Όλοι οι γονείς είναι πού και πού ανεπαρκείς. Κανένας γονέας δεν μπορεί να είναι συνέχεια σε καλή συναισθηματική διάθεση.
Είναι εντελώς φυσικό για τους γονείς να φωνάζουν στα παιδιά τους μια στις τόσες. Όλοι οι γονείς γίνονται μερικές φορές υπερβολικά καθοδηγητικοί. Και οι περισσότεροι γονείς τις έχουν «βρέξει» στα παιδιά τους, ακόμη και αν αυτό έχει συμβεί σπανίως. Μπορούν όμως αυτές οι υποτροπές να τους χαρακτηρίσουν ως βάναυσους και ακατάλληλους γονείς; Φυσικά και όχι. Οι γονείς είναι και αυτοί άνθρωποι, έχοντας και αυτοί πολλά προβλήματα από μόνοι νους.
Τα περισσότερα παιδιά επίσης, μπορούν να αντιμετωπίσουν χωρίς πρόβλημα μια περιστασιακή έκρηξη θυμού των γονέων τους, εφόσον τους δίνεται πολλή αγάπη και κατανόηση σαν αντιστάθμισμα.
Υπάρχουν όμως πολλοί γονείς των οποίων τα αρνητικά πρότυπα συμπεριφοράς τους ασκούνται επίμονα και υπερισχύουν στη ζωή του παιδιού. Αυτοί είναι οι γονείς που κάνουν όλο το κακό
Η λέξη που περιγράφει με ακρίβεια είναι ΤΟΞΙΚΟΣ. Όπως οι χημικές τοξίνες, έτσι και η βλάβη που δημιουργούν αυτοί οι γονείς στα συναισθήματα του παιδιού, διαδίδεται σε ολόκληρο το είναι του και καθώς το παιδί μεγαλώνει, μεγαλώνει και ο πόνος του.
Υπάρχει πιο εύστοχη λέξη από τη λέξη τοξικός, για τους γονείς που τραυματίζουν, κακομεταχειρίζονται συνεχώς και δυσφημούν κατ’ επανάληψη τα παιδιά τους και που στις περισσότερες περιπτώσεις συνεχίζουν να συμπεριφέρονται έτσι και όταν τα παιδιά τους έχουν μεγαλώσει;
Στους όρους «συνεχώς» ή «κατ’ επανάληψη» του παραπάνω ορισμού υπάρχουν και εξαιρέσεις. Όμως, η σεξουαλική και η φυσική κακομεταχείριση ενός παιδιού μπορεί να είναι τόσο τραυματική εμπειρία, που συχνά ένα και μόνο συμβάν είναι δυνατόν να του δημιουργήσει τεράστια συναισθηματική βλάβη.
Δυστυχώς, το να είναι κάποιος γονέας, δηλαδή μια από τις κρισιμότερες ικανότητες, απαιτεί ακόμη και σήμερα μια εκ των ενόντων προσπάθεια. Όσα γνωρίζουν οι γονείς μας τα διδάχτηκαν κυρίως από ανθρώπους, οι οποίοι μπορεί και να μην είχαν κάνει και τόσο σπουδαία δουλειά: από τους δικούς τους γονείς. Πολλές από τις περίφημες μεθόδους, που περάστηκαν από γενιά σε γενιά, είναι απλώς και μόνο κακές συμβουλές μεταμφιεσμένες σε σοφία (θυμάστε την παροιμία: «Αν λυπάσαι το ραβδί, θα χαλάσει το παιδί»; Ή τα περίφημα «το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο» «όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος».
Τι είναι αυτό που σου δημιουργούν οι τοξικοί γονείς
Τα ενήλικα παιδιά των τοξικών γονέων, είτε τα κτυπούσαν οι γονείς τους όταν ήταν μικρά, είτε τα άφηναν υπερβολικά μόνα τους, είτε τα κακομεταχειρίστηκαν σεξουαλικά, είτε συμπεριφέρθηκαν προς αυτά σαν σε τρελούς, είτε τα υπερπροστάτευαν, είτε τα υπερφόρτωσαν με ενοχές, σχεδόν όλα αυτά τα παιδιά υποφέρουν από εκπληκτικά παρόμοια συμπτώματα: έχουν μια πληγωμένη αυτοεκτίμηση που οδηγεί σε αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.
Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο όλα τα παιδιά σχεδόν αισθάνονται ανάξια, ανεπαρκή και ότι τους λείπει η αγάπη. Αυτά τα αισθήματα, σε μεγάλο βαθμό, έχουν ως αφετηρία το γεγονός ότι τα παιδιά των τοξικών γονέων αυτοκατηγορούνται για την κακή μεταχείριση την οποίαν υπέστησαν από τους γονείς τους, ορισμένες φορές συνειδητά, ορισμένες όχι.
Ένα απροστάτευτο και εξαρτημένο παιδί είναι ευκολότερο να αισθανθεί ένοχο, επειδή έχει κάνει κάτι «κακό» που να αξίζει την οργή του γονέα, από το να αποδεχθεί την τρομακτική πραγματικότητα, ότι ο πατέρας, ο προστάτης του δηλαδή, δεν είναι άξιος της εμπιστοσύνης του.
Όταν αυτά τα παιδιά ενηλικιώνονται, συνεχίζουν να κουβαλούν τα βάρη αυτής της ενοχής και ανεπάρκειας, βάρη δηλαδή που κάνουν υπερβολικά δύσκολη την ανάπτυξη μιας θετικής εικόνας για τον εαυτό τους. Κατά συνέπεια, η έλλειψη αυτοπεποίθησης και πίστης στην αξία τους μπορεί να συμβάλλει στην αμαύρωση οποιασδήποτε πλευράς της ζωής τους.
Πιάνοντας τον ψυχολογικό σφυγμό σου
Δεν είναι πάντοτε εύκολο να κατανοήσεις αν οι γονείς σου ήταν τοξικοί ή όχι. Πολλοί άνθρωποι έχουν δύσκολες σχέσεις με τους γονείς τους. Αυτό και μόνο όμως δεν σημαίνει ότι οι γονείς τους δρουν επιβλαβώς στον συναισθηματικό τους κόσμο. Πολλοί άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι βρίσκονται σε εσωτερική διαμάχη, όταν αναρωτιούνται αν τους κακομεταχειρίστηκαν ή αν είναι «υπερευαίσθητοι».
Απελευθερώνοντας τον εαυτό σου από την κληρονομιά των τοξικών γονέων
Αν είσαι ενήλικο παιδί τοξικών γονέων, υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορείς να κάνεις για να απελευθερώσεις τον εαυτό σου από την παραμορφωμένη τους κληρονομιά, την κληρονομιά των ενοχών και της αυτοαμφισβήτησης. Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές, να προχωρήσεις με πολλή ελπίδα.
Όχι με την παραπλανητική ελπίδα, ότι οι γονείς σου θα μεταμορφωθούν μαγικά, αλλά με την πραγματική ελπίδα ότι μπορείς να αποσυνδεθείς ψυχολογικά από την ισχυρή και καταστροφική επίδραση των γονέων σου ανεξάρτητα από το αν έχεις πολιτισμένες ή επιφανειακές σχέσεις, ή από το αν έχεις χρόνια να τους δεις και ανεξάρτητα ακόμη και από το αν ο ένας ή και οι δύο γονείς έχουν πεθάνει.
Οι απαιτήσεις των γονέων, οι προσδοκίες τους και ο σπόρος των ενοχών μπορεί να έχουν ξεμείνει για πολύ χρόνο ή και μετά το θάνατο τους. Πρέπει μόνο να βρεις το κουράγιο. Και το κουράγιο αυτό βρίσκεται μέσα σου.
Όσο και αν φαίνεται παράξενο, πολλοί άνθρωποι ελέγχονται από τους γονείς τους ακόμη και όταν αυτοί δεν ζουν πλέον. Τα φαντάσματα που τους κυνηγούν ίσως δεν είναι αληθινά, με την υπερφυσική έννοια του όρου, αλλά είναι πολύ αληθινά με την ψυχολογική έννοια. Ήδη μπορεί να αναγνωρίζεις την ανάγκη της αποδέσμευσης από την επιρροή των γονέων σου.
Μπορείς ακόμη και να τους έχεις αντιμετωπίσει, σχετικά με αυτό το θέμα. Η θαρραλέα λοιπόν αντιμετώπιση των πραγμάτων, είναι ένα σημαντικό βήμα για τον εξορκισμό των φαντασμάτων παρελθόντος και των δαιμόνων του παρόντος, ποτέ όμως δεν πρέπει να γίνεται εν βρασμώ ψυχής.
«Δεν είμαι βγω υπεύθυνος για το πώς είμαι;»
Τώρα ίσως σκέπτεσαι «Σχεδόν όλα τα βιβλία και όλοι οι ειδικοί λένε, ότι δεν μπορώ να κατηγορώ κανέναν άλλο για τα προβλήματά μου». Τρίχες. Οι γονείς σας είναι υπεύθυνοι για ό,τι σας έκαναν. Και φυσικά είσαι υπεύθυνος για την ενήλικη ζωή σου, αλλά αυτή ακριβώς η ζωή σου διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό από εμπειρίες, τις οποίες δεν ήλεγχες. Το γεγονός παραμένει:
Δεν είσαι εσύ υπεύθυνος για ό,τι σου έκαναν, όσο ήσουν ένα ανυπεράσπιστο παιδί!
Είσαι υπεύθυνος όμως, για να κάνεις σήμερα τα θετικά βήματα για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος!
Θα εξετάσουμε το πώς λειτουργούν οι διαφορετικοί τύποι των τοξικών γονέων. Θα εξερευνήσουμε δηλαδή τους διάφορους τρόπους, με τους οποίους οι γονείς σου μπορεί να σ’ έχουν πληγώσει ή πιθανόν να εξακολουθούν να σε πληγώνουν. Υπάρχουν ειδικές τεχνικές συμπεριφοράς, που θα σου επιτρέψουν την ανατροπή της ισορροπίας δυνάμεων στη σχέση σου με τους τοξικούς γονείς σου.
Η διαδικασία εκμηδένισης της αρνητικής δύναμης των γονέων σου είναι σταδιακή. Αλλά αξίζει το κόπο γιατί αυτό θα αποδεσμεύσει τελικά την εσωτερική σου δύναμη, θα απελευθερώσει τον κρυμμένο για τόσα χρόνια εαυτό σου, θα απελευθερώσει τον μοναδικό και αξιαγάπητο άνθρωπο που θα ήσουν.
