

Την ελληνική χορική λυρική ποίηση, μια ειδική κατηγορία ποίησης που γίνεται αντικείμενο ξεχωριστής μελέτης στα εγχειρίδια, έτειναν γε­νικά να την τραγουδούν και να την εκτελούν χοροί στα περισσότερα από τα κυριότερα γεγονότα της ελληνικής κοινωνίας. Τα σωζόμενα ποιήματα είναι συνήθως εξαιρετικά περίτεχνα και σκοτεινά, ενώ τα πε­ριεχόμενά τους υφίστανται εξονυχιστική έρευνα από τους σύγχρονους μελετητές. Δεν μπορεί ωστόσο να ήταν τόσο αδιαφανή στο αρχικό τους κοινό, για το οποίο προσέφεραν ποιητικές και μουσικές εορτές στις κυ­ριότερες τελετές της Ελλάδας: ύμνους στους θεούς σε δημόσιες θρησκευ­τικές εορτές, παιάνες προς τιμήν του Απόλλωνα, επινίκιες ωδές στους αγώνες, "προσωδίες", "εγκώμια", και γαμήλια και ταφικά τραγούδια — "επιθαλάμια", "παρθένια" και μοιρολόγια. Καλύπτουν τις περισσό­τερες από τις κεντρικές δραστηριότητες της ελληνικής ζωής.

Το Παρθένιον του Αλκμάνα, που απόκειται στο Λούβρο (PMG απ. 1), και που το τραγουδούσαν χοροί νεανίδων τον έβδομο αιώνα, αποτε­λεί χαρακτηριστικό παράδειγμα: ενώ σε μας φαίνεται πολύ σκοτεινό, θα μπορούσε να αποτελεί μέρος κάποιας αρχαϊκής σπαρτιατικής τελε­τής, που συνόδευε τη μύηση στους "θιάσους", ή ήταν ίσως ένας γαμή­λιος ύμνος (επιθαλάμιον) που τον έψελναν την αυγή Το μόνο για το οποίο μπορούμε να είμαστε βέβαιοι είναι ότι, σε αντίθεση με τις υστερότερες ελληνιστικές και ρωμαϊκές απομιμήσεις, αυτό ήταν ένα τραγούδι με γνήσιο θρησκευτικό και τελετουργικό νόημα, το οποίο θα ήταν μάλλον αρκετά σαφές στο αρχικό του κοινό. Το σχόλιο του αρχαίου σχολιαστή για τα γαμήλια τραγούδια υπογραμμίζει τον σύνθετο χαρα­κτήρα του συστήματος των τελετουργικών γαμήλιων ύμνων: «από τα διάφορα είδη "επιθαλαμίων", ορισμένα τα τραγουδούν το απόγευμα και μπορούν να κρατήσουν μέχρι τα μεσάνυχτα· άλλα είναι "όρθια" (τα τραγουδούν την αυγή) και ονομάζονται "εγερτικά" τραγούδια». Ο ποιητής συνέθετε τη μουσική, έγραφε τα λόγια, και κανόνιζε ακόμα και την κίνηση του χορού· κάθε περίσταση είχε το δικό της καθιερωμένο μέ­τρο — και ίσως και τη δική της μουσική. Ο Πλάτων προσπάθησε να επιβάλει κανόνες για το χορό ("χορεία") καθώς και για τη μουσική (Νόμοι 653e-657b). Βέβαια η ανάγνωση του γραπτού κειμένου μοναχά ίσως δεν είναι το ίδιο περιοριστική με την ανάγνωση του λιμπρέτου μιας όπερας χωρίς τη μουσική ή την παράσταση, χάνουμε όμως σαφώς μια θεμελιώδη πλευρά ορισμένων επεισοδίων της ελληνικής ζωής, που είναι από τα συγκινητικότερα και επιβλητικότερα.

Τα εκτενέστερα ελεγειακά ποιήματα παρουσιάζονταν ίσως κι αυτά σε δημόσιες εορτές. Έχει μάλιστα υποστηριχθεί πρόσφατα η άποψη ότι η απόδοση της ελεγειακής ποίησης γενικά —άλλη μια κύρια κατηγορία ποίησης— δεν γινόταν πρωτίστως σε κηδείες, αλλά σε συμπόσια και δημόσιες εορτές. Οι μαρτυρίες είναι αποσπασματικές και βασανιστικές, αλλά οφείλουμε τουλάχιστον να αναρωτηθούμε πού θα μπορούσαν να απαγγέλλονται τα εκτενέστερα ποιήματα που αναφέρονται στο μυθικό παρελθόν μιας πόλης — για παράδειγμα οι σκιώδεις Σμυρνείς του Μίμνερμου, που μιλούν για τη μυθική καταγωγή της Σμύρνης, ή το ποίημα του Ξενοφάνη για την ίδρυση του Κολοφώνος. Ο τοπικός πατριωτικός (και τοπικιστικός) χαρακτήρας τους θα ταίριαζε απόλυτα στις δημό­σιες εορτές και τελετές, όπου συγκεντρωνόταν το σώμα των πολιτών. Φαίνεται όμως ότι και το συμπόσιο ήταν ένας σημαντικός χώρος για την παρουσίαση ελεγειακής ποίησης, καθώς και άλλων ειδών ποίησης — όχι αποκλειστικά των μάλλον τετριμμένων "συμποτικών τραγου­διών", των "σκολίων". Στα συμπόσια επίσης θα πραγματοποιούνταν νέες εκτελέσεις των ποιημάτων, καλλιεργώντας έτσι τη συνεχιζόμενη μετάδοσή τους σε ένα ζωντανό, μουσικό πλαίσιο.

Πού εκτελέστηκε αρχικά η Ευνομία του Τυρταίου; Το ποίημα αυτό του έβδομου αιώνα, κυρίως προέτρεπε για ηρωικούς αγώνες υπέρ της Σπάρτης, και θα πρέπει να απευθυνόταν στο σύνολο του σώματος των πολιτών. Γνωρίζουμε τουλάχιστον ότι η ποίησή του επιβίωσε για μεγά­λο χρονικό διάστημα: σύμφωνα με μια μεταγενέστερη πηγή, ορισμένοι σπαρτιάτες οπλίτες, στη διάρκεια μιας εκστρατείας, προσκλήθηκαν στη σκηνή του βασιλιά για να ακούσουν τα ποιήματα του Τυρταίου, και τα τραγούδησαν οι ίδιοι μετά το δείπνο· πληροφορούμαστε επίσης για "εμβατήρια", με τα οποία βημάτιζαν, καθώς φαίνεται, οι Σπαρτιάτες. Τα τραγουδούσαν ίσως επίσης σε δημόσιες εορτές και συμπόσια.

Το ποίημα του μεγάλου νομοθέτη της Αθήνας, του Σόλωνα, που προέτρεπε τους Αθηναίους σε πόλεμο για τη Σαλαμίνα στις αρχές του έκτου αιώνα, είχε παρομοίως πολιτικό μήνυμα, και ίσως απευθυνόταν στους συναθροισμένους στην εκκλησία του δήμου πολίτες: «Ήρθα κή­ρυκας από την ποθητή Σαλαμίνα ο ίδιος, απαγγέλλοντας όμορφο τρα­γούδι αντί να βγάλω λόγο». Θα θέλαμε πάρα πολύ να ξέρουμε με ποια ευκαιρία και σε ποιο κοινό απήγγειλε ο Σόλων τα ποιήματα με τα οποία δικαιολόγησε τις ριζοσπαστικές του μεταρρυθμίσεις — ο Διογέ­νης Λαέρτιος, η μοναδική πηγή που τα εντάσσει σε κάποιο πλαίσιο, τον φαντάζεται να ορμά στην αγορά για να τα απαγγείλει μπροστά στους πολίτες (1.49), αλλά ίσως να πρόκειται για καθαρή φαντασία. Όποια κι αν είναι η απάντηση, επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε τον Σόλωνα, καθώς επίσης και τον τρόπο άσκησης της αθηναϊκής πολι­τικής της εποχής. Δυστυχώς πολλές από τις ερωτήσεις αυτές, που είναι τόσο εύκολες στην περίπτωση των ζωντανών παραστάσεων, είναι εξαι­ρετικά δύσκολο να απαντηθούν μοναχά από γραπτές πηγές και αρχαίες μαρτυρίες. Χρειάζεται όμως να το προσπαθήσουμε, και μολονότι, κα­τά ειρωνικό τρόπο, η πλευρά αυτή της ελληνικής λογοτεχνίας έχει υπογραμμιστεί κυρίως από όσους ενδιαφέρονται για την προφορική ποίη­ση, στην πραγματικότητα τους ενδιαφέρει όλους. Πολύ περισσότερο έχει προσεχθεί η παράσταση και η εμφάνιση της ελληνικής τραγωδίας, που παίζεται ακόμα σήμερα: ίσως θα έπρεπε να στραφούμε τώρα στις σημερινές αποδόσεις και άλλων ελληνικών ποιημάτων, πέρα από την τραγωδία.

Σε κάθε μελέτη της προφορικής και της γραπτής διαφύλαξης των ποιημάτων προβάλλει ένα ακόμα ερώτημα: πρόκειται για το βαθμό στον οποίο επαναλαμβάνονταν οι εκτελέσεις τους, μετά την αρχική ευ­καιρία. Το ερώτημα αυτό εγείρει με οξύ τρόπο αρκετά προβλήματα που σχετίζονται άμεσα με τη συζήτηση μας. Όπως καθίσταται αρκετά σα­φές από αρχαίες πηγές, η αρχαϊκή ποίηση εξακολούθησε να παριστάνε­ται μέχρι και τον τέταρτο αιώνα, αλλά και αργότερα — και η απόδοση της γινόταν μαζί με τη μουσική, και με συνοδεία χορού. Οι συγγραφείς της αρχαιότητας πιστεύουν σαφώς ότι και στις μετέπειτα παραστάσεις τα λόγια του ποιήματος συνοδεύονταν από την αυθεντική τους μουσι­κή. Είναι ωστόσο σχεδόν βέβαιο ότι πριν από τον ύστερο τέταρτο αιώ­να δεν είχε ακόμα επινοηθεί η μουσική σημειογραφία, ενώ σε κάθε περί­πτωση η οιαδήποτε σημειογραφία, όταν καταγραφόταν, ήταν πολύ χονδροειδής. Πώς θα μπορούσαν λοιπόν να γνωρίζουν την αυθεντική μουσική, για παράδειγμα, της Σαπφώς; Όπως έχει υποδείξει ο Herington, ίσως θα πρέπει να φανταστούμε τη μετάδοση της μουσικής και χορικής συνοδείας της ποίησης αποκλειστικά μέσα από την εκτέλε­ση: δηλαδή, η μετάδοση των στίχων γινόταν με τη βοήθεια γραπτών κειμένων, ενώ τα υπόλοιπα διασώζονταν αποκλειστικά μέσα από τη συνέχεια των εκτελέσεων, τη διδασκαλία της μιας γενεάς από την άλλη. Αν αυτό είναι σωστό, τότε εδώ έχουμε ένα στοιχείο προφορικής μετά­δοσης που συνεχίζεται παράλληλα με την ύπαρξη ενός γραπτού κειμέ­νου, μέχρι και τον τέταρτο αιώνα, πολύ καιρό μετά την καταγραφή των λέξεων. Είναι αλήθεια ότι οι μαθητές μαθαίνουν την απαγγελία και τη μουσική της ποίησης που διαβάζουν στο σχολείο, καθώς η ποίηση είναι αδιαχώριστη από τη μουσική, ενώ το μέτρο του στίχου θα περιόριζε αλ­λά και θα υποβοηθούσε την επανάληψη. Δεν θα ήταν όμως εύλογο να περιμένουμε απολύτως ακριβή μετάδοση της μουσικής με αυτό τον τρό­πο. Δεν έχουμε παρά να προσέξουμε τον σύγχρονο τρόπο "αυθεντικής" εκτέλεσης έργων μπαρόκ ή πρώιμης μουσικής, για να αντιληφθούμε πώς, ακόμα και με τη λεπτομερή μουσική σημειογραφία, η εκτέλεση της μουσικής επηρεάζεται αναπόφευκτα από τον εκάστοτε συρμό και το γούστο. Μπορούμε να αναρωτηθούμε αν η μετάδοση του ελληνικού χο­ρού και της μουσικής ήταν εξίσου επιρρεπής σε αλλαγές, έστω κι αν οι εκτελεστές δεν είχαν συνείδηση αυτών των αλλαγών.

4. Το γραπτό κείμενο

Η απόδοση της ποίησης σταμάτησε να είναι τόσο σημαντική στη ζωή των Ελλήνων κατά τον ύστερο πέμπτο και τον τέταρτο αιώνα. Αλλά γιατί να περιορίσουμε την αναζήτηση της απαγγελίας ή της προφορικότητας στη σφαίρα της ποίησης, ή να σταματήσουμε στον Ηρόδο­το; Οι ιστορικοί συνήθιζαν να κοινοποιούν τα έργα τους με αναγνώσεις ή απαγγελίες και, όπως έχει σημειώσει ο Momigliano, οι σχετικές μαρτυ­ρίες πληθαίνουν μετά τον πέμπτο αιώνα — η δημόσια παρουσίαση σί­γουρα δεν σταμάτησε με τον Ηρόδοτο. Δεν υπήρξε απλή μετάβαση από έναν "πολιτισμό της ποίησης" σε έναν "πολιτισμό του βιβλίου". Ο Πλάτων εξακολουθεί, καθώς φαίνεται, να εξισώνει στους Νόμους τον απαίδευτο με τον "αχόρευτο", αυτόν που δεν είχε εκπαιδευτεί στην όρχηση και το χορό (654a). Η τέχνη της ρητορικής, που ήταν κατ' εξο­χήν θεατρική, μόλις που άρχισε να τυποποιείται κατά το τελευταίο τρί­το του πέμπτου αιώνα, και αναπτύχθηκε ακριβώς τη στιγμή που οι μη­χανισμοί της άμεσης δημοκρατίας στην Αθήνα απαιτούσαν περισσότε­ρο από ποτέ την ικανότητα των πολιτικών να πείθουν. Υπάρχουν μαρ­τυρίες για τον τρόπο και τη σημασία των ρητορικών απαγγελιών κατά τον πέμπτο και τον τέταρτο αιώνα, παρ' όλο που δεν έχουν τραβήξει σχεδόν καθόλου την προσοχή των μελετητών. Ακόμα και στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, η ελληνική ρητορική και "αγόρευση" έφθασαν σε πολύ υψηλότερα επίπεδα επεξεργασίας, με χαρακτηριστικές τεχνικές παρου­σίασης, χειρονομίες, ειδική απόδοση, ακόμα και ενδυμασία. Όλα αυτά θα μπορούσαν να θεωρηθούν επίσης ως τυπικές ελληνικές εκδηλώσεις προφορικότητας, και να μην απορριφθούν ως παρηκμασμένοι αρχαϊ­σμοί μιας τέχνης που δεν είχε πλέον νόημα.

Η εκτέλεση και το γραπτό κείμενο

Επιστρέφουμε έτσι στο ρόλο του γραπτού κειμένου. Υπήρχαν γραπτά κείμενα για τα περισσότερα φιλολογικά είδη που συζητήσαμε μέχρι τώ­ρα. Ποια ήταν λοιπόν η σχέση τους με την εκτέλεση, την απαγγελία ή τη σύνθεση; Αν παρατηρήσουμε προσεκτικότερα, βλέπουμε ότι η σύνδεση εμφανίζεται κάπως ρευστή, και από ορισμένες πλευρές θυμίζει κάποια χαρακτηριστικά της ομηρικής και προφορικής σύνθεσης μιας πολύ προγενέστερης εποχής (και κάποιες αντιγνωμίες σχετικά με την ομηρι­κή σύνθεση).

Στον τομέα της αρχαϊκής και της κλασικής ποίησης, όπως είδαμε, το γραπτό κείμενο κατέγραφε συχνά ένα μόνο στοιχείο ενός σύνθετου συνδυασμού λέξεων, μουσικής και χορού. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι το γραπτό κείμενο ενδέχεται να είναι η τελική καταγραφή ύστερα από μια προσεκτική σύνθεση στο μυαλό του ποιητή. Μπορούμε να βα­σιστούμε μόνο σε ευάριθμες αρχαίες περιγραφές ποιητικής σύνθεσης, στις οποίες ο ποιητής ίσως κατέγραψε το ποίημα σε μια προχωρημένη φάση της σύνθεσης — η εικόνα του ποιητή στις ωδίνες της σύνθεσης που δίνει ο Αριστοφάνης δεν περιλαμβάνει γραφίδα και χαρτί. Κάτι τέτοιο δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει σε μια κοινωνία που καλλιερ­γούσε την τεχνική του άμεσου αυτοσχεδιασμού στη διάρκεια συμπο­σίων. Ο αυτοσχεδιασμός έχει βέβαια τραβήξει την προσοχή όσων εν­διαφέρονται για την ομηρική ποίηση και τα προφορικά έπη. Σε τέτοιο βαθμό ωστόσο δεν περιορίστηκε σε κοινωνίες με ολοκληρωτική εξάρ­τηση από την προφορική σύνθεση και μετάδοση ώστε διατηρήθηκε ακ­μαίος στην Ελλάδα των κατοπινών αιώνων, όταν παράγονταν κανονι­κά γραπτά κείμενα περίτεχνης λογοτεχνίας.

Στους δημόσιους λόγους, οι έλληνες ρήτορες έδιναν μια μορφή αυτοσχεδιασμού και αυθορμητισμού, ακόμα και όταν είχαν κείμενο μπρο­στά τους. Ο Αλκιδάμας, που έζησε στις αρχές του τέταρτου αιώνα, προ­σφέρει στο έργο του Περί τῶν τοὺς γραπτοὺς λόγους γραφόντων πολ­λές καλές συμβουλές, ορισμένες επαρκώς δηκτικές ακόμα και σήμερα, γύρω από τις αρετές της ομιλίας χωρίς χειρόγραφο. Θεωρητικά οι πολι­τικοί λόγοι δεν ήταν ποτέ γραμμένοι· γραμμένοι ήταν κάποτε οι δικανι­κοί λόγοι, αλλά εκφωνούνταν από μνήμης. Τον πέμπτο και τον τέταρτο αιώνα υπήρχε αρκετή προκατάληψη εναντίων των γραπτών λόγων, την οποία τροφοδοτούσε η υποψία ότι κάποιος που κατέγραφε το λόγο αμελούσε ίσως την αλήθεια χάριν της τεχνικής. Ίσως να συνδέεται και με την προκατάληψη κατά των σοφιστών που, από τον ύστερο πέμπτο αιώνα, δίδασκαν τη ρητορική τέχνη και (ακόμα χειρότερα) παρήγαν επίσης γραπτά εγχειρίδια. Για τους λόγους του Δημοσθένη, που, όπως ήταν γνωστό, ο ρήτορας τους κατέγραφε, λεγόταν ότι "μύριζαν λυχνά­ρι", αλλά ακόμα και αυτός έβρισκε τρόπο να αυτοσχεδιάσει. Μπορού­σαν μετά να αναθεωρήσουν τα κείμενα πριν από την έκδοσή τους, και στη μορφή που τα διαβάζουμε σήμερα αντιπροσωπεύουν αυτή την τελι­κή αναθεώρηση (ιδιαίτερα στην περίπτωση των λόγων του Δημοσθένη). Αλλά στην περίπτωση αυτή έχουμε πάλι μια διαδικασία στην οποία το τελικό δημοσιευμένο κείμενο είναι προϊόν μακράς κυοφορίας — προε­τοιμασία, ενδεχόμενη καταγραφή, και αποστήθιση πριν από την πα­ρουσίαση, ύστερα εκφώνηση συνοδευόμενη από αυτοσχεδιασμό και από ό,τι άλλο ταιριάζει σε ένα ζωντανό θέαμα και, τέλος, ίσως επεξεργασία για τη φιλολογική έκδοση του κειμένου. Απ' όσο γνωρίζω, η σαφέστερη παρουσίαση επεξεργασίας αυτού του είδους, από την εκφωνημένη στη γραπτή, δημοσιευμένη ομιλία, απαντά στους ρωμαίους συγ­γραφείς Πλίνιο και Κοϊντιλιανό, αλλά αυτοί ανήκουν βέβαια σε μια αρκετά διαφορετική εποχή.

5. Η ιστορική λογοτεχνία

Μπορούμε λοιπόν να προβληματιστούμε γύρω από το χαρακτήρα των "αναγνώσεων" των ιστορικών. Θα τους αρκούσε απλώς η ανάγνω­ση ενός κειμένου —του κειμένου που έχουμε και σήμερα— ή μήπως θα επιχειρούσαν μάλλον μια δημόσια εκτέλεση, ακόμα και μια από μνήμης απαγγελία; Το ενδεχόμενο μιας "εκτέλεσης", με τη δραματική έννοια, από την πλευρά του ιστορικού δεν έχει απασχολήσει ιδιαίτερα τους με­λετητές, και ίσως δικαίως. Αξίζει ωστόσο να διερευνηθεί κατά πόσον επηρεάζονταν οι ιστορικοί από την προκατάληψη εναντίον των γρα­πτών λόγων, και από τη συνήθεια της απομνημόνευσής τους, αν ήταν γραμμένοι.

Ένας μελετητής έχει ερευνήσει πρόσφατα το ενδεχόμενο εκτενών "προδημοσιεύσεων" των Ιστοριών του Ηρόδοτου: δηλαδή, εκτενών "δημοσιεύσεων" διαφόρων τμημάτων, με αναγνώσεις, απαγγελίες ή με γραπτά κείμενα, πριν από την ολοκλήρωση του έργου. Η άποψη του Oswyn Murray ότι ο Ηρόδοτος ήταν ο τελευταίος Ίωνας αφηγητής ιστο­ριών προϋποθέτει μια κάπως παρόμοια διαδικασία — την ξεχωριστή και διαδοχική αφήγηση διαφόρων ιστοριών, που τελικά συνενώθηκαν στο γραπτό κείμενο που διαθέτουμε. Η εκδοχή του Murray μας παρου­σιάζει τον Ηρόδοτο πολύ πιο γερά ριζωμένο στην αρχαϊκή περίοδο. Θα πρόσθετα και ένα τρίτο ενδεχόμενο, με βάση την αρχή ότι η προφορική απόδοση ή η απαγγελία δεν περιορίζεται με κανέναν τρόπο σε μια πρωιμότερη εποχή της "προφορικής" παράδοσης: οι αναγνώσεις του Ηρό­δοτου μπορεί να συγγένευαν, κατά κάποιο τρόπο, με τις "παραστάσεις" των σοφιστών που έγιναν του συρμού το δεύτερο μισό του πέμ­πτου αιώνα. Σε κάθε περίπτωση, επρόκειτο για έναν κόσμο όπου η απαγγελία ήταν ο αποτελεσματικότερος τρόπος δημοσιοποίησης ενός έργου. Έτσι είναι ελκυστική η υπόθεση ότι γίνονταν πολλαπλές απαγ­γελίες πριν από τη δημοσίευση του τελικού γραπτού κειμένου. Μας βοη­θά να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο ο Ηρόδοτος αναφέρεται στο σκεπτικισμό του κοινού του, σχετικά με την παλαιότερη περιγραφή που είχε κάνει της συζήτησης των Περσών για την εγκαθίδρυση δημο­κρατίας — μια ιδέα την οποία οι Έλληνες έβρισκαν τερατώδη. Απο­φεύγει την αναχρονιστική άποψη που θέλει τους συγγραφείς να εργά­ζονται μόνοι τους για χρόνια, χωρίς να δημοσιεύουν τίποτα από τα δη­μιουργήματά τους μέχρι την τελική τυπωμένη έκδοση, και αναπλάθει μια γοητευτική εικόνα του Ηρόδοτου να δοκιμάζει ορισμένες από τις πλέον αμφιλεγόμενες απόψεις του μπροστά σε ένα εντυπωσιασμένο ή ανταγωνιστικό κοινό.

Δεν είναι σαφές σε ποιο βαθμό θα μπορούσε να επεκταθεί αυτή ακριβώς η εικόνα και σε άλλους ιστορικούς· εξακολουθούν να ισχύουν όμως τρία κύρια σημεία. Αν ένας ιστορικός διαβάζει (ή αφηγείται) αποσπάσματα του έργου του, τότε θα κυκλοφορήσουν αναπόφευκτα αυτοτελείς περικοπές. Έχουμε έτσι το ίδιο πρόβλημα που αντιμετωπί­ζουμε (με τόσο διαφορετικές αντιδράσεις των μελετητών) με τα ομηρι­κά έπη. Φαίνεται όλο και πιο πιθανό ότι υπήρχε μια κάπως ρευστή σχέ­ση ανάμεσα στο γραπτό κείμενο και την προφορική απόδοση, μολονότι το γραπτό κείμενο επιτρέπει στον συγγραφέα να επαναλαμβάνει ακρι­βώς τα λόγια του γραπτού κειμένου, αν το επιθυμεί. Θα ήταν άχρηστο, και μάλιστα ένδειξη απερισκεψίας, κατά την κλασική εποχή να βασίζε­ται κανείς εξ ολοκλήρου στο τελικό δημοσιευμένο κείμενο για τη διάδο­ση ενός έργου ζωής. Τα επικινδύνως λιγοστά αντίγραφα που υπήρχαν μπορούσαν —καθώς δεν προστατεύονταν από κάποιες δημόσιες βιβλιοθήκες— να χαθούν στη θάλασσα, να αναπαραχθούν με κακό τρό­πο, να γίνουν τροφή εντόμων ή, για κάποιον άλλο λόγο, να καταστούν τελείως δυσανάγνωστα.

Οι φιλόσοφοι προσφέρουν μια επιπλέον και αρκετά διαφορετική σχέση ανάμεσα στο γραπτό κείμενο και τη μη γραπτή "απόδοση" ή με­τάδοση. Έχω ήδη μνημονεύσει τη δυσπιστία του Πλάτωνα απέναντι στα γραπτά κείμενα επειδή, από μόνα τους, ήταν ανεπαρκή για να απο­δώσουν την αλήθεια: εκείνο που χρειαζόταν ήταν διδασκαλία και συζήτηση, ενώ ο γραπτός λόγος δεν ήταν παρά εικόνα της γνώσης. Οι από­ψεις του Πλάτωνα ήταν ίσως ακραίες, και τον οδήγησαν, στην Έβδομη επιστολή που του αποδίδεται, στον ισχυρισμό ότι τα πραγματικά σημα­ντικά φιλοσοφικά δόγματα δεν θα έπρεπε να καταγράφονται καθόλου, από φόβο μήπως φθάσουν στα χέρια του αμαθούς πλήθους. Αλλά μο­λονότι τα διαθέσιμα στοιχεία τείνουν να αναφέρονται στις ύστερες φι­λοσοφικές σχολές της ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου, υπήρχε ένα ισχυρό ρεύμα που υποστήριζε ότι τα γραπτά κείμενα των έργων των φι­λοσόφων θα μπορούσαν να γίνουν πραγματικά κατανοητά ως επεξηγη­ματικά των διδαχών του μεγάλου ανδρός ή των οπαδών του. Τα κείμε­να ήταν υπομνήματα, μνημονικά βοηθήματα αυτού που μεταδιδόταν, και γίνονταν ακριβέστερα κατανοητά μέσω της ζωντανής παράστασης του ίδιου του δασκάλου.

Η χρυσή συμμετρία των σχέσεων

Πολύ συχνά οι γυναίκες θεωρούν αυτονόητο και αναμενόμενο να δίνουν πολύ περισσότερα από όσα λαμβάνουν. Και το σημαντικότερο, λαμβάνουν πολύ λιγότερα από όσα χρειάζονται! Πολλές φορές μάλιστα, νιώθουνε ενοχή στο να δεχτούν να λάβουν και προτιμούν να δίνουν, και ακόμα και τις φορές που ο άλλος προσφέρεται να δώσει, βοήθεια, υποστήριξη ή ότι άλλο του βγαίνει, νιώθουμε ενοχή αν το λάβουν. Με αυτό τον τρόπο πιστεύουν, λανθασμένα, ότι συντηρείται και φροντίζεται η σχέση. 

Σύμφωνα ωστόσο, με τον Dr Hellinger, Γερμανό Ψυχοθεραπευτή και συγγραφέα πολλών δημοφιλών βιβλίων για τις σχέσεις, κάθε άτομο έχει τρεις θεμελιώδεις ανάγκες όταν μπαίνει σε μια σχέση.

 

1. Την ανάγκη του Ανήκειν.

2. Την ανάγκη της εξομάλυνσης του Δίνω και Παίρνω.

3. Την ανάγκη για κάποια τάξη και προβλεψιμότητα.

 

Οι σχέσεις μας κρίνονται ως επιτυχημένες όταν είμαστε ικανοί να καλύψουμε αυτές τις ανάγκες μας μέσα από αυτές.

 

Θα εξετάσουμε ιδιαίτερα τη δεύτερη ανάγκη, την ανάγκη της εξομάλυνσης του Δίνω και Παίρνω, καθώς συχνά την εμποδίζουμε εμείς.

