Η Γενεαλογία της Ηθικής είναι ένα πολεμικό έργο του Φρειδερίκου Νίτσε, που άσκησε σημαντική επίδραση στην ιστορία των ιδεών του 20ου αιώνα. Όλες σχεδόν οι φιλοσοφικές τάσεις, θέλοντας και μη, αναγκάστηκαν να τοποθετηθούν πάνω στα ερωτήματα που έθεσε με συγκλονιστικό τρόπο ο Γερμανός φιλόσοφος. Μεταξύ άλλων, η ομολογημένη και ρητή πολεμική πρόθεση του Νίτσε έχει ως στόχο της την λεγόμενη ηθική των δούλων, η οποία αντιπαρατίθεται πολλαπλώς στην ηθική των κυρίων. Οι όροι δούλος και κύριος αναφέρονται στην κατοχή και την αίσθηση της δύναμης, της ισχύος: ο αδύναμος είναι «δούλος», αφού δεν μπορεί να είναι δυνατός, ενώ ο κύριος, ο κάτοχος της δύναμης, περιφρονεί την ηθική του δούλου και προτάσσει μια εγωιστική, προσωπική ηθική, ριζικά διαφορετική. Στη Γενεαλογία της Ηθικής διαβάζουμε:
«Πραγματικά, στους φιλόσοφους είναι κάτι το εντελώς καινούριο αυτή η προτίμηση, αυτή η υπερβολική και εντελώς σύγχρονη εκτίμηση του οίκτου: ως τα τώρα, οι φιλόσοφοι συμφωνούσαν ως προς την α ρ ν η τ ι κ ή αξία του οίκτου. Φτάνει να αναφέρω τον Πλάτωνα, τον Σπινόζα, τον Λα Ροσφουκώ και τον Καντ, αυτά τα τέσσερα τόσο διαφορετικά μεταξύ τους πνεύματα, που όμως συμφωνούσαν σ’ ένα σημείο: στην περιφρόνηση του οίκτου.»
«To να μη μπορούν να πάρουν για πολύ καιρό στα σοβαρά τους εχθρούς τους, τα ατυχήματα τους, κι ακόμα και τα ανοσιουργήματα τους, είναι το χαρακτηριστικό σημάδι των ισχυρών φύσεων, που βρίσκονται στην πληρότητα της ανάπτυξής τους και που έχουν υπεραφθονία από πλαστική, ανανεωτική και θεραπευτική δύναμη, που φτάνει στο σημείο να φέρνει τη λησμονιά.»
Νίτσε
Ας πούμε, οι έννοιες του οίκτου και της λύπησης ήταν όχι μόνο ξένες στην ηθική των αρχαίων Ελλήνων αλλά και απολύτως καταδικαστέες. Η αρχαία, ελληνική και ρωμαϊκή, αρετή για τον Νίτσε ήταν καθαρά πολεμική. Επιδίωκε την προσωπική προβολή, την νίκη, τη διάκριση και την κατάκτηση: ποτέ δεν θα καταδεχόταν να προκαλέσει τον οίκτο ή έστω την συμπόνια των εχθρών. Βασικά ανθρώπινα συναισθήματα εξετάζονται λοιπόν απ” αυτή τη σκοπιά: το ίδιο συναίσθημα δεν εκδηλώνεται με τον ίδιο τρόπο στον δούλο και στον κύριο. Η μνησικακία είναι χαρακτηριστικό των αδύναμων φύσεων. Ο Μιραμπώ, Γάλλος πολιτικός και συγγραφέας, δεν ήταν σε θέση να συγχωρήσει, επειδή ξεχνούσε:
«Ένα καλό παράδειγμα πάνω σ’ αυτό, από τον σύγχρονο κόσμο, είναι ο Μιραμπώ, που δε θυμόταν oύτε τις βρισιές, ούτε τις παλιανθρωπιές, που του έκαναν, και που δεν μπορούσε να συγχωρήσει, μόνο και μόνο γιατί ξεχνούσε. Ένας τέτοιος άνθρωπος, με ένα πέταγμα ξεφορτώνεται από πάνω του πολλά σκουλήκια, που σ’ άλλους μένουν μόνιμα μέσα τους- μόνο σ” αυτούς είναι δυνατό να υπάρξει η αληθινή «αγάπη για τους εχθρούς», αν υποθέσουμε πώς είναι δυνατό να υπάρξει στη γης.»
Οι λεγόμενες ισχυρές φύσεις ασχολούνται συνήθως με πιο σοβαρά και συναρπαστικά πράγματα: το να θυμάσαι αιωνίως και να μισείς, να ετεροκαθορίζεσαι δηλαδή αρνητικά, να γκρινιάζεις και να θεωρείς τους άλλους υπεύθυνους για την κακή σου τύχη, είναι χαρακτηριστικό των δούλων. Η δύναμη είναι κάτι φυσικό και η φύση δεν μπορεί να είναι ούτε ηθική ούτε ανήθικη: ο λύκος δεν μπορεί ηθικά να κατηγορηθεί γιατί είναι λύκος -αυτό θα ήταν πραγματικά αστείο ακόμη και για τα πρόβατα.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου