Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΟΛΥΝΘΙΑΚΟΣ Β΄

ΔΗΜ 2.9–13

Η δύναμη του Φιλίππου, ως προϊόν δόλου και απάτης, είναι ασταθής – Οι προτάσεις του ρήτορα

Προσπαθώντας να αναπτερώσει το ηθικό των συμπατριωτών του (βλ. και ΔΗΜ 2.3–4), ο ρήτορας εξέθεσε τα τεχνάσματα και τους διπλωματικούς ελιγμούς με τους οποίους αύξησε τη δύναμή του ο Φίλιππος. Στόχος του, να αποδείξει ότι ο Μακεδόνας βασιλιάς δεν ήταν ακαταμάχητος. Και συνεχίζει:

[9] Καὶ μὴν εἴ τις ὑμῶν ταῦτα μὲν οὕτως ἔχειν ἡγεῖται,
οἴεται δὲ βίᾳ καθέξειν αὐτὸν τὰ πράγματα τῷ τὰ χωρία καὶ
λιμένας καὶ τὰ τοιαῦτα προειληφέναι, οὐκ ὀρθῶς οἴεται.
ὅταν μὲν γὰρ ὑπ’ εὐνοίας τὰ πράγματα συστῇ καὶ πᾶσι
ταὐτὰ συμφέρῃ τοῖς μετέχουσι τοῦ πολέμου, καὶ συμπονεῖν
καὶ φέρειν τὰς συμφορὰς καὶ μένειν ἐθέλουσιν ἅνθρωποι·
ὅταν δ’ ἐκ πλεονεξίας καὶ πονηρίας τις ὥσπερ οὗτος ἰσχύσῃ,
ἡ πρώτη πρόφασις καὶ μικρὸν πταῖσμα ἅπαντ’ ἀνεχαίτισε
καὶ διέλυσεν. [10] οὐ γὰρ ἔστιν, οὐκ ἔστιν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι,
ἀδικοῦντα κἀπιορκοῦντα καὶ ψευδόμενον δύναμιν βεβαίαν
κτήσασθαι, ἀλλὰ τὰ τοιαῦτ’ εἰς μὲν ἅπαξ καὶ βραχὺν χρόνον
ἀντέχει, καὶ σφόδρα γ’ ἤνθησ’ ἐπὶ ταῖς ἐλπίσιν, ἂν τύχῃ,
τῷ χρόνῳ δὲ φωρᾶται καὶ περὶ αὑτὰ καταρρεῖ. ὥσπερ γὰρ
οἰκίας, οἶμαι, καὶ πλοίου καὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων τὰ
κάτωθεν ἰσχυρότατ’ εἶναι δεῖ, οὕτω καὶ τῶν πράξεων τὰς
ἀρχὰς καὶ τὰς ὑποθέσεις ἀληθεῖς καὶ δικαίας εἶναι προσήκει.
τοῦτο δ’ οὐκ ἔνι νῦν ἐν τοῖς πεπραγμένοις Φιλίππῳ.

[11] Φημὶ δὴ δεῖν ἡμᾶς τοῖς μὲν Ὀλυνθίοις βοηθεῖν, καὶ ὅπως
τις λέγει κάλλιστα καὶ τάχιστα, οὕτως ἀρέσκει μοι· πρὸς
δὲ Θετταλοὺς πρεσβείαν πέμπειν, ἣ τοὺς μὲν διδάξει ταῦτα,
τοὺς δὲ παροξυνεῖ· καὶ γὰρ νῦν εἰσιν ἐψηφισμένοι Παγασὰς
ἀπαιτεῖν καὶ περὶ Μαγνησίας λόγους ποιεῖσθαι. [12] σκοπεῖσθε
μέντοι τοῦτ’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ὅπως μὴ λόγους ἐροῦσιν
μόνον οἱ παρ’ ἡμῶν πρέσβεις, ἀλλὰ καὶ ἔργον τι δεικνύειν
ἕξουσιν ἐξεληλυθότων ὑμῶν ἀξίως τῆς πόλεως καὶ ὄντων
ἐπὶ τοῖς πράγμασιν, ὡς ἅπας μὲν λόγος, ἂν ἀπῇ τὰ πρά-
γματα, μάταιόν τι φαίνεται καὶ κενόν, μάλιστα δ’ ὁ παρὰ
τῆς ἡμετέρας πόλεως· ὅσῳ γὰρ ἑτοιμότατ’ αὐτῷ δοκοῦμεν
χρῆσθαι, τοσούτῳ μᾶλλον ἀπιστοῦσι πάντες αὐτῷ. [13] πολλὴν
δὴ τὴν μετάστασιν καὶ μεγάλην δεικτέον τὴν μεταβολήν,
εἰσφέροντας, ἐξιόντας, ἅπαντα ποιοῦντας ἑτοίμως, εἴπερ τις
ὑμῖν προσέξει τὸν νοῦν. κἂν ταῦτ’ ἐθελήσηθ’ ὡς προσήκει
καὶ δὴ περαίνειν, οὐ μόνον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὰ συμ-
μαχικὰ ἀσθενῶς καὶ ἀπίστως ἔχοντα φανήσεται Φιλίππῳ,
ἀλλὰ καὶ τὰ τῆς οἰκείας ἀρχῆς καὶ δυνάμεως κακῶς ἔχοντ’
ἐξελεγχθήσεται.

***

[9] Τώρα αν κανένας από σας παραδέχεται μεν ότι έτσι έχουν τα πράγματα, πιστεύει όμως πως μπορεί διά της βίας να κράτηση ό,τι κατέχει, διότι προκατέλαβε τα οχυρά και τα λιμάνια και τα παρόμοια, δεν σκέπτεται σωστά. Διότι όταν με τίμιες προθέσεις συγκροτηθή μια παράταξη και είναι κοινά τα συμφέροντα όλων όσοι μετέχουν στον πόλεμο, τότε είναι πρόθυμοι οι άνθρωποι συντροφικά να μοχθήσουν και να επωμισθούν συμφορές και να επιμείνουν στον αγώνα. Όταν όμως κάποιος επιβληθή με πονηριές και με σκοπό να πλεονεκτήση, όπως αυτός, με την πρώτη αφορμή, με το παραμικρότερο λάθος, όλοι ξεσηκώνονται και σκορπάνε.

[10] Δεν είναι δυνατόν ποτέ, άνδρες Αθηναίοι, όποιος αδικεί και επιορκεί και ψεύδεται να αποκτήση μιαν ασφαλή δύναμη. Για μια φορά και για λίγο διάστημα μια τέτοια δύναμη αντέχει· αν μάλιστα η τύχη βοηθήση, γεννώντας ελπίδες, ευδοκιμεί· αλλά με την πάροδο του χρόνου όλα ξεσκεπάζονται και καταρρέουν γύρω της. Θαρρώ πως όπως στα σπίτια και στα πλοία και στα παρόμοια πρέπει να είναι γερά τα βάθρα, έτσι πρέπει η αλήθεια και το δίκαιο να αποτελούν τις αρχές και τα θεμέλια των πράξεων. Και ακριβώς αυτό τώρα λείπει από την πολιτική του Φιλίππου.

[11] Φρονώ λοιπόν πως πρέπει τους μεν Ολυνθίους να βοηθήσετε· και με όποιον προτείνει τον καλλίτερο και ταχύτερο τρόπο, με αυτόν εγώ θα συμφωνήσω. Προς δε τους Θεσσαλούς πρέπει να στείλετε πρεσβεία, η οποία, αφ' ενός θα τους ανακοίνωση τις αποφάσεις μας και αφ' ετέρου θα τους ξεσηκώση· διότι, έχουν κιόλας αποφασίσει να διεκδικήσουν τας Παγασάς και να θέσουν ζήτημα Μαγνησίας.

[12] Προσέξετε μόνο τούτο, άνδρες Αθηναίοι, να μην λένε μόνο λόγια οι πρέσβεις που θα στείλετε, αλλά να έχουν να δείξουν και κάποιο έργο. Πρέπει να έχη ξεκινήσει μια στρατιωτική δύναμη άξια της πόλεώς μας και να βρίσκεται εκεί επί τόπου. Διότι όλα τα λόγια, αν λείψουν οι πράξεις φαίνονται μάταια και κούφια, ιδίως όταν προέρχονται από τη δική μας πόλη. Διότι όσο περισσότερο φαινόμαστε εύκολοι στους λόγους, τόσο περισσότερο όλοι οι άλλοι δυσπιστούνε σε αυτούς.

[13] Πρέπει λοιπόν να δείξωμε πως χαράζετε μια νέα πολιτική και αποφασίσατε μεγάλες αλλαγές, εισφέροντας χρήματα, εκστρατεύοντας, κάνοντας τα πάντα με προθυμία, αν θέλετε να σας πάρη κάποιος στα σοβαρά. Και αν αυτά αποφασίσετε να τα πράξετε, όπως αρμόζει, και φθάσετε μάλιστα και ως την πλήρη εκτέλεσή τους, τότε, όχι μόνο, ω άνδρες Αθηναίοι, θα φανή πόσο αδύναμες και ασταθείς είναι οι συμμαχίες του Φιλίππου, αλλά θα αποδειχθή ότι βρίσκονται και μέσα στον τόπο του, σε κακή κατάσταση, και η πολιτική του εξουσία και η στρατιωτική του δύναμη.