Για να ενωθούν δύο ετερόφυλοι στην Σπάρτη με τα δεσμά του γάμου απαιτούνταν δύο προϋποθέσεις : η συγκατάθεση του πατέρα και η εικονική απαγωγή της νύφης. Το τελευταίο αυτό, σίγουρα, κατάλοιπο παλιότερου εθίμου , βασισμένου στην πρωτόγονη ιδέα ότι μιά κοπέλα μόνο μπροστά στη βία του ισχυρότερου φύλου μπορεί να παραχωρήσει την αγνότητά της.Στην καθορισμένη λοιπόν από το κράτος ηλικία 20 ετών για τα κορίτσια , 30 για τους άνδρες, ο γαμπρός-απαγωγέας άρπαζε τη νύφη και την κουβαλούσε στο σπίτι του.
Εκεί την παραλάβαινε μιά νυμφεύτρια, προξενήτρα , που στη στιγμή την κούρευε σύριζα, της φορούσε ένα τραχύ τσουβάλι και χοντροπάπουτσα και την ξάπλωνε σε μιά αχυροστρωμνή, μέσα σ΄ένα σκοτεινό δωμάτιο. γιατί ο γάμος, στη Σπάρτη , ήταν γενικά μιά υπόθεση που από την αρχή ως το τέλος ξετυλιγόταν στα σκοτεινά.
Στο μεταξύ ο γαμπρός είχε ξαναφύγει κι΄αφού δειπνούσε, κατά τη συνήθειά του, στο λιτό αντρικό φιδίτιον (συσσίτιο) , γύριζε αθόρυβα στο σπίτι του και χωνόταν σαν κλέφτης στο δωμάτιο της άτριχης πια και άγαρμπης "καλής" του.
Της έλυνε το σκοινί που έπαιζε ρόλο ζώνης στο τσουβάλι, τη σήκωνε στα χέρια, την πηγαινε στο κρεβάτι κι΄εκεί, αμίλητος πάντα, πλάγιαζε μαζί της. Η ιδιόμορφη αυτή σεξουαλική επαφή στα σκοτεινά κρατούσε ελάχιστη ώρα, γιατί μετά την πράξη ο νέος ξανάφευγε, εξίσου αθόρυβα και πήγαινε να κοιμηθεί στο στρατώνα, μαζί με τους συντρόφους του.
Με τον ίδιο περίπου τρόπο συνεχιζόταν και μετά ο έγγαμος βίος, αφού ο σύζυγος μπορούσε να εγκατασταθεί στο σπίτι μόνο άν η γυναίκα του περίμενε παιδί, αλλά και τότε ακόμη, μόνο άν ο ίδιος ήθελε.
¨Ετσι , στις περισσότερος περιπτώσεις , το συζυγικό κρεβάτι γινόταν ο μόνος τόπος συνάντησης των συζύγων. Κατά τον Πλούταρχο, τύχαινε καμιά φορά ένας Σπαρτιάτης να γίνει δύο ή τρεις φορές πατέρας χωρίς ποτέ να έχει δει στο φως το πρόσωπο της γυναίκας του.
Τόση ήταν η προσήλωση στα ήθη και η αυστηρότητα στα έθιμα, ώστε , καθώς λένε, όταν ο βασιλιάς ΄Αγης γύρισε νικητής από την εκστρατεία του ενάντια στους Αθηναίους και ζήτησε να του δώσουν την μερίδα του από το συσσίτιο για να δειπνήσει με τη γυναίκα του, οι σύντροφοί του πολεμιστές του την αρνήθηκαν.
Ο Λυκούργος είχε ρυθμίσει τα πράματα, έτσι ώστε όλες οι πράξεις του ατόμου ν΄αποβλέπουν στην ωφέλεια του συνόλου και στη διασφάλιση μιάς ανόθευτης αναπαραγωγής του σπαρτιατικού συστήματος.
Για τη γυναίκα, νομοθετικός προορισμός της ήταν να φέρει στον κόσμο ατσαλένιους στρατιώτες ενώ προορισμός του παιδιού ήταν να πάρει τη θέση ενός μεγαλύτερου που θα φθειρόταν από το χρόνο.
Η πραγμάτωση αυτών των σκοπών οδηγούσε σε ορισμένες καταστάσεις , που η μεν σπαρτιατική κοινωνία τις θεωρούσε απόλυτα φυσικές, ενώ οι περισσότερες άλλες κοινωνίες απόλυτα ανήθικες.
Αν π.χ ο ηλικιωμένος άνδρας μιας γυναίκας γνώριζε κάποιον καλό κι ωραίο νεαρό που του άρεσε, μπορούσε να τον καλέσει στο σπίτι του και να τον βάλει να πλαγιάσει μαζί της, με στόχο την τεκνοποιία.
Το παιδί που θα γεννιόταν απ΄αυτή την ένωση των δύο γερών κορμιών το κρατούσε ο σύζυγος για δικό του και ήταν περήφανος που πρόσφερε έναν τέτοιο βλαστό στη Σπάρτη.
Ακόμη, επιτρεπόταν σ΄έναν άντρα, άν τύχαινε να του αρέσει κάποια νοικοκυρά μόνο ωραίων παιδιών, να προτείνει στο σύζυγό της να του επιτρέψει μιά συνέρευση μαζί της, για να φέρει στον κόσμο ένα ωραίο και γερό παιδί.
" Ο Λάκωνας-λέει ο Πλούταρχος- παραχωρούσε τη γυναίκα του σ΄εκείνον που του τη ζητούσε για τεκνοποίηση, ενώ αυτή εξακολουθούσε να μένει κοντά του , στο σπίτι του, κι΄ο γάμος είχε την αρχική του υπόσταση" . ΄Ηταν, σαν ένας σπορέας "να φύτευε σε μιά εύφορη γη".
΄Οπως λοιπόν γίνεται φανερό, ο γάμος στη Σπάρτη δεν ήταν ιδιωτική σχέση, αλλά δημόσιος θεσμός , για χάρη της τεκνοποιίας.
Αυτό μπορεί να αιτιολογήσει τη διαφορετικά εξωφρενική στάση των εφόρων που τιμώρησαν με πρόστιμο το βασιλιά τους Αρχίδαμο, "επειδή δέχτηκε να παντρευτεί μικρόσωμη γυναίκα, λέγοντά του ότι έτσι, όχι βασιλιάδες, αλλά βασιλάκια είχε φαίνεται στο νού του να τους αφήσει".
Επίσης και την τελευταία θέληση του βασιλιά Λεωνίδα, που φεύγοντας για τις Θερμοπύλες είπε στη γυναίκα του Γοργώ:
-Παντρέψου με τιμή και κάνε τιμημένα παιδιά.
Η ελευθεριότητα των ηθών καθιστούσε τη μοιχεία, το διαζύγιο και την πορνεία είδη σπανιότατα στη Σπάρτη. Ποιός ο λόγος για μοιχεία και διαζύγιο, όταν ο κάθε σύζυγος μπορούσε να προσφέρει τη γυναίκα του στο φίλο του;
Ο θεσμός της μονογαμίας, λέει ο Ηρόδοτος, ήταν τόσο χαλαρός, ώστε μισή δωδεκάδα αδέρφια μπορούσαν να μοιράζονται μιά γυναίκα, ενώ η μοιχεία ούτε τιμωρούνταν ούτε ήταν δυσφημιστική.
Οπωσδήποτε, η πολιτεία έβλεπε το διαζύγιο με μάτι εχθρικό, απόδειξη ότι ο στρατηγός Λύσανδρος τιμωρήθηκε όταν παράτησε τη γυναίκα του για να παντρευτεί μιά ομορφότερή της.
Ανάλογη ήταν και η αντιμετώπιση της πορνείας ακόμη και με το θρησκευτικό μανδύα της ιεροδουλείας, αφού σ΄ολόκληρη τη Λακεδαίμονα δεν υπήρχε παρά ένας και μοναδικός ναός της Αφροδίτης, όπου , μάλιστα, η θεά φορούσε καλύπτρα, κρατούσε ξίφος και είχε τα πόδια της δεμένα με αλυσίδες.
Οι συμβολισμοί αυτοί, καθώς φαίνεται, αποσκοπούσαν να δείξουν την υποταγή της πορνείας στο γάμο, αλλά και των δύο μαζί στον πόλεμο.
Οι νόμοι του Λυκούργου, αντίθετοι μερικές φορές με την ανθρώπινη φύση, εφαρμόζονταν πιστά από τους πολίτες, όχι όμως κι΄απ΄όλους ανεξαίρετα.
Στα αρχαία κείμενα συναντάμε σποραδικά περιπτώσεις που δείχνουν ότι και τα ερωτικά τεχνάσματα και η ζηλοτυπία έβρισκαν κάποτε τρόπους να διαβρώσουν την επίσημη ηθική τάξη. Να π.χ μιά απίθανη ιστορία, που αφηγείται ο Ηρόδοτος.
