Φορωνεύς…ο αρχέγονος

Ερμής και Άργος πίνακας του Ρούμπενς (1577-1640)

 

O Φορωνεύς ήταν γιός του ποτάμιου θεού Ινάκχου και της Ωκεανίδας νύμφης Μελίας, ή της επίσης Ωκεανίδας νύμφης Αργίας και πιθανόν ο πρώτος άνθρωπος που……...

Ο Σόλων και οι ιερείς

Ο Αθηναίος πολιτικός και ποιητής Σόλων (640 – 560 π.Χ) κατά την διάρκεια επίσκεψης στην χώρα του Νείλου, αιφνιδίασε ορισμένους Αιγυπτίους ιερείς όταν ανέφερε ότι ο Φορωνεύς υπήρξε ο πρώτος άνθρωπος. Οι Αιγύπτιοι απήντησαν χαριτολογώντας:

«Ω Σόλων, Σόλων εσείς οι Έλληνες είστε πάντοτε νέοι…..δεν υπάρχει περίπτωση να υπάρχει κάποιος τόσο γέρος» (Αιγύπτιος ιερέας προς Σόλωνα – Πλάτων «Τιμαίος 23β).

Στην πραγματικότητα όμως αν και η γενεαλογία των Ελλήνων δεν εμφανίζει τον Φορωνεά ως τον πρώτο άνθρωπο, οι μετέπειτα αρχέγονες θεωρήσεις – εκδοχές των γενεαλογικών δένδρων έχουν εμπλακεί σε μία σειρά ατελείωτων αμφισβητήσεων.

Αιγιαλεύς ο πρώτος Σικυώνιος

Αν οι γενεές μετρούσαν αντίστροφα, φαίνεται ότι ο Αιγιαλεύς είναι ο πρώτος άνθρωπος της ηρωικής εποχής και όχι ο Φορωνεύς. Αλλά επειδή η φήμη παίζει σημαντικό ρόλο και ουδείς αναφέρει τον Αιγιαλέα ως τον πρώτο άνθρωπο, γι’ αυτό ίσως ουδέποτε θεωρηθεί ως τέτοιος ακόμη και αν όντως ήταν ο πρώτος άνθρωπος. Αντιθέτως ο Αιγιαλεύς φέρει τον τίτλο του πρώτου οικιστή της Σικυώνας, πόλης της Πελοποννήσου στον Κορινθιακό κόλπο η οποία θεωρείται ως η αρχαιότερη πόλη κράτος.

Σημειώνεται ότι ο Αιγιαλεύς πέθανε άτεκνος και ήταν αδελφός του Φορωνέα, χωρίς αυτό να αποτελεί κριτήριο, καθότι ήσαν απόγονοι θεοτήτων (ο Ίνακχος ήταν ποτάμιος θεός και η μητέρα τους νύμφη) και ο χρόνος δεν λογίζεται το ίδιο για θεούς και θνητούς. Επίσης, η Ιώ, ως κόρη του Ίνακχου, μπορεί να θεωρείται αδελφή της Φορωνέα, αλλά η καταγωγή της είναι αβέβαιη. Ο χαρακτηρισμός «πρώτος άνθρωπος» από μόνος του ορισμένες φορές αποτελεί τμήμα μιας μεγαλύτερης φράσης που σημαίνει «ο πρώτος άνθρωπος………που έγινε………ή έπραξε κάτι». Έτσι για παράδειγμα, ορισμένοι έχουν πει ότι ο Φορωνεύς ήταν ο πρώτος θνητός………..που κυβέρνησε.

Ο Ερμής και οι θνητοί

Την εποχή του Φορωνέα, ο οποίος έζησε πολλές γενεές πριν τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, οι άνθρωποι ζούσαν επί αιώνες χωρίς πόλεις και νόμους. Εκείνη την περίοδο μιλούσαν την ίδια γλώσσα, ώσπου ο Ερμής (θεός του λόγου) τους εξήγησε τα μυστικά της διαλέκτου. Αυτή η γνώση έφερε «διχόνοια»  μεταξύ των θνητών με αποτέλεσμα να χωρισθούν σε Έθνη.

Φορωνεύς ο πρώτος άρχων

Από αυτόν τον διαχωρισμό προέκυψε η ανάγκη διακυβέρνησης και έτσι ο Δίας έδωσε τον πρώτο κανόνα (νόμο) στον Φορωνέα, επειδή ήταν ο πρώτος που έκανε προσφορές στην Ήρα, χτίζοντας ναό και κατασκευάζοντας όπλα προς τιμήν της. Είτε λοιπόν επειδή ήταν ευσεβής, είτε επειδή κατάλαβε ότι οι νόμοι δεν είναι δυνατόν να εφαρμοσθούν χωρίς όπλα, ενόσω επικρατεί διχόνοια μεταξύ των θνητών, έλαβε από τον Δία την άδεια να κυβερνήσει. Έχοντας γίνει κυβερνήτης, συγκέντρωσε τους κατοίκους οι οποίοι εκείνη την εποχή διαβίωναν διάσπαρτοι ως απομονωμένες οικογένειες και ίδρυσε μια πόλη η οποία αρχικά ονομάσθηκε Πόλη του Φορωνέα και αργότερα Άργος λόγω του Άργου, εγγονού του Φορωνέα. Στη συνέχεια βασίλευσε σε όλη την περιοχή η οποία αργότερα ονομάστηκε Πελοπόννησος από τον Πέλοπα. (Παυσανίας «Περιγραφή της Ελλάδας»)

Πρώιμος «Προμηθέας»

Οι Αργείοι τιμούσαν τον Φορωνέα καταθέτοντας προσφορές στον τάφο του και ανεγείροντας προς τιμήν του άγαλμα, δίπλα στο οποίο έκαιε άσβεστη φλόγα, διότι πίστευαν ότι αυτός ανακάλυψε την φωτιά και όχι ο Προμηθέας όπως πιστεύεται από τους περισσότερους. (Υγίνος «Ἱστορίες» 145)

Μετά τον θάνατό του τον διαδέχθηκε ο εγγονός του Άργος, γιός του Δία και της Νιόβης, της πρώτης θνητής που τεκνοποίησε με θεό.

Σύζυγοι του Φορωνέα υπήρξαν η Τηλεδίκη, ή η Κίννα, ή η Κερδώ. (Παυσανίας «Περιγραφή της Ελλάδος 2.21.1» – Ψευδο Απολλόδωρος «Βιβλιοθήκη 2.1.1» – Τζέτζης «Λυκόφρων 177»)

Απόγονοι

Απόγονοί του ήσαν οι παρακάτω:

-  Ο Άπιος ο οποίος ήταν βασιλέας της Πελοποννήσου την οποία ονόμασε αρχικά Άπια, αλλά δολοφονήθηκε μετά από συνωμοσία από τον ίδιο του τον γιό Θελξίονα και τον Τελχίνα (Απολλόδωρος «Βιβλιοθήκη» Β.1.1).

-  Η Νιόβη ήταν η πρώτη θνητή που κοιμήθηκε με τον Δία και γέννησε τον Άργο και τον Πελασγό, εκ των οποίων ο πρώτος διαδέχθηκε τον Φορωνέα και ο δεύτερος βασίλευσε στην Αργολίδα και κατόπιν οι κάτοικοι της Πελοποννήσου ονομάσθηκαν Πελασγοί. Κατ’ άλλους ο Πελασγός υπήρξε βασιλέας του Άργους όταν οι Δαναΐδες προσέτρεξαν σε αυτόν για προστασία μετά την δολοφονία των Αιγυπτιάδων. (Παυσανίας «Περιγραφή της Ελλάδος 2.21»)

-  Ο Καρ(ας) βασιλέας των Μεγάρων ο οποίος ετάφη μεταξύ Μεγάρων και Κορίνθου. Προς τιμήν του η ακρόπολις των Μεγάρων ονομάσθηκε Καρία.

-  Χθονία και Κλήμενος Τα δύο αδέλφια ανέγειραν ναό προς τιμήν της Δήμητρας. (Παυσανίας «Περιγραφή της Ελλάδος 1.39.5»)

-  Σπάρτων Θεωρείται πατέρας του Μυκηνέα ο οποίος σύμφωνα με ορισμένους έδωσε το όνομά του στις Μυκήνες, ενώ σύμφωνα με άλλους το όνομα προέκυψε από την Μυκήνη, κόρη του Ινάκχου και αδελφή του Φορωνέα (Ελλάνικος ο Λέσβιος).

-  Εύρωψ  Πατέρας του Ερμίονα ιδρυτή της πόλης Ερμιόνης πλησίον της Τροιζήνας. (Παυσανίας «Περιγραφή της Ελλάδος 2.34.4»)

-  Λύρκος  Στάλθηκε από τον Ίνακχο να βρεί την Ιώ την οποία είχαν απαγάγει ληστές. Αφού προσπάθησε μάταια να την βρεί και φοβούμενος να επιστρέψει άπραγος, πήγε στην στην Καρία όπου παντρεύτηκε την Ειληβία κόρη του βασιλέα Αιγιαλού. (Παρθένιος «Περί Ερωτικών Παθημάτων 1»).

«Οι θρύλοι της Ελλάδας γενικότερα έχουν διαφορετικές ερμηνείες – μορφές και αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στην γενεαλογία»(Παυσανίας «Περιγραφή της Ελλάδος 8.53.5)