Τύποι τοξικών γονέων
Οι θεϊκοί γονείς
Οι ανεπαρκείς γονείς
Οι εξουσιαστές
Οι αλκοολικοί
Κακοποιούν και τα λόγια
Η σωματική κακοποίηση
Η σεξουαλική κακοποίηση
Οι Θεϊκοί Γονείς
Ο μύθος τον τέλειου γονέα
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν ένα πρόβλημα. Οι θεοί κοίταζαν κάτω, από την αιθέρια κατοικία τους στην κορυφή του Ολύμπου, και έκριναν οτιδήποτε έκαναν οι Έλληνες. Και αν οι θεοί δεν έμεναν ευχαριστημένοι από τις πράξεις τους, η τιμωρία ήταν άμεση. Δεν ήταν βλέπετε — απαραίτητο να είναι καλοί, δεν ήταν απαραίτητο να είναι δίκαιοι, δεν ήταν καν απαραίτητο να είναι σωστοί. Στην πράξη, μπορούσαν να είναι εντελώς παράλογοι.
Για ένα καπρίτσιο τους μπορούσαν να σε μεταμορφώσουν σε ηχώ ή να σε κάνουν να σπρώχνεις αιωνίως έναν ογκόλιθο προς την κορυφή κάποιου βουνού. Είναι περιττό να πούμε ότι το απρόβλεπτο των διαθέσεων αυτών των πανίσχυρων θεών έσπερνε ουκ ολίγο φόβο και σύγχυση ανάμεσα στους θνητούς πιστούς τους. Οι σχέσεις πολλών τοξικών γονέων με τα παιδιά τους δεν διαφέρουν και πολύ από αυτήν την κατάσταση. Ένας γονέας με απρόβλεπτη συμπεριφορά είναι σαν ένας φοβερός θεός στα μάτια του παιδιού.
Όταν είμαστε πολύ μικροί, οι θεϊκοί γονείς μας είναι το παν για μας. Χωρίς αυτούς θα στερούμασταν την αγάπη, θα ήμασταν απροστάτευτοι , άστεγοι και άσιτοι, ζώντας διαρκώς υπό το κράτος του τρόμου, γνωρίζοντας βέβαια ότι είναι αδύνατο να επιβιώσουμε μόνοι μας. Οι γονείς μάς είναι οι πανίσχυροι χορηγοί. Εμείς χρειαζόμαστε και ζητάμε, αυτοί μας παρέχουν.
Μην έχοντας μέτρο σύγκρισης θεωρούμε ότι οι γονείς μας είναι τέλειοι. Καθώς όμως ο κόσμος μας διευρύνεται πέρα από την κούνια μας, αναπτύσσουμε και την ανάγκη διατήρησης αυτής της εικόνας της τελειότητας, σαν άμυνα απέναντι στο άγνωστο που όλο και περισσότερο συναντάμε. Ενόσω πιστεύουμε ότι οι γονείς μας είναι τέλειοι, αισθανόμαστε προστατευμένοι.
Στο δεύτερο και στον τρίτο χρόνο της ζωής μας αρχίζουμε να διεκδικούμε την ανεξαρτησία μας. Αντιστεκόμαστε στο να μάθουμε τη χρήση της τουαλέτας και ξεφαντώνουμε στις «χαριτωμένες ζαβολιές μας». Ενστερνιζόμαστε τη λέξη «όχι», επειδή μας επιτρέπει να ασκούμε κάποιον έλεγχο πάνω στις ζωές μας, ενώ η λέξη «ναι», είναι απλώς μια συναίνεση. Μαχόμαστε γενικώς, να αναπτύξουμε μια ξεχωριστή ταυτότητα και να επιβάλλουμε τη θέλησή μας.
Η διαδικασία αποκοπής και αποχωρισμού από τους γονείς μας φτάνει στην ακμή της κατά τη διάρκεια της εφηβείας μας, τότε δηλαδή που αντιπαρατασσόμαστε ενεργά στις αξίες των γονέων μας, στα γούστα τους και στην εξουσία τους. Σε μια σχετικά ισορροπημένη οικογένεια, οι γονείς είναι ικανοί να αντέξουν το άγχος που δημιουργούν αυτές οι αλλαγές.
Κυρίως, θα προσπαθήσουν να ανεχθούν, αν όχι ακριβώς να ενθαρρύνουν την αναδυόμενη ανεξαρτησία του παιδιού. Η έκφραση «μια φάση είναι μόνο» αποτελεί την τυπική διαβεβαίωση των γονέων με κατανόηση, οι . οποίοι θυμούνται τη δική τους εφηβεία και αναγνωρίζουν την εξέγερση ως ένα φυσικό στάδιο της συναισθηματικής του ανάπτυξης,
Οι τοξικοί γονείς δεν δείχνουν τόση κατανόηση. Από την ηλικία των δύο ετών μέχρι την εφηβεία, έχουν την τάση να βλέπουν την εξέγερση ή και τις προσωπικές διαφοροποιήσεις σαν κάτι που στρέφεται εναντίον τους. Αμύνονται λοιπόν, ενισχύοντας την εξάρτηση του παιδιού και αυξάνοντας την ανάγκη του για βοήθεια. Οπότε, αντί να προωθούν την υγιή ανάπτυξη, την υποσκάπτουν, πιστεύοντας συχνά ότι με τον τρόπο αυτόν ενεργούν σύμφωνα με το συμφέρον του παιδιού.
Μπορεί να χρησιμοποιούν φράσεις όπως «κακομαθαίνει» ή «θα πρέπει να μάθει να ξεχωρίζει το καλό από το κακό», αλλά το οπλοστάσιο της αρνητικής τους στάσης βλάπτει στην πραγματικότητα την αυτοεκτίμηση του παιδιού υπονομεύοντας ταυτόχρονα την ανεξαρτησία που πάει να ανθίσει. Όσο και αν πιστεύουν αυτοί οι γονείς ότι ενεργούν σωστά τέτοιες επιθέσεις δημιουργούν σύγχυση στο παιδί, ενώ η εχθρότητα, η βιαιότητα και η ξαφνική τους εμφάνιση το περιπλέκουν περισσότερο.
Ο πολιτισμός μας και οι θρησκείες μας σχεδόν ομόφωνα είναι υπέρ της διατήρησης της παντοδυναμίας της γονικής εξουσίας. Αποδέχονται την έκφραση του θυμού μας στους συζύγους, στους εραστές, στ' αδέλφια μας και στους φίλους μας, αλλά θεωρούν σχεδόν ταμπού να αντιμετωπίζουμε τους γονείς μας διεκδικώντας δικαιώματά μας.
Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει τη φράση: «Μην αντιμιλάς στη μητέρα σου» ή «Μην τολμήσεις να φωνάξεις στον πατέρα σου»; Η εβραίο-χριστιανική παράδοση διαφυλάττει to ταμπού στο συλλογικό υποσυνείδητο, διακηρύττοντας «Τον Θεό-Πατέρα» και υποδεικνύοντας «Τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου». Η ιδέα βρίσκει έδαφος στα σχολεία, στις εκκλησίες, στις κυβερνήσεις («επιστροφή στις αξίες της οικογένειας»), ακόμη και στις επιχειρήσεις.
Σύμφωνα με την κοινή και συμβατική λογική οι γονείς μας είναι εξουσιοδοτημένοι να μας ελέγχουν, απλώς και μόνον επειδή μας έφεραν στον κόσμο. Το παιδί λοιπόν βρίσκεται στο έλεος των θεϊκών γονέων και σαν τους αρχαίους Έλληνες, δεν ξέρει πότε θα πέσει ο επόμενος κεραυνός. Αλλά, το παιδί των τοξικών γονέων γνωρίζει ότι ο κεραυνός θα πέσει, αργά ή γρήγορα. Ο φόβος του αυτός εμφυτεύεται μέσα του και αναπτύσσεται μαζί του. Στο βάθος κάθε κακοποιημένου ενήλικα — ακόμη και των επιτυχημένων — υπάρχει ένα μικρό παιδί που αισθάνεται αδύναμο και φοβισμένο.
Το κόστος του κατευνασμού των θεών
Καθώς η αυτοεκτίμηση του παιδιού υποσκάπτεται, μεγαλώνει η εξάρτησή του και παράλληλα αυξάνεται η ανάγκη του να πιστεύει ότι οι γονείς του βρίσκονται εκεί, για να το προστατεύουν και να το συνδράμουν. Ο μόνος τρόπος, με τον οποίο ένα παιδί μπορεί να κατανοήσει τις συναισθηματικές επιθέσεις που του γίνονται ή τη σωματική κακομεταχείριση που του ασκούν, είναι η αποδοχή της ευθύνης για τη συμπεριφορά των τοξικών γονέων του. Ανεξάρτητα από το πόσο τοξικοί μπορεί να είναι οι γονείς σου, εσύ θα έχεις πάντοτε την ανάγκη να τους θεοποιείς.
Ακόμη και όταν σε κάποιο βαθμό κατανοείς ότι ο πατέρας σου έκανε λάθος που σε έδειρε, ίσως και τότε να τον δικαιολογείς.
Το να κατανοείς όλα αυτά με το μυαλό σου δεν είναι αρκετό για να πείσεις τα συναισθήματα σου, ότι δεν ήσουν εσύ ο υπεύθυνος.
Ακούμε συχνά: «Πίστευα ότι οι γονείς μου ήταν τέλειοι έτσι, όταν με κακομεταχειρίζονταν, έβγαζα το συμπέρασμα ότι ήμουν κακός».
Υπάρχουν δύο κεντρικά δόγματα αυτής της πίστης, ότι δηλαδή οι γονείς είναι θεϊκοί:
1. «Είμαι κακός και οι γονείς μου είναι καλοί».
2. «Είμαι αδύναμος και οι γονείς μου είναι δυνατοί».
Αυτά τα δόγματα είναι ισχυρότατα πιστεύω, τα οποία μακροχρόνια μπορούν να προδιαγράψουν την εξάρτηση από τους γονείς σου. Πρόκειται για πιστεύω που διατηρούνται ζωντανά και που σου επιτρέπουν να αποφεύγεις την αντιμετώπιση της οδυνηρής αλήθειας δηλαδή οι θεϊκοί σου γονείς στην πραγματικότητα σε «πούλησαν», όταν ακριβώς ήσουν πιο ευάλωτος.
Το πρώτο βήμα προς την απόκτηση της κυριαρχίας στη δική σου ζωή είναι να δεις και εσύ αυτή την αλήθεια. Και αυτό θέλει κουράγιο.
Η δύναμη της άρνησης
Η άρνηση είναι ταυτόχρονα η στοιχειωδέστερη και η ισχυρότερη από τις ψυχολογικές άμυνες. Απαιτεί μια πλαστή πραγματικότητα για να μπορεί να ελαχιστοποιήσει ή ακόμη και να εκμηδενίσει την επίδραση ορισμένων οδυνηρών εμπειριών στη ζωή μας. Κάνει από εμάς, ακόμη και να ξεχνάμε το τι μας έκαναν οι γονείς μας και επίσης μας επιτρέπει να τους διατηρούμε στο βάθρο τους.
Η ανακούφιση την οποία παρέχει η άρνηση είναι στην καλύτερη περίπτωση προσωρινή, ενώ το τίμημα αυτής της ανακούφισης είναι υψηλό. Η άρνηση είναι το καπάκι στη συναισθηματική μας χύτρα ταχύτητας: όσο περισσότερο το κρατάμε κλειστό, τόσο υψηλότερη πίεση δημιουργείται στο εσωτερικό. Αργά ή γρήγορα, η πίεση είναι προορισμένη να εκτινάξει το καπάκι και τότε παρουσιάζεται η συναισθηματική κρίση.
Όταν συμβεί αυτό, θα αντιμετωπίσουμε τις αλήθειες που τόσο απελπισμένα προσπαθούσαμε να αποφύγουμε, και επιπλέον θα πρέπει τώρα να τις αντιμετωπίσουμε σε μια περίοδο μεγάλου άγχους. Αν μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την άρνηση μας εκ των προτέρων, Οα αποφύγουμε την κρίση ανοίγοντας τη βαλβίδα πίεσης, επιτρέποντας έτσι την σταδιακή εκτόνωση.
Δυστυχώς, η δική σου άρνηση δεν είναι η μόνη άρνηση που θα πρέπει να πολεμήσεις. Και οι γονείς σου έχουν τα δικά τους συστήματα άρνησης. Όταν θα αγωνίζεσαι να ανασυνθέσεις τις αλήθειες του παρελθόντος, και ιδιαίτερα, όταν η αλήθεια παρουσιάζει την άσχημη εικόνα τους, οι γονείς σου ίσως να επιμένουν ότι «Δεν ήταν και τόσο άσχημα», «Δεν έγινε έτσι», ή ακόμη και ότι «Δεν έγινε καθόλου».
Τέτοιες δηλώσεις μπορεί να ανατρέψουν τις προσπάθειές σου για την ανασύνθεση της προσωπικής σου ιστορίας, οδηγώντας σε στο να αμφισβητήσεις τις ίδιες σου τις εντυπώσεις , και αναμνήσεις. Υποσκάπτουν την αυτοπεποίθησή σου στην ικανότητα που έχεις να κατανοείς την πραγματικότητα, κάνοντας έτσι ακόμη δυσκολότερη την οικοδόμηση της αυτοεκτίμησής σου.
«Θέλουν μόνο να βοηθήσουν»
Για πολλά παιδιά τοξικών γονέων, η άρνηση είναι μια απλή υποσυνείδητη διαδικασία απώθησης ορισμένων γεγονότων και συναισθημάτων συνειδητής εγρήγορσης, που τα κάνει να υποκρίνονται, τα γεγονότα δεν συνέβησαν ποτέ.
Κάποια άλλα παιδιά, ακολουθούν μια πιο «διακριτική» πορεία, την εκλογίκευση. Όταν εκλογικεύσουμε τα πράγματα, χρησιμοποιούμε τις «καλές αιτίες», για να εκδιώξουμε ό,τι μας είναι οδυνηρό και άβολο, έχοντας γι’ αυτό μια εξήγηση. Παραθέτω λίγες χαρακτηριστικές εκλογικεύσεις:
§ Ο πατέρας μου, μου φώναζε μόνο και μόνο, επειδή η μητέρα μου τον ταλαιπωρούσε με τη γκρίνια της.
§ Η μητέρα μου έπινε, επειδή αισθανόταν μοναξιά. Έπρεπε γι' αυτό να μένω μαζί της στο σπίτι περισσότερο.
§ Ο πατέρας μου με έδερνε, αλλά δεν το έκανε για να με πληγώσει ήθελε μόνο να μου δώσει ένα μάθημα.
§ Η μητέρα μου δεν με πρόσεξε ποτέ, επειδή ήταν τόσο δυστυχισμένη.
§ Δεν μπορώ να κατηγορήσω τον πατέρα μου επειδή μεταχειρίστηκε σεξουαλικά. Η μητέρα μου δεν κοιμόταν μαζί του και οι άνδρες χρειάζονται το σεξ.
Όλες αυτές οι δικαιολογίες έχουν ένα κοινό σημείο: προορίζονται να κάνουν το απαράδεκτο αποδεκτό. Εξωτερικά φαίνεται να λειτουργούν αλλά ένα μέρος σου γνωρίζει πάντοτε την αλήθεια.
Μη μιλάς άσχημα για τους νεκρούς
Ο θάνατος δεν σταματάει την θεοποίηση των τοξικών γονέων. Αντιθέτως, μπορεί να την αυξήσει.
Όσο δύσκολο είναι να δεχθεί κανείς το κακό που του έγινε από κάποιο γονέα που βρίσκεται εν ζωή, άλλο τόσο, απείρως δυσκολότερο, είναι να κατηγορήσει κάποιος τον γονέα του, όταν Έχει πεθάνει. Υπάρχει μια ισχυρότατη προκατάληψη στο να ασκηθεί κριτική για τους νεκρούς, λες και τους κλωτσούμε εκεί που βρίσκονται.
Ως αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος, ο θάνατος προσδίδει ένα είδος αγιοσύνης, ακόμη και στους χειρότερους εκμεταλλευτές. Η θεοποίηση του νεκρού γονέα γίνεται σχεδόν αυτόματα. Δυστυχώς όμως, ενώ ο τοξικός γονέας προστατεύεται από την ιερότητα του τάφου, οι επιζώντες διατηρούν τα συναισθηματικά υπολείμματα από αυτόν. Η φράση «ο αποθανών δεδικαίωται» μπορεί να είναι προσφιλής κοινοτοπία, αλλά συχνά εμποδίζει την πραγματική λύση των διαφορών με τους νεκρούς γονείς.
Η κάθοδος τους από τα βάθρα
Οι θεϊκοί γονείς θέτουν τους κανόνες, κάνουν τις κρίσεις και προκαλούν πόνο. Όταν θεοποιήσεις τους γονείς σου, ζωντανούς νεκρούς, σημαίνει πως δέχεσαι να ζήσεις σύμφωνα με την δική τους άποψη για τα πράγματα. Δέχεσαι τα οδυνηρά συναισθήματα σαν μέρος της ζωής σου, και ίσως ακόμη τα δικαιολογείς σαν καλά. Είναι καιρός να σταματήσεις να είσαι έτσι.
Όταν κατεβάσεις τους θεοποιημένους τοξικούς γονείς σου στη γη, όταν βρεις το κουράγιο να τους προσεγγίσεις αντικειμενικά, τότε μπορείς να αρχίσεις να εξισορροπείς τις δυνάμεις που υπάρχουν μέσα σου, στη σχέση σου μ’ αυτούς.
Δεν Είσαι Υποχρεωμένος Να Συγχωρήσεις
Στο σημείο αυτό μπορεί να αναρωτιέσαι: «Δεν θα πρέπει να κάνω την αρχή, συγχωρώντας τους γονείς μου;». Η απάντησή είναι ΟΧΙ. Αυτό μπορεί να σας σοκάρει, να σας θυμώσει, να σας απογοητεύσει και επίσης να προκαλέσει σύγχυση σε πολλούς από εσάς. Οι περισσότεροι βέβαια έχουμε μάθει να πιστεύουμε ακριβώς το αντίθετο — ότι η συγγνώμη είναι το πρώτο βήμα για την αποθεραπεία.
Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΟΜΩΣ ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΣΥΓΧΩΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΣΟΥ ΓΙΑ ΝΑ ΑΙΣΘΑΝΘΕΙΣ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΜΕΣΑ ΣΟΥ ΚΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙΣ ΤΡΟΠΟ ΖΩΗΣ!
Φυσικά και έχω την επίγνωση, ότι αυτό που λέω παρεμβάλλεται στον τρόπο με τον οποίο οι προσφιλείς θρησκευτικές, πνευματικές, φιλοσοφικές, και ψυχολογικές θεωρίες αντιμετωπίζουν το θέμα. Σύμφωνα με την Εβραίο-Χριστιανική ηθική «Το σφάλλειν είναι ανθρώπινο, το συγχωρείν Θεϊκό».
Γνωρίζω, επίσης, ότι πολλοί ειδικοί πιστεύουν ειλικρινά ότι η συγγνώμη είναι όχι μόνο το ΠΡΩΤΟ βήμα, αλλά και συχνά το ΜΟΝΟ βήμα που είναι απαραίτητο για την εσωτερική ειρήνη. Σ αυτό το σημείο η συγγραφέας και ψυχοθεραπεύτρια Susan Forward διαφωνεί πλήρως. Λέει χαρακτηριστικά:
«Στην αρχή της επαγγελματικής μου καριέρας πίστευα και εγώ ότι, το να συγχωρείς τους ανθρώπους που σε πλήγωσαν, ιδιαίτερα τους γονείς σου, αποτελούσε σημαντικό μέρος της διαδικασίας της αποθεραπείας. Συχνά ενεθάρρυνα τους πελάτες μου (πολλοί από τους οποίους είχαν υποφέρει τα πάνδεινα) να συγχωρούν τους απάνθρωπους γονείς, οι οποίοι τους είχαν κακοποιήσει.
Επιπλέον, πολλοί από τους πελάτες μου έρχονταν για θεραπεία, υποστηρίζοντας ότι είχαν ήδη συγχωρήσει τους τοξικούς γονείς τους, αλλά ανακάλυπτα ότι τις περισσότερες φορές αυτοί δεν ένιωθαν καλύτερα από τους υπόλοιπους. Ακόμη έτσι, αισθάνονταν απαίσια για τον εαυτό τους. Ακόμη είχαν ίδια συμπτώματα.
Η συγχώρηση δεν είχε δημιουργήσει κανένα μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα ή κάποια σημαντική αλλαγή στους ίδιους. Είναι επίσης γεγονός, ότι κάποιοι από αυτούς αισθάνονται ακόμη ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ανεπαρκείς. Έλεγαν πράγματα, όπως: « Ίσως δεν τους συγχώρησα αρκετά», «Ο ιερέας μου είπε ότι τους συγχώρησα βαθιά μέσα από την καρδιά μου», ή «Τίποτε δεν μπορώ να κάνω σωστά;».
Χρειάστηκε να εξετάσω λεπτομερώς και επί πολύ χρόνο την έννοια της συγχώρησης. Και τότε άρχισα να αναρωτιέμαι, αν στην πραγματικότητα αυτή θα ΕΜΠΟΔΙΖΕ ή θα ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕ την βελτίωση.
Συνειδητοποίησα ότι στη συγγνώμη υπάρχουν δύο όψεις: η παραίτηση της ανάγκης για εκδίκηση και η απάλειψη της ευθύνης από τους ενόχους. Δεν είχα δυσκολία να αποδεχθώ την ιδέα οι άνθρωποι πρέπει να εγκαταλείπουν την ανάγκη της εκδίκησης. Η εκδίκηση είναι μια πολύ φυσιολογική αλλά αρνητική κινητήριος δύναμη.
Σε ρίχνει στο τέλμα των έμμονων φαντασιώσεων σχετικά με την ικανοποίηση που θα λάβεις μετά την ανταπόδοση του κτυπήματος, δημιουργεί πολλές απογοητεύσεις και δυστυχίες και δουλεύει εναντίον της συναισθηματικής σου υγείας. Ανεξάρτητα από το πόσο γλυκιά μπορεί να φαίνεται στιγμιαίως, η εκδίκηση συνεχίζει να αναμοχλεύει το συναισθηματικό χάος ανάμεσα σε σένα και στους γονείς σου και να καταναλώνει πολύτιμη ενέργεια και πολύτιμο χρόνο.
Το να εγκαταλείψεις την ιδέα της εκδίκησης είναι δύσκολο, είναι όμως φανερό, ότι αποτελεί ένα υγιές βήμα.
Αλλά η άλλη πλευρά της συγχώρησης δεν είναι τόσο ξεκάθαρη. Νομίζω, ότι υπάρχει κάτι λανθασμένο στην διαδικασίας της αναντίρρητης απάλειψης της αποδεδειγμένης ευθύνης κάποιου, ιδιαίτερα όταν αυτός κακομεταχειρίστηκε απάνθρωπα ένα αθώο παιδί. Γιατί, για τα όνομα του Θεού, θα πρέπει να «συγχωρήσεις» έναν πατέρα που σε τρομοκρατούσε και σε κακοποιούσε, κάνοντας την παιδική σου ηλικία πραγματική κόλαση;
Πώς θα πρέπει, υποτίθεται να «παραβλέψεις» το γεγονός, ότι έπρεπε να γυρίζεις σε σπίτι σκοτεινό και ότι έπρεπε να φροντίζεις την αλκοολική μητέρα σου, σχεδόν καθημερινά. Και μήπως θα πρέπει να «συγχωρήσεις» έναν πατέρα που σε βίασε όταν ήσουν επτά ετών;
Όσο περισσότερο το σκεπτόμουν, τόσο περισσότερο κατανοούσα ότι η απάλειψη αυτή ήταν στην πραγματικότητα μία ακόμη μορφή άρνησης: «Αν σε συγχωρήσω, μπορούμε να προσποιούμαστε ότι αυτό που έγινε δεν είναι και τόσο τρομερό». Συνειδητοποίησα ότι αυτή η πλευρά της συγχώρησης, στην ουσία εμπόδιζε πολλούς ανθρώπους από το να ζήσουν όπως ήθελαν οι ίδιοι».
Η παγίδα της συγχώρησης
Ένα από τα πιο επικίνδυνα σημεία της συγγνώμης είναι το ότι υποσκάπτει την ικανότητά σου να απελευθερώσεις τα καταπιεσμένα συναισθήματά σου. Πώς μπορείς να παραδεχθείς το θυμό σου για ένα γονέα τον οποίο έχεις ήδη συγχωρήσει; Η ευθύνη μπορεί αποδοθεί σε δύο μόνο πλευρές: στην εξωτερική, δηλαδή στους ανθρώπους που σε πλήγωσαν ή στην εσωτερική, δηλαδή στον εαυτό σου. Κάποιος θα πρέπει να είναι υπεύθυνος. Έτσι, μπορεί να συγχωρήσεις τους ΓΟΝΕΙΣ σου και σε αντιστάθμισμα να καταλήξεις να μισήσεις τον ΕΑΥΤΟ σου, πράγμα που είναι ακόμη χειρότερο.
Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι πολλοί πελάτες των ψυχοθεραπευτών βιάζονταν να συγχωρήσουν, για να αποφύγουν το μεγαλύτερο μέρος της επώδυνης δουλειάς που απαιτεί η θεραπεία. Πιστεύουν, ότι αν συγχωρήσουν, βρίσκουν τον συντομότερο δρόμο για να αισθανθούν καλύτερα. Μια μερίδα από αυτούς «συγχώρησε», διέκοψε τη θεραπεία και κατέληξε να βυθιστεί ακόμη πιο βαθιά στην κατάθλιψη και στο άγχος.
Πολλοί από αυτούς αγκιστρώνονται στις φαντασιώσεις τους: «Το μόνο που έχω να κάνω είναι να συγχωρήσω και τότε θα θεραπευθώ, θα αποκτήσω θαυμάσια πνευματική υγεία, οι πάντες θα αγαπήσουν τους πάντες, θα αγκαλιαστούμε και επιτέλους, θα είμαστε ευτυχισμένοι».
Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτοί οι άνθρωποι ανακαλύπτουν, ότι η κενή υπόσχεση της συγγνώμης απλώς τους επεφύλασσε πικρότερες απογοητεύσεις. Ορισμένοι από αυτούς ένιωσαν τον πυρετό της υγείας, αλλά αυτό δεν κράτησε για πολύ χρόνο, γιατί τίποτε δεν είχε πραγματικά αλλάξει στον
Οι άνθρωποι ΜΠΟΡΟΥΝ να συγχωρήσουν τους τοξικούς γονείς τους, αλλά πρέπει να το κάνουν στο τέλος — όχι στην αρχή — του συναισθηματικού τους ξεκαθαρίσματος. Οι άνθρωποι χρειάζεται να θυμώνουν γι’ αυτά που τους έχουν συμβεί. Χρειάζονται να θρηνήσουν για το γεγονός, ότι ποτέ δεν είχαν την αγάπη που αναζητούσαν από τους γονείς τους. Χρειάζονται να πάψουν σβήνουν ή να μειώνουν τη ζημιά που τους έχουν κάνει. Πολύ συχνά το «συγχώρησε και ξέχνα» σημαίνει «προσποιήσου ότι δεν συνέβη».
Επίσης, πιστεύω ότι συγχώρηση αρμόζει μόνον όταν οι γονείς έχουν κάνει βήματα για να την ΚΕΡΔΙΣΟΥΝ. Οι τοξικοί γονείς, ιδιαίτερα οι πιο βίαιοι, πρέπει να παραδεχθούν το τι συνέβη, να αναλάβουν την ευθύνη και να δείξουν την προθυμία τους για αλλαγή.
Αν μονόπλευρα συγχωρήσεις τους γονείς σου που εξακολουθούν να σου φέρονται άσχημα, που αρνούνται το μεγαλύτερο μέρος της πραγματικότητας και των συναισθημάτων σου και που συνεχίζουν να προβάλλουν την ενοχή τους επάνω σου, μπορεί να αναστείλεις σοβαρά τη συναισθηματική δουλειά που χρειάζεται να κάνεις.
Αν ο ένας ή και οι δύο γονείς σου έχουν πεθάνει, μπορείς και τότε να επουλώσεις το τραύμα, συγχωρώντας ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΟΥ και ελευθερώνοντας τη συναισθηματική σου τοποθέτηση από τα δεσμά τους.
Στο σημείο αυτό μπορεί να αναρωτιέσαι, και είναι κατανοητό, αν θα παραμείνεις πικραμένος και θυμωμένος σε ολόκληρη την υπόλοιπη ζωή σου, στην περίπτωση που δεν συγχωρήσεις τους γονείς σου. Γεγονός είναι, ότι η αλήθεια είναι ακριβώς αντίθετη.
Αυτό που είδα σε όλα αυτά τα χρόνια είναι ότι η συναισθηματική και πνευματική ειρήνη είναι αποτέλεσμα της απελευθέρωσης του εαυτού σου από τον έλεγχο των τοξικών γονέων σου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να τους έχεις συγχωρήσει. Και ότι η απελευθέρωση μπορεί να έλθει μόνον αφού έχεις επεξεργαστεί τα συναισθήματα της οργής και του θρήνου σου και αφού έχεις τοποθετήσει την ευθύνη στους ΔΙΚΟΥΣ ΤΟΥΣ ώμους, εκεί που πραγματικά ανήκει.
«Είμαι Ενήλικας. Γιατί δεν αισθάνομαι ενήλικας;»
Τα παιδιά των τοξικών γονέων έχουν τόση ανάγκη από την αποδοχή των γονέων τους, ώστε αυτή να τα εμποδίζει να ζήσουν τη ζωή τους, όπως επιθυμούν. Είναι αλήθεια, οι περισσότεροι ενήλικες έχουν κάποια συνεχιζόμενη στενή σχέση με τους γονείς τους.
Αν ρωτηθούν: «Είσαι σε θέση να έχεις τις δικές σου σκέψεις, τα δικά σου συναισθήματα και να κάνεις τις δικές σου ενέργειες χωρίς για κάποιο λόγο να υπολογίζεις τις ελπίδες και τις προσδοκίες των γονέων σου;», λίγοι θα απαντήσουν κατηγορηματικά «ναι». Και είναι αλήθεια, ότι σε μια υγιή οικογένεια η συγχώνευση είναι ως ένα βαθμό απαραίτητη. Βοηθάει να δημιουργείται το συναίσθημα της ένταξης και το αίσθημα της οικογενειακής επικοινωνίας.
Αλλά, ακόμη και στις υγιείς οικογένειες, επίδραση αυτή μπορεί να είναι υπερβολική. Στις δε τοξικές ξεπερνά κάθε όριο. Ορισμένοι αισθάνονται απογοήτευση ή ντροπή, όταν τους λένε ότι μπορεί να είναι με αυτοκαταστροφικό τρόπο συνδεμένοι με τους γονείς τους.
Σε παρακαλώ να θυμάσαι ότι αυτός ο αγώνας, είναι κοινός. Λίγοι είναι οι άνθρωποι που είναι αρκετά εξελιγμένοι, ώστε να έχουν την απόλυτη «κυριαρχία» της ζωής τους και να είναι εντελώς ελεύθεροι από την ανάγκη της αποδοχής των γονέων τους. Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε μετακομίσει από το πατρικό μας σπίτι, αλλά λίγοι από εμάς έχουν φύγει και συναισθηματικά από εκεί.
Υπάρχουν βασικά δύο τύποι συγχώνευσης.
Ο πρώτος προϋποθέτει συνεχή υποχώρηση στους γονείς, με σκοπό τον κατευνασμό τους. Ανεξάρτητα από το ποιες είναι οι ανάγκες και οι επιθυμίες σου, οι ανάγκες και οι επιθυμίες των γονέων σου έρχονται πάντοτε πρώτες.
Ο δεύτερος τύπος προϋποθέτει ακριβώς τις αντίθετες ενέργειες. Μπορεί να είσαι το ίδιο επηρεαζόμενος από τους γονείς σου στην περίπτωση που φωνάζεις, απειλείς και έχεις εντελώς αποξενωθεί από αυτούς. Στην περίπτωση όμως αυτή, όσο αντιφατικό και να σου φαίνεται, οι γονείς σου ασκούν και τότε τεράστιο έλεγχο επάνω στα αισθήματα και στη συμπεριφορά σου. Για όσο διάστημα συνεχίζεις να αντιδράς τόσο έντονα μπροστά τους, τους δίνεις τη δύναμη να σε αναστατώνουν, τους δίνεις τη δύναμη που τους επιτρέπει να σε κατευθύνουν.
Όσοι είναι οι σπόροι ενός ροδιού τόσες και άλλες τόσες είναι οι ευχές μου για την καινούργια Χρονιά!