Ο βασιλιάς Αρίστωνας, δύο φορές παντρεμένος αλλ΄άτεκνος, ερωτεύτηκε τη γυναίκα του καλύτερου φίλου του, του ΄Αγετου, που ήταν η πιό όμορφη γυναίκα της Σπάρτης.
Και τί μηχανεύτηκε για να την αποχτήσει; Υπόσχεται στον΄Αγετο να του χαρίσει από το σπίτι του όποιο αντικείμενο εκείνος θα διάλεγε και του ζητάει να δεχθεί τον όρο της αμοιβαιότητας.
Ο ΄Αγετος δέχεται ανύποπτος και οι δυό φίλοι δεσμεύονται με όρκο. Πρώτα ο Αρίστωνας δίνει στο φίλο του το αντικείμενο που διάλεξε και μετά πάει με τον ΄Αγετο στο σπίτι του και διαλέγει τη γυναίκα του.
Ο ΄Αγετος διαμαρτύρεται, λέει πως αυτό ήταν παγίδα, μα δεν επιτρέπει στον εαυτό του να παραβεί τον όρκο του. αφήνει τη γυναίκα του να φύγει με τον Αρίστωνα, ο οποίος αφού έδιωξε τη δεύτερη γυναίκα του, παντρεύτηκε μιά τρίτη...
Μετά τον Ηρόδοτο, να κι ο Πλούταρχος που έρχεται να μας παραδώσει μιά υπόθεση ερωτικής αντιζηλίας, ανάμεσα στο Σπαρτιάτη βασιλιά ΄Αγη και τον περιβόητο γόη της αρχαίας Ελλάδας Αλκιβιάδη.
΄Ηταν την εποχή που ο Αλκιβιάδης, διωγμένος από τους συμπατριώτες του Αθηναίους, ζήτησε πολιτικό άσυλο στη Σπάρτη. κι εκείνη με αντιαθηναϊκή υστεροβουλία του το παραχώρησε πρόθυμα.
Καθώς φαίνεται, οι Σπαρτιάτισσες από την πρώτη στιγμή ξετρελάθηκαν με το φιλοξενούμενο προδότη, που τόση γοητεία ασκούσε, ώστε " κι αυτοί που τον φοβόντουσαν κι΄αυτοί που τον φθονούσαν να βρίσκουν ηδονή και θέλγητρο μιλώντας μαζί του και βλέποντάς τον".
Ανάμεσα στις γυναίκες που τον ερωτεύτηκαν συγκαταλεγόταν η Τιμαία, σύζυγος του βασιλιά ΄Αγη, ο οποίος είχε εκστρατέψει στην Αττική κατά σύσταση του ίδιου του Αλκιβιάδη.
Αυτός πάλι δεν έχασε την ευκαιρία. Εγκαταστάθηκε σα νοικοκύρης στο σπίτι του βασιλιά και σε λίγο όλη η Σπάρτη ήξερε πως η Τιμαία είχε γίνει ερωμένη του ξένου.
Εννιά μήνες αργότερα, η γυναίκα του βασιλιά έφερνε στον κόσμο ένα αγοράκι.
Το ονόμασε Λεωτυχίδα, αλλά στο σπίτι, μπροστά τους δικούς της και στις φίλες της, το φώναζε Αλκιβιάδη, "τόσος ήταν ο έρωτας αυτής της γυναίκας|" , σχολιάζει ο Πλούταρχος.
Στο στρατόπεδο, όπου ο ΄Αγης έκανε το χρέος του στην πατρίδα, έμαθε από γνωστούς και καλοθελητές τα συμβάντα. Θυμήθηκε ότι για τελευταία φορά είχε πλαγιάσει με τη γυναίκα του μιά νύχτα που έγινε σεισμός κι΄έτρεξε στην κάμαρά της.
Απλό τότε, δέκα ολόκληρους μήνες, δεν την είχε αγγίξει. ΄Αρα, το παιδί δεν ήταν δικό του.
Ο ΄Αγης μίσησε τον Αλκιβιάδη, έγινε άσπονδος εχθρός του και δεν έπαψε να τον κυνηγάει ώς το θάνατό του.
Αρνήθηκε ν΄αναγνωρίσει το παιδί της Τιμαίας και γι΄αυτό ο μικρός Λεωτυχίδας, όταν μεγάλωσε , δεν έγινε κληρονομικός βασιλιάς.
Για την ελευθεριότητα των ηθών της Σπάρτης μας δίνει μιά ιδέα και η στιχομυθία του καθαιρεμένου βασιλιά Δημάρατου με τη μητέρα του, όπως την έχει καταγράψει ο Ηρόδοτος:
"Μάνα, στ΄όνομα των θεών, στ΄όνομα του Ερκείου Δία, σ΄εξορκίζω να μου πεις την αλήθεια ποιός είναι ο αληθινός μου πατέρας.
Ο Λεωτυχίδας πάνω στη φιλονικία μας, ισχυρίστηκε πώς άμα πήγες στον Αρίστωνα ήσουνα κιόλας έγκυος από τον προηγούμενο άντρα σου.
΄Αλλοι πάλι διαδίδουν ακόμη χειρότερα, λέγοντας ότι παραδόθηκες σ΄ένα δούλο γαϊδουροβοσκό κι΄οτι αυτουνού είμαι γιός.
Και τώρα εγώ έρχομαι να σε ικετέψω στ΄όνομα των θεών να μου πεις την αλήθεια.
΄Αν έκανες κάτι απ΄όσα λένε, δε θα είσαι η μόνη στη Σπάρτη..."
Και η μητέρα, που "δε θα ήταν η μόνη στη Σπάρτη" αφού τον διαβεβαιώνει πως αυτά είναι συκοφαντίες, καταλήγει:
" ΄Οσο για τους γαϊδουροβοσκούς, ας γεννούν απ΄αυτούς τα παιδιά τους οι γυναίκες του Λεωτυχίδα και των ομοίων του."
Μια και ύψιστος στόχος των νόμων του Λυκούργου ήταν η τεκνοποιία, και μάλιστα η ευγονία, όποιος απόφευγε το γάμο είχε πολλά να υποστεί στη ζωή του.
Βέβαια , σ΄όλες τις πόλεις της αρχαίας Ελλάδας, η μονογαμική κοινωνία των Ελλήνων προωθούσε το θεσμό του γάμου- με τρόπο πάντα ετεροβαρή, υπέρ του αρσενικού φύλου- τόσο θετικά, όσο κι΄αρνητικά. Το τελευταίο αυτό, με την καταφρόνια για τα γεροντοπαλίκαρα και τις γεροντοκόρες.
Ειδικά όμως στη Σπάρτη, οι ανύπαντροι τραβούσαν τα πάνδεινα. Μέχρι κι΄από δίκη τους περνούσαν, τη λεγόμενη γραφήν αγαμίου για τους μέχρι τέλους άγαμους, ή τη γραφή κακογαμίου για τους χωρισμένους, ή την γραφήν οψιγαμίου , για όσους δεν αποφάσιζαν το γάμο παρά σε ώριμη ηλικία.
΄Επειτα, μιά φορά κάθε χειμώνα τους υποχρέωναν να γυροφέρνουν ολόγυμνοι και τροχάδην το χώρο των συνελεύσεων, τραγουδώντας ένα εξευτελιστικό γι΄αυτούς τραγούδι.
Επίσης, τούς απόκλειαν από τις κοινές γυμναστικές ασκήσεις, όπου έπαιρναν μέρος οι γυμνές Σπαρτιατοπούλες. Ακόμη, πότε-πότε, οι γυναίκες τους άρπαζαν και τους τραβολογούσαν γύρω από τους ιερούς βωμούς, αλαλιάζοντάς τους στο ξύλο.
Τέλος αν παρά τους εξευτελισμούς υπήρχαν αντίμαχοι της ιδέας του γάμου που επέμεναν στην άρνησή τους, τότε συγκέντρωναν κάμποσους απ΄αυτούς και τους έσπρωχναν μέσα σ΄ένα σκοτεινό δωμάτιο, όπου είχαν κλείσει άλλες τόσες άγαμες γυναίκες, εξαναγκάζοντάς τους να διαλέξουν σύζυγο στα τυφλά.
Η περιφρόνηση του κοινού για τους αγάμους εικονογραφείται χαρακτηριστικά από ένα επεισόδιο με το γενναίο αλλ΄άγαμο στρατηγό Δερκυλλίδα, που κάποτε ένας νεαρός δε σηκώθηκε να του παραχωρήσει τη θέση του, όπως όριζε η σπαρτιατική συμπεριφορά, λέγοντας:
- Ούτε κι΄εσύ γέννησες εκείνον που θα μου παραχωρήσει τη θέση του.
Και το θράσος του νεαρού, στην ωστόσο γεροντοκρατούμενη κι αυστηρότατη σε θέματα σεβασμού της ηλικίας Σπάρτη, απόσπασε τη γενική επιδοκιμασία.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου