ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Κατὰ Μειδίου (94-101)

[94] Λέγε δὴ καὶ τὸν τῶν διαιτητῶν νόμον.

ΝΟΜΟΣ.
[Ἐὰν δέ τινες περὶ συμβολαίων ἰδίων πρὸς ἀλλήλους ἀμφισβητῶσι καὶ βούλωνται διαιτητὴν ἑλέσθαι ὁντινοῦν, ἐξέστω αὐτοῖς αἱρεῖσθαι ὃν ἂν βούλωνται [διαιτητὴν ἑλέσθαι]. ἐπειδὰν δ᾽ ἕλωνται κατὰ κοινόν, μενέτωσαν ἐν τοῖς ὑπὸ τούτου διαγνωσθεῖσι, καὶ μηκέτι μεταφερέτωσαν ἀπὸ τούτου ἐφ᾽ ἕτερον δικαστήριον ταὐτὰ ἐγκλήματα, ἀλλ᾽ ἔστω τὰ κριθέντα ὑπὸ τοῦ διαιτητοῦ κύρια.]

[95] Κάλει δὴ καὶ τὸν Στράτων᾽ αὐτὸν τὸν τὰ τοιαῦτα πεπονθότα· ἑστάναι γὰρ ἐξέσται δήπουθεν αὐτῷ.

Οὗτος, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πένης μὲν ἴσως ἐστίν, οὐ πονηρὸς δέ γε. οὗτος μέντοι πολίτης ὤν, ἐστρατευμένος ἁπάσας τὰς ἐν ἡλικίᾳ στρατείας καὶ δεινὸν οὐδὲν εἰργασμένος, ἕστηκε νυνὶ σιωπῇ, οὐ μόνον τῶν ἄλλων ἀγαθῶν τῶν κοινῶν ἀπεστερημένος, ἀλλὰ καὶ τοῦ φθέγξασθαι ἢ ὀδύρασθαι· καὶ οὐδ᾽ εἰ δίκαι᾽ ἢ ἄδικα πέπονθεν, οὐδὲ ταῦτ᾽ ἔξεστιν αὐτῷ πρὸς ὑμᾶς εἰπεῖν.

[96] καὶ ταῦτα πέπονθ᾽ ὑπὸ Μειδίου καὶ τοῦ Μειδίου πλούτου καὶ τῆς ὑπερηφανίας παρὰ τὴν πενίαν καὶ ἐρημίαν καὶ τὸ τῶν πολλῶν εἷς εἶναι. καὶ εἰ μὲν παραβὰς τοὺς νόμους ἔλαβεν τὰς πεντήκοντα δραχμὰς παρ᾽ αὐτοῦ, καὶ τὴν δίκην ἣν κατεδιῄτησεν ἀποδεδιῃτημένην ἀπέφηνεν, ἐπίτιμος ἂν ἦν καὶ οὐδὲν ἔχων κακὸν τῶν ἴσων μετεῖχε τοῖς ἄλλοις ἡμῖν· ἐπειδὴ δὲ παρεῖδε πρὸς τὰ δίκαια Μειδίαν, καὶ τοὺς νόμους μᾶλλον ἔδεισε τῶν ἀπειλῶν τῶν τούτου, τηνικαῦτα τηλικαύτῃ καὶ τοιαύτῃ συμφορᾷ περιπέπτωκεν ὑπὸ τούτου.

[97] εἶθ᾽ ὑμεῖς τὸν οὕτως ὠμόν, τὸν οὕτως ἀγνώμονα, τὸν τηλικαύτας δίκας λαμβάνονθ᾽ ὧν αὐτὸς ἠδικῆσθαι φησὶ μόνον (οὐ γὰρ ἠδίκητό γε), τοῦτον ὑβρίζοντα λαβόντες εἴς τινα τῶν πολιτῶν [ἀφήσετε], καὶ μήθ᾽ ἑορτῆς μήθ᾽ ἱερῶν μήτε νόμου μήτ᾽ ἄλλου μηδενὸς πρόνοιαν ποιούμενον, οὐ καταψηφιεῖσθε;

[98] οὐ παράδειγμα ποιήσετε; καὶ τί φήσετ᾽, ὦ ἄνδρες δικασταί; καὶ τίν᾽, ὢ πρὸς τῶν θεῶν, ἕξετ᾽ εἰπεῖν πρόφασιν δικαίαν ἢ καλήν; ὅτι νὴ Δί᾽ ἀσελγής ἐστι καὶ βδελυρός· ταῦτα γάρ ἐστι τἀληθῆ· ἀλλὰ μισεῖν ὀφείλετ᾽, ἄνδρες Ἀθηναῖοι, δήπου τοὺς τοιούτους μᾶλλον ἢ σῴζειν. ἀλλ᾽ ὅτι πλούσιός ἐστιν· ἀλλὰ τοῦτό γε τῆς ὕβρεως αὐτοῦ σχεδὸν αἴτιον εὑρήσετ᾽ ὄν, ὥστ᾽ ἀφελεῖν τὴν ἀφορμήν, δι᾽ ἣν ὑβρίζει, προσήκει μᾶλλον ἢ σῶσαι διὰ ταύτην· τὸ γὰρ χρημάτων πολλῶν θρασὺν καὶ βδελυρὸν καὶ τοιοῦτον ἄνθρωπον ἐᾶν εἶναι κύριον, ἀφορμήν ἐστιν ἐφ᾽ ὑμᾶς αὐτοὺς δεδωκέναι.

