Ενέργεια - Μετατροπές ενέργειας - Εντροπία και κοινωνία

Σαν φυσική έννοια, η ενέργεια αποτελεί γενικά το μέτρο της δυνατότητας παραγωγής έργου. Στην περίπτωση της κινητικής ενέργειας φαίνεται καθαρά (από τη σχέση ΔΕκιν = W) ότι κάθε μεταβολή της Εκ συνεπάγεται παραγωγή κάποιου έργου.

Από πρακτικής πλευράς αυτή η μεταβολή σε έργο της Εκ είναι σχετικά εύκολη και ολοκληρωτική. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με όλες τις μορφές ενέργειας. Για τη μετατροπή π.χ. της θερμικής ενέργειας (θερμότητας) σε έργο απαιτούνται ειδικές διατάξεις, οι λεγόμενες θερμικές μηχανές και σύμφωνα με το 2^ο θερμοδυναμικό νόμο δεν είναι δυνατή η ολική μετατροπή της θερμότητας σε έργο.
Άρα οι διάφορες μορφές ενέργειας χαρακτηρίζονται από την ευκολία μετατροπής και από την απόδοσή τους στην παραγωγή έργου.

Η θερμότητα σαν μορφή ενέργειας, χαρακτηρίζεται από τη δυσκολία και τη μικρή απόδοση μετατροπής της σε ωφέλιμο έργο.

Μια ενδιαφέρουσα θερμοδυναμική άποψη είναι ότι όλες οι μορφές ενέργειας που υπάρχουν στο σύμπαν μετατρέπονται τελικά σε θερμότητα. Άρα και η ευκολία παραγωγής έργου ελαττώνεται.

«Η διατήρηση της ενέργειας στο σύμπαν, δεν σημαίνει και διατήρηση της δυνατότητας παραγωγής έργου».

Σύμφωνα με τους νόμους της θερμοδυναμικής, κάθε ποσότητα ενέργειας χαρακτηρίζεται ποιοτικά από την εντροπία της.

Η ενέργεια υποχρεωτικά ρέει κατά τέτοιο τρόπο, ώστε η εντροπία της να αυξάνει.

Έτσι, μπορούμε να κατατάξουμε τις διάφορες μορφές ενέργειας αξιοκρατικά, οπότε η μεγαλύτερης αξίας ενέργεια θα είναι εκείνη με το μικρότερο βαθμό εντροπίας.

Η ενέργεια μεγαλύτερης αξίας (μικρής εντροπίας) μπορεί να μετατραπεί σε χαμηλότερης αξίας (μεγάλης εντροπίας), αλλά το αντίστροφο δεν ισχύει.

Η ενέργεια με τη μεγαλύτερη αξία είναι η ενέργεια βαρύτητας γιατί μπορεί να μετατραπεί κατά μεγάλο ποσοστό σε έργο (π.χ. υδροηλεκτρικό εργοστάσιο που έχει συντελεστή απόδοσης n = 0,95 που καμία χημική πηγή (καύσιμα) ή η πυρηνική σχάση είναι δυνατόν να πλησιάσουν).

Μορφή ενέργειας	Εντροπία ανά μονάδα ενέργειας σε eV
Ενέργεια βαρύτητας	0
Ενέργεια περιστροφής	0
Ενέργεια πυρην. αντιδραστήρα	10-6
Εσωτερική θερμότητα αστέρων	10-3
Ενέργεια ηλιακής ακτινοβολίας	1
Ενέργεια χημικών αντιδράσεων	1 – 10
Άχρηστη θερμική ενέργεια γης	10 – 100
Ενέργεια κοσμικής ακτινοβολίας μικροκυμάτων	10.000

Κοινωνία και εντροπία

Ο άνθρωπος μιμείται κι εκμεταλλεύεται τη φύση. Με κανένα τρόπο δεν μπορούμε να φανταστούμε πως η ιστορία του ανθρώπου είναι ανεξάρτητη από τη φύση. Δεν θα ‘ταν λοιπόν υπερβολή να αναζητήσουμε αντίστοιχες μεταξύ της ανθρώπινης ιστορίας και της πορείας του σύμπαντος.

Ο Ράσελ δανείζεται την έννοια της εντροπίας από τη Φυσική και την εισάγει στην κοινωνιολογία.

«… Το σύμπαν τείνει προς τη “δημοκρατία” και όταν φθάνει σ’ αυτή την κατάσταση δεν μπορεί πλέον να κάνει τίποτε περισσότερο. Στην αρχή της δημιουργίας του ο κόσμος είχε περισσότερες ανισότητες απ’ ότι σήμερα, αλλά από εκείνη τη στιγμή βαδίζει προς το τέλος του, εκτός αν ακολουθήσει κάποια αντίστροφη πορεία…».

Ασφαλώς, η έννοια της «δημοκρατίας» που φαντάζεται ο Ράσελ για τον κόσμο, δεν ταυτίζεται με καμιά απ’ αυτές που διαμορφώνονται στην ανθρώπινη ιστορία.

Είναι ένα σχήμα λόγου, που μεταφράζει την εντροπία του σύμπαντος με σύμβολα κοινωνικά, δηλαδή δέχεται πως ι ισοπεδωτική τάση, τόσο στην κοινωνία όσο και στη φύση, έχει σαν αποτέλεσμα την ακινησία και το θάνατο. Ο 2ος νόμος μας υποχρεώνει να υποθέσουμε, ότι η αρχή του χρόνου ταυτίζεται με τις μεγαλύτερες ανισότητες των στοιχείων του κόσμου και ότι η πορεία προς την απόλυτη ισότητα οδηγεί στο τέλος.

Πώς όμως μεταφέρεται αυτή η επιστημονική αλήθεια στην ιστορική εξέλιξη του ανθρώπου;

Υπάρχουν αντιστοιχίες που θεμελιώνονται ιστορικά; Μήπως η ισοπέδωση του κοινωνικού συνόλου οδηγεί στην παρακμή του; Μήπως η διόγκωση της ανθρώπινης μάζας σε βάρος της ελεύθερης προσωπικότητας είναι γιγαντισμός μιας «κοινωνικής εντροπίας»;