ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Ἑπτὰ ἐπὶ Θήβας (568-630)

ΑΓ. ἕκτον λέγοιμ᾽ ἂν ἄνδρα σωφρονέστατον
ἀλκήν τ᾽ ἄριστον, μάντιν, Ἀμφιάρεω βίαν·
570 Ὁμολωίσιν δὲ πρὸς πύλαις τεταγμένος
κακοῖσι βάζει πολλὰ Τυδέως βίαν·
τὸν ἀνδροφόντην, τὸν πόλεως ταράκτορα,
μέγιστον Ἄργει τῶν κακῶν διδάσκαλον,
Ἐρινύος κλητῆρα, πρόσπολον Φόνου,
575 κακῶν δ᾽ Ἀδράστῳ τῶνδε βουλευτήριον.
καὶ τὸν σὸν αὖθις † πρὸς μόραν ἀδελφεόν, †
ἐξυπτιάζων ὄνομα, Πολυνείκους βίαν
[δίς τ᾽ ἐν τελευτῇ τοὔνομ᾽ ἐνδατούμενος,]
καλεῖ. λέγει δὲ τοῦτ᾽ ἔπος διὰ στόμα·
580 «Ἦ τοῖον ἔργον καὶ θεοῖσι προσφιλές,
καλόν τ᾽ ἀκοῦσαι καὶ λέγειν μεθυστέροις,
πόλιν πατρῴαν καὶ θεοὺς τοὺς ἐγγενεῖς
πορθεῖν, στράτευμ᾽ ἐπακτὸν ἐμβεβληκότα;
μητρός τε πηγὴν τίς κατασβέσει δίκη;
585 πατρίς τε γαῖα σῆς ὑπὸ σπουδῆς δορὶ
ἁλοῦσα πῶς σοι ξύμμαχος γενήσεται;
ἔγωγε μὲν δὴ τήνδε πιανῶ χθόνα,
μάντις κεκευθὼς πολεμίας ὑπὸ χθονός.
μαχώμεθ᾽, οὐκ ἄτιμον ἐλπίζω μόρον.»
590 τοιαῦθ᾽ ὁ μάντις ἀσπίδ᾽ εὐκήλως ἔχων
πάγχαλκον ηὔδα· σῆμα δ᾽ οὐκ ἐπῆν κύκλῳ.
οὐ γὰρ δοκεῖν ἄριστος, ἀλλ᾽ εἶναι θέλει,
βαθεῖαν ἄλοκα διὰ φρενὸς καρπούμενος,
ἐξ ἧς τὰ κεδνὰ βλαστάνει βουλεύματα.
595 τούτῳ σοφούς τε κἀγαθοὺς ἀντηρέτας
πέμπειν ἐπαινῶ. δεινὸς ὃς θεοὺς σέβει.

ΕΤ. φεῦ τοῦ ξυναλλάσσοντος ὄρνιθος βροτοῖς
δίκαιον ἄνδρα τοῖσι δυσσεβεστέροις.
ἐν παντὶ πράγει δ᾽ ἔσθ᾽ ὁμιλίας κακῆς
600 κάκιον οὐδέν, καρπὸς οὐ κομιστέος.
[ἄτης ἄρουρα θάνατον ἐκκαρπίζεται.]
ἢ γὰρ ξυνεισβὰς πλοῖον εὐσεβὴς ἀνὴρ
ναύτῃσι θερμοῖς καὶ πανουργίᾳ τινὶ
ὄλωλεν ἀνδρῶν σὺν θεοπτύστῳ γένει,
605 ἢ ξὺν πολίταις ἀνδράσιν δίκαιος ὢν
ἐχθροξένοις τε καὶ θεῶν ἀμνήμοσιν,
ταὐτοῦ κυρήσας ἐκδίκως ἀγρεύματος,
πληγεὶς θεοῦ μάστιγι παγκοίνῳ ᾽δάμη.
οὕτως δ᾽ ὁ μάντις, υἱὸν Οἰκλέους λέγω,
610 σώφρων δίκαιος ἀγαθὸς εὐσεβὴς ἀνήρ,
μέγας προφήτης, ἀνοσίοισι συμμιγεὶς
θρασυστόμοισιν ἀνδράσιν βίᾳ φρενῶν,
τείνουσι πομπὴν τὴν μακρὰν πάλιν μολεῖν,
Διὸς θέλοντος ξυγκαθελκυσθήσεται.
615 δοκῶ μὲν οὖν σφε μηδὲ προσβαλεῖν πύλαις,
οὐχ ὡς ἄθυμον οὐδὲ λήματος κάκῃ,
ἀλλ᾽ οἶδεν ὥς σφε χρὴ τελευτῆσαι μάχῃ,
εἰ καρπὸς ἔσται θεσφάτοισι Λοξίου·
φιλεῖ δὲ σιγᾶν ἢ λέγειν τὰ καίρια.
620 ὅμως δ᾽ ἐπ᾽ αὐτῷ φῶτα, Λασθένους βίαν,
ἐχθρόξενον πυλωρὸν ἀντιτάξομεν·
γέροντα τὸν νοῦν, σάρκα δ᾽ ἡβῶσαν φύει,
ποδῶκες ὄμμα, χειρὶ δ᾽ οὐ βραδύνεται
παρ᾽ ἀσπίδος γυμνωθὲν ἁρπάσαι δόρυ.
625 θεοῦ δὲ δῶρόν ἐστιν εὐτυχεῖν βροτούς.

ΧΟ. κλύοντες θεοὶ δικαίας λιτὰς [ἀντ. γ]
ἡμετέρας τελεῖθ᾽, ὡς πόλις εὐτυχῇ,
δορίπονα κάκ᾽ ἐκτρέποντες ‹ἐς› γᾶς
ἐπιμόλους· πύργων δ᾽ ἔκτοθεν βαλὼν
630 Ζεύς σφε κάνοι κεραυνῷ.

***

ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ
Τώρα έρχομαι στον έχτον, άνθρωπο με γνώση
κι αντρεία ξεχωριστή, τον Αμφιάραο μάντη·
570 αυτός στημένος μπρος στην πύλη Ομολωίδα
μ᾽ ένα σωρό βρισιές φορτώνει τον Τυδέα,
το φονιά, που τη χώρα του έφερε άνω κάτω,
τον πιο μεγάλο του κακού δάσκαλο στ᾽ Άργος,
του θανάτου υπουργό, της Ερινύας κλητήρα,
το σύμβουλο, για τα κακά όλ᾽ αυτά, του Αδράστου.
Κι έπειτα πάλι βλέποντας τον αδερφό σου,
με μάτια ανάστροφα του κράζει: «Πολυνείκη»
—χωρίζοντας σε δυο στο τέλος τ᾽ όνομά του—
και τέτοια λέει το στόμα του· «είν᾽ αυτό πράμα
580 που να το στρέγουν οι θεοί; κι είναι τιμή σου
για να τ᾽ ακούν οι απόγονοι και να το λένε,
πως ξένον έφερες στρατό για να ρημάξεις
τη χώρα των πατέρων σου και τους θεούς της;
ποιά δίκη, πες, τα δάκρυα μάνας θα στεγνώσει;
και πώς την πατρική σου γη, εχθροπατημένη
εξ αφορμής σου, με το μέρος σου πια θα ᾽χεις;
Αλήθεια εγώ θενα παχύνω αυτό το χώμα
κάτω απ᾽ τη γη την εχθρική κρυμμένος μάντης·
μα εμπρός! κι ελπίζω να μην πέσω δίχως δόξα.
590 Τέτοια έλεγε, χωρίς επίδειξες κρατώντας
την ολόχαλκη ασπίδα του· κι ούτε κανένα
σημάδι ήταν επάνω της· γιατί δε θέλει
να φαίνεται ξεχωριστός, μα να ᾽ναι αλήθεια
βαθύ καρπολογώντας μες στο νου του αυλάκι,
απ᾽ ούθε οι καλοστόχαστες βουλές βλασταίνουν.
Σ᾽ αυτόν αντίκρυ φρόνιμους κι αντρείους να στείλεις
—η γνώμη μου είναι— αντίπαλους· γιατ᾽ όποιος
σέβεται τους θεούς, να τον φοβάσαι πρέπει.

ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Αλίμονο, ποιά τύχη σμίγει εδώ στον κόσμο
τον δίκαιο άνθρωπο μαζί με τους πιο ανόμους!
Σαν την κακή τη συντροφιά χειρότερο άλλο
δεν είναι σε καμιά δουλειά, και να σοδέψεις
600 μην καρτεράς καρπό απ᾽ αυτή· απ᾽ τα χωράφια
της αμαρτίας θάνατος καρπολογιέται.
Αν ένας θεοφοβούμενος στο ίδιο καράβι
βρεθεί με ναύτες έτοιμους για κάποιο κρίμα,
πάει, χάθηκε μαζί με την αντίθετη φάρα.
Κι αν ζει, αυτός δίκαιος άνθρωπος, με συντοπίτες
εχθρόξενους και που θεό δε λογαριάζουν,
θα πάει χαμένος άδικα μες στο ίδιο δίχτυ
κι απ᾽ το ίδιο χτύπημα θεού, που όλους θενά ᾽βρει.
Έτσι τώρα κι αυτός του Οϊκλέα ο γιος ο μάντης,
610 φρόνιμος άντρας, δίκαιος, ευσεβής κι αντρείος,
μέγας προφήτης, μια που δίχως να το θέλει,
με ανόσιους, αυθαδόστομους έσμιξ᾽ ανθρώπους,
που τραβούν το μακρύ να πάρουν δρόμο πίσω,
μες στα ίδια δίχτυα θα συρθεί — αν θεός θέλει.
Μα εγώ φοβούμαι πως αυτός ούτε θα ορμήσει
στις πύλες καν, κι όχι γιατί του λείπει αντρεία
και δεν το λέει η καρδιά του, μα γιατί το ξέρει
πως άφευχτα νεκρός στη μάχη θενά πέσει,
αν του Απόλλωνα οι χρησμοί δεν είναι στείροι,
και ξέρει ή να σωπαίνει, ή τα πρεπά να λέει.
Μα όπως και να ᾽ναι, αντίκρυ και σ᾽ αυτόν θα στήσω
620 εχθρόξενο φρουρό της πύλης, το Λαστένη,
γέρο στο νου, μα έχει κορμί παλληκαρίσιο,
γρηγορόδρομο μάτι κι όχι οκνό το χέρι
ν᾽ αρπά του εχθρού τ᾽ απόσκεπα με το κοντάρι.
Μα δώρο του θεού στον πόλεμο είναι η νίκη.

ΧΟΡΟΣ
Δώστε στην πόλη μας τη νίκη εσείς, θεοί,
τα δίκια μας ακούοντας παρακάλια
και στρέψετ᾽ όλη του πολέμου την οργή
σ᾽ αυτών, που πλάκωσαν τη γη μου, τα κεφάλια·
τον κεραυνό του ο Δίας ας ρίξει
630 έξω απ᾽ τους πύργους και να τους συντρίψει.

Εστία: Η Θεά πίσω από τους Θεούς

Η Εστία είναι το κέντρο, το αόρατο κέντρο πίσω από οποιαδήποτε κοινωνική, θρησκευτική και τελετουργική έκφραση. Είναι η φλόγα που συγκεντρώνει, τόσο σε αφηρημένο πνευματικό όσο και σε συγκεκριμένο υλικό επίπεδο. Είναι η αέναη διαδικασία της επιστροφής στο κέντρο και της προώθησης στην περιφέρεια, σε αναζήτηση νέας πνευματικής τροφής και δράσης. Είναι το σημείο συγκέντρωσης των ανθρώπινων υπάρξεων γύρω από την φωτιά του πνεύματος, στην νύχτα της ερήμου, απαλλαγμένη από την πολυπλοκότητα της υλικής έκφρασης. Είναι η καρδιά, το άφατο σημείο συγκέντρωσης όλων των θεών. Είναι η θεά πίσω από τους θεούς.

Η θεά Εστία στην Μυθολογία

 

Στην μυθολογία η Εστία περιγράφεται ως θεά της εστίας του οίκου, της φωτιάς που έκαιγε σε κάθε οικία στην αρχαία Ελλάδα και την Ρώμη, όπου είναι γνωστή ως Βέστα. Είναι η θεά που λάμβανε τις πρώτες προσφορές σε κάθε θυσία του οίκου. Γλυκό κρασί ήταν η χοή στο όνομά της και σε εκείνη αφιερωνόταν το πλουσιότερο τμήμα της διατροφής της οικογένειας. Η φωτιά της εστίας στον οίκο δεν επιτρεπόταν να αποκαλυφθεί δημόσια, παρά μόνον με τελετουργικό τρόπο. Αν και δεν μαρτυρείται κάποια γνωστή δημόσια λατρεία, λατρευόταν σε κάθε ναό, ανεξάρτητα από την θεότητα στην οποία ήταν αφιερωμένος ο ναός. Ήταν θεά ευγενική, διακριτική, θεά που συγχωρούσε και η φύση της ήταν παθητική, μη συγκρουσιακή.

 

Η Εστία είναι θεά της πρώτης γενιάς Ολυμπίων. Είναι η μεγαλύτερη κόρη των Τιτάνων Ρέας και Κρόνου, και αδελφή του Δία, του Ποσειδώνα, της Δήμητρας, της Ήρας και του Άδη. Αμέσως μετά την γέννησή τους, ο Κρόνος κατάπιε όλα τα παιδιά του (με πρώτη την Εστία) εκτός από το τελευταίο και νεότερο, τον Δία, ο οποίος τον ανάγκασε να βγάλει τα υπόλοιπα παιδιά από μέσα του και στην συνέχεια ξεκίνησε πόλεμο εναντίον του, την περίφημη Τιτανομαχία. Όντας η πρώτη που κατάπιε και η τελευταία που εξέμεσε ο Κρόνος, η Εστία έγινε ταυτόχρονα η πρεσβύτερη και η νεότερη κόρη. Αυτή η μυθική αντιστροφή βρίσκεται στον Ομηρικό Ύμνο για την Αφροδίτη (700 ΠΚΕ).

Η Εστία, απορρίπτοντας τα γαμήλια δώρα του Ποσειδώνα και του Απόλλωνα, ορκίζεται αιώνια αγνότητα. Απαρνείται τις αξίες της Αφροδίτης και κατά κάποιο τρόπο γίνεται το αγνό, οικιακό συμπληρωματικό ή το αντίθετό της. Η Εστία αναλαμβάνει το καθήκον να τρέφει και να συντηρεί τις φλόγες της ολύμπιας εστίας με τα πύρινα αναλώματα των θυσιαστικών σφαγίων που προσφέρονταν στους θεούς. Όταν μαγειρευόταν τροφή ή και όταν γινόταν προσφορά στο θυσιαστήριο, ήταν η πρώτη που δεχόταν την λατρεία, «…ανάμεσα σε όλους τους θνητούς, ήταν η πρώτη των θεαινών».
 

Η ολύμπια θέση της Εστίας παρουσιάζεται διφορούμενη. Στην Αθήνα, «στην εποχή του Πλάτωνα», σημειώνει ο καθηγητής φιλοσοφίας Κένεθ Ντόρτερ (Kenneth Dorter), «υπήρχε διαφορά στον κατάλογο των δώδεκα κύριων θεών, ως προς το αν συμπεριλαμβανόταν μαζί με τους υπόλοιπους έντεκα η Εστία ή ο Διόνυσος. Στον βωμό στην Αρχαία Αγορά, για παράδειγμα, περιλαμβανόταν η Εστία, αλλά στην ανατολική ζωφόρο του Παρθενώνα απεικονιζόταν ο Διόνυσος».

 

Η παράλειψη της Εστίας από καταλόγους των δώδεκα Ολυμπίων θεωρείται μερικές φορές απεικόνιση της παθητικής, μη συγκρουσιακής φύσης της, καθώς αποδίδει την ολύμπια έδρα της στον Διόνυσο, αποτρέποντας την ουράνια σύγκρουση. Η Εστία ήταν γνωστή για την καλοσύνη της, αλλά δεν υπάρχει αρχαία πηγή ή μύθος που να περιγράφει την παραίτηση ή την απομάκρυνσή της από τον Όλυμπο. Ο καθ. φιλολογίας Βάλτερ Μπάρκερτ (Walter Burkert) σημειώνει: «Δεδομένου ότι η φυσική εστία είναι αμετακίνητη, η θεά Εστία δεν είναι σε θέση να λάβει μέρος ακόμα και στην πομπή των θεών, πόσο μάλλον στις άλλες διαμάχες των Ολυμπίων». Το μυθογραφικό της πλαίσιο, ως πρωτότοκη, αιτιολογεί την παράδοση που θέλει να δέχεται η θεά πρώτη το μερίδιο οποιασδήποτε θυσίας («η Εστία προηγείται»).

