Η Σπάρτη σου ’λαχε· αυτή να τιμήσεις

ΠΕΡΙ ΕΥΘΥΜΙΑΣ

Την ψυχική γαλήνη περιορίζει εξίσου το ότι δεν ρυθμίζουμε τις ορμές μας, όπως οι ναυτικοί τα πανιά, έτσι ώστε ν’ αντιστοιχούν προς τις δυνάμεις μας· με τις προσδοκίες που έχουμε αποβλέπουμε σε πολύ μεγάλα πράγματα, κι ύστερα, όταν αποτυγχάνουμε, κατηγορούμε τις θεότητες και τη μοίρα και όχι τη δική μας μωρία.

Δεν είναι, όμως, άτυχος αυτός που θέλει να τοξεύσει με το άροτρό του και να κυνηγήσει τον λαγό καβάλα στο βόδι του, ούτε κάποια κακόβουλη θεότητα αντιτίθεται σε κείνον που δεν μπορεί να πιάσει ελάφια και κάπρους με ψαράδικα καλάθια ή δίχτυα, αλλά από αφέλεια και ανοησία προσπαθούν το αδύνατο. Κι αυτό που φταίει κυρίως είναι η φιλαυτία, που κάνει τους ανθρώπους να λαχταρούν την πρωτιά και τη νίκη στα πάντα και να εμπλέκονται στα πάντα με απληστία. Οι άνθρωποι, δηλαδή, δεν απαιτούν μόνο να είναι ταυτόχρονα και πλούσιοι και μορφωμένοι και ισχυροί και καλοί στα συμπόσια και ευπρόσδεκτοι και φίλοι βασιλέων και άρχοντες πόλεων, αλλά, αν δεν έχουν και σκυλιά και άλογα και ορτύκια και κοκόρια που μπορούν να πάρουν βραβεία, στεναχωριούνται. Ο Διονύσιος ο πρεσβύτερος δεν ήταν ικανοποιημένος που ήταν ο μεγαλύτερος ανάμεσα στους τότε τυράννους, αλλά, επειδή δεν μπορούσε να ψάλει καλύτερα από τον ποιητή Φιλόξενο ή να ξεπεράσει τον Πλάτωνα στη διαλεκτική, οργισμένος και χολωμένος, έριξε τον Φιλόξενο στα λατομεία και, στέλνοντας τον Πλάτωνα στην Αίγινα, τον πούλησε για δούλο.

Ο Αλέξανδρος είχε διαφορετικό χαρακτήρα, και, όταν ο Κρίσων, ο δρομέας, έτρεξε σε αγώνα μαζί του και του φάνηκε πως επιβράδυνε τον ρυθμό του σκόπιμα, αγανάκτησε πολύ.

Σωστά ο Ομηρικός Αχιλλέας είχε πει αρχικά, “κανένας από τους χαλκοχίτωνες Αχαιούς δεν είναι σαν εμένα”, προσθέτοντας: “στον πόλεμο· στους λόγους, όμως, άλλοι είναι καλύτεροι μου”.

Όταν, εξ άλλου, ο Πέρσης Μεγάβυζος ανέβηκε στο εργαστήριο του Απελλή και προσπάθησε ν’ ανοίξει κουβέντα μαζί του περί τέχνης, ο Απελλής τον αποστόμωσε λέγοντας:

“Όσο δεν μιλούσες, φαινόσουν να είσαι κάποιος λόγω του χρυσαφιού και της πορφύρας σου· τώρα όμως ακόμα κι αυτά τα παιδιά που τρίβουν την ώχρα σε περιγελούν για τις ανοησίες σου”

Γι’ αυτό δεν είναι όλα για όλους, αλλά πρέπει κάποιος, υπακούοντας στην Πυθική επιγραφή, να γνωρίσει τον εαυτό του, και μετά να δοθεί σε κείνο το ένα πράγμα για το οποίο η φύση τον έκανε κατάλληλο, και να μη βιάζει τη φύση σέρνοντας τον εαυτό του να μιμείται πότε το ένα είδος ζωής και πότε το άλλο.

Οι δρομείς, φυσικά, δεν στεναχωριούνται επειδή δεν παίρνουν στεφάνια παλαιστών αλλά αγάλλονται και χαίρονται με τα δικά τους.

“Η Σπάρτη σου ’λαχε· αυτή να τιμήσεις!”. (ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ)

Έτσι και ο Σόλων:

Όμως εμείς δεν θ’ ανταλλάξουμε την αρετή μας
για τον πλούτο τους· η αρετή είναι κτήμα σταθερό
ενώ τα χρήματα έχει πότε ο ένας και πότε ο άλλος.

Εκείνοι, δηλαδή, που έχουν σπουδαία γνώμη για όσα κατέχουν οι ίδιοι δεν θα ενοχληθούν απ’ όσα έχουν οι διπλανοί τους. Όπως έχουν όμως τώρα τα πράγματα, δεν περιμένουμε από το κλήμα να κάνει σύκα ούτε από την ελιά να κάνει σταφύλια, αλλά, όταν πρόκειται για τους εαυτούς μας, αν δεν έχουμε ταυτόχρονα τα προτερήματα και των πλούσιων και των μορφωμένων, και των στρατιωτικών και των φιλοσόφων, και των κολάκων κι αυτών που λένε ελεύθερα τη γνώμη τους, και των φειδωλών και των σπάταλων, κακολογούμε τον εαυτό μας, είμαστε δυσαρεστημένοι και τον περιφρονούμε γιατί, νομίζουμε, ζει στερημένα και ταπεινά.

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, ΗΘΙΚΑ