Το να μαθαίνει κάποιος να ψεύδεται έχει γνωστικά οφέλη, αποκαλύπτει νέα μελέτη

Έχουν ενδιαφέρον τα ευρήματα αυτής της έρευνας, αφού μάλλον ανατρέπουν τις καθεστηκυίες αντιλήψεις ή σε πιο «ήρεμη» έκφραση τουλάχιστον προβληματίζουν όποιους τη διαβάσουν. Ποιο είναι το δόγμα που «πρέπει» να οδηγεί την καλλιέργεια των γονέων; Φυσικά ότι θα πρέπει να μαθαίνουν τα παιδιά να λένε την αλήθεια.

Η νέα μελέτη του Dr Kang Lee, καθηγητή στο Ινστιτούτο Μελετών στην Εκπαίδευση του Ontario, φαίνεται πως δείχνει ότι, αντιθέτως, γνωστικά οφέλη έχουν τα παιδιά που μαθαίνουν να ψεύδονται. Λογικά ένα τέτοιο εύρημα πρέπει να προβληματίζει καθώς – αν δεν ανατρέπει – τουλάχιστον ταρακουνάει ένα κοινωνικό θεμέλιο.

«Ως γονείς και δάσκαλοι – και κοινωνία ως όλον – πάντα ανησυχούμε ότι αν ένα παιδί ψεύδεται θα έχει τεράστιες συνέπειες», αναφέρει ο Dr Lee. «Όμως αποδεικνύεται ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ παιδιών που ψεύδονται νωρίς και αυτών που ψεύδονται αργότερα. Τα παιδιά που ψεύδονται νωρίς τείνουν να έχουν πολύ καλύτερες γνωστικές ικανότητες». Τα ευρήματα προέρχονται από πείραμα κατά το οποίο ο Dr Lee και οι άλλοι που υπογράφουν τη μελέτη από την Κίνα, τη Σιγκαπούρη και τις ΗΠΑ, ζήτησαν από 42 παιδιά προσχολικής ηλικίας στην Κίνα – που δεν έδειξαν αρχική ικανότητα να ψεύδονται – πώς παίζουν ένα παιχνίδι κρυψίματος και αναζήτησης.

Χώρισαν τα παιδιά σε δυο ομάδες με ίσο αριθμό αγοριών και κοριτσιών, με ένα μέσο όρο ηλικίας περίπου 40 μήνες. Για τέσσερις ημέρες έπαιζαν ένα παιχνίδι στο οποίο κρύβονταν μια λιχουδιά, όπως τα popcorns, από έναν ενήλικα στο ένα χέρι. Ο ενήλικας έπρεπε να διαλέξει το χέρι που υποδείκνυε το παιδί. Εάν το παιδί παραπλανούσε τον ενήλικα με επιτυχία, έπρεπε να κρατήσει τη λιχουδιά. Η πειραματική ομάδα των παιδιών διδάχθηκε πώς να ψεύδεται για να νικήσει το παιχνίδι ενώ η ομάδα ελέγχου όχι.

Στα σταθμισμένα τεστ που χρησιμοποιήθηκαν για να μετρήσουν την εκτελεστική λειτουργία, συμπεριλαμβανομένων του αυτοελέγχου και της «θεωρίας του νου» – την ικανότητα να καταλαβαίνει τις προθέσεις και τα πιστεύω ενός άλλου προσώπου – τα παιδιά που διδάχθηκαν να παραπλανούν υπερνίκησαν την ομάδα ελέγχου. «Με μόλις λίγες ημέρες διδασκαλίας, τα μικρά παιδιά γρήγορα έμαθαν να παραπλανούν και κέρδισαν άμεσα γνωστικά οφέλη κάνοντάς το», γράφουν οι ερευνητές στο Journal of Experimental Child Psychology. Γενικεύοντας οι συγγραφείς θεωρούν ότι τα ευρήματα αυτά υποστηρίζουν την ιδέα ότι ακόμη και φαινομενικά αρνητικές ανθρώπινες κοινωνικές συμπεριφορές μπορεί να αποφέρουν γνωστικά οφέλη όταν τέτοιες συμπεριφορές γίνονται για την επιδίωξη στόχου, τη λύση προβλήματος, την παρακολούθηση της νοητικής κατάστασης και τη διαμόρφωση άποψης.

Ο Dr Lee μελετάει πώς ψεύδονται και γιατί τα παιδιά για περισσότερο από δυο δεκαετίες, όμως, όπως αναφέρουν στο άρθρο τους αυτός και οι συνυπογράφοντες είναι «το πρώτο στοιχείο ότι το να μαθαίνουν να παραπλανούν αιτιατά βελτιώνει τις γνωστικές ικανότητες σε μικρά παιδιά». Εύλογα ανακύπτει το ερώτημα: Θα πρέπει οι γονείς να απορρίψουν τη συμβατική σοφία και να διδάξουν τα παιδιά τους να ψεύδονται; «Δεν θα ήταν καλή ιδέα», αποφαίνεται ο Dr Lee, «όμως δεν θα ήταν κακή ιδέα να τα αφήνουν να παίζουν παιχνίδια παραπλάνησης».

Τα παιδιά βρέθηκε ότι είναι ικανά να λένε ψεματάκια πριν από την ηλικία των επτά ετών και ορισμένα νωρίτερα, γύρω στα δυο. Το να ψεύδεται κάποιο παιδί είναι ένα κανονικό μέρος της ανάπτυξής του – αναφέρει ο Dr Lee – και αν νωρίτερα μαθαίνει να παραπλανά τόσο το καλύτερο και συμπληρώνει: «Όταν κοιτάς στις δυο σημαντικές ικανότητες για να ψεύδεσαι [τον αυτοέλεγχο και τη θεωρία του νου] … αυτές είναι βασικές γνωστικές ικανότητες που πρέπει να έχουν οι άνθρωποι για να επιβιώσουν στην κοινωνία».