Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΥΠΕΡ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΙΤΩΝ

ΔΗΜ 16.1–5

(ΔΗΜ 16) Προοίμιον (§1–3): Οι προλαλήσαντες Αθηναίοι και το καθήκον του Δημοσθένη – Πρόθεσις (§4–5): Το συμφέρον επιβάλλει μια πολιτική "ισορροπίας δυνάμεων"

Η Μεγαλόπολη, πρωτεύουσα του Κοινού των Αρκάδων, συνδεόταν παραδοσιακά με τους εχθρούς της Σπάρτης: Αργείους, Μεσσηνίους, Σικυωνίους και Θηβαίους. Μετά τον θάνατο του Επαμεινώνδα (362 π.Χ.) και την εμπλοκή των Θηβαίων σε πόλεμο με τους Φωκείς, οι Αρκάδες φοβούνταν ότι θα έπρεπε να αντιμετωπίσουν μόνοι τους την απειλή των Σπαρτιατών. Έτσι, μιμούμενοι το παράδειγμα της Μεσσήνης, που, ήδη από το 355 π.Χ., είχε συνάψει αμυντική συμμαχία με την Αθήνα, έστειλαν εκεί το 353/2 αντιπροσωπεία με προτάσεις για τη σύναψη συμμαχίας. Στην πόλη βρισκόταν και σπαρτιατική αντιπροσωπεία, με σκοπό τη διερεύνηση των προθέσεων των Αθηναίων σε περίπτωση πολέμου της Σπάρτης με τους Αρκάδες. Σημειώνεται ότι οι Θηβαίοι είχαν στερήσει την ελευθερία βοιωτικών πόλεων, όπως οι Θεσπιές, οι Πλαταιές και ο Ορχομενός. Μετά τις αποτυχίες τους στην αναμέτρηση με τους Φωκείς, ο βασιλιάς της Σπάρτης Αρχίδαμος πρότεινε την αποκατάσταση του status quo που ίσχυε πριν από την ήττα των Σπαρτιατών στα Λεύκτρα (371 π.Χ.). Συγκεκριμένα, Θεσπιές, Ορχομενός και Πλαταιές θα ξαναγίνονταν ανεξάρτητες, κάτι που θα συνιστούσε πλήγμα για τη θηβαϊκή δύναμη –όπως και η πρόταση να επανακτήσουν οι Αθηναίοι τον Ωρωπό–, ενώ οι Σπαρτιάτες θα ισχυροποιούνταν, ανακτώντας τη Μεσσήνη. Συνέφερε, όμως, τους Αθηναίους η εξασθένηση της θηβαϊκής δύναμης και η παράλληλη ενίσχυση της σπαρτιατικής; Ο Δημοσθένης θα υποστηρίξει την πρόταση των Μεγαλοπολιτών.

[1] Ἀμφότεροί μοι δοκοῦσιν ἁμαρτάνειν, ὦ ἄνδρες Ἀθη-
ναῖοι, καὶ οἱ τοῖς Ἀρκάσι καὶ οἱ τοῖς Λακεδαιμονίοις συνει-
ρηκότες· ὥσπερ γὰρ ἀφ’ ἑκατέρων ἥκοντες, οὐχ ὑμῶν ὄντες
[πολῖται], πρὸς οὓς ἀμφότεροι πρεσβεύουσι, κατηγοροῦσι καὶ
διαβάλλουσιν ἀλλήλους. ἦν δὲ τοῦτο μὲν τῶν ἀφιγμένων
ἔργον, τὸ δὲ κοινῶς ὑπὲρ τῶν πραγμάτων λέγειν καὶ τὰ
βέλτισθ’ ὑπὲρ ὑμῶν σκοπεῖν ἄνευ φιλονικίας τῶν ἐνθάδε
συμβουλεύειν ἀξιούντων. [2] νῦν δ’ ἔγωγε, εἴ τις αὐτῶν ἀφέλοι
τὸ γιγνώσκεσθαι καὶ τὸ τῇ φωνῇ λέγειν Ἀττικιστί, πολλοὺς
ἂν οἶμαι τοὺς μὲν Ἀρκάδας, τοὺς δὲ Λάκωνας αὐτῶν εἶναι
νομίσαι. ἐγὼ δ’ ὁρῶ μὲν ὡς χαλεπὸν τὰ βέλτιστα λέγειν
ἐστί· συνεξηπατημένων γὰρ ὑμῶν, καὶ τῶν μὲν ταυτί, τῶν
δὲ ταυτὶ βουλομένων, ἂν τὰ μεταξύ τις ἐγχειρῇ λέγειν κᾆθ’
ὑμεῖς μὴ περιμένητε μαθεῖν, χαριεῖται μὲν οὐδετέροις, δια-
βεβλήσεται δὲ πρὸς ἀμφοτέρους· [3] οὐ μὴν ἀλλ’ αἱρήσομαι
μᾶλλον αὐτός, ἂν ἄρα τοῦτο πάθω, δοκεῖν φλυαρεῖν, ἢ παρ’
ἃ βέλτιστα νομίζω τῇ πόλει, προέσθαι τισὶν ὑμᾶς ἐξαπατῆ-
σαι. τὰ μὲν οὖν ἄλλ’ ὕστερον, ἂν ὑμῖν βουλομένοις ᾖ,
λέξω· ἀπὸ δὲ τῶν ὁμολογουμένων ὑφ’ ἁπάντων ἄρξομαι, ἃ
κράτιστα νομίζω διδάσκειν.

[4] Οὐκοῦν οὐδ’ ἂν εἷς ἀντείποι ὡς οὐ συμφέρει τῇ πόλει
καὶ Λακεδαιμονίους ἀσθενεῖς εἶναι καὶ Θηβαίους τουτουσί.
ἔστι τοίνυν ἔν τινι τοιούτῳ καιρῷ τὰ πράγματα νῦν, εἴ τι
δεῖ τοῖς εἰρημένοις πολλάκις παρ’ ὑμῖν λόγοις τεκμήρασθαι,
ὥστε Θηβαίους μὲν Ὀρχομενοῦ καὶ Θεσπιῶν καὶ Πλαταιῶν
οἰκισθεισῶν ἀσθενεῖς γενέσθαι, Λακεδαιμονίους δ’, εἰ ποι-
ήσονται τὴν Ἀρκαδίαν ὑφ’ ἑαυτοῖς καὶ Μεγάλην πόλιν
ἀναιρήσουσι, πάλιν ἰσχυροὺς γενήσεσθαι. [5] σκεπτέον τοίνυν
μὴ πρότερον τούσδε γενέσθαι φοβεροὺς καὶ μεγάλους ἐάσω-
μεν ἢ ’κεῖνοι μικροὶ γεγενήσονται, καὶ λάθωσιν ἡμᾶς πλείονι
μείζους οἱ Λακεδαιμόνιοι γενόμενοι ἢ ὅσῳ τοὺς Θηβαίους
ἐλάττους συμφέρει γενέσθαι. οὐ γὰρ ἐκεῖνό γ’ ἂν εἴποιμεν,
ὡς ἀνταλλάξασθαι βουλοίμεθ’ <ἂν> ἀντιπάλους Λακεδαι-
μονίους ἀντὶ Θηβαίων, οὐδὲ τοῦτ’ ἔσθ’ ὃ σπουδάζομεν, ἀλλ’
ὅπως μηδέτεροι δυνήσονται μηδὲν ἡμᾶς ἀδικεῖν· οὕτω γὰρ
ἂν ἡμεῖς μετὰ πλείστης ἀδείας εἴημεν.

***
[1] Και οι δύο μου φαίνεται, ότι έχουν άδικον, ω άνδρες Αθηναίοι, και εκείνοι οι οποίοι έχουν συνηγορήσει υπέρ των Αρκάδων και εκείνοι οι οποίοι έχουν συνηγορήσει υπέρ των Λακεδαιμονίων· διότι κατηγορούν και διαβάλλουν ο ένας τον άλλον ωσάν να έχουν έλθει εκ μέρους των Αρκάδων και Λακεδαιμονίων και ουχί ωσάν να είναι πολίται ιδικοί σας προς τους οποίους έρχονται οι απεσταλμένοι των δύο τούτων πόλεων διά να σας παρακαλέσουν· ήτο δε τούτο μεν έργον εκείνων που έχουν έλθει, εκείνων δε που κρίνουν άξιον εδώ να σας συμβουλεύουν έργον είναι να ομιλούν από συμφώνου διά τας υποθέσεις της πόλεως και να εξετάζουν τα άριστα δια σας χωρίς έριδας. [2] Τώρα δε εγώ τουλάχιστον, εάν κανείς ήθελεν αφαιρέσει από αυτούς το ότι είναι γνωστοί και ομιλούν την αττικήν διάλεκτον, νομίζω ότι πολλοί από σας ήθελον νομίσει άλλους μεν από αυτούς Αρκάδας, άλλους δε Λάκωνας. Εγώ δε βλέπω μεν ότι είναι δύσκολον να λέγω τα άριστα· διότι, επειδή έχετε εξαπατηθή και άλλοι μεν ταύτα θέλουν, άλλοι δε εκείνα, αν επιχειρή τις να λέγη τα εν τω μεταξύ υπάρχοντα, και αν έπειτα σεις δεν περιμένετε να διαφωτισθήτε, τότε ούτε εις τον ένα ούτε εις τον άλλον θα είναι ευχάριστος, θα γίνη δε εχθρός και των δύο. [3] Εν τούτοις, θα προτιμήσω εγώ, αν βέβαια τούτο πάθω, να φαίνωμαι, ότι φλυαρώ παρά να σιωπήσω ό,τι φαίνεται ωφέλιμον εις την πόλιν και να σας αφήσω μερικούς από σας να εξαπατηθήτε. Τα μεν λοιπόν άλλα ύστερον θα σας δείξω, αν θέλετε· θα αρχίσω δε από τα ομολογούμενα από όλους, τα οποία νομίζω ότι είναι άριστα να σας αναπτύξω.

[4] Λοιπόν κανείς δεν ήθελεν αντείπει, ότι δεν συμφέρει εις την πόλιν και οι Λακεδαιμόνιοι να είναι ασθενείς και οι Θηβαίοι. Τα πράγματα λοιπόν ευρίσκονται εις τοιαύτην περίπου κατάστασιν, αν πρέπη να κρίνη κανείς από τους λόγους που έχουν λεχθή πολλάκις προς σας, ώστε οι Θηβαίοι να γίνουν ασθενείς, αν οικισθούν ο Ορχομενός, αι Θεσπιαί και Πλαταιαί, οι Λακεδαιμόνιοι δε αφ' ετέρου να γίνουν ισχυροί αν υποτάξουν την Αρκαδίαν και καταστρέψουν την Μεγαλόπολιν. [5] Πρέπει λοιπόν να φροντίσωμεν όπως μη αφήσωμεν αυτούς να γίνουν φοβεροί και μεγάλοι προτού εκείνοι γίνουν ασθενείς και χωρίς να το εννοήσωμεν γίνωσι πολύ μεγαλύτεροι οι Λακεδαιμόνιοι από όσον μικρότεροι συμφέρει να γίνουν οι Θηβαίοι. Διότι βεβαίως δεν ηθέλομεν είπει τούτο, ότι θέλομεν να αποκτήσωμεν αντιπάλους τους Λακεδαιμονίους αντί των Θηβαίων, ουδέ τούτο επιδιώκομεν, αλλά πώς δεν θα δυνηθούν ούτε ο είς ούτε ο άλλος να μας βλάψουν εις τίποτε· διότι τοιουτοτρόπως θα είμεθα εις μεγίστην ασφάλειαν.