 

Όπως αναφέρεται, κάθε φορά που δίνουμε σε μια σχέση, νιώθουμε Δικαιούχοι. Και κάθε φορά που παίρνουμε, νιώθουμε Υποχρεωμένοι. Η ισορροπία της σχέσης, η Συμμετρία της όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, υπηρετείται μόνο όταν ο Δέκτης και ο Δότης έχουν δώσει και έχουν πάρει ισομερώς. Μόνο τότε τα δύο μέλη της σχέσης γνωρίζουν πραγματικά την ηρεμία. Κάθε φορά που παίρνουμε , κατά κάποιο τρόπο χάνουμε την αθωότητα μας. Νιώθουμε ευάλωτοι και υποχρεωμένοι στον Δότη. Το Παίρνω αποτελεί μια μορφή Ενοχής. Ενώ όταν δίνουμε κάτι πίσω σε ανταλλαγή, ίσως λίγο μεγαλύτερο από αυτό που πήραμε, βιώνουμε πάλι την αθωότητα μας.

 

Όταν δίνουμε άνισα στον άλλον, αναπτύσσεται όλο και περισσότερο μέσα του η τοξική αίσθηση της Ενοχής, σε βαθμό που κάποια στιγμή γίνεται δυσβάσταχτη και προκαλεί δυσάρεστες αντιδράσεις. Και μάλιστα, όχι από αυτόν που έδωσε τα περισσότερα, αλλά από εκείνον που τα έλαβε! Μια τέτοια έλλειψη «συμμετρίας» μπορεί συχνά να οδηγήσει ακόμα και σε ρήξη της σχέσης. Σαν αποτέλεσμα βλέπουμε να χαλάνε οι σχέσεις και οι γυναίκες να μένουν απογοητευμένες, νιώθοντας ότι «οι θυσίες» τους δεν εκτιμήθηκαν.

 

Επιτρέψτε στον εαυτό σας να πάρει αυτά που χρειάζεται. Ζητείστε τα αν χρειαστεί. Με αυτόν τον τρόπο καλλιεργείτε την συμμετρία και την αρμονία μέσα στη σχέση και αυξάνετε την αγάπη και την οικειότητα.

 

Αλλά και η αγάπη εμποδίζει την ισορροπία. Όταν κάποιος κάνει κάτι, που προκαλεί πόνο ή πληγώνει τον άλλο, τότε το πληγωμένο πρόσωπο πρέπει να δώσει πίσω κάτι, που να προκαλεί έναν παρεμφερή πόνο ή δυσκολία, προκειμένου να διατηρήσει μια ισορροπία στο πάρε-δώσε –με έναν τρόπο όμως που να μην καταστρέφει την αγάπη. Το πάρε – δώσε στις οικείες σχέσεις ρυθμίζεται από μιαν αμοιβαία ανάγκη για ισορροπία, αλλά καμμιά συναλλαγή μεστή νοήματος δεν αναπτύσσεται μεταξύ συντρόφων, χωρίς την προθυμία και των δύο να βιώσουν περιοδική ανισορροπία. 

Μοιάζει με το περπάτημα – μένουμε ακίνητοι, όταν διατηρούμε τη στατική ισορροπία, ενώ πέφτουμε και παραμένουμε ξαπλωμένοι κάτω, όταν χάσουμε εντελώς την κινητικότητά μας.

 

Όμως, με το να χάνουμε ρυθμικά την ισορροπία μας και να την ξανακερδίζουμε, προχωράμε μπροστά. Μόλις επιτευχθεί ισορροπία, η σχέση μπορεί είτε να τελειώσει είτε να ανανεωθεί μέσα από καινούργιο πάρε – δώσε.

 

Οι σύντροφοι στις σχέσεις οικειότητας είναι ισότιμοι – παρόλο που είναι διαφορετικοί- στη συναλλαγή τους και η αγάπη τους επιτυγχάνει και συνεχίζεται, όταν το παίρνω-δίνω τους ισορροπεί τόσο στο αρνητικό, όσο και στο θετικό.

 

Όταν ο ένας παίρνει χωρίς να δίνει, ο άλλος σύντομα χάνει την επιθυμία να δώσει παραπάνω. Όταν ο ένας δίνει χωρίς να παίρνει, ο άλλος σύντομα δεν θέλει να πάρει άλλο.

 

Οι σχέσεις συντροφικότητας επίσης τελειώνουν, όταν ο ένας δίνει περισσότερο από ό,τι ο άλλος είναι ικανός ή πρόθυμος να ανταποδώσει.

 

Η αγάπη περιορίζει το δόσιμο ανάλογα με την ικανότητα του δέκτη να πάρει, ακριβώς όπως περιορίζει το δέχεσθαι ανάλογα με την ικανότητα του δότη να δώσει.

 

Αυτό σημαίνει ότι η ανάγκη για μια ισορροπία του δούναι και λαβείν μεταξύ των συντρόφων αυτόματα περιορίζει την αγάπη και τη συντροφικότητά τους. Με τον τρόπο αυτό, η ανάγκη μας για ισορροπία εμποδίζει και περιορίζει την αγάπη.

 

Αλλά και η αγάπη εμποδίζει την ισορροπία. Όταν κάποιος κάνει κάτι, που προκαλεί πόνο ή πληγώνει τον άλλο, τότε το πληγωμένο πρόσωπο πρέπει να δώσει πίσω κάτι, που να προκαλεί έναν παρεμφερή πόνο ή δυσκολία, προκειμένου να διατηρήσει μια ισορροπία στο πάρε-δώσε –με έναν τρόπο όμως που να μην καταστρέφει την αγάπη.

 

Όταν το πληγωμένο πρόσωπο νοιώθει πολύ ανώτερο για να καταδεχτεί την κατάλληλη ανταπόδοση που απαιτεί η αγάπη, τότε η ισορροπία καθίσταται ανέφικτη και η σχέση τίθεται σε κίνδυνο.

 

Για παράδειγμα, μια από τις δύσκολες καταστάσεις, που μπορεί ν’ αντιμετωπίσουν δύο σύντροφοι, προκύπτει, όταν ο ένας από τους δύο έχει ένα δεσμό.

 

Η συμφιλίωση είναι αδύνατη ύστερα από έναν τέτοιο δεσμό, αν ο ένας σύντροφος πεισματικά κλίνει προς την αθωότητα πολώνοντας την ενοχή και την αθωότητα.

 

Από την άλλη μεριά, αν ο πληγωμένος σύντροφος είναι πρόθυμος να γίνει κι εκείνος ένοχος, με το να επιστρέψει μια μερίδα πόνου, τότε είναι πιθανό να ανασυντάξουν τη σχέση τους.

 

Αν όμως το πληγωμένο πρόσωπο αγαπά τον σύντροφό του και επιθυμεί να συνεχιστεί η σχέση, ο πόνος που επιστρέφεται δεν πρέπει να είναι της ίδιας ακριβώς ποσότητας μ’ εκείνον που έλαβε, γιατί τότε δεν θα παραμείνει κάποια ανισότητα, για να τους κρατήσει μαζί. Ούτε πρέπει να είναι μεγαλύτερος, επειδή τότε εκείνος που έκανε αρχικά κακό τραυματίζεται και νοιώθει δικαιολογημένος να ψάξει για αντίποινα, ενώ ο κύκλος του πόνου κλιμακώνεται.

 

Ο πόνος που επιστρέφεται πρέπει να είναι λίγο λιγότερος από εκείνον που αρχικά δόθηκε.

 

Τότε και η αγάπη και η αίσθηση του δικαίου φτάνουν το σκοπό τους, ενώ η συναλλαγή μπορεί να ανακεφαλαιωθεί και να συνεχιστεί. Με τον τρόπο αυτό, η αγάπη περιορίζει την ανισορροπία.

 

Μερικοί άνθρωποι δυσφορούν όταν διαπιστώνουν πως, σε τέτοιες περιπτώσεις, η συμφιλίωση που επιτρέπει στην αγάπη να ρέει άφθονα δεν είναι δυνατή, αν δεν γίνει ένοχη η αθώα πλευρά με το να ζητήσει μια δίκαια ανταμοιβή.

 

Εντούτοις, όπως αναγνωρίζουμε το δέντρο από τους καρπούς του, δεν χρειάζεται παρά μόνο να συγκρίνουμε τους συντρόφους που εφαρμόζουν τη μια προσέγγιση με εκείνα που αφήνουν τον άλλο να καταλάβει και να αναγνωρίσει τι είναι πραγματικά καλό και τι κακό για την συντροφική σχέση και την αγάπη.

 

Συμβαίνει μερικές φορές οι άνθρωποι να προκαλούν ο ένας στον άλλον ολοένα και μεγαλύτερο πόνο και να συμπεριφέρονται σα να ήταν καλό, αυτό ακριβώς που τραυματίζει την αγάπη τους.

 

Τότε η ανταλλαγή τους στο αρνητικό επίπεδο αυξάνεται και η ανταλλαγή αυτή τους δένει σφικτά τον έναν πάνω στον άλλον μέσα στη δυστυχία τους.

 

Διατηρούν μιαν ισορροπία του δούναι και λαβείν, όχι όμως της αγάπης.

 

Μπορεί κανείς να αναγνωρίσει την ποιότητα μιας σχέσης από τον όγκο του δούναι και λαβείν, καθώς και από το αν η ισορροπία επιτυγχάνεται συνήθως στο καλό ή στο αρνητικό.

 

Αυτό επίσης δείχνει πως μπορούμε να ανατάξουμε μιαν εξασθενημένη σχέση και να την κάνουμε ικανοποιητική. Οι σύντροφοι μετακινούνται από την ανταλλαγή του πόνου στην ανταλλαγή του καλού, την ενισχύουν και την αυξάνουν με αγάπη.

 

Κάθε φορά που η αθώα πλευρά συνεχίζει να υποφέρει, παρά τα περιθώρια ανάλογης δράσης που της προσφέρονται, συνήθως ακολουθούν περισσότερα αθώα θύματα και περισσότεροι ένοχοι θύτες.

 

Η πεποίθηση, ότι αποφεύγουμε να συμμετάσχουμε στο κακό με το να εμμείνουμε στην αθωότητα, δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση. Αντίθετα θα ‘πρεπε να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αντιμετωπίσουμε την αδικία –ακόμη κι αν χρειαστεί να κάνουμε κακό κι εμείς οι ίδιοι.

 

Αν ο ένας από τους συντρόφους επιμένει σε κάποιο μονοπώλιο αθωότητας, δεν υπάρχει τέλος στην ενοχή του άλλου και η αγάπη τους μαραίνεται.

 

Εκείνοι που αγνοούν ή υποτάσσονται παθητικά στο κακό, όχι μόνο αποτυγχάνουν να διατηρήσουν την αθωότητά τους, αλλά εξυφαίνουν την αδικία. Η αγάπη απαιτεί το κουράγιο να γίνεσαι ένοχος, εκεί που χρειάζεται.

 

Πρώιμη συγχώρεση

Η πρώιμη συγχώρεση παρεμποδίζει εξίσου και το δημιουργικό διάλογο, όταν καλύπτει ή αναβάλλει μια σύγκρουση και αφήνει άλλα μέλη της οικογένειας να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες.

 

Αυτό είναι ιδιαιτέρως καταστροφικό, όταν αυτός που έχει υποστεί κάποια βλάβη προσπαθεί να απελευθερώσει το δράστη από την ενοχή του, σα να ενέπιπτε αυτό στη δικαιοδοσία των θυμάτων.

 

Αν η συμφιλίωση είναι επιθυμητή, τότε εκείνος που υπέστη τη βλάβη όχι μόνον έχει το δικαίωμα να απαιτήσει επανόρθωση και εξιλέωση, αλλά έχει και την υποχρέωση να το κάνει.

 

Παράλληλα, ο δράστης όχι μόνον έχει την υποχρέωση να αναλάβει τις συνέπειες των πράξεών του, αλλά και το δικαίωμα να το κάνει.

 

Η αγάπη υπηρετείται καλά, όταν οι απαιτήσεις του θύματος για επανόρθωση παραμένουν σεβαστές.

 

Συγχώρεση και συμφιλίωση

Η πραγματικά θεραπευτική συγχώρεση συντηρεί την αξιοπρέπεια του ένοχου προσώπου, όπως και αυτήν του θύματος.

 

Αυτού του είδους η συγχώρεση απαιτεί να μην πηγαίνουν στα άκρα τα θύματα σε σχέση με αυτά που απαιτούν, καθώς και να αποδέχονται τη σωστή αποζημίωση και επανόρθωση από την πλευρά του θύτη. Χωρίς συγχώρεση, που αναγνωρίζει την ειλικρινή μεταμέλεια και δέχεται την κατάλληλη επανόρθωση, δεν υπάρχει συμφιλίωση.

Πύρρων: Δεν γνωρίζουμε τίποτα

Κανείς δεν γνωρίζει τίποτα – κι ούτε αυτό είναι σίγουρο. Δεν πρέπει να θεωρείτε δεδομένο πως ότι πιστεύετε είναι αληθές. Μπορεί να σφάλλετε. Όλα μπορούν να επερωτηθούν, όλα μπορούν να αμφισβητηθούν. Η καλύτερη λύση είναι λοιπόν να είστε ανοιχτόμυαλοι. Μη δεσμεύεστε, και δε θα απογοητευτείτε. Αυτή είναι η βασική διδασκαλία του σκεπτικισμού, μιας φιλοσοφίας που ήταν δημοφιλής για εκατοντάδες χρόνια στην αρχαία Ελλάδα και αργότερα στη Ρώμη. Σε αντίθεση με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, οι πιο ακραίοι σκεπτικιστές δεν ήθελαν να έχουν πάγιες απόψεις για τίποτα. Ο αρχαίος Έλληνας Πύρρων (περ. 365-270 π.Χ.) ήταν ο διασημότερος και πιθανόν ο πιο ακραίος σκεπτικιστής όλων των εποχών.

Η επιμονή του Σωκράτη πως το μόνο που γνώριζε ήταν πόσο λίγα γνώριζε είναι επίσης σκεπτικιστική θέση. Όμως ο Πύρρων την πήγε παραπέρα. Πιθανόν την έφτασε στα άκρα. Όπως ο Σωκράτης, δεν έγραψε τίποτα.

 

Ας δούμε την προσέγγισή του στη ζωή. Δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε πλήρως τις αισθήσεις. Συχνά μας παραπλανούν, ο Πύρρων αποφάσισε να μην τις εμπιστεύεται ποτέ.

 

Έτσι, ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι θα έβλεπαν την άκρη ενός βράχου και τον γκρεμό από κάτω ως ένδειξη ότι θα ήταν ανόητο να συνεχίσουν να περπατούν προς τα εκεί, ο Πύρρων διαφωνούσε.

 

Ο Πύρρων κατόρθωσε με κάποιον τρόπο να βιώσει αυτήν τη φιλοσοφία της πλήρους αταραξίας και να επιβληθεί σε όλα τα συνήθη και φυσικά ανθρώπινα συναισθήματα και πρότυπα συμπεριφοράς.

 

Όταν ήταν νέος, ο Πύρρων επισκέφτηκε την Ινδία. Η Ινδία είχε μεγάλη παράδοση πνευματικών δασκάλων ή γκουρού, που έβαζαν τον εαυτό τους σε μια κατάσταση ακραίας και σχεδόν απίστευτης σωματικής στέρησης. Η φιλοσοφική προσέγγιση του Πύρρωνα έμοιαζε σίγουρα μ’ εκείνη ενός μυστικιστή. Η ήρεμη ψυχική του διάθεση εντυπωσίαζε βαθιά όλους τους γύρω του. Ο λόγος για τον οποίο δεν ήθελε να επεξεργαστεί τίποτα ήταν, κατά τη γνώμη του το ότι όλα είναι θέμα άποψης.

 

 Αν δεν υπάρχει τρόπος να ανακαλύψουμε την αλήθεια, τότε δε χρειάζεται να ανησυχούμε. Μπορούμε να αποστασιοποιηθούμε απ’ όλες τις πάγιες πεποιθήσεις, επειδή οι πάγιες πεποιθήσεις ενέχουν πάντα την αυταπάτη.

 

Αν συναντούσατε τον Πύρρωνα, πιθανόν θα σκεπτόσασταν ότι είναι τρελός. Και ίσως ήταν, κατά κάποιον τρόπο. Όμως οι απόψεις και η συμπεριφορά του ήταν συνεπείς. Θα θεωρούσε ότι διάφορες βεβαιότητες σας είναι απλώς παράλογες και σας εμποδίζουν να αποκτήσετε ψυχική γαλήνη. Θεωρείτε πολλά πράγματα δεδομένα. Αυτό μοιάζει με το να χτίζατε ένα σπίτι στην άμμο.

 

Ο Πύρρων συνόψιζε κομψά τη φιλοσοφία του με τη μορφή τριών ερωτημάτων, που όποιος θέλει να είναι ευτυχισμένος πρέπει να θέτει:

 

Τι είναι όντως τα πράγματα;

Τι στάση πρέπει να έχουμε ως προς αυτά;

Τι θα συμβεί σε όποιον όντως υιοθετήσει μια τέτοια στάση;

 

Οι απαντήσεις του ήταν απλές και με νόημα.

 

Πρώτον, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πως είναι ο κόσμος – αυτό μας υπερβαίνει. Κανείς ποτέ δεν θα μάθει την έσχατη φύση της πραγματικότητας. Μια τέτοια γνώση είναι εντελώς αδύνατη για τους ανθρώπους. Επομένως ξεχάσετε το. Αυτή η άποψη αντιβαίνει εντελώς στην Πλατωνική Θεωρία  των Ιδεών και τη δυνατότητα των φιλοσόφων να τις γνωρίζουν μέσω της αφηρημένης σκέψης.

 

Δεύτερον, και ως αποτέλεσμα του παραπάνω, δεν πρέπει να δεσμευόμαστε σε καμία άποψη. Επειδή τίποτα δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με βεβαιότητα, πρέπει να αναστέλλουμε κάθε κρίση και να διάγουμε τον βίο μας με μη δεσμευτικό τρόπο. Κάθε επιθυμία σας υποδηλώνει ότι πιστεύετε πως κάποιο πράγμα είναι καλύτερο από κάποιο άλλο. Η δυστυχία πηγάζει από το να μην αποκτάτε αυτό που θέλετε. Μα δεν μπορείτε να γνωρίζετε ότι κάτι είναι καλύτερο από το οποιοδήποτε άλλο. Έτσι, πίστευε ο Πύρρων, για να είστε ευτυχισμένοι θα πρέπει να απελευθερωθείτε από επιθυμίες και να μη νοιάζεστε για το πώς έρχονται τα πράγματα. Αυτός είναι ο σωστός τρόπος ζωής. Να αναγνωρίζεται πως τίποτε δεν έχει σημασία. Με αυτόν τον τρόπο, τίποτα δε θα επηρεάζει τη ψυχική σας διάθεση, που θα διέπεται από εσωτερική γαλήνη.
 

Τρίτον, αν ακολουθήσετε αυτήν τη διδασκαλία θα σας συμβεί το εξής: Στην αρχή θα είστε αμίλητοι, αφού δεν θα ξέρετε τι να πείτε για το οτιδήποτε. Και κάποια στιγμή θα έχετε απαλλαγεί από κάθε ανησυχία. Αυτό είναι το καλύτερο που μπορείτε να ελπίζετε στη ζωή. Είναι σχεδόν σαν θρησκευτική εμπειρία.

 

Αυτά λέει η θεωρία. Έμοιαζε να είχε αποτέλεσμα στον Πύρρωνα, αν και δύσκολα θα λέγαμε το ίδιο για το μεγαλύτερο τμήμα της ανθρωπότητας.

 

Η βασική αδυναμία της πυρρώνειας προσέγγισης είναι ότι περνά από τη θέση «Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τίποτα» στο συμπέρασμα «Συνεπώς πρέπει να αγνοούμε τα ένστικτα και τα αισθήματά μας για το τι είναι επικίνδυνο». Όμως τα ένστικτα μας μας σώζουν από πολλούς πιθανούς κινδύνους. Μπορούμε λοιπόν να είμαστε σκεπτικιστές απέναντι στον πυρρώνειο σκεπτικισμό.

 

Δεν ήταν όλοι οι σκεπτικιστές στην ιστορία της φιλοσοφίας τόσο ακραίοι όσο ο Πύρρων. Υπάρχει μια μεγάλη παράδοση μετριοπαθούς σκεπτικισμού, σύμφωνα με τον οποίο διερωτόμαστε για τις αποφάνσεις μας και εξετάζουμε τα τεκμήρια για όσα πιστεύουμε, δίχως να προσπαθούμε να ζούμε υπό διαρκή αμφιβολία.

 

Η σκεπτικιστική διερώτηση αυτού του τύπου βρίσκεται στον πυρήνα της φιλοσοφίας. Όλοι οι μεγάλοι φιλόσοφοι ήταν σκεπτικιστές με αυτή την έννοια. Είναι το αντίθετο του δογματισμού.

 

Στόχος του μετριοπαθούς φιλοσοφικού σκεπτικισμού είναι η προσέγγιση της αλήθειας, τουλάχιστον η αποκάλυψη του πόσο λίγα γνωρίζουμε ή μπορούμε να γνωρίζουμε

Ο πόνος δημιουργεί αυθεντικούς και δυνατούς ανθρώπους

Ανέκαθεν πίστευα ότι ο πόνος έχει ιδιότητες που δεν τις συλλαμβάνει ο ανθρώπινος νους.

Μοναδικά και ξεχωριστά διαθέτει την προοπτική να μεταμορφώνει τους ανθρώπους είτε αυτό έχει θετικό, είτε αρνητικό πρόσημο.

Ο πόνος σε αναγκάζει θέλοντας και μη, να συλλαμβάνεις την πραγματικότητα της ζωής με έναν άλλον πνευματικό ορίζοντα, με νέες προοπτικές και καινούργια δεδομένα.

Οι άνθρωποι που έχουν πονέσει και τσαλακωθεί στην ζωή τους γίνονται αντιληπτοί από μακριά, είναι ιδιαίτερα ανθεκτικοί.

Κατανοούν απόλυτα την δύναμη της στιγμής και τις ανατροπές που μπορεί να προκαλέσει μια κακιά στιγμή.

Κατά διαστήματα και ανάλογα με τις περιπτώσεις έχουν πλήρη συναίσθηση, το πόσο ευμετάβλητη είναι η ζωή και πόσο αναπάντεχα μπορούν όλα να αλλάξουν.

Παρατηρώντας τους λίγο καλύτερα θα διακρίνεις μία μόνιμη αφηρημάδα στο βλέμμα τους.

Αλλά μην ξεγελιέσαι δεν χαζεύουν απλά ζυγίζουν τις καταστάσεις.

Σέβονται ότι κινείται μπροστά τους.

Δεν εξαιρούν κανέναν ακόμα και όταν η απέναντι πλευρά δεν είναι άξια σεβασμού.

Δεν έχουν μάθει να κάνουν εξαιρέσεις, έχουν πάντα πρόχειρο ένα αληθινό χαμόγελο για όποιον το έχει άμεση ανάγκη, όνειρα και στόχους να πραγματοποιήσουν και μία ενδογενής ανάγκη να κατακτήσουν τον κόσμο με μετριοφροσύνη χωρίς να εξευτελίσουν τίποτα.

Δεν έχουν ανάγκη να είναι το κέντρο της γης, ούτε επιθυμούν να τραβούν πάνω τους τα βλέμματα.

Κολύμπησαν από μικρή ηλικία στους βαθύτατους ωκεανούς της ζωής και κουβάλησαν πολλές δυσκολίες στους ώμους τους.

Είναι αληθινοί άνθρωποι και τα συναισθήματά τους δεν θα ντραπούν να στα δείξουν.

Θα χαρούν με την χαρά σου και θα λυπηθούν με την λύπη σου.

Τόσο απλά είναι τα πράγματα για αυτούς.

Ώρες ώρες αν τους μελετήσεις πιο διεξοδικά θα τους δεις να χαμογελούν αδιευκρίνιστα.

Άστους ήσυχους μην διαταράξεις την ηρεμία τους.

Είναι οι στιγμές τους.

Αυτές που ονειρεύονται με ανοιχτά μάτια.

Μην σταθείς εμπόδιο μπροστά τους, αν δεν έχεις την διάθεση να τους φερθείς με ευαισθησία.

Μην ξεχνάς ότι είναι σκληρά ευαίσθητες προσωπικότητες.

Και από αυτό το οξύμωρο σχήμα βγαίνει μια ανεξήγητη γοητεία.

Άστους λοιπόν να πορευτούν όπως επιθυμούν.

Μην διαταράσσεις την ηρεμία τους.

Δεν θέλουν τίποτα άλλο πέρα από την ησυχία τους.

Και επειδή το θέμα το απαιτεί, δεν θέλω να παραλείψω και να μην θυμίσω στους ηγεμόνες

Οι ηγεμόνες κυρίως οι νέοι, συνάντηοαν μεγαλύτερη πίστη και ωφέλεια σε εκείνους τους άνδρες οι οποίοι στην αρχή της εξουσίας τους θεωρήθηκαν ύποπτοι, παρά σ’ εκείνους που στην αρχή ήταν έμπιστοι. Ο Παντόλφο Πετρούτσι, ηγεμόνας της Σιένας, κυβερνούσε το κράτος του περισσότερο με εκείνους τους οποίους υποπτευόταν παρά με τους άλλους. Αυτή όμως η περίπτωση δεν μπορεί να γενικευτεί, επειδή ποικίλλει ανάλογα με τις περιστάσεις. Θα πω μόνο το εξής:

O ηγεμόνας με ιδιαίτερη ευκολία, μπορεί να κερδίζει εκείνους τους ανθρώπους που στην αρχή της ηγεμονίας του ήταν εχθροί και λόγω του χαρακτήρα τους έχουν ανάγκη να στηριχτούν κάπου για να διατηρηθούν. Αυτοί νιώθουν ιδιαίτερα υποχρεωμένοι να τον υπηρετούν με πίστη, επειδή γνωρίζουν πως πρέπει να διαγράψουν με τις πράξεις τους την κακή γνώμη που ο ηγεμόνας είχε γι’ αυτούς. Κι έτσι ο ηγεμόνας ωφελείται περισσότερο από αυτούς παρά από εκείνους οι οποίοι, υπηρετώντας τον με υπερβολική αξιοπιστία, αδιαφορούν για τα συμφέροντά του.

Και επειδή το θέμα το απαιτεί, δεν θέλω να παραλείψω και να μην θυμίσω στους ηγεμόνες οι οποίοι πρόσφατα απέκτησαν μια χώρα με βοήθεια από το εσωτερικό της να σκεφτούν καλά ποιος είναι ο λόγος που έσπρωξε όσους τους βοήθησαν να το κάνουν. Κι αν ο λόγος δεν είναι μια φυσική συμπάθεια προς τον ηγεμόνα, αλλά μόνο και μόνο γιατί δεν ήταν ευχαριστημένοι με το παλιό καθεστώς, με μεγάλο κόπο και δυσκολία θα μπορέσει να τους διατηρήσει φίλους του, επειδή είναι αδύνατον να καταφέρει να τους ικανοποιήσει. Εξετάζοντας προσεκτικά την αιτία αυτού του πράγματος με παραδείγματα από γεγονότα αρχαία και σύγχρονα, θα δείτε πως είναι πολύ πιο εύκολο να κάνεις φίλους εκείνους που ήταν ευχαριστημένοι με το παλιό καθεστώς και γι’ αυτό ήταν εχθροί σου, παρά εκείνους που λόγω της δυσαρέσκειάς τους έγιναν φίλοι σου και σε βοήθησαν να κατακτήσεις το κράτος.

Ο ΗΓΕΜΟΝΑΣ, ΝΙΚΟΛΟ ΜΑΚΙΑΒΕΛΙ

O εσωτερικός σου ουρανός

O εσωτερικός σου ουρανός δεν είναι λιγότερο πλούσιος από τον εξωτερικό ουρανό. Έχει τα δικά του αστέρια και το δικό του φεγγάρι και τους δικούς του πλανήτες και την δική του απεραντοσύνη. Έχει το ίδιο ακριβώς τεράστιο Σύμπαν που μπορείς να δεις και απ΄ έξω. Εσύ απλώς στέκεσαι ανάμεσα σε 2 σύμπαντα. Το ένα βρίσκεται απ' έξω και το άλλο βρίσκεται μέσα σου. Το εξωτερικό σύμπαν αποτελείται από πράγματα και το εσωτερικό σύμπαν αποτελείται από συνειδητότητα, από ευδαιμονία από χαρά.

Κινήσου προς τα μέσα αλλά όχι με τον τρόπο που σε κάνει ο φόβος να κινείσαι. Είναι ανέφικτο να κινείσαι προς τα μέσα και ταυτόχρονα να φοβάσαι επειδή ο φόβος δεν μπορεί να κινηθεί προς τα μέσα. Ο φόβος δεν αντέχει το να είναι μόνος. Και για να μπεις μέσα σου, πρέπει να είσαι μόνος. Ο φόβος χρειάζεται συντροφιά, φίλους - ακόμη και οι εχθροί του κάνουν.

Για να μπορέσεις όμως να κινηθείς προς τα μέσα, δεν μπορείς να πάρεις κανέναν μαζί σου. Πρέπει να είσαι μόνος - και ολοένα και περισσότερο μόνος. Δεν μπορείς να πάρεις κανέναν μαζί σου και τίποτε. Δεν μπορείς να πάρεις τίποτε - ούτε τα πλούτη ούτε τη δύναμη σου ούτε το κύρος σου ούτε τα ρούχα σου ούτε καν το φόβο σου. Για να μπορέσεις να κινηθείς προς τα μέσα, πρέπει να προχωρήσεις γυμνός και μόνος.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

«Ακίνητος» Παρατηρώ τις σκέψεις μου, και βιώνω τα συναισθήματα της παρατηρούμενης σκέψης μου. Αποστασιοποιημένος από την συναισθηματική φόρτιση που αυτά προκαλούν.

Η μη ισορροπημένη, και ανεξέλεγκτη σκέψη οδηγεί σε ένα εσωτερικό χάος, μια εσωτερική ακαταστασία του νου. Που πρώτα γίνεται αισθητή πάνω μας, από τον τρόπο που μιλάμε, κινούμαστε, στην συμπεριφορά προς τον εαυτό μας, και στους άλλους...

Και έπειτα στην κοινωνία, στην συναναστροφή μας με τους άλλους. Σήμερα, οι περισσότεροι άνθρωποι ήμαστε σε μια τέτοια κατάσταση, άλλοι περισσότερο, και άλλοι λιγότερο.

Οπότε είναι φυσικό να ζούμε και σε έναν κόσμο χαώδη, και ακατάστατο. Εφόσον, εμείς αποτελούμε τον κόσμο. Ο εξωτερικός κόσμος είναι αντανάκλαση του εσωτερικού κόσμου μας.

Αυτή η κατάσταση η οποία είναι μάλλον μη αναστρέψιμη, γιατί πάντα έτσι ήταν ο κόσμος, και θα συνεχίζει να είναι έτσι, έχει ένα αμυδρό ίχνος θεραπείας, το οποίο δυστυχώς για εμάς πρέπει να ξεκινήσει πρώτα από την θεραπεία του δικού μας εσωτερικού κόσμου.

Αλλάζοντας τον τρόπο σκέψης μας, και φέρνοντας την συνειδητοποίηση στην ζωή μας.

Πράγμα δύσκολο και αδιανόητο, για το εγωϊκό κομμάτι του εαυτού μας, που ελέγχει και το μεγαλύτερο μέρος τον είναι μας, αν όχι όλο, και αυτό γιατί πάντα κάποιος άλλος φταίει, για την όλη κατάσταση, ή μάλλον φταίνε όλοι εκτός από εμάς, που έχουμε πάντα δίκιο.....

Κάνοντας το πρώτο βήμα προς την συνειδητοποίηση, μέσα από την παρατήρηση, βλέπεις ότι σιγά -σιγά αρχίζει να λιγοστεύει αυτός ο ανεξέλεγκτος καταιγισμός σκέψεων.. Και να κάνουν την εμφάνισή τους λιγότερες και θετικές, υγιείς σκέψεις.. Αρχίζει να γίνεται ο διαχωρισμός χωρίς βία ή καταναγκασμό. .Και όπως όταν αρχίζεις να καθαρίζεις ένα σπίτι που ήταν χρόνια εγκαταλειμμένο στην ακαταστασία και τις σκόνες, πετάς ότι είναι άχρηστο, βλέπεις για πρώτη φορά πόσο κενός και καθαρός χώρος έμεινε, εκεί που πριν ζουσες ασφυκτικά και παρολαυτά νόμιζες ότι ζουσες άνετα , έτσι νιώθεις και ένα εσωτερικό αίσθημα ελευθερίας και ελαφρότητας, μέσα από την παρατήρηση των σκέψεών σου.

Οι σκέψεις έχουν έναν δικό τους τρόπο να κινούνται, δεν θέλουν να γίνονται αντιληπτές. Προτιμούν την σκιά, είναι (μύκητες ) που τρέφονται από την ενέργειά μας.

Όσο πιο πολύ δυναμώνουν τόσο περισσότερο θέλουν να πάρουν τον έλεγχο.

Η μάχη μέσα στο μυαλό μας εν αγνοία μας για το ποια από τις σκέψεις θα πάρει τον έλεγχο όχι μόνο του νου αλλά και του σώματός μας, γιατί πολλές φορές κινούμαστε παρορμητικά, και ασυνείδητα σαν να ήμασταν κάποιος άλλος, οδηγεί σε διάφορες ψυχολογικές, και σωματικές παθήσεις.. Η παρατήρηση του εαυτού μας ρίχνει φως στην σκιά του νου, οι σκέψεις όταν ελέγχονται χάνουν την δύναμή τους. Δεν τις διώχνουμε βίαια, ούτε προσπαθούμε να μην σκεφτούμε… απλά τις παρατηρούμε και μέσα από αυτό κάνουμε άλλο ένα μεγάλο εσωτερικό άνοιγμα, κατανοούμε το λόγο ύπαρξής τους.

ΑΦΥΠΝΙΖΟΜΕΝΟΣ ΣΤΟΝ ΣΚΟΠΟ ΣΟΥ

Γινόμαστε αυτό που σκεπτόμαστε όλη μέρα. Τι σκέψεις έχετε που αναστέλλουν την αίσθηση ότι είστε στο σκοπό της ζωής σας; Για παράδειγμα, αν σκέφτεστε ότι είχε χωριστά από τον σκοπό σας, και ότι περιφέρεστε χωρίς κατεύθυνση στη ζωή σας, τότε αυτό είναι αυτό ακριβώς που θα προσελκύσετε.

Ας υποθέσουμε, αντίθετα, ότι γνωρίζετε ότι αυτό είναι ένα σύμπαν με πρόθεση, όπου οι σκέψεις σας, τα συναισθήματα, και οι πράξεις σας αποτελούν μέρος της ελεύθερης βούλησης σας και συνδέονται επίσης με τη δύναμη της πρόθεσης. Ας υποθέσουμε ότι οι σκέψεις σας ότι είστε χωρίς σκοπό και στόχους είναι στην πραγματικότητα μέρος του σκοπού σας. Ακριβώς όπως η σκέψη του να χάσετε κάποιον που αγαπάτε σας κάνει να τον αγαπάτε ακόμη περισσότερο, ή μια αρρώστια σας κάνει να εκτιμήσετε την υγεία σας, ας υποθέσουμε ότι χρειάζεται η σκέψη της ασημαντότητας σας για να σας κάνει να συνειδητοποιήσετε την αξία σας.

«Ο σκοπός της ζωής είναι μια ζωή με σκοπό» - Robert Bryne

Η πηγή της σκέψης είναι μια άπειρη δεξαμενή ενέργειας και ευφυϊας. Κατά μία έννοια, οι σκέψεις σχετικά με τον σκοπό σας είναι στην πραγματικότητα ο σκοπός σας που προσπαθεί να συνδεθεί μαζί σας. Αυτή η εσωτερική οντότητα γνωρίζει τον λόγο που είστε εδώ, αλλά το εγώ σας σας ωθεί να κυνηγάτε το χρήμα, το κύρος, την δημοτικότητα, τις αισθησιακές απολαύσεις και να χάνετε τον σκοπό της ζωής. Μπορεί να αισθάνεστε δίψα να αποκτήσετε φήμη, αλλά μέσα σας υπάρχει αυτό το βασανιστικό συναίσθημα όπως σε εκείνο το παλιό τραγούδι της Peggy Lee «Αυτό είναι όλα όσα υπάρχουν;»

Το να εστιάζεστε στις ανάγκες του εγώ σας αφήνει την αίσθηση του ανεκπλήρωτου. Βαθιά μέσα σας, στο επίπεδο της ύπαρξης σας, υπάρχει αυτό για το οποίο ήσαστε προορισμένοι να γίνετε, να καταφέρετε, και να είστε. Στο εσωτερικό εκείνο μέρος χωρίς τόπο, είστε συνδεδεμένοι με την δύναμη της πρόθεσης. Αυτή θα σας βρει.

Κάνατε μια συνειδητή προσπάθεια να συνδεθείτε μαζί της και να ακούσετε. Εξασκηθείτε στο να είστε αυτό που είστε στην πηγή της ψυχής σας. Πηγαίνετε στο επίπεδο της ψυχής σας, όπου η πρόθεση και ο σκοπός ταιριάζουν μεταξύ τους τόσο τέλεια ώστε καταφέρνετε την επιφοίτηση του να γνωρίζετε ότι απλά αυτό είναι.

Όταν είστε αφυπνισμένοι αρκετά για να αμφισβητήσετε τον σκοπό σας και να ρωτήσετε πώς να συνδεθείτε μαζί του, ωθείστε από τη δύναμη της πρόθεσης. Η ίδια η πράξη της αμφισβήτησης του γιατί είστε εδώ αποτελεί ένδειξη ότι οι σκέψεις σας σας σπρώχνουν να επανασυνδεθείτε με τον τομέα της πρόθεσης. Ποια είναι η πηγή των σκέψεων σας σχετικά με τον σκοπό σας; Γιατί θέλετε να αισθάνεστε ότι έχετε κάποιο σκοπό; Γιατί η αίσθηση του σκοπού θεωρείτε το ύψιστο χαρακτηριστικό ενός πλήρως λειτουργικού ατόμου;

Επειδή είμαστε άνθρωποι…

Όλα είναι καλά με τον κόσμο μου

ΕΓΩ ΠΟΤΕ Θ'ΑΓΑΠΗΣΩ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ;

Είναι χιλιοειπωμένο το κλισέ ότι αν δεν αγαπάμε τον εαυτό μας, δεν μπορούμε ν'αγαπήσουμε και τους άλλους αλλά αυτό δεν το κάνει λιγότερο αληθινό. Έχουμε την τάση να μπερδεύουμε την αγάπη για τον εαυτό με τον εγωισμό. Ο εγωισμός, όμως, δεν έχει καμία σχέση με την αγάπη. Το αντίθετο μάλιστα, συνδέεται με συναισθήματα απαξίωσης και έλλειψης αυτοπεποίθησης, με την προσπάθεια ελέγχου για να πείσουμε ότι αξίζουμε.

  Η αληθινή ουσία μας- αυτή που βρίσκεται πέρα από την προσωπικότητα, την ταυτότητα και τις αρνητικές πεποιθήσεις- είναι αξιαγάπητη και όμορφη σε όλα. Το να μην αγαπάμε τον εαυτό μας σημαίνει να κλείνουμε τα μάτια στην αληθινή φύση του σύμπαντος. Σημαίνει ότι είμαστε παγιδευμένοι στα ψέματα του Εγώ, στις ενοχές και την ντροπή. Είναι εύκολο ν'αγαπάμε τα όμορφα κομμάτια μας αλλά είναι τα άσχημα που χρειάζονται την αγάπη μας πιο πολύ. Το να συγχωρήσουμε τον εαυτό μας για την ανθρώπινη φύση του που κάνει λάθη και που έχει ελαττώματα είναι ο μόνος τρόπος για να απελευθερώσουμε και να αγκαλιάσουμε την αληθινή μας ύπαρξη.

Είμαστε θεϊκά πλάσματα που υποδύονται ανθρώπινους ρόλους. Έχουμε εμπειρίες που μας οδηγούν σκαλί σκαλί και χτίζουν αυτό που είμαστε. Οι αποτυχίες και τα λάθη είναι μέρος της γνώσης μας για τη ζωή. Ο φόβος, η μοναξιά, οι τύψεις, ο έλεγχος, η τελειομανία είναι τα εμπόδια που στήνουμε για να μην πλησιάσουμε τα όνειρά μας. Μπορούμε να έχουμε οτιδήποτε επιθυμήσουμε αλλά η απαξίωση για τον εαυτό μας δεν μας το επιτρέπει. Η αγάπη ξεκλειδώνει την πόρτα για να δεχτούμε.

Για ν'αγαπήσουμε τον εαυτό μας δε χρειάζεται να κάνουμε κάτι. Δε γίνεται με προσπάθεια και έλεγχο. Η αγάπη υπάρχει ήδη μέσα μας σαν έμφυτο χαρακτηριστικό της ψυχής. Χρειάζεται απλά ν'ανοίξουμε και να επιτρέψουμε. Ν'αποδεχτούμε αυτό που δεν είμαστε, τα υψηλά κριτήρια που θέτουμε κάθε φορά για να υποβιβάσουμε τον εαυτό μας.

Αν δεν λαμβάνουμε αγάπη και εκτίμηση απ'τους άλλους, τότε σίγουρα δεν αγαπάμε τον εαυτό μας. Αν δεν τον φροντίζουμε, δεν τον χαϊδεύουμε, σίγουρα δε θα το κάνουν ούτε οι άλλοι για εμάς. Αν βάζουμε σαν προτεραιότητα τις ανάγκες των γύρω μας πάντα, αυτό θα μάθουν να κάνουν κι εκείνοι. Και δεν εννοώ, φυσικά, ν'αγνοούμε τους ανθρώπους που αγαπάμε αλλά να προσφέρουμε στον εαυτό μας όσα προσφέρουμε και σ'αυτούς. Τα παιδιά χρειάζονται τη φροντίδα και την καθοδήγησή μας περισσότερο από όλους, όταν, όμως, τα χρησιμοποιούμε σαν άλλοθι για να μη ζούμε τη δική μας ζωή, τότε τους δίνουμε λάθος πρότυπα.

Από πού να ξεκινήσουμε, όμως; Οι γυναίκες, ειδικά, διδάχτηκαν την αξία της αυτοθυσίας για την οικογένεια αλλά δε διδάχτηκαν ποτέ πώς ν'αγαπάνε τον εαυτό τους. Κι όσο κι αν ακούγεται όμορφο στη θεωρία, είναι πολύ δύσκολο να αλλαχτούν οι καταγραφές και οι συνήθειες τόσων χρόνων. Ξεκινάμε με μικρά βήματα και καθημερινή επαγρύπνηση για τον τρόπο που φερόμαστε στον εαυτό μας. Εδώ είναι μερικοί τρόποι που προτείνουν οι περισσότεροι θεραπευτές:

1. Καταρχήν, να είστε ειλικρινείς με τον εαυτό σας. Παρατηρείτε τους χιλιάδες τρόπους που βρίσκετε για να τον υποβιβάσετε με απαξιωτικές σκέψεις και εκφράσεις. Δε χρειάζεται να έχουμε εξαιρετικά ταλέντα και ικανότητες. Αξίζουμε την αγάπη, όπως όλα τα άλλα πλάσματα γύρω μας απλά και μόνο επειδή υπάρχουμε.

2. Δημιουργείστε μια λίστα με όλα τα ταλέντα, τα προτερήματα, τις ικανότητες και όλα τα πράγματα που έχετε καταφέρει μέχρι σήμερα, ακόμα και τα πιο μικρά. Έχουμε συνηθίσει τόσο πολύ να επικεντρωνόμαστε στα λάθη και τις παραλείψεις μας, που αυτά τα ξεχνάμε και τα θεωρούμε δεδομένα.

3. Να επιτρέψετε στον εαυτό σας να χαλαρώσει, να μην κάνει "τίποτα", έστω και για λίγο, να βρείτε τον προσωπικό σας χρόνο που θα τον αφιερώσετε σε σας.

4. Να μην θυσιαζόσαστε για τους άλλους. Η θυσία εμπεριέχει πόνο και καταναγκασμό. Το να προσφέρουμε με χαρά και αγάπη είναι κάτι διαφορετικό. Όταν αισθανόμαστε ότι θυσιαζόμαστε σημαίνει ότι πάμε κόντρα στις επιθυμίες μας.

5. Να αφουγκραζόσαστε τις ανάγκες σας. Ποια είναι αυτά τα πράγματα που σας δίνουν χαρά, που προσθέτουν στη θετική σας δόνηση; Βρείτε χρόνο για κάτι δημιουργικό, για κάτι που σας εκφράζει, ακόμα κι αν είναι η ανάγνωση ενός βιβλίου.

6. Να σταματήσετε εκείνες τις συνήθειες και τους εθισμούς που σας σαμποτάρουν και σας μειώνουν. Πάρτε, επιτέλους, εκείνη την απόφαση να φροντίσετε το σώμα σας, ν'αλλάξετε τη διατροφή σας ή να χάσετε κάποια κιλά, αν αυτό θα σας κάνει να αισθανθείτε καλύτερα.

7. Να ομορφύνετε το χώρο και το περιβάλλον σας με τα μέσα που διαθέτετε. Η εξωτερική ομορφιά επηρεάζει την ψυχική μας διάθεση σημαντικά. Πετάξτε όλα τα άχρηστα, κάντε χώρο για τα καινούργια.

8. Να βρίσκεστε με ανθρώπους θετικούς που σας αγαπάνε και το δείχνουν, που προσθέτουν στην αυτοεκτίμησή σας. Αρκετά υποβιβάζουμε οι ίδιοι τον εαυτό μας, δε χρειαζόμαστε και τη συνεισφορά άλλων σ'αυτό.

9. Κάντε δώρα στον εαυτό σας. Φερθείτε του σαν να ήταν ο καλύτερος εραστής σας. Πρόσφερετέ του αυτά που θα δίνατε και σ'εκείνον.

10. Σεβαστείτε τα όριά σας. Πείτε όχι όταν το θεωρείτε σωστό. Δείξτε πως πιστεύετε στην αξία σας και δεν το διαπραγματεύεστε.

11. Βάλτε στόχους και επιδιώξτε τα όνειρά σας. Ποιο ήταν αυτό που πάντα θέλατε να κάνετε αλλά πιστεύατε ότι δεν μπορείτε; Κάντε μια έρευνα, ίσως να υπάρχουν τρόποι που δεν τους είχατε ανακαλύψει γιατί ποτέ δεν μπήκατε στη διαδικασία να το ψάξετε αρκετά. Ακόμα κι αν όντως δε γίνεται, ίσως, να οδηγηθείτε σε άλλους δρόμους, καλύτερους. Το σύμπαν έχει περίεργους τρόπους να μας βοηθάει όταν γινόμαστε δημιουργικοί.

12. Συγχωρέστε τον εαυτό σας που είσαστε άνθρωπος. Δείτε την ομορφιά σ'αυτά που έχετε ζήσει, ακόμα και στα δύσκολα. Είναι αυτά που σας βοήθησαν να εξελιχθείτε. Βρείτε το δώρο σε κάθε εμπειρία και νιώστε ευγνωμοσύνη που καταφέρατε να επιβιώσετε με σώας τας φρένας.

13. Μάθετε να λέτε μπράβο στον εαυτό σας κάθε φορά που κάνετε κάτι, ακόμα κι αν είναι ότι μαγειρέψατε ένα ωραίο φαγητό. Αυτό δεν κάνουμε με τα παιδιά για να τα ενθαρρύνουμε; Είμαστε σαν μικρά παιδιά που τώρα αρχίζουμε να μαθαίνουμε για την αγάπη.

14. Βρεθείτε κοντά στη φύση όσο πιο συχνά μπορείτε και θαυμάστε την τελειότητά της. Είμαστε κι εμείς κομμάτια της και είμαστε το ίδιο τέλειοι. Νιώστε ευγνωμοσύνη που είστε ζωντανοί, που είστε εδώ και μπορείτε να τα βλέπετε όλα αυτά.

 "Το καθήκον σου δεν είναι να αναζητάς την αγάπη, αλλά τα φράγματα που έχτισες μέσα σου για να την εμποδίσεις".-Rumi

Δεν πρόκειται για Photoshop: Η ιστορία της μπλε οικογένειας

 Στα Απαλάχια όρη στηρίζεται ένα ιατρικό παράδοξο, τo οποίο είναι τόσο ασυνήθιστο που αρχικά φαίνεται σαν μια τεράστια απάτη.

Πίσω στο 1800, μια απομονωμένη οικογένεια στο ανατολικό Κεντάκι, με γαλλικές ρίζες, βίωνε μια άκρως περίεργη κατάσταση, καθώς τα παιδιά που γεννιούνταν είχαν μπλε… επιδερμίδα!

Αποτέλεσμα της επιμειξίας και ενδογαμίας, τα μέλη της οικογένειας Fugate γεννήθηκαν με μια σπάνια πάθηση που οδηγούσε στον αποχρωματισμό της επιδερμίδας τους.

Το μυστήριο πίσω από την οικογένεια, που έχει μπερδέψει και
εκπλήξει χιλιάδες ανθρώπους, φαίνεται ότι επιτέλους λύθηκε.
Η ιστορία ξεκίνησε όταν ο Γάλλος Martin Fugate, εγκαταστάθηκε
στις όχθες του ανατολικού Κεντάκι στις αρχές του 19ου αιώνα.
Παντρεύτηκε μια κοκκινομάλλα Αμερικανίδα, ονόματι Elizabeth
Smith, η οποία είχε πολύ χλωμή επιδερμίδα και η ένωση τους
σχημάτισε μια γενετική μετάλλαξη που είχε ως αποτέλεσμα την
μπλε επιδερμίδα των απόγονών τους.

Κοιτάζοντας το πορτρέτο, φαίνεται σαν έχει δεχτεί η φωτογραφία
επεξεργασία από το Photoshop ή ότι πρόκειται για τα…
Στρουμφάκια. Ωστόσο, η επιστήμη αποδεικνύει ότι πρόκειται
αληθινό γεγονός.

Η πάθηση ονομάζεται μεθαιμοσφαιριναιμία (γνωστή και ως met-H)
και μειώνει την ικανότητα του ατόμου να μεταφέρει οξυγόνο στο
αίμα του. Ως αποτέλεσμα, το αίμα του είναι πιο σκούρο από
εκείνο που συναντάμε συνήθως στις φλέβες των ανθρώπων.
Επειδή η οικογένεια Fugate ζούσε σε μια τόσο απομονωμένη
περιοχή, αλληλοπαντρευόταν με τη γειτονική οικογένεια για
γενεές, κάτι που σημαίνει «φτωχή» ανταλλαγή γονιδίων και
συχνότερη εμφάνιση του γονιδίου met-H.

Η οικογένεια ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1958, όταν ένας εκ
των μπλε ανδρών, Luke Combs, απόγονος της οικογένειας Fugate,
πήγε τη λευκή του σύζυγο στο νοσοκομείο του Κεντάκι, στο οποίο
οι γιατροί ασχολήθηκαν περισσότερο με τον ίδιο παρά με τη
γυναίκα του.

Εκτός από το πλήρη αποχρωματισμό του δέρματος, δεν εντοπίζονται
άλλα σοβαρά προβλήματα που να σχετίζονται με τη νόσο.

Το 1980, βρέθηκε η θεραπεία, όπου ο μπλε άνθρωπος πίνει μια
χημική ουσία που είναι και η ίδια μπλε. Αυτή μετατρέπει το αίμα
στη κανονική του απόχρωση και αλλάζει και ο τόνος του δέρματος.
Ωστόσο, λόγω της διασποράς των υγρών, η λύση διαρκεί μόνο για
μια ημέρα, οπότε ο πάσχων θα πρέπει να πίνει το υγρό κάθε μέρα.

Πώς να Δημιουργήσεις Όρια Ανάμεσα σε Εσένα και τις Κακές σου Συνήθειες

Έχεις αναρωτηθεί ποτέ σε τι ποσοστό κάποιες μικρές συνήθειες μπορούν να μεταβάλλουν είτε θετικά είτε αρνητικά την ζωή σου;

Οι συνήθειες είναι το σύνολο των επαναλαμβανόμενων δραστηριοτήτων οι οποίες απαρτίζουν την καθημερινότητά μας.

Δραστηριότητες οι οποίες ενσωματώθηκαν με εμάς συνειδητά ή μη, γινόμενες ένα με την προσωπικότητά μας.

Οι συνήθειες διαμορφώνονται κυρίως για να διευκολύνουν πρακτικά την ζωή μας ώστε να αποταμιεύουμε χρόνο από «ανούσιες» εργασίες, εστιάζοντας την ενέργειά μας σε πιο παραγωγικές.

Φαντάσου πόσο χρονοβόρο θα ήταν αν κάθε μέρα ξυπνούσες και σπαταλούσες τον περισσότερο χρόνο σου σκεπτόμενος τι πρωινό θα φας, τι σταθμό θα επιλέξεις να ακούσεις στο ραδιόφωνο ή να προσπαθούσες να διαλέξεις από ποιον δρόμο θα πας σήμερα στη εργασία σου.

Όλα αυτά θα ήταν ειλικρινά σπατάλη χρόνου. Για αυτό λοιπόν ο εγκέφαλός μας, πολύ σοφά, έχει αυτοματοποιήσει τέτοιου είδους λειτουργίες ώστε να μας δίνει το περιθώριο να εστιάζουμε το δυναμικό μας αλλού.

Βέβαια δεν υπάρχουν μόνο οι συνήθειες οι οποίες έχουν την τάση να μας επηρεάζουν χρονικά αλλά και σωματικά.

Υπάρχουν δυστυχώς όχι μόνο μη ωφέλιμες συνήθειες από άποψη χρόνου αλλά και αυτές που είναι αρκετά επιβλαβείς για τον οργανισμό μας, όπως η υπερκατανάλωση ζάχαρης, ή η αναβλητικότητα.

Η αλήθεια είναι ότι οι συνήθειες ασκούν μεγάλη επιρροή στην διαμόρφωση της τωρινής καθημερινότητάς μας καθορίζοντας απόλυτα την μελλοντική μας υγεία και επιτυχία.

Όλοι οι πετυχημένοι άνθρωποι παγκοσμίως, γνωρίζοντάς το, δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στο να αναπτύξουν συνειδητά ωφέλιμες και παραγωγικές συνήθειες ώστε να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής τους.

Αλλά δίνουν επίσης ακόμη περισσότερη βαρύτητα στο να απαλλαγούν και να θέσουν όρια σε μη δημιουργικές συνήθειες οι οποίες σαμποτάρουν την πρόοδό τους, κρατώντας τους στάσιμους και συχνά υπονομεύοντας την επιτυχία τους.
Πώς πετυχαίνουν κάτι τέτοιο;
Πάμε να το δούμε!

#1. Επίλεξε Συνειδητά Ποιες Συνήθειες δεν σε Εξυπηρετούν

Η αναγνώριση των «κακών» συνηθειών είναι το Α και το Ω ώστε να καταφέρεις να τις αλλάξεις.

Πολλοί άνθρωποι, πραγματικά μέσα στην ένταση και τις υποχρεώσεις της ημέρας τους, δεν μπορούν να αντιληφθούν καν ότι υιοθετούν μη παραγωγικές συνήθειες.

Σε αυτές μπορεί να συμπεριλαμβάνονται ακόμα και ένα πρόχειρο γεύμα, το οποίο θα μπει εμβόλιμα μέσα στην ημέρα τους αποπροσανατολίζοντάς τους από το διατροφικό πλάνο τους.

Προσπάθησε να εντοπίσεις τέτοια γεγονότα που καταλήγουν να επαναλαμβάνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα και να λαμβάνεις άμεσα τα μέτρα σου.

Μην διστάσεις ακόμα και να ζητήσεις την βοήθεια ενός στενού σου φίλου, συνεργάτη ή της οικογένειάς σου προκειμένου να σου πουν αυτοί κάτι που έχουν παρατηρήσει σε εσένα και θα σε ωφελούσε να το αλλάξεις.

#2. Εντόπισε το Συναισθηματικό Υπόβαθρο Πίσω από Κάθε Συνήθεια

Κάθε «κακιά» συνήθεια συνήθως τροφοδοτείται ή τροφοδοτήθηκε στο παρελθόν από ένα αρνητικό συναίσθημα το οποίο έχεις κρύψει καλά μέσα σου επειδή δεν μπορούσες να το διαχειριστείς και να το εκφράσεις την δεδομένη στιγμή.

Αρκετοί είναι αυτοί που βρίσκουν ως μόνη διέξοδο το φαγητό όταν έρχονται αντιμέτωποι με καταστάσεις στρες, μοναξιάς, θυμού, απόγνωσης ή ακόμα και όταν θελήσουν να επιβραβεύσουν τον εαυτό τους για μια επιτυχία τους, μη γνωρίζοντας τον σωστό τρόπο, το κάνουν μέσω της τροφής.

Απάντησε στις παρακάτω ερωτήσεις και δες αν ταυτίζεσαι σε κάποιες από αυτές :

Τρως περισσότερο όταν αισθάνεσαι άγχος;
Θεωρείς το φαγητό σου σύμμαχό σου ή εχθρό σου στην διατήρηση της υγείας σου;
Τρως για να αισθανθείς καλύτερα όταν είσαι λυπημένος ή ανήσυχος;
Έχεις εντοπίσει να ανταμείβεις τον εαυτό σου με φαγητό ή γλυκό;Αν βρίσκεις τον εαυτό σου σύμφωνο σε κάποιες από τις παραπάνω ερωτήσεις τότε πρέπει να βρεις άλλους τρόπους εκτός της τροφής για να «ταΐσεις» τα συναισθήματά σου.

Για παράδειγμα, μπορείς να επιλέξεις την γυμναστική, τον χορό ή έναν περίπατο όταν αισθάνεσαι αγχωμένος.

Επίσης όταν νιώθεις μοναξιά μπορείς να πάρεις εσύ την πρωτοβουλία να συναντηθείς με έναν φίλο σου ή να ασχοληθείς εθελοντικά σε κάποιον οργανισμό που σε ενδιαφέρει.

Υπάρχουν αρκετοί τρόποι για να αντικαταστήσεις ένα αρνητικό συναίσθημα και να αποφύγεις να πέσεις στην παγίδα να δημιουργήσεις συνήθειες που όχι μόνο δεν θα σε ευνοήσουν μακροπρόθεσμα αλλά θα σου δημιουργήσουν και ενοχές.

#3. Θέσε τα Όρια σου στον Περίγυρό σου

Έχοντας την τάση να επηρεαζόμαστε από τους ανθρώπους με τους οποίους αλληλεπιδρούμε καθημερινά, συχνά ενστερνιζόμαστε θετικά και αρνητικά στοιχεία της προσωπικότητάς τους.

Κάνοντας κτήμα μας δικές τους απλές λέξεις ή φράσεις, μορφασμούς, πεποιθήσεις ακόμα και μικροσυνήθειες τις οποίες ενσωματώνουμε υποσυνείδητα στην προσωπικότητά μας.

Προσπάθησε να σκεφτείς για λίγο τι επιπτώσεις θα έχει για εσένα η συναναστροφή σου με έναν αναβλητικό συνάδελφό που έχει την συνήθεια να δίνει συνεχώς παράταση στις εργασιακές του υποχρεώσεις.

Σίγουρα όχι και τις καλύτερες, διότι αργά ή γρήγορα θα επηρεαστείς από αυτόν αφού θα προσπαθήσει να σε «ρουφήξει» στην δική του πραγματικότητα.
Κάνοντας σου συνεχώς δελεαστικές προτάσεις προκειμένου να αποφύγει τυχόν υποχρεώσεις του και να μοιραστεί παράλληλα με κάποιον τις ενοχές και το άγχος που του δημιουργεί μια τέτοια συμπεριφορά.

Μην επιτρέπεις λοιπόν σε τέτοιους ανθρώπους να έχουν θέση στην ζωή σου και να σου διαμορφώνουν μη παραγωγικές συνήθειες που δεν αρμόζουν στην προσωπικότητά σου. Βάλε τα όριά σου από την αρχή και κάνε ξεκάθαρη την θέση σου.

#4. Θέσε Ρεαλιστικές Προσδοκίες

Συχνά όταν βάζουμε στόχους για να κάνουμε πράξη την αλλαγή που επιδιώκουμε στην ζωή μας, κάνουμε το σφάλμα και τους θέτουμε υπερβολικά υψηλούς.

Αυτό μπορείς να το παρατηρήσεις εύκολα στην αρχή κάθε νέου έτους όπου οι περισσότεροι κοιτάμε έντρομοι το παρελθόν για τα χρόνια που πήγαν ανεκμετάλλευτα και αποφασίζουμε ότι τη νέα χρόνια τίποτα δεν θα μείνει ίδιο.
Έτσι συνηθίζουμε να ορίζουμε υψηλούς στόχους αυξάνοντας τις απαιτήσεις που έχουμε για τον εαυτό μας.

Γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει ισχυρό πλήγμα στην προσωπικότητά μας αφού όση εσωτερική δύναμη κι αν έχουμε με τις πρώτες αποτυχίες θα κλονιστεί η πίστη μας και θα καταφύγουμε πάλι στις παλιές «κακές» μας συνήθειες εγκαταλείποντας κάθε προσπάθεια.

Έτσι στον αγώνα της αλλαγής των συνηθειών που θέλεις να δεις, προσπάθησε να έχεις ρεαλιστικές προσδοκίες από τον εαυτό σου.

#5. Επιβράβευσε τον Εαυτό σου

Κάθε αλλαγή που μας συμβαίνει είναι σαν να αφήνουμε ένα κομμάτι του εαυτού μας πίσω μας, οπότε φρόντισε να αντικαταστήσεις αυτό το κενό που δημιουργείται ώστε να επέλθει η ισορροπία.

Η μη αντικατάστασή του θα επαναφέρει στην επιφάνεια την παλιά-«κακιά» σου συνήθεια από την οποία προσπαθούσες τόσο καιρό να απαλλαγείς.

Οπότε βρες μια παρεμφερή θετική συνήθεια και ένταξέ την στο πρόγραμμά σου στην θέση της προηγούμενης.

Η χρήση μιας παρεμφερούς συνήθειας δεν θα αποπροσανατολίσει πολύ το μυαλό σου ώστε να αντιδράσει με μεγάλο βαθμό, για αυτό τον λόγο θα την αφομοιώσει πιο εύκολα.

Αφού την εντάξεις, επιβράβευσε τον εαυτό σου για αυτήν την αλλαγή που πραγματοποίησες.

Η επιβράβευση είναι το σημαντικότερο σημείο σε όλη την διαδικασία και πρέπει να γίνεται άμεσα ώστε ο εγκέφαλος να δημιουργήσει καινούργιους θετικούς νευρώνες οι οποίοι θα νεύρο-συσχετίζουν την νέα συνήθεια με το αίσθημα της ανταμοιβής.

Επανάλαβε το παραπάνω όσες φορές χρειαστεί έως ότου η νέα σου συνήθεια να ενσωματωθεί πλήρως στις δραστηριότητές σου και να γίνεται απόλυτα αυτοματοποιημένη έως ότου φτάσεις στο σημείο να μην έχεις την ανάγκη της επιβράβευσης.

ΜΑΓΙΚΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΙΠΟΤΑ….

Μαγικές στιγμές έντονου σεξ και ξαφνικά ερωτική αδιαφορία. Πότε χάνεται η λίμπιντο και πώς μπορούμε να την ξαναβρούμε;

ΟΧΙ ΠΙΑ ΣΕΞ ΜΟΝΟ ΦΙΛΟΙ;

Ο έρωτας ξεκινά με τρόπο μαγικό. Ένα βλέμμα, μια οσμή και η καρδιά «παίρνει φωτιά», το στομάχι «δένεται κόμπος» και ο εγκέφαλος τρελαίνεται. Για να αποφασίσουμε αν κάποιος μάς κινεί το ερωτικό ενδιαφέρον, μεσολαβούν από μόλις 90 δευτερόλεπτα μέχρι και 4 λεπτά. Στη συνέχεια, ακολουθούν συναρπαστικές στιγμές ατελείωτου πάθους με το «αντικείμενο του πόθου». Και ξαφνικά όλα αλλάζουν. Δεν ζούμε πια τον έρωτά μας σαν άλλη Πενέλοπε Κρουζ στο «Βίκυ, Κριστίνα, Μπαρτσελόνα» και ο σύντροφός μας ουδεμία σχέση έχει πλέον με το γοητευτικό Χαβιέ Μπαρδέμ. Πόσος χρόνος μεσολάβησε άραγε από το ζενίθ της ερωτικής μας ζωής, μέχρι την πλήρη αδιαφορία για το σεξ; Τι φταίει άραγε για τη χαμένη μας λίμπιντο και πώς μπορούμε να αποκτήσουμε και πάλι εκρηκτική σεξουαλική ζωή;

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΛΙΜΠΙΝΤΟ

Η ερωτική επιθυμία είναι προϋπόθεση για να εμπλακούμε σε μια σεξουαλική πράξη. Κυριαρχείται από την έλξη για τον άλλον άνθρωπο και την προσδοκία να πάρουμε και να δώσουμε ηδονή. Μπορεί να προκληθεί από εξωτερικά ερεθίσματα, όπως μια λέξη, ένα βλέμμα, μια μυρωδιά, ή από εσωτερικούς παράγοντες, όπως ένα συναίσθημα ή μια ευχάριστη ανάμνηση. Κατευθείαν ενεργοποιούνται συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου και έτσι ορμόνες και νευροδιαβιβαστές αναλαμβάνουν δράση. Ντοπαμίνη, τεστοστερόνη και ωκυτοκίνη δημιουργούν ένα αίσθημα ευφορίας και αναμονής της ευχαρίστησης. Η λίμπιντο, όμως, δεν εξαρτάται μόνο από βιολογικούς παράγοντες, σημαντικό ρόλο παίζει και η ψυχολογία. Ο τρόπος που έχουμε μεγαλώσει, οι απόψεις μας σχετικά με το τι είναι σωστό και λάθος στο πλαίσιο της σεξουαλικής πράξης, αλλά και οι προσδοκίες μας από το άτομο απέναντί μας (δηλαδή οι ανάγκες που περιμένουμε να καλύψουμε μέσω της σεξουαλικής πράξης), επηρεάζουν την ερωτική μας επιθυμία. Αισθανόμαστε, λοιπόν, έλξη για ένα άτομο, η σεξουαλική επιθυμία μάς κυριεύει και εμείς δεν έχουμε παρά να περιμένουμε από το «αντικείμενο του πόθου μας» να ανταποκριθεί. Όλα καλά μέχρι εδώ. Τι γίνεται, όμως, όταν η σεξουαλική επιθυμία αρχίζει να εξασθενεί;

ΕΡΩΤΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΑΓΝΟΕΙΤΑΙ

«Δεν έχω την ίδια επιθυμία για σεξ τελευταία», «Νιώθω τόση κούραση στο τέλος της μέρας, που το μόνο που θέλω είναι να κοιμηθώ». Αυτές είναι μερικές από τις φράσεις που ακούγονται όλο και περισσότερο από γυναίκες και άνδρες, αφού η έλλειψη ερωτικής διάθεσης δεν αποτελεί πλέον μόνο γυναικείο «προνόμιο». Σύμφωνα με τους ειδικούς, τις τελευταίες δεκαετίες οι άνθρωποι επενδύουν δυσανάλογο χρόνο στο να «χτίσουν» ένα ισχυρό κοινωνικό και επαγγελματικό προφίλ, με αποτέλεσμα ο χρόνος για ουσιαστική επικοινωνία με το σύντροφό τους να έχει συρρικνωθεί δραματικά. Απόδειξη, οι δύσκολες διαπροσωπικές σχέσεις και η αύξηση των διαζυγίων. Ωστόσο, «οι διακυμάνσεις της επιθυμίας -ιδιαίτερα στις μακροχρόνιες σχέσεις, δηλαδή στο πλαίσιο του γάμου ή της συμβίωσης- είναι σε ένα βαθμό φυσιολογικές», καθησυχάζουν οι ψυχολόγοι. Η μείωση της συχνότητας των σεξουαλικών επαφών δεν πρέπει να μας τρομάζει. Άλλωστε, δεν υπάρχει ένας αριθμός επαφών που θεωρείται φυσιολογικός ή ιδανικός. Παρ’ όλα αυτά, όταν η μείωση της διάθεσης προκαλεί δυσφορία στο ζευγάρι, θα πρέπει να διερευνηθούν οι αιτίες της και να διαπιστωθεί αν πρόκειται για παροδικό φαινόμενο.

ΚΟΚΤΕΙΛ ΟΡΜΟΝΩΝ

Στους άνδρες η λίμπιντο επηρεάζεται από τη μείωση της τεστοστερόνης, της οποίας τα επίπεδα φαίνεται να πέφτουν λίγο, συνήθως μετά τα 55. Στις γυναίκες, κυρίως κατά την εμμηνόπαυση, παρουσιάζεται μείωση των επιπέδων των οιστρογόνων, με αποτέλεσμα να προκαλείται ξηρότητα του κόλπου, δυσκολεύοντας ή καθιστώντας αδύνατη τη σεξουαλική επαφή και καταστέλλοντας έτσι την ερωτική επιθυμία. Τέτοιου είδους συμπτώματα, βέβαια, μπορούν να αντιμετωπιστούν (π.χ. με τη χρήση ειδικών τζελ για την ύγρανση του κόλπου ή με ορμονικά σκευάσματα σε μορφή κολπικών τζελ). Πάντως, άνδρες και γυναίκες συνεχίζουν να έχουν ερωτική επιθυμία μέχρι τα βαθιά γεράματα. Ωστόσο, βαδίζoντας προς την τρίτη ηλικία, το σεξ δεν κατέχει πλέον κυρίαρχο ρόλο, αφού μεγαλύτερη σημασία αποκτά συνήθως η συντροφικότητα.

ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΑ ΣΤΟ ΣΤΟΧΑΣΤΡΟ

Μια αρρώστια -ακόμα και μια απλή ίωση- είναι λογικό να μειώσει την επιθυμία μας για σεξουαλική επαφή, αφού μας απασχολεί πρώτα απ’ όλα η ανάρρωσή μας. Υπάρχουν, όμως, και ορισμένες ασθένειες οι οποίες συνδέονται άμεσα με μείωση της λίμπιντο, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης (κυρίως όταν δεν είναι ρυθμισμένος), η υπέρταση, η αρτηριοσκλήρυνση, οι διαταραχές του θυρεοειδούς, αλλά και σοβαρές νόσοι (π.χ. κακοήθειες, σκλήρυνση κατά πλάκας). Η μειωμένη ερωτική διάθεση μπορεί να αποτελεί επίσης σύμπτωμα ψυχικών διαταραχών, όπως η κατάθλιψη, όπου το άτομο δεν έχει διάθεση και σε άλλους τομείς της ζωής του. Η επιλόχεια κατάθλιψη (μπορεί να διαρκεί ακόμα και 4 χρόνια μετά τη γέννα) είναι μία ακόμα πιθανή αιτία μειωμένης λίμπιντο, η οποία θεωρείται ότι έχει ορμονική βάση, ενώ από ψυχολογική σκοπιά η γυναίκα χάνει τον ερωτικό της ρόλο, επειδή από γυναίκα-ερωμένη γίνεται γυναίκα-μητέρα. Η αιτία της μειωμένης επιθυμίας ενδεχομένως να βρίσκεται και στο φαρμακείο του σπιτιού σας. Τα αντιυπερτασικά (κυρίως οι β-αναστολείς και τα διουρητικά φάρμακα) συχνά προκαλούν προβλήματα στύσης στους άνδρες, επηρεάζοντας έτσι έμμεσα και την ερωτική τους διάθεση, τα αντικαταθλιπτικά μπορεί να μεταβάλουν τη σεξουαλική επιθυμία ανδρών και γυναικών και τα φάρμακα για το έλκος (που περιέχουν την ουσία σιμετιδίνη) συνδέονται με σεξουαλικές δυσλειτουργίες, κυρίως στους άνδρες.

ΜΑΙΡΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΡΑ

«Είμαι η Μαίρη Παναγιωταρά, μια εργαζόμενη μητέρα, μια καλή νοικοκυρά», τραγουδούσε η Αφροδίτη Μάνου, και κάθε εργαζόμενη, μητέρα, σύντροφος, νοικοκυρά -και ο κατάλογος δεν τελειώνει εδώ- αναγνώριζε μέσα από τους στίχους τον εαυτό της. Η κούραση της ημέρας είναι φυσικό να «σκοτώνει» την επιθυμία, η έλλειψη χρόνου, όμως, δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία για την ερωτική αδιαφορία. Η σεξουαλική επαφή είναι βασικό συστατικό μιας υγιούς σχέσης. «Όποιος θέλει να βρει χρόνο, βρίσκει», τονίζουν οι ειδικοί, υπενθυμίζοντάς μας ότι τον τρόπο ζωής μας τον ορίζουμε εμείς οι ίδιοι. Επαναπροσδιορίζοντας τις προτεραιότητές μας και κάνοντας σωστό προγραμματισμό, θα βγούμε αλώβητοι από την εξαντλητική καθημερινότητα.

ALL ABOUTSTRESS

Σας ανησυχεί η αποπληρωμή του δανείου, τρομοκρατείστε στην ιδέα ότι μπορεί να απολυθείτε, η δουλειά σας σας στρεσάρει. Σημαντικά ζητήματα που προκύπτουν στην καθημερινότητά μας μονοπωλούν για ένα διάστημα την προσοχή μας και δεν αφήνουν χώρο για ερωτική διάθεση. Η γέννηση ενός μωρού, μια δύσκολη οικονομική συγκυρία, μια νέα απαιτητική δουλειά μπορεί να έχουν αντίκτυπο στη σεξουαλική μας ζωή. Η μείωση της επιθυμίας σε αυτές τις περιπτώσεις είναι παροδική.

ΕΡΑΣΤΕΣ Ή ΑΔΕΡΦΙΑ;

Από την αρχή της σχέσης πασχίζουμε να αποκτήσουμε οικειότητα με τον άνθρωπο απέναντί μας. Και μόλις επιτέλους τα καταφέρουμε, στρογγυλοκάθεται η οικειότητα ανάμεσα στους συντρόφους και η ερωτική επιθυμία «παίρνει πόδι». Στις μακροχρόνιες σχέσεις, το ζευγάρι συχνά περνά από το ρόλο των εραστών, σε ρόλο γονιού-παιδιού ή αδελφών. Το φαινόμενο αυτό, γνωστό ως «αδελφοποίηση», μεταφράζεται ως εξής: «Σταματάω να σε διεκδικώ σαν ταίρι μου και παίρνω ένα ρόλο προστατευτικό απέναντί σου ή ένα ρόλο απλού συγκάτοικου». Είναι, επομένως, μια μακροχρόνια σχέση συνυφασμένη με κακή ερωτική ζωή; Όχι απαραίτητα, λένε οι ειδικοί. Το ζευγάρι πρέπει να εντοπίσει το πρόβλημα και να επαναδιαπραγματευτεί τα θέματα που το απασχολούν. Και ο κάθε σύντροφος ξεχωριστά, όμως, πρέπει να είναι ευχαριστημένος, να εμπλέκεται σε δραστηριότητες που τον χαροποιούν και τον ανανεώνουν, γιατί έτσι θα αισθανθεί όμορφα, ώστε να διαθέσει τον εαυτό του στον άλλον.

TAKE CARE

Βρίσκετε αποκρουστική τη μεγάλη σας περιφέρεια, νιώθετε άσχημα με τα περιττά σας κιλά, το μέγεθος του στήθους σας σας γεμίζει ανασφάλεια. Ανήκετε, δηλαδή, στην κατηγορία των γυναικών που απεχθάνονται κάποια σημεία του σώματός τους. Η άποψή μας, όμως, για το σώμα μας αντανακλάται στην επιθυμία μας για σεξ, σύμφωνα με τους ψυχολόγους. Όσο καλύτερα αισθανόμαστε με το σώμα μας, τόσο ευκολότερα το διαθέτουμε στο σύντροφό μας και το αντίστροφο. Πολλές γυναίκες αποφεύγουν ακόμα και το φλερτ, από φόβο μήπως κριθούν για το σώμα τους, ενώ αρκετοί άνδρες αποστασιοποιούνται από την επαφή, ανησυχώντας για το μέγεθος του πέους τους. Η αρνητική άποψη για τον εαυτό μας οδηγεί συχνά στην αδιαφορία για το σώμα μας. Η προσωπική, λοιπόν, φροντίδα είναι σημαντική. Πέρα από αυτό, οι γυναίκες φαίνεται να ξεχνούν ότι οι περισσότεροι άνδρες δεν δίνουν σημασία στα αρνητικά σημεία της συντρόφου τους.

ΆΓΧΟΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ

Η αγωνία ενός άνδρα μήπως δεν ικανοποιήσει σεξουαλικά τη σύντροφό του μπορεί να τον απομακρύνει από το… κρεβάτι. Το άγχος απόδοσης πυροδοτείται κυρίως από την αγωνία του να φέρει τη σύντροφό του σε οργασμό, το φόβο της πρόωρης εκσπερμάτισης και την αγωνία να αποδείξει ότι μπορεί να έχει μια καλή στύση. Για να γλιτώσει από το άγχος, αποφεύγει τις σεξουαλικές επαφές, με αποτέλεσμα να παραμελεί τη σύντροφό του, μπαίνοντας έτσι σε ένα φαύλο κύκλο, οδυνηρό για το ζευγάρι. Το άγχος της απόδοσης παρατηρείται συνήθως σε άνδρες στην αρχή της σεξουαλικής τους ζωής, αφορά όμως και άνδρες μέσης ηλικίας, που θέλουν να αποδείξουν ότι παραμένουν σεξουαλικά ενεργοί.

ΑΠΟΓΕΙΩΣΤΕ ΤΗ ΛΙΜΠΙΝΤΟ ΣΑΣ!

«Μίλα μου βρόμικα»

Στο πλαίσιο του «Εγώ μαζί σου μπορώ να συζητώ ό,τι σκέφτομαι», μπορούμε να εισαγάγουμε και το σεξουαλικό ζήτημα, αποφεύγοντας να κουκουλώσουμε απλώς το πρόβλημα. Το ζήτημα είναι να επιλέξουμε την κατάλληλη στιγμή και το σωστό τρόπο συζήτησης. Δεν έχει νόημα π.χ. να θίξουμε ένα τέτοιο θέμα τη στιγμή συναισθηματικής φόρτισης, ούτε να εκτοξεύουμε κατηγορίες στο σύντροφό μας για τη μείωση σεξουαλικού ενδιαφέροντος. Ένα σεξουαλικό πρόβλημα, άλλωστε, αγγίζει και τους δύο συντρόφους. Έτσι και η λύση του πρέπει να είναι συμμαχική. Ας μιλήσουμε ανοιχτά, ώστε να βρούμε μαζί με το σύντροφό μας τρόπους να επαναφέρουμε τη χαμένη μας λίμπιντο.

Γυμνάστε τους «μυς του σεξ»

Πριν από περίπου μισό αιώνα, ο αμερικανός γυναικολόγος δρ. Arnold Kegel, στην προσπάθειά του να λύσει το πρόβλημα της ακράτειας, ανακάλυψε τυχαία ορισμένες ασκήσεις -γνωστές ως «Kegel»- οι οποίες χρησιμοποιούνται σήμερα και για την εκγύμναση των «μυών του σεξ». Δοκιμάστε τις με ή χωρίς το σύντροφό σας, πριν από την ερωτική επαφή:

Οι «μύες του σεξ» (ηβοκοκκυγικοί) είναι οι μύες που χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να διακόψουμε την ούρηση. Προσπαθήστε να τους συστέλλετε, σαν να θέλετε να καθυστερήσετε την ούρηση, και κρατηθείτε σε αυτή τη θέση για 2-3˝. Εισπνεύστε σε κάθε σφίξιμο και εκπνεύστε χαλαρώνοντας τους μυς.

Ξαπλώστε ανάσκελα με τα γόνατα λυγισμένα. Τα πέλματα να ακουμπάνε στο έδαφος και τα χέρια να βρίσκονται στο πλάι. Εισπνεύστε, σφίγγοντας τους κοιλιακούς μυς και τους γλουτούς, και σηκώστε τη λεκάνη μέχρι να φτάσει η πλάτη σας σε ευθεία γραμμή. Αναπνέετε, μένοντας στην ίδια θέση για 10˝. Εκπνεύστε επιστρέφοντας στο πάτωμα και επαναλάβετε 10 φορές. Στην τελευταία επανάληψη, παραμείνετε με τη λεκάνη ψηλά και κάντε μικρές πιέσεις προς τα πάνω για 10˝. Η άσκηση είναι ιδανική και για τους δύο συντρόφους.

Ξαπλώστε ανάσκελα με τα γόνατα λυγισμένα και τα πέλματα στο στρώμα. Σπρώξτε τα πόδια μέχρι οι πατούσες να ακουμπήσουν τη λεκάνη. Στρέψτε τους αστραγάλους σας έτσι ώστε οι πατούσες να εφάπτονται μεταξύ τους. Τα γόνατα να κοιτάνε στα πλάγια του κρεβατιού. Χαμηλώστε τα, πιέζοντας με τα χέρια σας το εσωτερικό του ποδιού. Μείνετε σε αυτή τη θέση για 1΄. Φέρτε τα πόδια στην αρχική τους θέση και χαλαρώστε. Μπορείτε να κάνετε την άσκηση καθιστοί, πλάτη με πλάτη με το σύντροφό σας.

Μαθήματα από εξειδικευμένο Σεξοθεραπευτή (sex coach) είναι το πρώτο βήμα για την τέλεια απόλαυση!

Οι ωκεανοί, οι κομήτες και η εξωγήινη ζωή

Το νερό που υπάρχει στους ωκεανούς της Γης είναι πιο παλιό από το σχηματισμό του Ήλιου, γεγονός που όπως αποκαλύπτουν μερικοί επιστήμονες σημαίνει ότι, αυξάνονται οι πιθανότητες να εντοπιστεί εξωγήινη ζωή σε άλλους πλανήτες.

 

Η σχέση που τα συνδέει και οι πιθανότητες εξεύρεσης «άλλης» ζωής

 

Η ανακάλυψη αυτή υποδηλώνει, ότι το νερό μπορεί να είναι ένα κοινό συστατικό στα σύννεφα σκόνης και αερίων από τα οποία «γεννιούνται» τα ηλιακά συστήματα, και όχι απαραίτητα μόνο «δική μας» ιδιαιτερότητα.

 

Κάτι τέτοιο θα έχει τεράστιες επιπτώσεις στην πιθανότητα να βρεθεί ζωή σε εξωπλανήτες, που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από αστέρια πέρα από τον Ήλιο, αναφέρουν ερευνητές.

 

Ο Ήλιος εκτιμάται ότι είναι 4,5 δισεκατομμυρίων ετών, όμως το νερό στη Γη μπορεί να δημιουργήθηκε πολύ πιο πριν, καθώς μικροσκοπικοί κρύσταλλοι πάγου «επιπλέουν» στο Διάστημα.

 

«Γνωρίζουμε ότι το νερό είναι ζωτικής σημασίας για την εξέλιξη της ζωής στη Γη, όμως είναι πιθανό το νερό της Γης να προήλθε από τις ειδικές συνθήκες του πρώιμου ηλιακού συστήματος και κατά συνέπεια, αυτές οι συνθήκες μπορεί να εμφανιστούν και κάπου αλλού» εξήγησε ο καθηγητής Tim Harries από το πανεπιστήμιο του Έξετερ, μιλώντας στη Daily Mail.

 

«Προσδιορίζοντας την αρχαία κληρονομιά του νερού της Γης, μπορούμε να δούμε ότι ο τρόπος με τον οποίο σχηματίστηκε το ηλιακό μας σύστημα δεν είναι μοναδικός και ότι οι εξωπλανήτες μπορούν να σχηματιστούν σε περιβάλλοντα με αφθονία σε νερό. Αυτό αυξάνει την πιθανότητα κάποιοι εξωπλανήτες να μπορούν να εμφανίσουν τις κατάλληλες συνθήκες και τους υδάτινους πόρους για την εξέλιξη της ζωής» συνέχισε.

 

Μια διεθνής ομάδα επιστημόνων εξέτασε αρχαία κομμάτια πάγου που έχουν διατηρηθεί σε κομήτες και αστεροειδείς από τις πρώτες ημέρες του ηλιακού μας συστήματος.

 

Χρησιμοποιώντας προσομοιώσεις σε υπολογιστή ήταν σε θέση να δείξουν ότι το νερό στους ωκεανούς και τα δείγματα από μετεωρίτες και κομήτες έφεραν το ίδιο χημικό αποτύπωμα σχηματισμού, προτού πάρει «σάρκα και οστά» το ηλιακό σύστημα.

 

Το νερό περιείχε επίπεδα δευτέριου –ένα «βαρύ» στέλεχος υδρογόνου με επιπλέον νετρόνια στον πυρήνα του- το οποίο θα μπορούσε να εξηγηθεί μόνο από διαστρική προέλευση.

 

Αυτό σήμαινε ότι τουλάχιστον κάποια ποσότητα από το νερό του ηλιακού συστήματος και αυτού της Γης χρονολογούνται πριν από τη «γέννηση» του Ήλιου.

 

Η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Ilsedore Cleeves, από το πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν δήλωσε σχετικά: «Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι κάποιο από το νερό του ηλιακού συστήματος πρέπει να “κληρονομήθηκε” από τη “γέννηση” του Ήλιου και, ως εκ τούτου χρονολογείται πριν από τον Ήλιο».

 

«Αν ο σχηματισμός του ηλιακού μας συστήματος ήταν τυπικός, αυτό υποδηλώνει ότι το νερό είναι ένα κοινό συστατικό κατά τη δημιουργία όλων των πλανητικών συστημάτων» πρόσθεσε η ίδια.

 

Μέχρι σήμερα, ο δορυφόρος Kepler έχει ανιχνεύσει σχεδόν 1.000 επιβεβαιωμένους εξωηλιακούς πλανήτες.

 

«Η ευρεία διαθεσιμότητα νερού κατά τη διαδικασία σχηματισμού των πλανητών δίνει μια ελπιδοφόρα προοπτική για την επικράτηση της ζωής σε ολόκληρο τον γαλαξία» κατέληξε.