Οι μυθολογικές ασάφειες για την Θεά συνδυάζονται με τα απροσδιόριστα χαρακτηριστικά της, τον χαρακτήρα και την εικονογραφία της. Ταυτίζεται με την εστία ως φυσικό αντικείμενο και τις αφαιρετικές ιδέες της κοινότητας και της οικογενειακής ζωής, αλλά οι απεικονίσεις της είναι σπάνιες. Στην κλασική ελληνική τέχνη απεικονίζεται ενίοτε ως γυναίκα, απλά και σεμνά ενδεδυμένη με ένα πέπλο στο κεφάλι. Μερικές φορές απεικονίζεται με ραβδί στο χέρι ή με μεγάλη φωτιά. Κάθεται σε απλό ξύλινο θρόνο με λευκό μάλλινο μαξιλάρι και χωρίς εμβλήματα. Σε κάποιες αφηγήσεις αναφέρεται ότι η Εστία δεν κατείχε θρόνο, σε άλλες ότι παρέδωσε τον θρόνο της στον Διόνυσο. Η παράδοση του θρόνου υποδεικνύει την εξελικτική διαδοχή της δύναμης στο μυθολογικό πλαίσιο, στρέφοντας παράλληλα την προσοχή μας στο γεγονός της διασύνδεσής της με τον Διόνυσο, την νεότερη θεότητα με την πολύμορφη εξωστρεφή δράση στον κόσμο των θεών και των ανθρώπων. Η θεά εκτός του Διονύσου παρουσιάζει και μια σχέση με τον Ερμή.

 

Μια σύντομη και περιεκτική αφήγηση της θέσης της θεάς και της σχέσης της με τον Ερμή, τον αγγελιαφόρο των θεών, βρίσκουμε στον Ομηρικό Ύμνο 24, Προς την Εστία:

Εσύ Εστία, που στα ψηλά δώματα όλων των αθάνατων θεών και των ανθρώπων που
βαδίζουν στη γη κάτω, αθάνατη έδρα σού ‘τυχε αξίωμα πρεσβυτικό,
ωραίο βραβείο να ‘χεις και τιμή. Γιατί χωρίς εσένα οι θνητοί δεν κάνουνε συμπόσια,
όπου κανείς με πρώτη και τελευταία την Εστία, να μην αρχίζει την σπονδή με οίνο μελίγευστο. 

Και Συ εμένα γιε του Δία και της Μαίας, Αργειφόντη αγγελιαφόρε των μακαρίων,
χρυσόραβδε δότη αγαθών, Συ ο ελεήμων βοήθησε μαζί με τη σεμνή και
αγαπημένη Εστία, γιατί και οι δύο εσείς στων ανθρώπων μένετε τα ωραία δώματα
με φιλική ανάμεσά σας διάθεση και τα έργα τους γνωρίζοντας, τους ανταμείβετε με νου και ήβη.

«Χαίρε του Κρόνου θυγατέρα εσύ και ο χρυσόραβδος Ερμής.
Αλλά εγώ εσάς και με άλλη μου ωδή θα υμνήσω».

 

Η Λατρεία της θεάς

 

Το όνομα της θεάς σημαίνει «εστία, τζάκι, βωμός», οίκος ή οικογένεια. «Μια πρώιμη μορφή ναού είναι η εστία της οικίας. Οι πρώτοι ναοί στον Δρήρο και τον Πρινιά στην Κρήτη είναι αυτού του τύπου, όπως και ο ναός του Απόλλωνα στους Δελφούς, που είχε πάντα στο εσωτερικό του εστία». Επίσης, υπήρχε στο μυκηναϊκό μέγαρο κεντρική εστία, όπως και στην ομηρική αίθουσα του Οδυσσέα στην Ιθάκη. Κατά τον ίδιο τρόπο ήταν η εστία της κοινότητας και του τελετουργικού της κοσμικής διακυβέρνησης στο μεταγενέστερο ελληνικό πρυτανείο.

 

Το όνομα και οι λειτουργίες της Εστίας δείχνουν την σημασία της για την κοινωνική, θρησκευτική και πολιτική ζωή της αρχαίας Ελλάδας. Ήταν σημαντική για την θαλπωρή της φωτιάς, την παρασκευή τροφίμων, καθώς και την ολοκλήρωση των θυσιών που προσφέρονταν στις θεότητες. Στις θυσίες, η Εστία ήταν ο «συνήθης αποδέκτης της προκαταρκτικής θυσίας». Σε ό,τι αφορά στην διασύνδεσή της με την διονυσιακή λατρεία, θα πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι της προσφέρονταν οι πρώτες και οι τελευταίες σπονδές κρασιού σε κάθε γιορτασμό. Το δικό της θυσιαστικό ζώο ήταν ο κατοικίδιος χοίρος.

Η αποτυχία στην διατήρηση του πυρός στην οικιακή εστία αντιπροσώπευε την αποτυχία της φροντίδας για την οικογένεια. Η αποτυχία στην συντήρηση της φωτιάς της Εστίας στο ναό ή στο ιερό της ήταν παράβαση καθήκοντος για όλη την κοινότητα. Η φωτιά της εστίας σβήνει μόνο τελετουργικά και εφόσον υπάρχει ανάγκη και το νέο άναμμά της θα πρέπει να συνοδεύεται από τελετουργίες ολοκλήρωσης, εξαγνισμού και ανανέωσης, συγκρίσιμα με τα τελετουργικά και υποδηλώσεις της αιώνιας φλόγας και της λυχνίας του ιερού.

 

Η λατρεία της Εστίας λάμβανε χώρα σε δημόσια κτίρια τόσο των μητροπόλεων όσο και των αποικιών τους, στα οποία έκαιγε εξαγνιστικά η άσβεστη εστία. Ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς μαρτυρεί ότι το πρυτανείο της ελληνικής πόλης-κράτους ή της κοινότητας ήταν το ιερό της Εστίας, στο οποίο υπηρετούσαν ως δημόσιοι λειτουργοί οι ισχυρότεροι αξιωματούχοι. Οι μαρτυρίες για το λατρευτικό ιερατείο της είναι εξαιρετικά σπάνιες και οι περισσότερες ανάγονται στην εποχή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η αρχαία Σπάρτη στην συγκεκριμένη περίοδο μας προσφέρει μαρτυρίες για γυναίκες που έφεραν τον ιερατικό τίτλο Εστία. Άλλη μαρτυρία έρχεται από την Χαλκίδα για μια κόρη της τοπικής αριστοκρατίας με τον ίδιο τίτλο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η τεκμηριωμένη άποψη ότι στο θέατρο του Διονύσου, κατεξοχήν επίκεντρο της διονυσιακής λατρείας, ένα τμήμα των ιερατικών θέσεων ήταν προορισμένο για τις ιέρειες της Εστίας Λιβία και Ιουλία. Επίσης, ιερέας στην Δήλο ήταν αφιερωμένος στην Εστία του Αθηναϊκού Δήμου και στην Ρώμη.

 

Η λατρεία της Εστίας ως Βέστα αναπτύχθηκε με ιδιαίτερο τρόπο στην Ρώμη, της οποίας ο ναός ήταν το μόνο ιερό με κυκλικό σχήμα και οροφή, για να προστατεύεται η ιερή φλόγα. Οι Ρωμαίοι πίστευαν ότι η ιερή φλόγα αντιπροσωπεύει το κράτος τους και ήταν σημαντικό να την διατηρούν άσβεστη, όπως επικρατούσε και η πίστη ότι έκφραζε το πυρ των ηφαιστείων, καθώς και τον κύκλο της ζωής και της φύσης. Η Βέστα, σε αντίθεση με την Εστία, αναφερόταν στο τέλος όλων των προσευχών κι όχι στην αρχή.

 

Η φλόγα της Εστίας φυλασσόταν από έξι ιέρειες, τις αποκαλούμενες Εστιάδες. Κάθε Εστιάδα θεωρούνταν κόρη του κράτους και υπηρετούσε την θεά 30 χρόνια. Η επιλογή τους γινόταν συνήθως κατά την προσχολική ηλικία και μεταφέρονταν στο ιερό της Εστίας, όπου μυούνταν στις διάφορες βαθμίδες μέχρι να αποκτήσουν το δικαίωμα φύλαξης της φλόγας.

Οι πολιτικές λειτουργίες της Εστίας μαρτυρούνται από τα αναρίθμητα αναθηματικά ιερά της στον δημόσιο χώρο και από τους κοσμικούς μάλλον παρά θρησκευτικούς τίτλους που χρησιμοποιούνταν από τους δημόσιους λειτουργούς που εμπλέκονταν με την λατρεία της.

 

Παρόλο που η ορφική λατρεία φαίνεται να διαθέτει παρόμοια με την Ησιόδεια γενεαλογία για την Εστία (βλ. Ορφικά, Fragmenta 202), ο συγγραφέας του Παπύρου του Δερβενίου παραπέμπει σε ένα ποίημα, στο οποίο ο Ορφέας την ταυτίζει με την Δήμητρα, την Δηώ, την Ρέα, την Γη και την Μητέρα (Ορφικοί Ύμνοι, 14i). Ο ύμνος στην Μητέρα των Θεών αναφέρει ότι αυτή η θεά είναι επίσης γνωστή ως Εστία (Ορφικοί Ύμνοι, 27,9 + n). Από αυτή την άποψη, για τους Ορφικούς η Εστία και η λατρεία της ταυτίζεται με την Μεγάλη Μητέρα, την Μητέρα-Γη και τα υποχθόνια πυρά της, που συντηρούν και γεννούν με την θερμότητά τους την ζωή.

 

Θα περίμενε κανείς ότι εξαιτίας του ήπιου χαρακτήρα της να μην συνδέεται με τελετουργίες αποτροπαϊκού χαρακτήρα. Ωστόσο, η βοτανική μαρτυρία υποδεικνύει ότι είχε σχέση με την φύλαξη και την αποτροπή, μέσω της οικιακής τελετουργίας του φαρμακού. Σύμφωνα με μια μαρτυρία που μας έρχεται από την Χαιρώνεια, για παράδειγμα, ο δήμαρχος ή ο αρχηγός κάθε οίκου τελούσε αποτροπαϊκή τελετή, κατά την οποία εκδιωκόταν η πείνα. Χτυπούσαν έναν σκλάβο με ραβδιά «άγνου» (agnus castus), της κοινής μας λυγαριάς, και τον εκδίωκαν από τον οίκο φωνάζοντας, «Έξω η πείνα, μέσα η ευημερία και η υγεία».

 

Ήταν αφιερωμένη η λυγαριά στην θεά Εστία, η Άγνος η κοινή, ή Άγνος ο αγνός της οικογένειας των Ιεροβοτανοειδών (Verbenaceae), παραδοσιακό φυτό στην Ελλάδα και την Ιταλία, που χρησιμοποιείται επίσης και στην Αφρική.

 

Κατά την αρχαιότητα η λυγαριά θεωρείτο αντιαφροδισιακή, εξ ου και η ονομασία «άγνος», που την συνδέει με την Εστία. Ο Πλίνθιος ο Πρεσβύτερος στο έργο του Φυσική Ιστορία αναφέρει την χρήση του άνθους και των φύλλων ως υπόστρωμα από τις γυναίκες «για να κατευνάσουν την θέρμη του πόθου» στη διάρκεια των Θερμοφορίων, όταν οι Αθηναίες εγκατέλειπαν την κλίνη του συζύγου, προκειμένου να μείνουν τελετουργικά αγνές.

 

Η Θεά ως Ψυχολογικό Αρχέτυπο

 

Στον Πλάτωνα, στον τελευταίο μύθο της Πολιτείας αλλά και στον Κρατύλο σχετικά με την ετυμολογία των θεϊκών ονομάτων, αναφέρεται η Εστία ως «Ουσία», «Ωσία», και σχετίζεται με την κίνηση, την ώθηση, αλλά και ως «Εσσία», δηλαδή σταθερή. Σταθερότητα και ακινησία επομένως είναι τα χαρακτηριστικά της σε ένα πρώτο επίπεδο, μιας και σχετίζεται με αξίες αιώνιες και αμετάβλητες, πρωταρχικές και αρχετυπικές. Ωστόσο σε ένα ανώτερο επίπεδο παράγει διαρκώς τις πρώτες αιτίες που πρόκειται να εκδηλωθούν στο πεδίο της μορφής.

 

Στο αρχαιοελληνικό γεωκεντρικό μοντέλο αντικατοπτρίζεται μια βασική ψυχολογική κατάσταση. Οι άνθρωποι βιώνουν τον κόσμο περιστρεφόμενοι γύρω από τον εαυτό τους. Συχνά επωφελής ψυχολογικά, η συγκεκριμένη αντίληψη αυτή τοποθετεί τον εαυτό στο επίκεντρο της δραματικής ζωής του ατόμου και παρέχει μεγαλύτερη αίσθηση ότι το σπίτι μας είναι το δέρμα μας. Αυτή η επικεντρωμένη αίσθηση της ζωής αντικατοπτρίζεται στην κοινωνική συμπεριφορά των ανθρώπων. Η αντικατάσταση της Μητέρας-Γης Εστίας από τον ηλιακό Διόνυσο στον Όλυμπο και η μεταγενέστερη μετατόπιση από την γεωκεντρική στην ηλιοκεντρική άποψη, λειτούργησε εν μέρει ως ένα είδος ψυχικής ανισορροπίας για την ανθρώπινη ψυχολογία.

 

Το ενδιαφέρον και η φροντίδα της θεάς για το πυρ της εστίας αντικαταστάθηκε σε μεγάλο βαθμό από το διονυσιακό εξωστρεφές πνεύμα και την απολλώνια λατρεία του φωτός. Η αλλαγή αυτή επέτρεψε μια τεράστια οριζόντια επέκταση στον ανθρώπινο πολιτισμό και την διανόηση, αλλά η εσωτερική διάσταση της σύνδεσης με το βαθύ κέντρο χάθηκε. Η απουσία της Εστίας άφησε ένα κενό στο κέντρο της ανθρώπινης ύπαρξης, το οποίο οι άνθρωποι προσπαθούν να αναπληρώσουν, τις περισσότερες φορές ανεπιτυχώς, με αναζητήσεις έξω από τον εαυτό τους.

 

O Καρλ Γκούσταβ Γιούνγκ (C. G. Jung) πίστευε ότι η οικοδόμηση μιας σύνδεσης με το κέντρο της ανθρώπινης προσωπικότητας ήταν μία από τις μεγάλες ανάγκες της σύγχρονης εποχής.
 

Η ψυχολόγος και συγγραφέας Ζαν Μπολέν (Jean Bolen) περιγράφει το αρχέτυπο της θεάς ως εξής: «Είναι ένα αρχέτυπο του εσωτερικού κέντρου. Είναι το ακίνητο σημείο που δίνει νόημα στη δράση…». Όταν συνδέεται κανείς με το κέντρο, συνδέεται και με το ακίνητο σημείο της υπέρτατης ισορροπίας. Τούτο γιατί το κέντρο οποιουδήποτε συστήματος είναι ενεργητική, ελκτική δύναμη για όλα τα περιεχόμενα του συστήματος. Όταν είναι αρκετά ισχυρό τότε έλκει όλα τα στοιχεία που περιγράφουν το σύστημα προς το μέρος του. Η συγκεκριμένη δυναμική παρουσιάζεται αφ εαυτού τόσο στην ψυχή, όσο και στον εξωτερικό κόσμο.

 

Ο Καρλ Γιούνγκ αναφέρει ότι ο Εαυτός υπηρετεί ως οργανωτικό κέντρο της προσωπικότητας. Διασκορπισμένα συμπλέγματα, αρχέτυπα και μνήμες έλκονται προς την κατεύθυνση της υπηρεσίας του Εαυτού, όταν το κέντρο διαθέτει επαρκή δύναμη. Η ενεργοποίηση της αρχετυπικής Εστίας μέσα μας εγκαθιδρύει μια υγιή και δονούμενη ψυχή. Όταν το ψυχικό κέντρο είναι αδύναμο, τα εσωτερικά συμπλέγματα και οι αρχετυπικές μορφές αυτονομούνται και συγκρούονται εσωτερικά, κατακερματίζοντας την δύναμη του Εγώ.

 

Συνήθως η εσωτερική έλλειψη ψυχικής σύνδεσης με το κέντρο της ύπαρξης ωθεί αναπόφευκτα το άτομο στην εξωτερική αναζήτηση δύναμης και οικονομικής συσσώρευσης. Πολλές φορές η μόνη ψυχολογική εξισορρόπηση ενός τέτοιου ατόμου περνά μέσα από την διαρκή συσσώρευση.
 

Υπάρχει μια θεώρηση ότι τα παιδιά έρχονται στην ζωή με ενεργοποιημένη την αίσθηση της εσωτερικής τους ενότητας. Αν, όμως, ο πολιτισμικός μύθος δεν παρέχει και δεν υποστηρίζει την εικόνα του κέντρου, αυτή η εσωτερική ενότητα μπορεί να χαθεί κατά την διαδικασία της ενηλικίωσης.

 

Χρειάζεται να κατανοήσουμε ότι η ισορροπία δεν διαταράσσεται από την διονυσιακή ή την απολλώνια επίδραση στα ψυχικά περιεχόμενα. Αντιθέτως, είναι απαραίτητες όψεις που συνεισφέρουν στην διεύρυνση της συνείδησης και στην ανθρώπινη εξελικτική πορεία. Η Εστία προσέφερε την ολύμπια θέση της στον Διόνυσο, διότι τα εσωτερικά πυρά της έπρεπε να βρουν έκφραση στην εξωτερική πραγματικότητα, κάτι που την συνδέει αναπόσπαστα με τον θεό της πνευματικής έκστασης. Όπως ιδιάζουσα είναι και η σύνδεσή της με τον θεό που κυβερνά την διάνοια, τον Ερμή. Ο φιλόσοφος και ανθρωπολόγος Ζαν Πιερ Βερνάν (Jean-Pierre Vernant) σημειώνει: «Αυτή πάντως η αμοιβαία φιλία δεν στηρίζεται ούτε στους δεσμούς του αίματος ή του γάμου, ούτε στην προσωπική εξάρτηση. Ανταποκρίνεται σε μια λειτουργική συγγένεια».

 

Η στενή τους σχέση αποδίδεται στο γεγονός ότι και οι δύο θεότητες έχουν κυρίαρχο ρόλο προστάτη στο πάνθεον. Η Εστία προστατεύει τον οίκο, την κοινότητα, την πόλη, ενώ ο Ερμής είναι προστάτης των οδών, των υπαίθριων τόπων, και γι’ αυτό οι Ερμές, οι στήλες του εξαπλώνονται σε όλα τα μονοπάτια για να προστατεύουν τους οδοιπόρους. Στον συμβολισμό αυτής της σχέσης μπορούμε να αντιληφθούμε την ένωση της αρσενικής με την θηλυκή αρχή, μέσω των συμβόλων των στηλών και του κύκλου.

 

Σε ένα άλλο επίπεδο, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι η Εστία αντιπροσωπεύει την κεντρομόλο τάση, ενώ ο Ερμής είναι αυτός που κινείται προς την περιφέρεια. Η Εστία είναι η σύνδεση του ατόμου με το κέντρο, αυτό που θεωρεί σπίτι. Ο Ερμής είναι η τάση του ατόμου για έξω, για την κίνηση, το ταξίδι, την φυγή, όπως και για επικοινωνία με την περιφέρεια.

 

Η Εστία συντελεί στο να χτιστεί βήμα-βήμα η αυτοσυνείδηση. Αυτό γίνεται σε σχέση με το εσωτερικό κέντρο της ατομικής μας ύπαρξης (την αντίληψη του εγώ), που ίσως είναι και η αφετηρία συνειδητοποίησης της επαφής μαζί της. Η αίσθηση της συνέχειας και της σύνδεσης με την αφετηρία μας παρέχει σταθερή επίγνωση της εσωτερικής μας ταυτότητας, κάτι που ανοίγει τον δρόμο προς την αυτογνωσία. Η ίδια αυτή επίδραση δημιουργεί μια θέρμη εσωτερική, ένα ουσιώδες άνοιγμα, και μας ωθεί να νιώσουμε ότι ανήκουμε σε ένα σύνολο, κάνοντάς μας συλλογικά όντα.

 

Μας ωθεί να γνωρίσουμε τα πρωτόγονα ένστικτά μας, τον κόσμο του υποσυνείδητου και όλα τα αρχέγονα περιεχόμενά του, ώστε να φωτίσουμε τις άγνωστες πτυχές του και να τις μετουσιώσουμε σε ανώτερες ποιότητες, όπως αγάπη και προσφορά προς τους συνανθρώπους μας.

 

Ο Γιούνγκ αναφέρει ότι από την στιγμή που χαθεί η εσωτερική ενότητα με το κέντρο, ο στόχος της ψυχής είναι να την επανακτήσει. Η ώθηση της ψυχής είναι που στρέφει συχνά τους ανθρώπους να προσπαθούν να συνδεθούν με το εσωτερικό τους κέντρο. Παρακινούνται από ένα αίσθημα εσωτερικής ανάγκης, προκειμένου να δομήσουν τα απαραίτητα στοιχεία για την επιτυχή πορεία της διαδικασίας της εξατομίκευσης. Για τον σκοπό αυτό, σύμφωνα με την Αναλυτική Ψυχολογία, το άτομο αναδημιουργεί ιερές εικόνες αυτού του χαμένου κέντρου, είτε μέσω της μελέτης των ονείρων του, είτε μέσω της ενεργητικής φαντασίας και του διαλογισμού ή με άλλες δημιουργικές ενασχολήσεις.

 

Η Εστία ως Παγκόσμιο Σύμβολο

 

Από μια βαθύτερη άποψη των πραγμάτων, η Εστία ενσαρκώνει το Πυρ, που θεωρείται το πρωταρχικό από τα δομικά στοιχεία της δημιουργίας. Δεν πρόκειται για την άγρια, ανεξέλεγκτη φωτιά. Εκδηλώνει την όψη του πυρός σε συνδυασμό με τις ανώτερες όψεις της θηλυκής αρχής, μέσα από αγάπη, αγνότητα, θέρμη και δημιουργικότητα. Γίνεται σημείο έλξης και εκδηλώνει τις πιο ισχυρές δυνάμεις συνοχής και ενότητας σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας της, ενώ ταυτόχρονα παρέχει κίνηση στον κύκλο της ύπαρξης. Είναι το εστιακό κέντρο σε κάθε σύστημα, είτε πρόκειται για την ανθρώπινη μονάδα είτε για ηλιακά ή γαλαξιακά συστήματα.

 

Είναι το Άσβεστο Πυρ, το Ιερό Πυρ, που έχοντας ουράνια καταγωγή, ανερχόταν από τους κοινούς βωμούς στον ουρανό ως κομιστής των ευχών, των προσφορών των ανθρώπων, οι οποίοι με αυτόν τον τρόπο συν-κοινωνούν με τους θεούς.

 

Η ιερότητά της έγκειται στην επαφή της με το κοσμικό πυρ και την αμεσότητα του αγνού φωτός ως Λόγος που μεταφέρεται από την Εστία ως έκφρασή της στον κόσμο. Η ιερότητα έγκειται στη σύνθεση του Ηλιακού λόγου, του Κοσμικού Πυρός και του Πυρός της Γης. Μια ενιαία ενότητα σε διάφορες βαθμίδες που όλα όμως εκφράζουν την ενότητα, το ένα σε όλες τις μορφές, την δύναμη της μονάδας που εξαπλώνεται και κρατά σε συνένωση τους κόσμους.

 

Η ιερότητά της έγκειται στο άνοιγμα της ψυχής που λαμβάνει χώρα εντός του κύκλου γύρω από την Εστία, την φλόγα που κρατά ζεστό το σώμα και το βοηθά να ξεδιπλώσει τις όψεις του. Η ιερότητα έγκειται στο μοίρασμα της φλόγας δίχως καμία διάκριση, δίχως καμία προϋπόθεση, πέρα από την συμμετοχή στον κύκλο. Έναν κύκλο με κέντρο το πυρ που ενώνει, συντονίζει, εξαγνίζει και ανυψώνει σε ανώτερους κόσμους.

 

Χαρακτηρίζεται ως σύμβολο της κοινότητας, του οίκου, του γάμου και της αγάπης. Ένα τέτοιο σύμβολο, ζωντανό και πολιτισμικά ισχυρό είναι διαθέσιμο σε όλα τα μέλη της παγκόσμιας κοινότητας. Στους Δελφούς υπήρχε ο Ομφαλός της Γης και εκεί βρισκόταν ο κεντρικός ναός της Εστίας, από τον οποίο ελάμβαναν το πυρ της καθιέρωσης κάθε ναού στην ελληνική επικράτεια. Χωρίς αυτό, ο ναός παρέμενε ανίερος, όπως χωρίς την ολυμπιακή φλόγα δεν μπορούν να υπάρξουν Ολυμπιακοί αγώνες.

 

Η κεντρική πυρά πάντα συγκέντρωνε γύρω της τους ανθρώπους. Στην έρημο, στα βουνά και στις πεδιάδες η φωτιά της εστίας υπήρξε πάντα σύμβολο ζωής, συγκέντρωσης, μοιρασιάς και ομαδικότητας σε όλους τους αρχαίους και σύγχρονους πολιτισμούς, φύλακας της ατομικής και της συλλογικής ακεραιότητας. Σύμβολο ισορροπίας, ακεραιότητας και προστατευτικής συγκέντρωσης απέναντι σε κάθε διασπαστική δύναμη που βιώνει ο άνθρωπος και η συλλογικότητα στη διάρκεια της ζωής της.

 

Στην συμβολική παρθενία της αναγνωρίζεται η δύναμη της ακεραιότητας της ψυχής και η ικανότητά της να αντιστέκεται στις διασπαστικές δυνάμεις του εξωτερικού κόσμου. Είναι σύμβολο της ολοκληρωμένης ψυχής, των γήινων και των κοσμικών πυρών που κρατούν σε συνοχή το εκδηλωμένο σύμπαν.

 

Ο ρόλος της είναι να προσφέρει την ορθή χρήση του πυρός, ώστε να γίνει σύντροφος του ανθρώπου. Τόσο η εσωτερική ψυχολογική έκφραση της φωτιάς όσο και η φυσική που προσφέρθηκε με αυτοθυσία από τον Προμηθέα στους ανθρώπους, αποκτά την ύψιστη διάσταση μέσω της θεάς Εστίας.

 

Μέσα από την δράση του πυρός επέρχεται ένα είδος κάθαρσης σε καθετί παλαιό, και κάθε φορά διατηρείται ό,τι είναι σημαντικό και απαραίτητο για το επόμενο βήμα της ανθρωπότητας. Δεν είναι τυχαίο που η πρώτη τελετή κάθαρσης και εξαγνισμού του νεογέννητου βρέφους, τα Αμφιδρόμια, τελούνταν γύρω από το πυρ της Εστίας.

 

Η διαδικασία κάθαρσης μέσω πύρωσης μας φέρνει στον νου αφενός τον πύρινο εξαγνισμό της θεάς Δήμητρας προς τον Δημοφώντα, για να τον κάνει αθάνατο, και αφετέρου την αλχημική διαδικασία της πύρωσης που αποσκοπεί στην κάθαρση του εαυτού και την απαλλαγή από τις υλικές προσκολλήσεις.

 

Η Εστία επιδρά σε κάθε πεδίο συνειδησιακής διεύρυνσης και διαπιστώνουμε τις πολλαπλές δυνατές αντιστοιχίες της στο ιερόγλυφο του Δέντρου της Ζωής.

 

Η σφαίρα του Τίφαρετ, του Κάλλους, της Ομορφιάς και της Αγνότητας, μα και της θυσίας, βρίσκεται στο κέντρο του Δέντρου της Ζωής και έχει ως εγκόσμιο Τσάκρα τον Ήλιο. Στον πυρήνα αυτού του συμβόλου βρίσκεται τοποθετημένη η άσβεστη φωτιά της Εστίας. Αποσυρμένη στα βάθη, επιτρέπει την εκδήλωση του απολλώνειου φωτός και του θυσιαστικού διονυσιακού πνεύματος. Μια πύρινη εστία υπάρχει στα βάθη της συνείδησης και από εκεί ασκεί ενεργή επίδραση σε ολόκληρο το Δέντρο.

 

Προς την σφαίρα του Χοντ ενεργοποιεί το πυρ της Διάνοιας, ενώ προς το Νετζά διεγείρει τις όψεις της Δημιουργικής Φαντασίας. Η επίδρασή της είναι ιδιαίτερα ισχυρή με το πέρασμα της συνείδησης στις ανώτερες όψεις της Ατομικότητας. Προς την σφαίρα του Γκεβούρα βιώνεται η πύρινη επίδραση της κάθαρσης από κάθε καρμική υποχρέωση, ενώ προς την σφαίρα του Χέσεντ γίνεται το πυρ στον φανό του Ερημίτη, ο οποίος φωτίζει τον δρόμο προς την πνευματική μύηση.

Η θεά Εστία αποτελεί την αρχετυπική μορφή της Αρχιέρειας των Μυστηριακών Ναών. Λειτουργεί ως θηλυκή, δεκτική αρχή και διαμεσολαβεί ανάμεσα στα κοσμικά και τα γήινα πυρά. Μέσω της φλόγας η μαγεία της δύναμης, η μαγεία της λάμψης, η μαγεία της ενότητας εξαπλώνεται και ακτινοβολεί. Έλκει τα βλέμματα, τα συναισθήματα και τις σκέψεις, και επιδρά στις συνειδήσεις μεταβιβάζοντας το μήνυμα, Ενότητα-Συνύπαρξη-Αρμονία.

 

Είτε πρόκειται για το κέντρο της καρδιάς του ανθρώπου, είτε για το κέντρο του ήλιου στο ηλιακό μας σύστημα, είτε για τον πυρήνα του γαλαξία μας, εδρεύει η ίδια συνεκτική δύναμη που στην ελληνική μυθολογία ονομάστηκε Εστία. Η πρώτη και η τελευταία! Το Α και το Ω των Ολυμπίων.
 

Μέσα στην φαινομενική ακινησία της ενυπάρχει η Αιώνια Κίνηση. Αυτή διαιωνίζει τον κύκλο της ζωής, που αρχίζει και τελειώνει με την Μεγάλη Μητέρα.

 

Είναι η ίδια η Μήτρα της Εκδήλωσης, η Ενότητα του Σύμπαντος. Δεν υπάρχει το παραμικρό σωματίδιο στο Σύμπαν που να μην εμπεριέχει το πυρ της Εστίας.

 

Το αιώνιο πυρ της Εστίας είναι η πιο τέλεια και αγνή έκφραση της Δημιουργικού Πυρός, τόσο στον Ουρανό όσο και στην Γη. Είναι Ζωή και Θάνατος, η αρχή και το τέλος κάθε πράγματος. Είναι η Θεϊκή Ουσία.

 

Είναι εντέλει η θεά που κρύβεται και συντηρεί το κέντρο κάθε θεού, στο κέντρο όλων των ανθρώπων. Είναι η θεά πίσω από τους θεούς και οφείλουμε να κρατήσουμε προσηλωμένο το βλέμμα μας σε αυτό το κέντρο, για να γευτούμε την πνοή και την μαγεία της.

 

Το κέντρο της κατοικίας του αιωνίου και μέγιστου κοσμικού πυρός, εκείνη που εξυψώνει τους μύστες στις ιερές τελετές και τους εξαγνίζει. Γιατί εκείνη είναι ο οίκος των μακαρίων θεών, το ισχυρό στήριγμα των ανθρώπων, αιωνία, πολύμορφη, περιπόθητη, όμοια με το χορτάρι της γης, και σκορπίζει χαμόγελα, ευτυχία και υγεία στον κόσμο των ανθρώπων».

Ρίσκαρε να ζήσεις μια ζωή με μνήμες, όχι απωθημένα

Τα απωθημένα είναι σιωπηλά κι επικίνδυνα σαράκια!
Μην τα αφήνετε να σας τρώνε την ψυχή.
Είτε είναι μια κατάσταση, ένα πρόσωπο, ένα όνειρο που έμεινε μισό…
Το απωθημένο είναι αυτό που όταν σου έρχεται στο μυαλό, χάνεται ο κόσμος γύρω σου κι αυτόματα πιάνεις τον εαυτό σου να παλεύει σε μια αρένα χωρίς πιθανότητες νίκης!
Πάντα αυτό θα βγαίνει νικητής γιατί εσύ του άφησες χώρο να το κάνει.

Δεν έβαλες τα όρια που έπρεπε, όταν έπρεπε…
Δεν το ξερίζωσες με λύσσα, γι’ αυτό πάντα θα βρίσκει τρόπους να εμφανίζεται στη ζωή σου. Ο πόνος από τα απωθημένα μας βουβός, σιωπηλός, καταλυτικός…

Καταστάσεις στη ζωή μας απλές ίσως και ανόητες που όμως φαντάζουν ιδανικές γιατί κόπηκαν βίαια προτού προλάβει να ξεκαθαρίσει το τοπίο.
Και ό,τι δεν έζησες γίνεται καημός που ουρλιάζει μέσα σου ενώ εσύ “διαφημίζεις” την ηρεμία σου!

Μα πώς τα απωθημένα να βρουν λύση;
Πώς να τα γκρεμοτσακίσουμε στην πιο βαθιά και σκοτεινή χαράδρα για να πάψουν να μας στοιχειώνουν;

Δεν είναι ακατόρθωτο μα ούτε κι εύκολο!
Τι κι αν ένας έρωτας χάθηκε άδικα κι έμεινε μισός; Πάλεψε να τον απομυθοποιήσεις.
Μην του παραχωρείς τη θέση που σου ζητά για να σου τρώει τη ζωή.
Τι αν ένα όνειρο δεν πραγματώθηκε; Πάλεψε για ένα άλλο! Τι κι αν δεν αποκτήσαμε όσα επιθυμήσαμε, ας αγωνιστούμε γι’ άλλα.
Σίγουρα τα επόμενα θα είναι πιο σπουδαία και πιο μεγάλα.
Αρκεί η θέληση να είναι πιο πάνω από την απάθεια και την υποχώρηση.

Όχι άλλα απωθημένα, σου λέω! Μόνο βήματα μπροστά και βλέμματα ψηλά. Ας κάνουμε την υπέρβασή μας.
Εξάλλου όλοι έχουμε δικαίωμα στην υπερβολή!
Όποιος κι αν είναι ο τρόπος αρκεί να πετύχουμε τον στόχο.
Ζήσε και ρίσκαρε. Ας μετανιώσεις για όσα έκανες και ήταν λάθος παρά για όσα προσπέρασες με κίνδυνο να τα αναζητάς όταν θα είναι αργά!

Η συγγνώμη που θα μάθεις στο παιδί, πρέπει να είναι πράξη, συναίσθημα, όχι λέξη!

Πόσο συχνά λέτε στο παιδί σας να ζητήσει συγγνώμη για κάτι που έκανε;
Πώς να μάθετε σ’ ένα παιδί να ζητάει συγγνώμη και να αρχίσει να καταλαβαίνει την αξία της λέξης αυτής.

Για κανέναν άνθρωπο δεν είναι εύκολο να ζητάει συγγνώμη, πόσο μάλλον για τα παιδιά που είναι ανώριμα λόγω ηλικίας και ενίοτε με μεγαλύτερο εγωισμό. Πώς μπορείτε να τα βάλετε όμως στη λογική να ζητούν συγγνώμη όταν φταίνε κάπου;

Επειδή λόγω ηλικίας δεν μπορεί σε πολλές περιπτώσεις να αντιληφθεί το σωστό και το λάθος, το πρώτο βήμα είναι να του τα υποδεικνύετε όταν τύχει να βρίσκεστε μπροστά. Ιδιαίτερα αν μιλάμε για μια λάθος συμπεριφορά, καλό είναι να συνοδεύεται και με παραίνεση να μην επαναληφθεί στο μέλλον.

Ενημερώστε το παιδί πως, όταν κάνει ένα άλλο παιδάκι να νιώθει άσχημα εξαιτίας μιας κουβέντας ή συμπεριφοράς του και θέλει με κάποιον τρόπο να του εκφράσει τη λύπη του για το γεγονός, ο καλύτερος τρόπος είναι η συγγνώμη.

Το βασικό είναι η απολογία να γίνεται οικειοθελώς και αυθόρμητα. Μη βάλετε το παιδί στη λογική να το κάνει επιτηδευμένα, για τα μάτια του κόσμου, ούτε να το πιέσετε αν δεν του βγαίνει εκείνη τη στιγμή.

Από την άλλη και η κατάχρηση της συγγνώμης δεν είναι ενδεδειγμένη συμπεριφορά. Χρειάζεται προσοχή ώστε να μην καταλάβει το παιδί ότι θα πει μια συγγνώμη που δεν εννοεί και απλά θα βολέψει τη στιγμή, αλλά ότι πρέπει να λέγεται μόνο όταν αντιλαμβάνεται το λάθος του και ταυτόχρονα εκδηλώνει πρόθεση να μην επαναλάβει κάτι αντίστοιχο στο μέλλον.

Ένας απλός τρόπος να συνειδητοποιήσει την αξία της απολογίας είναι να το βάλετε στη θέση του άλλου που ενόχλησε με τη συμπεριφορά του.

Όχι με την έννοια να νιώσει τύψεις, απλά να καταλάβει πόσο άσχημα τον έκανε να νιώσει και πως μπορεί να βρεθεί κι εκείνο σε αντίστοιχη θέση και πολύ θα θέλει να ακούσει με τη σειρά του μια συγγνώμη.

Θα πρέπει να κάνει σαφές στο μυαλουδάκι του ότι τα λάθη είναι για τους ανθρώπους, άρα είναι αναπόφευκτα. Το σημαντικό είναι να τα αναγνωρίζουν, να τα παραδέχονται και να πασχίζουν για το καλύτερο στο εξής.

Τέλος, θα πρέπει να είναι προετοιμασμένο ότι μπορεί το άλλο παιδί να μη δεχτεί τη συγγνώμη του εκείνη τη στιγμή, λόγω συναισθηματικής φόρτισης. Αρκεί λοιπόν να κάνει την κίνησή του και να του δώσει χρόνο να ηρεμήσει για να προχωρήσουν παρακάτω.

Ασθένεια: «Γιατί σ΄εμένα;»

Η ερώτηση είναι πολύ ενδιαφέρουσα, αρκετά προκλητική, και συνήθως ο πόνος που κουβαλά είναι αβάσταχτος: "Είναι η ασθένεια τιμωρία ή πορεία για αυτοπραγμάτωση;" Το σωματικό σύμπτωμα είναι το τελευταίο καταφύγιο του οργανισμού, όταν ο άνθρωπος αρνείται να επενδύσει ενέργεια στην κατανόηση του ψυχικού του κόσμου και να διοχετεύσει ενέργεια στη συνειδητοποίηση των καθηλώσεων και των συγκρούσεων που σοβούν αμείλικτα στο εσωτερικό.

Συνήθως, όταν μας απασχολήσει ένα δύσκολο θέμα, λέμε στον εαυτό μας, ότι δε θέλουμε να ασχοληθούμε. Στην πραγματικότητα, όμως, δε διαθέτουμε την ικανότητα να το αντιμετωπίσουμε και έτσι δεν το αντιμετωπίζουμε. Με αυτόν τον τρόπο, εξοικονομούμε συνειδησιακή ενέργεια, στέλνοντάς το στο ψυχικό επίπεδο, και στη συνέχεια το βυθίζουμε στο σώμα. Σύμφωνα με τον Guthrie (1996), η ανεπαρκής σχέση του παιδιού με τη μητέρα του, κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του, το καθιστούν ανίκανο να χρησιμοποιήσει τη φαντασία και το λόγο του, για να περιγράψει και να ελέγξει το στρες και τη δυσφορία που νιώθει. Το αποτέλεσμα είναι η περιορισμένη φαντασιακή ζωή, οι δυσκολίες στην επεξεργασία των συναισθηματικών εμπειριών και η ευαισθησία σε ασθένειες, τα οποία με τη σειρά τους δυσχεραίνουν την ανάπτυξη κατάλληλων σχέσεων στην ενήλικη ζωή. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο, τα σωματικά συμπτώματα αποτελούν έναν τρόπο να ανταπεξέλθει σε συναισθήματα που δεν μπορεί να αντέξει, καθώς κι ένα μέσο για να αποσπάσει φροντίδα.

Ό,τι δε θέλουμε στη συνείδησή μας και νομίζουμε πως, αγνοώντας το, το παραμερίζουμε, καταλήγει πράγματι και κατά κυριολεξία στην άκρη ή κατά την ορολογία του C.G.Jung, στη σκιά. Η σκιά αποτελείται από όλα εκείνα που αδυνατούμε να αντιληφθούμε και να δεχθούμε και προτιμάμε να παραβλέψουμε. Η σκιά είναι εκ διαμέτρου αντίθετη με το Εγώ, που αποτελείται από όλα όσα δεχόμαστε ευχαρίστως στον εαυτό μας και με τα οποία ταυτιζόμαστε. Ως εκ τούτου, κανένα Εγώ, άρα κανένας άνθρωπος δεν χαίρεται να αντιμετωπίζει και πάλι τα θέματα που είχε σωρεύσει στη σκιά.

Επειδή, όμως, η σκιά αποτελεί αναγκαίο μέρος της ολότητάς μας, μόνο αγκαλιάζοντάς την μπορούμε να γίνουμε υγιείς με την έννοια της ολοκλήρωσης. Ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος αποτελείται από Εγώ και σκιά. Τα δύο μαζί αποτελούν το «Εγώ ο ίδιος», που αντιπροσωπεύει τον ολοκληρωμένο, αυτοπραγματωμένο άνθρωπο. Η αποδοχή κι επεξεργασία των μεταμορφωμένων σε συμπτώματα θεμάτων της σκιάς είναι, λοιπόν, ένας δρόμος για την εύρεση του «Εγώ ο Ίδιος». Τα συμπτώματα είναι εκδηλώσεις της σκιάς που αναδύονται από τα βάθη της ψυχής στην επιφάνεια του σωματικού κόσμου, επιτρέποντάς μας μια εύκολη πρόσβαση, επομένως, μοναδικοί οδηγοί προς την αυτοπραγμάτωση.

Η λειτουργία της ασθένειας ή αλλιώς η απόλαυση του σώματος 

Η ασθένεια είναι πάντοτε και παλινδρόμηση, που τελείως αυτόματα τοποθετεί τον άνθρωπο σε θέση απόλυτης αδυναμίας. Ο ασθενής κείτεται σε οριζόντια θέση το κρεβάτι. Αυτή η θέση του σώματος τακτοποιεί ορισμένα πράγματα που είχαν προφανώς μετατοπιστεί ελαφρά: δεν είναι η ζωή που κείτεται στα πόδια μας, αλλά εμείς που κειτόμαστε στα πόδια της ζωής (R.Dahlke, 2003). Ως προς αυτό, κάθε μορφή ασθένειας κάνει τον άνθρωπο ειλικρινή. Η στάση της ταπεινότητας σε συνδυασμό με την ηρεμία που επέρχεται και με τον εξαναγκασμό της υποταγής στο είδωλο της ασθένειας, έχει θεραπευτικό αποτέλεσμα. Η ασθένεια επιτρέπει ,έτσι, στον άνθρωπο να κάνει διάλειμμα από τα πολλά προσωπεία της κοπιαστικής καθημερινότητάς του. Μέσω της ασθένειας ο άνθρωπος επιστρέφει στο συνειδησιακό επίπεδο του παιδιού. Όσο πιο συνειδητά βυθιστεί κανείς στην κατάσταση της πλήρους παράδοσης και της ταπεινότητας, που θα ακολουθήσει στην ιδανική περίπτωση, τόσο πιο αποτελεσματική είναι η τελετουργία της «εκ των έσω» ίασης . Αυτό γίνεται αντιληπτό, καθώς το σώμα αρρωσταίνει από την παραγκωνισμένη αλήθεια του, δεν είναι ένα φυσικό δεδομένο, το σώμα αντιστέκεται και η ασθένεια είναι έκφραση τόσο ατομική όσο και κοινωνική.

Η κλινική εικόνα μιας ασθένειας αποτελεί πεδίο. Σε κάθε σύμπτωμα αντιστοιχεί όχι μόνον η σωματική του μορφή αλλά και το περιβάλλον πεδίο που αποτελείται από τις δομές της συμπεριφοράς και τις στρατηγικές της επιβίωσης. Η ασθένεια είναι ποσότητα ενέργειας που έχει διαρρεύσει από τη βασική δομή που εδράζεται στο υποσυνείδητο. Μονάχα η μορφή –σύμπτωμα- φθάνει ως ψηλά και γίνεται ορατή, σαν την κορυφή του παγόβουνου.

Οι δομές, που καθορίζουν το πλαίσιο και τους όρους, σφραγίζουν τη ζωή μας. Μεταφέρονται στο χρόνο και τις βιώνουμε στη διάρκεια της ζωής μας. Ο εγκλωβισμός σε ασυνείδητες δομές φράζει το δρόμο που οδηγεί στην πραγματική γνωριμία με τον Εαυτό μας, στην εσωτερική Αλήθεια μας.

Η ασθένεια είναι μια πορεία που ξεκινάει από την επιφάνεια με τα αισθητά συμπτώματα, καταλήγοντας σε βαθύτερες ψυχικές δομές. Αυτό, γίνεται καλύτερα κατανοητό στο παράδειγμα της εξάρτησης. Τα σωματικά συμπτώματα δεν είναι η αιτία του προβλήματος, γιατί κατά την απεξάρτηση και σε σύντομο χρονικό διάστημα υποχωρούν. Η βασική δομή του προβλήματος είναι βαθιά και σκληροτράχηλη, από την οποία δεν μπορούν να απελευθερωθούν οι εξαρτημένοι. Γενικά, οι θεραπείες αποτοξίνωσης και απεξάρτησης, όταν δε φτάνουν στο επίπεδο της βασικής δομής, όσο καλοπροαίρετες και αν είναι, μακροπρόθεσμα αποτυγχάνουν. Είναι ζήτημα χρόνου πότε το εξαρτημένο άτομο θα παρασυρθεί.

Για τις περισσότερες ασθένειες, ειδικά τις χρόνιες και τις αυτοάνοσες, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι αυτή η βασική δομή δεν μπορεί να μεταβληθεί, αλλά η μοναδική δυνατότητα είναι να βιωθεί από το άτομο σε άλλη μορφή. Παίρνουμε, για παράδειγμα, την επιθετικότητα, η οποία ως πρόβλημα θέτει το πλαίσιο στο επίπεδο της δομής, αλλά στο σωματικό επίπεδο εμφανίζεται ως αλλεργίες, υπέρταση, χολόλιθοι ή δάγκωμα των νυχιών. Στο επίπεδο της συμπεριφοράς εκφράζεται με επανειλημμένες εκρήξεις θυμού, αμυντική προσέγγιση σε θέματα σκιάς, δηλαδή, θέματα που κατοικούν στο μη-συνειδητό και στα οποίο το συνειδητό αντιστέκεται. Στο επίπεδο της σκέψης, μπορεί να λάβει διαφορετικές μορφές όπως επιθετικές φαντασιώσεις σεξουαλικού χαρακτήρα αφ΄ ενός αλλά και ακραία αντικοινωνική σκέψη που έχει τις ρίζες της σε σκοτεινές περιοχές της μη-συνείδησης. Σε ψυχικό επίπεδο, παραλλάσσεται με συναισθήματα μίσους κατά του εαυτού, με φαντασιώσεις αυτοκρεούργησης, με κατάθλιψη, με ακραία αρνητικά συναισθήματα.

Κάθε διαφορετικό επίπεδο έχει τα δικά του στοιχεία έκφρασης, ωστόσο όλα τα επίπεδα μαζί με τις εκφράσεις τους, παραμένουν στο πλαίσιο των δυνατοτήτων που επιτρέπει η βασική δομή.

Τα συμπτώματα αντανακλούν ψυχικά περιεχόμενα ή δομές συμπεριφοράς. Επειδή, ωστόσο, κάθε σύμπτωμα «ολοκληρώνει» τον ασθενή, δεν μπορεί ο ίδιος να αποφύγει ή να μεταβάλει κατά βούληση κάποιο από αυτά. Το σύμπτωμα, όσο παράδοξο κι αν φαίνεται, κρατάει τον ασθενή σε μία ισορροπία. Δίχως το σύμπτωμα του, ο ασθενής είναι «μη πραγματωμένος». Για παράδειγμα, ότι η αγάπη περνά από το στομάχι ήταν γνωστό πολύ προτού αποδειχθεί, ότι το βρέφος, θηλάζοντας μητρικό γάλα, ανάμεσα στα άλλα, θωρακίζει το ανοσοποιητικό του σύστημα. Στη βουλιμική διαταραχή, όποιος έχει καταβροχθίσει κιλά από στεναχώρια αναπτύσσει το σύμπτωμα της υπερφαγίας, όπου το πλεονάζον βάρος πληροί το σκοπό της εξισορρόπησης, καθώς προσφέρει το προστατευτικό στρώμα (παχύ περίβλημα, άρα οχυρωμένο σώμα) έναντι του ισχνού σε αγάπη περιβάλλοντος και ένα υποκατάστατο ικανοποίησης, που αποτρέπει το άτομο από αυτοκαταστροφικές πράξεις όπως π.χ. αυτοκτονία λόγω ερωτικής απογοήτευσης. Το είδος της αγάπης, που βάζει μέσα του υπό μορφή γλυκισμάτων και που εμφανώς περνά αποκλειστικά και μόνο από το στομάχι, δεν αποτελεί λύση, αφού δεν αντικαθιστά την αγάπη που έχει ανάγκη, όμως τον «γλυκαίνει» και υπό αυτή την έννοια είναι μια κάποια «γλυκιά» επεξεργασία της έλλειψης.

Τα συμπτώματα γεννιούνται, όταν ψυχικά θέματα γλιστρούν από το επίπεδο της μη-συνείδησης στο σώμα, και αντιστρόφως, μέσα από τα συμπτώματα αναδεικνύονται τα δύσκολα ψυχικά θέματα.

Οι ίδιες οι λέξεις που περιγράφουν τα συμπτώματα μας εφοδιάζουν με τα εργαλεία για τη θεραπεία. Στο παράδειγμα της στεφανιαίας νόσου ή αλλιώς καρδιακής προσβολής, η σοφία των συμπτωμάτων εντοπίζεται στη λέξη «προσβολή». Πράγματι, οι έρευνες αποδεικνύουν ότι οι διαρκείς προσβολές μπορούν να αρρωστήσουν τον άνθρωπο.

Καρκίνος: μία κοινωνία που νοσεί

Ανεβοκατεβάσματα στο παραζαλισμένο σώμα της κοινωνίας, ολόκληρα κομμάτια, μέλη, όργανα θα αποσπαστούν ή θα τεθούν στην πυρά· όλα για την "υγεία" του συνόλου σώματος σε συνθήκες ταρίχευσης. Όλα αιφνιδιαστικά και βιαστικά, να μην προλάβει το σώμα να ανακαλέσει στη δράση την ανοσιακή μνήμη. Τα μέρη όργανα του σώματος θα τρέξουν πρώτα να κρυφτούν, ύστερα, καθώς οι κρυψώνες θα ανεπαρκούν, θα στραφούν το ένα εναντίον του άλλου, θα αλληλοσπαραχτούν· στην Ιατρική αυτό ονομάζεται αυτοανοσία και έχει όλα τα στοιχεία της επιταχυνόμενης λήθης, της συσκότισης του προσώπου του πραγματικού εχθρού. Είναι ο πολυπλόκαμος εμφύλιος πόλεμος. (Αλ. Αρδαβάνης,2013)

Ο καρκίνος και οι μορφές που μπορεί να πάρει είναι από τις βαθιά νοσηρές δομές που υπερβαίνουν τον πόνο, ακόμα και τον ίδιο το θάνατο. Καμιά άλλη ασθένεια δεν αναδεικνύει με τόση σαφήνεια τη σχέση μεταξύ σώματος, ψυχής, πνεύματος και κοινωνίας. Είτε σε κυτταρικό επίπεδο, είτε στη δομή της προσωπικότητας, είτε στην κοινωνική του μορφή, προκαλεί τον απόλυτο τρόμο, ενώ αντανακλά τις νοσηρές δομές της κοινωνίας και του εαυτού μας, που μας τρομάζουν και που δυσκολευόμαστε να απαλλαγούμε από αυτές.

Θεραπεία: Αυτοπραγμάτωση σημαίνει, ο άνθρωπος να μπορεί να γεμίσει με ζωή

Τι σου βαραίνει το στομάχι; Τι αχώνευτο καταπίνεις; Τι σε οδηγεί στην πράξη αυτήν της κατακρεούργησης, που αντανακλάται σε κάθε έλκος;
Η φλεγμονή, όπως δείχνουν επίμονα οι ιατρικές διαγνώσεις, αποτελεί πολεμική σύρραξη, σύγκρουση μέσα στους ιστούς. Αντισώματα πολεμούν ενάντια στα μικρόβια, εξοπλίζονται, μάχονται, σκοτώνονται και νικούν. Στην πνευμονία έχουμε τη σωματοποίηση μιας σύγκρουσης στον τομέα της επικοινωνίας. Μετά από την ερμηνεία αυτήν, που προχωρά κάπως βαθύτερα, διατυπώνονται οι αντίστοιχες ερωτήσεις: Γιατί συμβαίνει σ΄ εμένα αυτό; Γιατί τώρα; Σε τι με εμποδίζει; Σε τι με εξαναγκάζει; 

Η ανάπτυξη ενός συμπτώματος είναι ένας ιδιαίτερα χρήσιμος εξελικτικός και προσαρμοστικός βιολογικός μηχανισμός.

Στην ασθένεια, κάθε σύμπτωμα κουβαλά μια συναισθηματική δυσφορία, στην οποία ο ασθενής αντιστέκεται και δεν αποδέχεται ενσυνείδητα. Στα συμπτώματα υπάρχουν πάρα πολλές πληροφορίες ιδιαίτερα χρήσιμες, ώστε να καθοδηγήσουν στη θεραπεία των ασθενειών. Με την ανάλογη αναζήτηση μπορούμε να εντοπίσουμε και να ξεκινήσουμε την διεργασία ανακούφισης από τη δυσφορία.

Η διερεύνηση και ερμηνεία των συμπτωμάτων μετατοπίζει τη θεραπεία από τη φαινομενική μορφή των συμπτωμάτων, στο περιεχόμενό τους –μήνυμα-, και αυτό έχει το πλεονέκτημα να μην τα αφήνει να κλιμακώνονται περισσότερο. Αν το σύμπτωμα απαλλαγεί από την αρνητική αξιολόγησή του, μπορεί να μας οδηγήσει στα «θαμμένα» θέματα και να μας βοηθήσει να γίνουμε πληρέστεροι και υγιέστεροι.

Ο άνθρωπος συγκεντρώνεται στον εαυτό του, εφοδιάζεται με τα εργαλεία που χρειάζεται για να αναγνωρίσει και να αποδεχθεί τη δομή του, και να την κατανοήσει ως το βάθος της. Η θεραπευτική διαδικασία είναι προκλητική, γιατί εξαναγκάζει το δυσάρεστο, απωθημένο κανόνα να ανέβει στην επιφάνεια της συνείδησης. Τα γρανάζια του μυαλού μπαίνουν σε κίνηση, ενεργοποιείται η φαντασία και ο λόγος, ώστε ο άνθρωπος να γίνει ο ίδιος, ο δημιουργικός ομιλητής και ο ενεργός ακροατής της δικής του ιστορίας.

Η ασθένεια είναι η αφορμή, είναι μία από τις εμπειρίες που θα ζήσει ο άνθρωπος και η ευκαιρία που θα τον πάει μακρύτερα, θα τον οδηγήσει στη λύση, να μάθει να λαμβάνει σοβαρά τον εαυτό του και να τον ακούει με προσοχή, να αποδεχτεί τις αδυναμίες του και να αναγνωρίζει τις δυνάμεις του. Να μπορεί να ζει γεμίζοντας από τη ζωή του.

Η αλλαγή είναι αναγκαία, όσο και οι ανάγκες μας. Μας κρατά ζωντανούς.

Σε θέλω όταν δεν με θες, δεν σε θέλω όταν με θες

Το συγκεκριμένο μοτίβο σχέσης είναι γνωστό: Έντονα συναισθήματα και πάθος στην αρχή της γνωριμίας, έρωτας και αίσθηση ότι βρήκες το άλλο σου μισό, προσέγγιση, σύνδεση και κορύφωση αμέσως μετά, απομάκρυνση λίγο αργότερα, επανασύνδεση στη συνέχεια, και μετά ξανά απομάκρυνση και ξανά επανασύνδεση, αλλεπάλληλοι χωρισμοί και επανασυνδέσεις, μέχρι όσο αντέξουν τα εμπλεκόμενα μέρη, μέχρι εξαντλήσεως και τελικής πτώσεως μερικές φορές, μέχρι το οριστικό και αναπόφευκτο τέλος.

 

Και όλα αυτά διανθισμένα με δράματα, παρεξηγήσεις, στραπατσαρισμένους εγωισμούς, τσαλαπατημένα συναισθήματα, απογοήτευση, θυμό και τεράστια αίσθηση αποτυχίας.

 

Και μένεις ν’ αναρωτιέσαι: Τι κάνω λάθος; Τι δεν λειτούργησε; Γιατί πάλι τα ίδια; Φταίω εγώ; Ο άλλος; Οι επιλογές μου;

 

Φταίει που φοβάσαι αυτό που λες ότι επιθυμείς. Φταίνε τα εμπόδια που, συνειδητά ή ασυνείδητα, εγείρεις στην οικειότητα. Φταίει που ερωτεύεσαι ανθρώπους που δεν είναι διαθέσιμοι. Φταίει που σνομπάρεις τους ανθρώπους που είναι διαθέσιμοι επειδή σου φαίνονται βαρετοί ή φορτικοί. Φταίει που μόλις νιώσεις ότι κάτι πάει να στρώσει κάνεις τα αδύνατα δυνατά για να το σαμποτάρεις και να το χαλάσεις.

Στην αρχή αυτών των σχέσεων όλα μοιάζουν απολύτως φυσιολογικά: δύο άνθρωποι νιώθουν την επιθυμία να έρθουν κοντά ο ένας στον άλλο και το πράγμα μοιάζει αμοιβαίο.

 

Αν κάποιος ψάξει βαθύτερα είναι πιθανό να βρει ότι οι δύο υποψήφιοι σύντροφοι έχουν στο ενεργητικό τους μια ατέλειωτη σειρά από αποτυχημένες, ανεκπλήρωτες ή ημιτελείς σχέσεις, όμως ποιος κάθεται να σκαλίσει το παρελθόν όταν βιώνει κάτι τόσο ειδυλλιακό και μαγικό;

 

Το δράμα που πυροδοτεί τη γνωριμία ποτέ δεν γίνεται φανερό από την αρχή, αλλά υπογείως διανέμει τους ρόλους ώστε να τεθεί η ιστορία σε λειτουργία:

 

Τον ρόλο εκείνου που (φαινομενικά) απομακρύνεται από τη σχέση αναλαμβάνει ο σύντροφος που εγείρει τα μεγαλύτερα εμπόδια στη σχέση και έχει τον περισσότερο έλεγχο και την μεγαλύτερη δύναμη.

 

Αποφασίζει για την έναρξη, τη λήξη και γενικά το ρυθμό της σχέσης, αντιδρά αρνητικά σε οποιαδήποτε πίεση, δεν κάνει συμβιβασμούς, ενώ παράλληλα δέχεται την μεγαλύτερη επιβεβαίωση και συναισθηματική προσφορά από τον έτερο σύντροφο. Με λόγια, πράξεις ή τις συνθήκες ζωής του ο απόμακρος σύντροφος θέτει περιορισμούς στη σχέση.

 

Ενδέχεται να αντιμετωπίζει κάποιο ορατό και συγκεκριμένο κόλλημα ή μπορεί να έχει δισταγμούς υποκειμενικούς: είναι πιθανό να βρίσκεται σε άλλη σχέση, να είναι κολλημένος σε κάποια προηγούμενη σχέση, να μην νιώθει πρακτικά ή συναισθηματικά έτοιμος για σχέση, να μένει εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, να είναι εργασιομανής ή εξαρτημένος από ουσίες.

 

Το παράδοξο είναι ότι συχνά ο απόμακρος σύντροφος δηλώνει ανοιχτός και συναισθηματικά διαθέσιμος ή ακόμα εκφράζει έντονη επιθυμία να έχει μια σχέση στη ζωή του. Στην ουσία όμως είναι απρόθυμος να πάει τα πράγματα παρακάτω, αισθάνεται να πνίγεται όταν έρχεται κοντά με τον άλλον και νιώθει ιδιαίτερα απειλητική την ιδέα της δέσμευσης.

 

Καταλήγει να εμφανίζεται αμφιθυμικός: και θέλει και δεν θέλει, ποτέ δεν αποφασίζει ούτε ξεκαθαρίζει, μοιάζει απλώς να συναινεί με τις εξελίξεις μέχρι το σημείο όμως που θα νιώσει ότι η σχέση γίνεται πιο στενή ή πιο απαιτητική ή πιο περίπλοκη, οπότε και την τερματίζει ή (το πιο συνηθισμένο) την εγκαταλείπει και εξαφανίζεται χωρίς να αφήσει ίχνη πίσω του.

 

Το έτερο ήμισυ του τραγικού ζευγαριού αναλαμβάνει τον ρόλο εκείνου που (φαινομενικά) επιδιώκει τη σχέση. Είναι αυτός με τη λιγότερη δύναμη στη σχέση, αυτός που κυρίως κυνηγάει, αυτός που συμβιβάζεται, αυτός που περιμένει.

 

Ακούγεται κάπως ταλαιπωρητική ή μαζοχιστική θέση αλλά ο τύπος αυτός δεν είναι για λύπηση. Ο στόχος του είναι να καταφέρει να αποσπάσει με σκληρή δουλειά το ενδιαφέρον και την αγάπη ενός διστακτικού και απρόθυμου συντρόφου. Θέλει με την εξυπνάδα, τη γοητεία και την καπατσοσύνη του να κάμψει τις αντιστάσεις του άλλου επειδή μόνο τότε πιστεύει ότι η σχέση θα έχει αξία.

 

Πίσω από τη στάση του κρύβεται πολλές φορές η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η ιδέα ότι: «δεν αξίζω μια εύκολη, στρωτή, απλόχερη αγάπη, πρέπει να κοπιάσω και να θυσιαστώ για να κερδίσω την αγάπη κάποιου».

 

Επίσης πίσω από τη στάση αυτή ενδέχεται να υποκρύπτονται ρομαντικές ιδέες περί τραγικών, μυθιστορηματικών σχέσεων όπου υποφέρει κανείς για την αληθινή, αλλά πάντα ανεκπλήρωτη και εμποδισμένη αγάπη. Ο κυνηγός βαριέται με τα εύκολα, ξενερώνει με συντρόφους που είναι εμφανώς πρόθυμοι για σχέση, αλλά στην πραγματικότητα τρομάζει και πανικοβάλλεται στην ιδέα μιας γνήσια στενής σχέσης.

 

Για το λόγο αυτό συμβαίνει καμιά φορά το παράδοξο, να χάνει το ενδιαφέρον του και να εγκαταλείπει τη σχέση όταν το απρόθυμο και άπιαστο αντικείμενο του πόθου του ανταποκριθεί επιτέλους στον έρωτά του!

 

Μένει στο παιχνίδι με την (άρρητη) προϋπόθεση ότι θα πλησιάζει όλο και περισσότερο στην πηγή αλλά ποτέ δεν θα πιει νερό.

 

Αυτού του είδους η σχέση (στην ουσία μια σχέση που λαμβάνει χώρα περισσότερο στη φαντασία παρά στην πραγματικότητα) είναι μια απολύτως ασφαλής σχέση για τον κυνηγό, μία σχέση στην οποία νιώθει ότι έχει τον απόλυτο έλεγχο.

 

Έχει την άνεση (και την τζάμπα μαγκιά…) να εμφανίζεται πλήρως διαθέσιμος και συναισθηματικά ευάλωτος επειδή κατά βάθος ξέρει ότι δεν κινδυνεύει από τίποτα. Ξέρει ότι η σχέση δεν πρόκειται ποτέ να προχωρήσει κι έτσι εκ του ασφαλούς μπορεί να κάνει μεγάλες δηλώσεις και να επενδύει (χρόνο, ενέργεια και συναισθήματα) χωρίς καμία διακινδύνευση.

 

Αν τον ρωτήσεις θα σου πει ότι τα παίζει όλα για όλα (ότι ρισκάρει να αγαπήσει, να αγαπηθεί, να πληγωθεί, να εγκαταλειφθεί κ.λπ.), στην πραγματικότητα όμως το ρίσκο του είναι υπολογισμένο, ξέρει από πριν την κατάληξη, έχει εξασφαλίσει για τον εαυτό του την καλύτερη δικαιολογία σε περίπτωση αποτυχίας: «φαινόταν το πράγμα από την αρχή, το ήξερα ότι δεν θα κατέληγε πουθενά».

 

Αυτό που πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι δεν υπάρχουν αθώα θύματα ούτε τυχαίες επιλογές σε αυτές τις ιστορίες. Μιλάμε για δύο συνενόχους που συνεργάζονται για να διατηρήσουν μία κατάσταση που βολεύει και τους δύο.

 

Δουλεύουν μαζί ώστε να εξασφαλίσουν ότι εκείνα που τρέμουν (η σύνδεση, η οικειότητα, η επαφή) δεν θα πραγματοποιηθούν ποτέ. Όσοι γκρινιάζουν λοιπόν ότι ο σύντροφός τους δεν δεσμεύεται, δεν ξεκαθαρίζει, δεν αποφασίζει και τα λοιπά και τα λοιπά και τα λοιπά, θα πρέπει να αναρωτηθούν κατά πόσο οι ίδιοι δεσμεύονται, ξεκαθαρίζουν ή αποφασίζουν.

 

Με άλλα λόγια θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι ο λόγος που επέλεξαν να σχετιστούν με έναν άνθρωπο μη διαθέσιμο είναι επειδή και ΟΙ ΙΔΙΟΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΙ.

 

… μένουμε χρεοκοπημένοι έχοντας πετάξει τα λεφτά μας σε μία επένδυση που ξέραμε από την αρχή ότι δεν θα αποδώσει.

 

Ο ΧΟΡΟΣ ΤΗΣ ΑΕΝΑΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗΣ

Η κάθε σχέση είναι σαφώς διαφορετική, αλλά συνήθως οι άνθρωποι που διαμορφώνουν τέτοια δυναμικά στις σχέσεις τους έχουν χαρακτηριστικά στην προσωπικότητα, το χαρακτήρα ή το ιστορικό τους που, κατά κανόνα, εμποδίζουν τη διαμόρφωση υγιών σχέσεων (νευρωτικά, ναρκισσιστικά, εξαρτητικά χαρακτηριστικά, ιστορικό τραυματικών σχέσεων, χαμηλή αυτοεκτίμηση κ.λπ.).

 

Συνήθως οι άνθρωποι που εμπλέκονται σε τέτοιου είδους «παθολογικές» σχέσεις δεν εγκαταλείπουν ακόμα και μετά από αλλεπάλληλες αποτυχημένες προσπάθειες και, πολλές φορές, τροφοδοτούν το μοτίβο της σχέσης εναλλάξ.

 

Πρόκειται για έναν παράξενο χορό ανάμεσα στους δύο. Δηλαδή στην περίπτωση που ο ένας αποφασίσει να διακόψει το φαύλο κύκλο της σχέσης, ο άλλος τον κυνηγάει με χίλιους δυο τρόπους προκειμένου να τον επαναφέρει στη σχέση.

 

Όταν ο τελευταίος πείθεται τελικά, εκείνος που κυνηγούσε αρχίζει να νιώθει την απειλή της δέσμευσης οπότε με τη σειρά του απομακρύνεται. Ο άλλος τότε αρχίζει να κυνηγάει σε μια λογική του τύπου: «τώρα που εγώ γύρισα, εσύ φεύγεις;».

 

Το κυρίαρχο θέμα που διατρέχει αυτές τις σχέσεις είναι πάντα ο φόβος της οικειότητας, ενώ η σιωπηρή συμφωνία των εμπλεκόμενων μερών είναι να κυνηγιούνται εσαεί αρκεί ποτέ κανείς να μην πιάσει κανένα.

 

Και υπό αυτό το πρίσμα, δύο άνθρωποι συναισθηματικά μη διαθέσιμοι μπορούν να δημιουργήσουν, υπό μία διαστρεβλωμένη έννοια, το τέλειο ταίριασμα.

 

Ιδανικοί ο ένας για τον άλλον, στροβιλίζονται στη δίνη αέναων, πανομοιότυπων κύκλων που κάθε φορά μοιάζουν μοναδικοί αλλά στην ουσία είναι ολόιδιοι με όλους τους προηγούμενους.

 

Μηδενίζουν και ξαναρχίζουν μένοντας κολλημένοι στο ίδιο σημείο, κάνοντας τα ίδια και τα ίδια, ένα χρόνο, πέντε, δέκα, είκοσι χρόνια ή μια ολόκληρη ζωή. Ο κύκλος δεν πρόκειται να σπάσει ποτέ αν έστω ο ένας από τους δύο δεν αποφασίσει να κάνει κάτι.

 

Αν ένας από τους δύο αποφάσιζε να αλλάξει όλα θα τελείωναν. Αν έστω ένας από τους δύο σταματούσε να φοβάται την οικειότητα, η σχέση θα διαλυόταν, δεν θα είχε πλέον λόγο ύπαρξης. Αν έστω ένας από τους δύο άλλαζε, ο άλλος θα του ήταν άχρηστος. 

 

ΤΕΛΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ

Δημιουργείται μια εύλογη απορία μετά από όλα αυτά: Δεν υπάρχουν γνήσια συναισθήματα σε αυτές τις σχέσεις; Οι άνθρωποι αυτοί δεν ερωτεύονται πραγματικά; Δεν νιώθουν τίποτα ο ένας για τον άλλον; Απλώς παίζουν ο καθένας τον αντίστοιχο ρόλο στο δράμα του άλλου;

 

Παρά την «άρρωστη» δυναμική που υποβαστάζει και τροφοδοτεί αυτές τις σχέσεις δεν αποκλείεται τα συναισθήματα που γεννιούνται να είναι αυθεντικά, αλλά ποιος μπορεί να το πει με σιγουριά; Ίσως μόνο οι ίδιοι οι άνθρωποι που εμπλέκονται στη σχέση, αλλά και πάλι…

 

Το βέβαιο είναι ότι οι σχέσεις αυτού του τύπου συνήθως εξουθενώνουν τους ανθρώπους και τις περισσότερες φορές έχουν άσχημο, άδοξο τέλος. Κάποιος θα εξαντληθεί και θα τα παρατήσει χωρίς πολλές εξηγήσεις. Κάποιος θα στραφεί σε έναν νέο σύντροφο ή θα επιστρέψει σε κάποιον παλιό. Κάποιος θα απογοητευτεί ολωσδιόλου από τις σχέσεις και θα αποσυρθεί στον εαυτό του.

 

Σε όλες τις περιπτώσεις μένουμε χρεοκοπημένοι έχοντας πετάξει τα λεφτά μας σε μια επένδυση που ξέραμε από την αρχή ότι δεν θα αποδώσει.

 

Το ζήτημα είναι ότι αν δεν σπάσει ο φαύλος κύκλος (με θεραπεία; με κάποιου είδους επιφοίτηση;) θα συνεχίσουμε να χάνουμε τον καιρό μας σε σχέσεις που δεν πρόκειται να λειτουργήσουν ποτέ όσο και να το προσπαθούμε. Θα χάσουμε τη ζωή μας προσπαθώντας να κάνουμε τους άλλους να αισθανθούν περισσότερα από όσα μπορούν να αισθανθούν και αγωνιώντας να καλύψουμε τη δική μας συναισθηματική αδυναμία πίσω από τη δική τους.

 

Αν η επιθυμία/ανάγκη για οικειότητα είναι το θέμα, πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς κουράγιο, ρίσκο και πίστη – πίστη στον άλλον, στη δυνατότητα/προοπτική της σχέσης, αλλά κυρίως στον εαυτό μας.

Η επιθετικότητα γεννάται από τον φθόνο και τη ζήλια

Σχετική με την επιθετικότητα που προκύπτει από τη διάψευση είναι η εχθρότητα που γεννάται από τον φθόνο και τη ζήλια. Τόσο η ζήλια όσο και ο φθόνος αποτελούν ένα ιδιαίτερο είδος διάψευσης.

 

Προκαλούνται από το ότι ο Β έχει ένα αντικείμενο που επιθυμεί ο Α ή ότι τον αγαπάει ένα άτομο την αγάπη του οποίου επιθυμεί ο Α. Το μίσος και η εχθρότητα ξυπνούν στον Α και στρέφεται κατά του Β, ο οποίος γίνεται αποδέκτης εκείνου που επιθυμεί και δεν μπορεί να αποκτήσει ο Α. Ο φθόνος και η ζήλια είναι διαψεύσεις, που τονίζονται όχι μόνο από το ότι ο Α δεν λαμβάνει αυτό που επιθυμεί, αλλά από το ότι ένα άλλο άτομο ευνοείται αντί για εκείνον. Η ιστορία του Κάιν- που χωρίς να φταίει δεν του δείχνουν αγάπη-, ο οποίος σκοτώνει τον ευνοούμενο αδελφό του, και η ιστορία του Ιωσήφ και των αδελφών του αποτελούν κλασικές εκδοχές ζήλιας και φθόνου. Η ψυχαναλυτική φιλολογία προσφέρει πλούσια κλινικά δεδομένα σχετικά με αυτά τα φαινόμενα.

Ένα ακόμη είδος βίας που σχετίζεται με την αντιδραστική αλλά προχωρά ήδη ένα βήμα παραπέρα, προς την κατεύθυνση της παθολογίας, είναι η εκδικητική βία. Έχει τον ανορθολογικό σκοπό να αναιρεί μαγικά αυτό που έχει συμβεί πραγματικά. Συναντάμε την εκδικητική βία τόσο σε άτομα όσο και μεταξύ των πρωτόγονων και πολιτισμένων ομάδων. Αναλύοντας την ανορθολογική φύση αυτού του είδους βίας, μπορούμε να προχωρήσουμε ένα βήμα πιο πέρα. Το κίνητρο της εκδίκησης είναι αντιστρόφως ανάλογο με τη δύναμη και την παραγωγικότητα μιας ομάδας ή ενός ατόμου.

Οι ανίσχυροι και οι ανάπηροι έχουν μόνο μία καταφυγή για να αποκαταστήσουν την αυτοεκτίμησή τους αν αυτή πλήγηκε από τη βλάβη που υπέστησαν- να πάρουν εκδίκηση σύμφωνα με το lex talionis: “οφθαλμό αντί οφθαλμού”.

Από την άλλη, το άτομο που ζει παραγωγικά δεν έχει καμία τέτοια ανάγκη ή την έχει ελάχιστα. Ακόμη και αν πληγώθηκε, προσβλήθηκε και υπέστη βλάβη, η ίδια η διαδικασία της παραγωγικής ζωής το κάνει να ξεχνά τη βλάβη του παρελθόντος. Η ικανότητα παραγωγής αποδεικνύεται ισχυρότερη από την επιθυμία εκδίκησης.

Το αληθές αυτής της ανάλυσης μπορεί εύκολα να αποδειχτεί από εμπειρικά δεδομένα στην ατομική και την κοινωνική κλίμακα. Το ψυχαναλυτικό υλικό καταδεικνύει ότι το ώριμο, παραγωγικό άτομο παρακινείται λιγότερο από την επιθυμία εκδίκησης απ’ ό,τι το νευρωτικό άτομο, που δυσκολεύεται να ζήσει ανεξάρτητα και εν ολοκληρία και που συχνά έχει την τάση να βασίζει ολόκληρη την ύπαρξή του στην επιθυμία εκδίκησης.

Στις σοβαρές μορφές ψυχοπαθολογίας, η εκδίκηση γίνεται ο κυρίαρχος στόχος στη ζωή του, εφόσον δίχως την εκδίκηση όχι μόνο η αυτοεκτίμηση αλλά και η αίσθηση του εαυτού και της ταυτότητάς του απειλούνται να καταρρεύσουν. Ομοίως, διαπιστώνουμε ότι στις πιο οπισθοδρομικές ομάδες (από οικονομική, πολιτιστική ή συναισθηματική άποψη) το αίσθημα της εκδίκησης φαίνεται να είναι ισχυρότερο. Αρκεί να πούμε εδώ ότι με δεδομένο τον έντονο ναρκισσισμό με τον οποίο είναι προικισμένη η πρωτόγονη ομάδα, οποιαδήποτε προσβολή του αυτοειδώλου της είναι τόσο καταστροφική, που είναι απολύτως φυσικό να προκαλέσει έντονη εχθρότητα.

Αν για λόγους αδυναμίας, άγχους, ανεπάρκειας και ούτω καθεξής ο άνθρωπος δεν είναι σε θέση να δράσει, αν είναι ανίκανος, τότε υποφέρει. Αυτό το μαρτύριο λόγω ανικανότητας έχει τις ρίζες του στο ότι η ανθρώπινη ισορροπία έχει διαταραχθεί, ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποδεχτεί την κατάσταση πλήρους αδυναμίας χωρίς να προσπαθήσει να αποκαταστήσει την ικανότητά του για δράση. Μπορεί όμως; Και με ποιο τρόπο; Ένας τρόπος είναι να υποταχθεί σε άτομο ή σε μια ομάδα που έχει δύναμη και να ταυτιστεί μαζί τους.

Με αυτή τη συμβολική συμμετοχή στη ζωή ενός άλλου ατόμου, ο άνθρωπος έχει την ψευδαίσθηση της δράσης όταν στην πραγματικότητα απλώς υποτάσσεται και γίνεται μέρος εκείνων που δρουν. Ο άλλος τρόπος, και μας ενδιαφέρει περισσότερο στο συγκεκριμένο πλαίσιο, είναι η δυνατότητά του να καταστρέφει.

Το να δημιουργεί κανείς ζωή σημαίνει να υπερβαίνει την υπόστασή του ως πλάσματος που “ρίχνεται” ξαφνικά στη ζωή, όπως ρίχνονται τα ζάρια από ένα κύπελλο. Ωστόσο, και η καταστροφή της ζωής σημαίνει ότι την υπερβαίνει και ότι αποδρά από το αφόρητο μαρτύριο της ολοκληρωτικής παθητικότητας. Η δημιουργία ζωής απαιτεί συγκεκριμένες ιδιότητες, που το ανίκανο άτομο στερείται.

Ο ανίκανος άνθρωπος μπορεί να υπερβεί τη ζωή καταστρέφοντάς τη στους άλλους ή στον εαυτό του. Με αυτόν τον τρόπο εκδικείται τη ζωή επειδή αυτοαναιρέθηκε σε εκείνον.

Η αντισταθμιστική βία είναι ακριβώς η βία που έχει τις ρίζες της και λειτουργεί αντισταθμιστικά στην ανικανότητα. Όποιος δεν μπορεί να δημιουργήσει επιθυμεί να καταστρέψει.

Βρες τον άνθρωπο που σε εμπνέει

Υπάρχουν στιγμές όμορφες, υπάρχουν στιγμές δύσκολες, στιγμές μοναχικές, στιγμές κενές, στιγμές πλούσιες σε εμπειρίες και συναισθήματα. Είτε είναι άσχημα είτε είναι όμορφα, πάντα νιώθεις την ανάγκη να μπορείς να τα μοιραστείς με ένα δικό σου άνθρωπο. Γιατί έτσι τα άσχημα γίνονται λιγότερο άσχημα και τα όμορφα γίνονται ομορφότερα.

Είναι εκπληκτικό όταν θα ανακαλύψεις ότι η ζωή σου έχει φέρει στον δρόμο σου τον άνθρωπο αυτό, πολύ πριν το καταλάβεις, πριν νιώσεις την ανάγκη της ύπαρξής του, πριν τον εκτιμήσεις. Αν όμως κοιτάξεις πίσω σου, θα δεις ότι υπήρχε στη ζωή σου με κάποιο τρόπο, πριν από τη στιγμή που εσύ του επέτρεψες να έχει ενεργή δράση σ’ αυτή.

Άνοιξε τα μάτια της ψυχής σου και θα τον δεις. Το πιστεύω! Η ζωή πάντα μας δίνει μια δεύτερη ευκαιρία σε πράγματα που θέλουμε να αλλάξουμε στην πραγματικότητά μας. Μπορεί αυτή η δεύτερη ευκαιρία να είναι στο πρόσωπο ενός καινούργιου ή παλιού φίλου, μπορεί να είναι στο πρόσωπο μιας σχέσης, στο πρόσωπο κάποιου που απλά σε εμπνέει, μπορεί να είναι ο γονιός σου, ο αδερφός σου ή το παιδί σου.

Όπως και αν επιλέξει η ζωή να σου δώσει την δεύτερη ευκαιρία, σίγουρα θα συνδέεται με κάποιο τρόπο, με έναν άνθρωπο. Από εκεί και πέρα έχεις την ευθύνη να την αναγνωρίσεις, να την εκτιμήσεις και να της δίνεις τροφή για να συνεχίσει να υπάρχει. Γιατί δεν είναι με κανένα τρόπο δεδομένη.

Όποιος και αν είσαι, ό,τι και αν είσαι. Σταμάτα να μένεις με ανθρώπους και σε καταστάσεις που δεν είναι για εσένα, που σε αφήνουν στάσιμο ή σε παίρνουν πίσω, μόνο και μόνο επειδή φοβάσαι την απόρριψη από το κάτι καλύτερο. Γιατί μέσα από αυτό το φόβο, καταλήγεις να απορρίπτεις από μόνος σου, ολόκληρή σου τη ζωή. Ψάξε τον άνθρωπο που θα σου ανοίξει τα μάτια, όταν εσύ από φόβο τα έκλεισες. Ψάξε αυτόν που μπορεί να θαυμάσει και να εκτιμήσει αυτό που είσαι. Που θα σου δείξει πώς να δίνεις αγάπη και αξία στον εαυτό σου. Θα εκπλαγείς πόσο κοντά σου μπορεί να είναι αυτό το πρόσωπο.

Δε χρειάζεται να είναι δίπλα σου, σε φυσική απόσταση. Έχεις νιώσει να είσαι δίπλα από έναν άνθρωπο και όμως να αισθάνεσαι ότι είστε μίλια μακριά; Ενώ με κάποιον άλλο που βρίσκεται σε πραγματική και τεράστια φυσική απόσταση από εσένα, η σκέψη του και μόνο να σε αγκαλιάζει και να σου δίνει δύναμη. Το κοντά και το μακριά δεν μετρούνται με φυσικά μεγέθη σε τέτοιες περιπτώσεις. Ο άνθρωπος που ίσως να βρίσκεται στη μεγαλύτερη φυσική απόσταση από εσένα, μπορεί να είναι το πιο κοντινό σου άτομο.

Να είναι αυτός που σε έχει σηκώσει στις πιο δύσκολες και μοναχικές στιγμές σου. Που το παράδειγμά σου, ήταν το χέρι που σε βοήθησε να σηκωθείς ξανά. Κι ας είναι μακριά, αφού είναι τόσο κοντά σου τελικά! Οι φυσικοί νόμοι αποδεικνύονται ανίσχυροι στις ανθρώπινες σχέσεις. Σκέψου λοιπόν πόση δύναμη έχουν οι άνθρωποι στη ζωή μας και πως μπορούν να την αλλάξουν. Είτε κάνοντάς την πλούσια σε όμορφες στιγμές και συναισθήματα, είτε καταστρέφοντάς την με τοξικές συμπεριφορές.

Αναγνώρισε τον άνθρωπο που μπορεί να σε κάνει να είσαι ειρηνικός με το μέσα σου, να αποδεχτείς και να αγαπήσεις αυτό που πέρασες, αυτό που έχεις, αυτό που τελικά είσαι. Ό,τι και αν πέρασες ή περνάς δεν είναι ντροπή, είναι η δική σου πραγματικότητα. Και η πραγματικότητά σου δεν είναι ντροπή. Βρες λοιπόν τον άνθρωπο που θα φέρει γαλήνη στο δικό σου μέσα. Δεν μπορεί να σου το προσφέρει ο καθένας, αλλά σίγουρα υπάρχει κάποιος για εσένα. Βρες αυτόν τον ένα. Γίνε αυτός ο ένας.

Τον άνθρωπο που κάθε φορά που τον βλέπεις είναι μια εμπειρία για εσένα. Που φεύγεις και νιώθεις γεμάτος και όχι απλά ότι πήγε χαμένος ο χρόνος. Που ανυπομονείς για την επόμενη φορά που θα τον δεις. Τον άνθρωπο που σέβεται την πτώση σου και σου δίνει χρόνο και δύναμη για να σηκωθείς. Αυτόν που δεν ντρέπεται να σου δείξει πόσο σε αγαπά και σε θαυμάζει.

Τον άνθρωπο που σε κάνει να αισθάνεσαι πιο δυνατός, που σου φέρνει τους στόχους και τα όνειρά σου πιο κοντά σου. Σε κάνει να τα νιώθεις πιο εφικτά. Υπέροχο αίσθημα! Ο άνθρωπος που σέβεται τους στόχους σου και χαίρεται όταν σε βλέπει να φωτίζεσαι μέσα από αυτούς. Ο άνθρωπος που απελευθερώνει το μυαλό σου από τις τοξικές σκέψεις. Αυτός που ηρεμεί και ομορφαίνει την ψυχή σου. Ο άνθρωπος που με το παράδειγμά του και τις πράξεις του σε βοηθά, σε στηρίζει και σε εμπνέει να μεγαλουργήσεις σε ό,τι εσύ αγαπάς. Βρες τον άνθρωπο αυτό. Γίνε ο άνθρωπος αυτός.

Κράτησέ τον. Αυτόν που δεν πρόταξε εγωισμούς. Αυτόν που συνειδητά έκανε ένα βήμα πίσω στη δική του πορεία, για να μπορεί να σε σπρώξει εσένα μπροστά. Γιατί όταν η παραίτηση, η κούραση και η απογοήτευση σου χτύπησαν την πόρτα, αυτός ήταν εκεί και σου έδειξε πόσο σημαντικός είσαι. Κράτησέ τον. Αυτόν που δε δίστασε να σου πει ευχαριστώ και έτσι σε έκανε να νιώσεις χρήσιμος. Αυτόν που δε φοβήθηκε να ζητήσει τη βοήθειά σου, γιατί έτσι σου έδειξε ότι αξίζεις. Αυτόν που δε φοβήθηκε να σου πει και να σου δείξει την αγάπη του, γιατί έτσι σου έδειξε ότι μπορείς να αγαπηθείς. Αν τον έχεις ήδη, κράτησε τον άνθρωπο αυτό με το να γίνεις ο άνθρωπος αυτός.

Εγώ αποφασίζω. Εσύ αποφασίζεις, αν θα δώσεις χώρο και χρόνο σε κάποιον που μολύνει την ψυχούλα σου. Αν θα καταβάλεις την απαιτούμενη προσπάθεια και προσοχή για να κρατήσεις κάποιον που αξίζει στη ζωή σου. Χρειάζεται πειθαρχία, υπομονή και αγάπη το να μην δίνεσαι όπου να ΄ναι. Μόνο μην παραιτείσαι. Ποτέ και για τίποτα και κυρίως από τη ζωή. Γιατί τότε οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι ελλοχεύουν. Στη στιγμή της παραίτησης.

Ξέρω, έχεις κουραστεί, αλλά αξίζει. Ψάξε. Κυρίως ψάξε μέσα σου γι’ αυτόν τον άνθρωπο. Και όταν βρεις αυτόν τον ένα και πιο σημαντικό μέσα σου, θα βρεις και μετά συμμάχους έξω. Θα εκπλαγείς μάλιστα πόσους.

Αξίζει! Αξίζει να βρεις έστω και ένα τέτοιον. Μα πιο πολύ αξίζει να βρεις εσένα. Αυτό κι αν αξίζει. Ζήσε με εσένα. Αγωνίσου με εσένα. Πέσε με εσένα. Σήκω με εσένα. Ρίσκαρε με εσένα. Ανακάλυψε εσένα. Χτίσε εσένα. Απόλαυσε εσένα. Δώσε το χρόνο σου σε εσένα. Και έπειτα δώσε τον χρόνο σου, τις στιγμές σου, την αγάπη σου στο άλλον.

Σ’ αυτόν που σε εμπνέει να γίνεις ακόμα πιο γεμάτος, ακόμα πιο αληθινός, ακόμα πιο ζωντανός, με στόχους και όραμα. Είσαι έτοιμος; Έτοιμος για περισσότερες όμορφες στιγμές, χαμόγελα, τρέλες, συγκινήσεις, συζητήσεις, πάνω, κάτω, συμβουλές, πλάκες, διαφωνίες, συγκλίσεις μα πάνω απ’ όλα αγάπη;

Πάμε τώρα! Πάμε δυνατά! Ξεκίνα με εσένα. Ξεκινά από εσένα!

Μην επιτρέψετε στην πληγωμένη σας καρδιά να σας ορίζει

Πολύ συχνά αφήνουμε την πληγωμένη μας καρδιά και εκείνους που μας πλήγωσαν να ορίσουν το πώς ζούμε. Ξύπνησα σήμερα με αυτή την συνειδητοποίηση που ξέρω ότι δεν χρειάζεται να ισχύει. Έχω τη δυνατότητα να ξυπνήσω και να επιλέξω να είναι η καλύτερη μέρα της ζωής μου, ακόμα κι αν είμαι πληγωμένος, επειδή ξέρω ότι αξίζω περισσότερα.

Δεν επιλέγουμε να έχουμε πληγωμένες καρδιές. Απλά συμβαίνει και εμείς επιλέγουμε πώς θα ζήσουμε μετά από αυτό. Επιλέγουμε είτε να το αφήσουμε να επηρεάσει ό,τι έχει σχέση με εμάς ή μπορούμε να το αγνοήσουμε και να απολαύσουμε το γεγονός ότι είμαστε ζωντανοί· να προχωρήσουμε.

Βέβαια, αυτό είναι ευκολότερο στη θεωρία παρά στην πράξη, αλλά χρειαζόμαστε την προθυμία πρώτα. Είναι η αισιοδοξία ότι αύριο θα είναι μια υπέροχη μέρα, ακόμα κι αν είναι μια απλή Τρίτη. Είναι η αποδοχή του αγνώστου ακόμα κι αν νιώθουμε ότι δεν υπάρχει τίποτα για το οποίο αξίζει να ζούμε πια.

Έχουμε τη δύναμη να επιλέξουμε να πάρουμε την απογοήτευσή μας και να τη μετατρέψουμε σε κάτι θετικό και αισιόδοξο. Μπορούμε να κάνουμε πράγματα χωρίς να σκεφτόμαστε κανέναν παρά τους εαυτούς μας, μπορούμε να τρώμε ό,τι θέλουμε χωρίς να ανησυχούμε μήπως κάποιος το σχολιάσει, μπορούμε να κοιμηθούμε ό,τι ώρα θέλουμε και να βλέπουμε σειρές μέχρι αργά το βράδυ, χωρίς κάποιος να μας περιορίζει.

Μπορούμε να πάρουμε το πιο αρνητικό, οδυνηρό πράγμα στη ζωή μας και να το μεταμορφώσουμε σε κάτι όμορφο, αλλά η αρχή είναι η νοοτροπία. Χρειάζεται το κουράγιο να πείτε στον εαυτό σας: «Έχω πληγωθεί. Φοβάμαι αυτό που θα ακολουθήσει, αλλά μπορώ να αποφασίσω πως ό,τι κι αν συμβεί από αύριο, εγώ θα είμαι καλά».

Χρειάζεται να αναγνωρίσουμε όλο τον πόνο που έχουμε βιώσει, για να γίνουμε μετά θετικοί ότι όλα θα πάνε καλά. Όλα ξεκινούν και τερματίζουν σε εσάς. Στους εαυτούς σας. Χρειάζεται να είμαστε δυνατότεροι από ποτέ σε μια στιγμή που νιώθουμε αδύναμοι και ευάλωτοι. Αλλά μπορούμε να το καταφέρουμε. Γιατί όλοι έχουμε αυτή τη δύναμη μέσα μας.

Ο Πλούταρχος μας καθοδηγεί, ο Σενέκας μας σπρώχνει

Όσο για τα άλλα μου διαβάσματα (όπου κάπως περισσότερο όφελος αναμιγνύεται με την ευχαρίστηση και με τα οποία μαθαίνω να ρυθμίζω τις διαθέσεις και το χαρακτήρα μου), οι συγγραφείς που βρίσκω πιο χρήσιμους [υπό αυτή την έννοια] είναι ο Πλούταρχος και ο Σενέκας.

Έχουν και οι δύο αυτό το αξιοσημείωτο για τις διαθέσεις μου πλεονέκτημα, ότι δηλαδή τη γνώση που ζητώ στα βιβλία τους, την πραγματεύονται σε κομμάτια ασύνδετα (που δεν προϋποθέτουν την υποχρέωση εκ μέρους μου να υποβληθώ σε μακρόχρονο μόχθο, πράγμα για το οποίο είμαι ανίκανος), όπως είναι τα Ηθικά του Πλούταρχου και οι Επιστολές του Σενέκα, το ωραιότερο μέρος των κειμένων του είναι το πλέον επωφελές. Δεν χρειάζεται μεγάλη διαδικασία για να καταπιαστώ με αυτά τα έργα και τα παρατάω όποτε μου αρέσει, γιατί το ένα τους κομμάτι δεν οδηγεί υποχρεωτικά στο άλλο.

Αυτοί οι δύο συγγραφείς συμφωνούν στις περισσότερες γνώμες που είναι χρήσιμες και αληθινές· και οι δύο είχαν την κοινή τύχη να γεννηθούν την ίδια περίπου εποχή, υπήρξαν και οι δύο δάσκαλοι δύο Ρωμαίων αυτοκρατόρων, ήρθαν και οι δύο στη Ρώμη από ξένες χώρες, υπήρξαν και οι δύο πλούσιοι και ισχυροί. Η διδασκαλία τους είναι η αφρόκρεμα της Φιλοσοφίας και παρουσιάζεται με τρόπο απλό και καταληπτό.

Ο Πλούταρχος είναι περισσότερο ενιαίος και πιο σταθερός· ο Σενέκας, πιο κυματώδης και ποικιλόμορφος. Μοχθεί, τσιτώνεται και τεντώνεται για να οπλίσει την αρετή κατά της αδυναμίας, του φόβου, των φαύλων ορέξεων.

Ο Πλούταρχος μοιάζει να μη δίνει τόση σημασία στην ισχύ αυτών των ελαττωμάτων και δεν καταδέχεται να συγκατατεθεί να ταχύνει το βήμα του και να φυλαχτεί. Ο Πλούταρχος έχει γνώμες πλατωνικές, ήπιες και ευπροσάρμοστες σε κοινωνία πολιτών· οι γνώμες του Σενέκα είναι στωικές και επικούρειες, πιο απομακρυσμένες από την κοινή πρακτική, αλλά, κατά την άποψή μου, πιο ταιριαστές σε άτομα και πιο άκαμπτες. Ο Σενέκας δίνει την εντύπωση ότι ενδίδει κάπως στην τυραννία των αυτοκρατόρων της εποχής του, γιατί θεωρώ βέβαιο πως με βεβιασμένη κρίση καταδικάζει την υπόθεση εκείνων των υψηλόφρονων δολοφόνων του Καίσαρα· ο Πλούταρχος είναι ένας ελεύθερος άνθρωπος από την μιαν άκρη ως την άλλη. Ο Σενέκας είναι γεμάτος νεύρο και ξεσπάσματα· ο Πλούταρχος γεμάτος καθέκαστα. Ο Σενέκας σάς εξάπτει και σας ξεσηκώνει· ο Πλούταρχος σας ικανοποιεί περισσότερο και σας ανταμείβει καλύτερα.

Ο Πλούταρχος μας καθοδηγεί, ο Σενέκας μας σπρώχνει.

Νους και μηχανές

Ο Αριστοτέλης πίστευε πως ο νους είναι η οργανωτική αρχή του σώματος: «Γι’ αυτό μπορούμε ν’ απορρίψουμε τελείως ως περιττό το ερώτημα αν η ψυχή και το σώμα είναι ένα». Ο δάσκαλος του Αριστοτέλη, ο Πλάτων, πίστευε απεναντίας ότι ο νους είναι φτιαγμένος από ένα διαφορετικό είδος ουσίας από το σώμα και φιλόσοφοι όπως ο Θωμάς ο Ακινάτης και ο Καρτέσιος ενστερνίστηκαν το όραμά του. Ωστόσο ο Αριστοτέλης είναι αυτός που μονοπωλεί σήμερα τη συζήτηση με την άποψη ότι ο νους είναι μια διεργασία κι όχι ένα ξεχωριστό αντικείμενο. Η σύγχρονη έρευνα για την τεχνητή νοημοσύνη υποστηρίζει ότι αυτή η διεργασία είναι η υπολογιστική.

Η πρώτη κινηματογραφική απεικόνιση της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) έγινε στην κλασική ταινία του Fritz Lang Metropolis (1926). Η ταινία διαδραματίζεται σε μια δυστοπική βιομηχανική κοινωνία του μέλλοντος και δείχνει ένα θηλυκό ανδροειδές που έχει κατασκευαστεί ώστε να μοιάζει με αρχηγό των εργατών. Καθώς το πρόσωπο του ανδροειδούς παίρνει σχήμα και τα μάτια του ανοίγουν αποκαλύπτοντας την τέλεια ομοιότητα, ο περήφανος δημιουργός του παρατηρεί ότι «Το μόνο που της λείπει είναι η ψυχή». Ωστόσο αυτό το μειονέκτημα δεν εμποδίζει το ανδροειδές να περνιέται για κανονική γυναίκα. Η έλλειψη ψυχής δεν θα ενοχλούσε τους σημερινούς ερευνητές της ΤΝ, αν μπορούσαν να κάνουν ένα από τα δημιουργήματά τους να έχει μια κανονική συνομιλία μ’ έναν άνθρωπο.

 

Η ικανότητα να είναι πειστικός στις καθημερινές συνομιλίες είναι η προϋπόθεση του «Τεστ του Turing», που έθεσε ο βρετανός μαθηματικός και εφευρέτης του ψηφιακού υπολογιστή Alan Turing το 1950. Σ’ αυτό που αποκάλεσε «παιχνίδι απομίμησης» ένας άνθρωπος που υποβάλλει ερωτήσεις κάθεται σ’ ένα δωμάτιο το οποίο συνδέεται με δύο άλλα μέσω τερματικού. Στα άλλα δύο δωμάτια βρίσκονται ένας άνθρωπος κι ένας υπολογιστής αντίστοιχα. Ο ερωτών κάνει ερωτήσεις στον άνθρωπο και στον υπολογιστή μέσω του τερματικού του και, αν δεν μπορεί να καταλάβει ποιος είναι ο τεχνητός νους και ποιος ο «πραγματικός», τότε είναι λογικό να θεωρηθούν και οι δύο πραγματικοί. Για την ακρίβεια, δεν θα ήταν ο υπολογιστής ο νους, αλλά το λογισμικό πρόγραμμα που τρέχει στον υπολογιστή. Αν όλα τα μυαλά, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπινου μυαλού, λειτουργούν μ’ αυτό τον τρόπο, τότε η ανθρώπινη συνείδηση είναι αυτό που συμβαίνει όταν ένα συγκεκριμένο είδος λογισμικού τρέχει στο υλικό του εγκεφάλου.

 

Ο ίδιος ο Turing πίστευε πως το τεστ θα είχε ξεπεραστεί ως το έτος 2000. Παρ’ όλα αυτά, ο αιώνας άλλαξε κι ακόμη περιμένουμε. Οι ερευνητές της ΤΝ έχουν προφανώς να δώσουν εξηγήσεις. Μπορεί να προσπαθήσουν να ρίξουν το φταίξιμο στο Χόλυγουντ που αυξάνει τις προσδοκίες μας. Ενώ οι ταινίες μας έχουν χαρίσει στρατιές από υπερνοήμονα ρομπότ από το C3PO μέχρι τον Εξολοθρευτή, η τεχνολογία του πραγματικού κόσμου έχει μείνει πολύ πίσω. Μπορεί το υλικό των υπολογιστών να μετράει μισό αιώνα ζωής πια, αλλά ποτέ δεν ανταποκρίθηκε στις εκάστοτε απαιτήσεις. Στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας των υπολογιστών οι ερευνητές αναγκάζονταν ν’ αρκούνται σε μηχανήματα που μόλις και μετά βίας μπορούν ν’ αναπαράγουν τη διανοητική ικανότητα ενός εντόμου.

Η ελληνίδα Γεωμετρία και η γαλλογερμανική διαδρομή της

Έχει ιστορικά καταγραφεί ότι οι αρχαίοι λαοί της Βαβυλώνας, της Αιγύπτου και της Κίνας ήξεραν να υπολογίζουν τα εμβαδά των ορθογώνιων σχημάτων. Οι φόρμουλες για τους υπολογισμούς των εμβαδών παραλληλογράμμων και τριγώνων ήταν γνωστές στους Βαβυλώνιους. Όσο για το εμβαδόν του κύκλου κάθε πολιτισμός είχε τις δικές του προσεγγίσεις, ήταν όμως όλες μεταξύ τους διαφορετικές. Οι Βαβυλώνιοι και οι Κινέζοι είχαν βρει μια σχέση ανάμεσα στο εμβαδόν Α ενός κύκλου και στο μήκος C της περιφέρειας.

A = Cd/4 όπου d η διάμετρος

Οι Αιγύπτιοι γνώριζαν τη φόρμουλα για την πυραμίδα αλλά δεν είχαν κανενός είδους αυστηρή ΑΠΟΔΕΙΞΗ και οι μέθοδοι ήταν σχετικά ανακριβείς.

Τα ελληνικά μαθηματικά δεν είναι μόνο Γεωμετρία. Οι Έλληνες είχαν βέβαια εντυπωσιακή πρόοδο στη Γεωμετρία αλλά και κυρίως άλλαξαν τον τρόπο σκέψης των μυημένων στα μαθηματικά. Έδωσαν πρωταρχικό ρόλο στις ΑΦΗΡΗΜΕΝΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ. Ο Θαλής εισήγαγε τη χρήση της λογικής απόδειξης σε έναν επαγωγικό συλλογισμό ενώ ο Ευκλείδης αξιοποίησε τις δικές του ιδέες για την οικοδόμηση των αξιωμάτων και των πορισμάτων.

Ο Θαλής πρέπει να διδάχθηκε Γεωμετρία από τους Αιγυπτίους ανακάλυψε πολλές γεωμετρικές ιδιότητες.

Ο Πυθαγόρας δημιούργησε τη περίφημη σχολή με πολιτικούς, φιλοσοφικούς και θρησκευτικούς στόχους. Οι μαθητές της Σχολής διδάσκονταν Αριθμητική, Μουσική, Γεωμετρία και Αστρονομία.

 Οι μουσικές οκτάβες και οι νότες κατάγονται από εκείνους τους λεγόμενους πυθαγόρειους οι οποίοι ερεύνησαν και τη θεωρία των αριθμών.

Ο Ιπποκράτης ο Χίος ήταν ο πρώτος που ερεύνησε το πρόβλημα του τετραγωνισμού του κύκλου και του διπλασιασμού ενός κύβου.

Ο Πλάτων ήταν εκείνος που έκανε τη διάκριση ανάμεσα σε θεωρητική και πρακτική Γεωμετρία, θεωρώντας μάλιστα την πρώτη – τη θεωρητική Γεωμετρία – ως ΙΔΕΑΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ενώ η πρακτική Γεωμετρία είναι τα εξαιρετικά σχήματα που φτιάχνουν οι άνθρωποι. Κινήθηκε επίσης και στην περιοχή της Γεωμετρίας των στερεών. Ο Αριστοτέλης συνέβαλλε στην οικοδόμηση των ελληνικών μαθηματικών με την διεξοδική έρευνά του στα θεμέλια της Λογικής πάνω στην οποία στηρίζονται.

Το «Στοιχεία Γεωμετρίας» του Ευκλείδη θεωρείται το σημαντικότερο κείμενο των Ελλήνων μαθηματικών. Το έργο αναπτύσσεται σε 13 βιβλία. Αν και προέρχεται από διάφορες πηγές η όλη οργάνωση του έργου είναι του Ευκλείδη. 2300 χρόνια αργότερα μπορούμε να πούμε ότι μόνο η Βίβλος έχει περισσότερες εκδόσεις από τα Στοιχεία.

Η παρουσίαση των Στοιχείων βασίζεται σε μια αυστηρή οικοδόμηση θεωρημάτων τα οποία αποδεικνύονται βάσει ενός συνόλου ΟΡΙΣΜΩΝ, ΑΙΤΗΜΑΤΩΝ και ΑΞΙΩΜΑΤΩΝ χωρίς να είναι ιδιαίτερα σαφής η σημασιακή διαφορά των εννοιών αίτημα και αξίωμα.

Ο Ευκλείδης προσπαθεί να ΟΡΙΣΕΙ τις έννοιες που εμφανίζει αν και οι ορισμοί του είναι περισσότερο διευκρινίσεις και εξηγήσεις.

Οι Άραβες μαθηματικοί ενδιαφέρθηκαν και για τη Γεωμετρία. Η παλαιότερη αραβική Γεωμετρία είναι το έργο του al-Khwarizmi. Εμπεριείχε τις φόρμουλες για τον υπολογισμό του εμβαδού και της περιφέρειας του κύκλου δίδοντας στο π την τιμή 22/7.

Τα Στοιχεία του Ευκλείδη έφθασαν στην Ευρώπη και έκαναν αίσθηση.

Τον 16ο αιώνα η ελληνίδα Γεωμετρία έχει ήδη ανθίσει κυρίως στα μοναστήρια των γαλλόφωνων Ιησουητών.

Το μεγάλο γεγονός του 17ου αιώνα είναι το Philosophiae Naturalis Principia Mathematica του Newton που κυκλοφορεί το έτος 1687. Εκτός από τη σημασία που έχει για τη γέννηση του ευρωπαϊκού Calculus το Principia, ευαγγέλιο της νεογέννητης Φυσικής, είναι και μία «χωρίς προηγούμενο συνάντηση» της εμπειρίας με τη Γεωμετρία. Ο Isaac Newton δεν υπήρξε βέβαια κάποιος μεγάλος γεωμέτρης – εξάλλου το είδος μεγάλος γεωμέτρης στην Αγγλία είναι σπάνιο. Ωστόσο η νεογέννητη Φυσική είναι πριν από όλα μία συγκρυστάλλωση της ανθρώπινης «αριστοτελικής» εμπειρίας με την «πλατωνική» Γεωμετρία.

Στο μεταξύ την εποχή εκείνη – 17ος αιώνας – η Γεωμετρία έχει ήδη συνδεθεί με την Άλγεβρα και με τον Calculus, αφού είχε προηγηθεί η «εμφάνιση» της Γαλλίδας Αναλυτικής Γεωμετρίας. Ο Descartes ο Fermat o Desargues ήταν εκείνοι που τη θεμελίωσαν και συγχρόνως εμπλούτισαν τις ιδέες του Ευκλείδη και προσπάθησαν να καλύψουν τις αδυναμίες του. Στο πεδίο της ανάπτυξης τον 18ο αιώνα τον ρόλο του πρωταγωνιστή τον έπαιξαν και πάλι κυρίως οι Γάλλοι.

Ο Monge δημιούργησε την παραστατική Γεωμετρία, o Poncelet και o Chasles συνέβαλαν στην οικοδόμηση της προβολικής, o Legendre υπήρξε ένας μεγάλος γεωμέτρης, o Clairaut συνέβαλε στη οικοδόμηση της διαφορικής Γεωμετρίας.

Στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα ο μεγάλος γεωμέτρης είναι Ελβετός. Ο Jacob Steiner.

Κατά τον δέκατο ένατο αιώνας η ευκλείδεια Γεωμετρία θα γνωρίσει την αμφισβήτηση της μοναδικότητάς της και οι γερμανόφωνοι – κυρίως ο Gauss και o Rieman – θα είναι τώρα οι πρωταγωνιστές. Στο μεταξύ ο Ρώσος Lobatchevsi και ο Ούγγρος Bolyai θα έχουν διατυπώσει και εκείνοι την αμφισβήτηση τους.

Με ελάχιστες εξαιρέσεις μεγάλοι Άγγλοι γεωμέτρες δεν υπήρξαν ποτέ.

Στη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα – λίγο πριν ο Einstein παρουσιάσει τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητα- ο μεγαλύτερος μαθηματικός της εποχής, ο David Hilbert, είχε συμβουλεύσει του φυσικούς ότι «εάν θέλουν να προχωρήσουν πρέπει να πάψουν να βλέπουν τα πράγματα μόνο σαν φυσικοί και να γίνουν λίγο περισσότερο γεωμέτρες».

Η προσέγγισή μας στη ζωή γίνεται σήμερα ολοένα και πιο μηχανική. Συμπεριφερόμαστε στους ανθρώπους σαν να ήταν αριθμοί

Η προσέγγισή μας στη ζωή γίνεται σήμερα ολοένα και πιο μηχανική. Ο βασικός στόχος μας είναι να παράγουμε πράγματα και στη διαδικασία αυτής της ειδωλολατρίας των πραγμάτων μεταμορφώνουμε τους εαυτούς μας σε εμπορεύματα. Συμπεριφερόμαστε στους ανθρώπους σαν να ήταν αριθμοί. Το ερώτημα εδώ δεν είναι κατά πόσο τους συμπεριφερόμαστε καλά και αν είναι καλοταϊσμένοι (μπορεί κανείς να συμπεριφέρεται καλά και στα αντικείμενα)- το ερώτημα είναι κατά πόσο οι άνθρωποι είναι πράγματα ή έμβια όντα. Οι άνθρωποι αγαπούν τα μηχανικά μαραφέτια περισσότερο από τα έμβια όντα. Προσεγγίζουμε τους ανθρώπους νοητικά-αφαιρετικά. Ενδιαφερόμαστε για τους ανθρώπους σαν αντικείμενα, τα κοινά τους χαρακτηριστικά, τους στατιστικούς κανόνες της μαζικής συμπεριφοράς, και όχι για τα ζωντανά άτομα.

Όλα αυτά συμβαδίζουν με τον συνεχώς αυξανόμενο ρόλο των γραφειοκρατικών μεθόδων. Σε τεράστια κέντρα παραγωγής, τεράστιες πόλεις, τεράστιες χώρες, οι άνθρωποι διοικούνται σαν να ήταν πράγματα- οι άνθρωποι και οι διοικητές τους μετασχηματίζονται σε πράγματα και υπακούν στους νόμους των πραγμάτων. Όμως ο προορισμός του ανθρώπου δεν είναι ένα πράγμα. Καταστρέφεται αν γίνει πράγμα- και προτού συμβεί αυτό, φτάνει σε απόγνωση και επιθυμεί να σκοτώσει κάθε ζωή.

Σε ένα γραφειοκρατικά οργανωμένο και συγκεντρωτικό βιομηχανισμό, οι προτιμήσεις χειραγωγούνται, ώστε οι άνθρωποι να καταναλώνουν όσο το δυνατόν περισσότερο και σε προβλέψιμες και προσοδοφόρες κατευθύνσεις. Η ευφυΐα και ο χαρακτήρας τους κανονικοποιείται από τον συνεχώς αυξανόμενο ρόλο των τεστ που επιλέγουν τους μέτριους και δειλούς σε σύγκριση με τους ευρηματικούς και τολμηρούς. Μάλιστα, ο γραφειοκρατικός-βιομηχανικός πολιτισμός, που έχει επικρατήσει στην Ευρώπη και στη βόρεια Αμερική, έχει δημιουργήσει έναν νέο τύπο ανθρώπου- μπορούμε να τον περιγράψουμε ως τον οργανωτικό άνθρωπο, ως τον αυτόματο άνθρωπο και ως τον homo mechanicus (μηχανικός άνθρωπος). Με αυτό εννοώ έναν άνθρωπο των “συσκευών” (gadget), που έλκεται βαθιά από οτιδήποτε μηχανικό και έχει μια τάση κατά οτιδήποτε ζωντανού. Είναι αλήθεια ότι ο βιολογικός και φυσιολογικός εξοπλισμός του ανθρώπου τον εφοδιάζει με τόσο ισχυρές σεξουαλικές παρορμήσεις, που ακόμη και ο homo mechanicus συνεχίζει να έχει σεξουαλικές επιθυμίες και να αποζητά γυναίκες. Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το ενδιαφέρον του για τις γυναίκες μειώνεται. Μια γελοιογραφία στην εφημερίδα New Yorker το υπέδειξε αυτό με πολύ κωμικό τρόπο. Μια πωλήτρια που προσπαθεί να πουλήσει μια συγκεκριμένη μάρκα αρώματος σε μια νεαρή πελάτισσα το προτείνει λέγοντας: “Μυρίζει σαν καινούριο σπορ αυτοκίνητο”.

Πράγματι, κάθε παρατηρητής της ανθρώπινης συμπεριφοράς σήμερα θα επιβεβαιώσει ότι αυτό το σκίτσο είναι κάτι παραπάνω από ένα έξυπνο αστείο. Υπάρχει, όπως φαίνεται, μεγάλος αριθμός αντρών που ενδιαφέρονται περισσότερο για τα σπορ αυτοκίνητα, τις συσκευές τηλεόρασης και ραδιοφώνου, τα διαστημικά ταξίδια και ένα σωρό άλλα μαραφέτια, απ’ ό,τι για τις γυναίκες, την αγάπη, τη φύση, την τροφή- άντρες που διεγείρονται περισσότερο από τη μεταχείριση μη οργανικών, μηχανικών πραγμάτων παρά από τη ζωή. Δεν θα ήταν υπερβολικό ακόμη και να υποθέσουμε ότι ο homo mechanicus περισσότερο γοητεύεται και νιώθει υπερηφάνεια για συσκευές που μπορούν να σκοτώσουν εκατομμύρια ανθρώπους σε απόσταση αρκετών χιλιάδων χιλιομέτρων μέσα σε μερικά λεπτά, παρά αισθάνεται φόβο και θλίψη από την πιθανότητα μιας τέτοια μαζικής καταστροφής. Ο homo mechanicus συνεχίζει να απολαμβάνει το σεξ και το ποτό. Όμως όλες αυτές τις ηδονές τις αναζητά μέσα στο πλαίσιο αναφοράς του μηχανικού και του άβιου. Περιμένει ότι πρέπει να υπάρχει ένα κουμπί που, αν το πατήσει, θα φέρει ευτυχία, αγάπη, ικανοποίηση. (Πολλοί πηγαίνουν σε ψυχαναλυτή έχοντας την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να τους διδάξει πώς να βρουν αυτό το κουμπί.) Κοιτάζει τις γυναίκες όπως θα κοίταζε κανείς ένα αυτοκίνητο: ξέρει ποια είναι τα σωστά κουμπιά που πρέπει να πατήσει, απολαμβάνει τη δύναμη που έχει να την κάνει να “τρέξει” και παραμένει ένας ψυχρός παρατηρητής. Τον homo mechanicus τον ενδιαφέρει ολοένα και περισσότερο η μεταχείριση των μηχανών παρά η συμμετοχή και η αντίδραση στη ζωή. Έτσι, γίνεται αδιάφορος απέναντι στη ζωή.

Σκεφτείτε τον ρόλο που παίζει ο σκοτωμός στις διασκεδάσεις μας. Ο κινηματογράφος, τα κόμικς, οι εφημερίδες είναι τόσο συναρπαστικά, επειδή είναι γεμάτα με αναφορές καταστροφής, σαδισμό και βαρβαρότητα. Εκατομμύρια άνθρωποι ζουν μια ανιαρή αλλά άνετη ζωή- και τίποτα δεν τους συναρπάζει περισσότερο από το να παρακολουθούν ή να διαβάζουν για σκοτωμούς, είτε πρόκειται για έναν φόνο είτε για ένα μοιραίο ατύχημα σε έναν αυτοκινητιστικό αγώνα. Αυτό δεν αποτελεί ένδειξη για το πόσο βαθύ έχει γίνει ήδη αυτό το πάθος για τον θάνατο; Ή σκεφτείτε εκφράσεις όπως “μέχρι θανάτου” ή “πεθαίνω να” κάνω αυτό ή εκείνο ή την έκφραση “με σκοτώνει”. Σκεφτείτε την αδιαφορία για τη ζωή που εκδηλώνεται στα ποσοστά των τροχαίων ατυχημάτων.

Εν συντομία, η διανοητικοποίηση, η ποσοτικοποίηση, η αφαιρετικοποίηση, η γραφειοκρατικοποίηση και η πραγματικοποίηση – οι οποίες αποτελούν χαρακτηριστικά της σύγχρονης βιομηχανικής κοινωνίας- όταν εφαρμόζονται στους ανθρώπους, αντί στα πράγματα, δεν αποτελούν τις αρχές της ζωής αλλά της μηχανικής. Οι άνθρωποι που ζουν σε ένα τέτοιο σύστημα αναπτύσσουν αδιαφορία προς τη ζωή ή ακόμη και έλξη προς τον θάνατο. Οι ίδιοι δεν το αντιλαμβάνονται. Περνούν τις εξάψεις των συγκινήσεων για τις χαρές της ζωής και ζουν με την ψευδαίσθηση ότι είναι ζωντανοί όταν έχουν πολλά πράγματα στην κυριότητά τους ή προς χρήση. Η έλλειψη διαμαρτυρίας κατά του πυρηνικού πολέμου, οι συζητήσεις των “ατομολόγων” μας για το ισοζύγιο της ολοκληρωτικής ή σχεδόν ολοκληρωτικής καταστροφής δείχνει πόσο βαθιά έχουμε προχωρήσει ήδη στην “κοιλάδα της σκιάς του θανάτου”.