[99] τί οὖν ὑπόλοιπον; ἐλεῆσαι νὴ Δία· παιδία γὰρ παραστήσεται καὶ κλαήσει καὶ τούτοις αὑτὸν ἐξαιτήσεται· τοῦτο γὰρ λοιπόν. ἀλλ᾽ ἴστε δήπου τοῦθ᾽ ὅτι τοὺς ἀδίκως τι πάσχοντας, ὃ μὴ δυνήσονται φέρειν, ἐλεεῖν προσήκει, οὐ τοὺς ὧν πεποιήκασι δεινῶν δίκην διδόντας. καὶ τίς ἂν ταῦτ᾽ ἐλεήσειε δικαίως, ὁρῶν τὰ τοῦδ᾽ οὐκ ἐλεηθένθ᾽ ὑπὸ τούτου, ἃ τῇ τοῦ πατρὸς συμφορᾷ χωρὶς τῶν ἄλλων κακῶν οὐδ᾽ ἐπικουρίαν ἐνοῦσαν ὁρᾷ. οὐ γάρ ἐστιν ὄφλημ᾽ ὅ τι χρὴ καταθέντ᾽ ἐπίτιμον γενέσθαι τουτονί, ἀλλ᾽ ἁπλῶς οὕτως ἠτίμωται τῇ ῥύμῃ τῆς ὀργῆς καὶ τῆς ὕβρεως τῆς Μειδίου.

[100] τίς οὖν ὑβρίζων παύσεται καὶ δι᾽ ἃ ταῦτα ποιεῖ χρήματ᾽ ἀφαιρεθήσεται, εἰ τοῦτον ὥσπερ δεινὰ πάσχοντ᾽ ἐλεήσετε; εἰ δέ τις πένης μηδὲν ἠδικηκὼς ταῖς ἐσχάταις συμφοραῖς ἀδίκως ὑπὸ τούτου περιπέπτωκε, τούτῳ δ᾽ οὐδὲ συνοργισθήσεσθε; μηδαμῶς· οὐδεὶς γάρ ἐστι δίκαιος τυγχάνειν ἐλέου τῶν μηδέν᾽ ἐλεούντων, οὐδὲ συγγνώμης τῶν ἀσυγγνωμόνων.

[101] ἐγὼ γὰρ οἶμαι πάντας ἀνθρώπους φέρειν ἀξιοῦν παρ᾽ ἑαυτῶν εἰς τὸν βίον αὑτοῖς ἔρανον παρὰ πάνθ᾽ ὅσα πράττουσιν· οἷον ἐγώ τις οὑτοσὶ μέτριος πρὸς ἅπαντάς εἰμ᾽, ἐλεήμων, εὖ ποιῶν πολλούς· ἅπασι προσήκει τῷ τοιούτῳ ταὔτ᾽ εἰσφέρειν, ἐάν του καιρὸς ἢ χρεία παραστῇ. ἕτερος οὑτοσί τις βίαιος, οὐδέν᾽ οὔτ᾽ ἐλεῶν οὔθ᾽ ὅλως ἄνθρωπον ἡγούμενος· τούτῳ τὰς ὁμοίας φορὰς παρ᾽ ἑκάστου δίκαιον ὑπάρχειν. σὺ δή, πληρωτὴς τοιούτου γεγονὼς ἐράνου σεαυτῷ, τοῦτον δίκαιος εἶ συλλέξασθαι.

***
[94] Διάβασε και τον νόμο για τους διαιτητές.

ΝΟΜΟΣ
[Αν κάποιοι διαφωνούν μεταξύ τους για ιδιωτικές συμφωνίες και θέλουν να εκλέξουν έναν οποιονδήποτε διαιτητή, έχουν το δικαίωμα να εκλέξουν όποιον θέλουν. Όταν όμως συμφωνήσουν για την εκλογή, πρέπει να σέβονται την απόφασή του και να μην μεταφέρουν έπειτα την ίδια διαφορά από αυτόν σε άλλο δικαστήριο, αλλά η απόφαση του διαιτητή να είναι ανέκκλητη.]

[95] Κάλεσε τώρα τον ίδιο τον Στράτωνα, ο οποίος ήταν το θύμα των ραδιουργιών αυτών· οπωσδήποτε θα του επιτραπεί να παρουσιασθεί στο δικαστήριο.

Ο άνθρωπος αυτός, Αθηναίοι, είναι ίσως φτωχός, αλλά ασφαλώς δεν είναι κακοήθης. Όταν ήταν πολίτης, είχε λάβει μέρος μαζί με τους συνομηλίκους του σε όλες τις εκστρατείες χωρίς να κάμει τίποτε το αξιόμεμπτο· τώρα στέκεται μπροστά σας σιωπηλός και στερημένος όχι μόνο τα άλλα κοινά αγαθά, αλλά και το δικαίωμα να απολογηθεί ή να θρηνήσει· και δεν του επιτρέπεται να σας πει ούτε αν οι συμφορές του ήταν δίκαιες ή άδικες.

[96] Όλα αυτά τα υπέφερε εξαιτίας του Μειδία, του πλούτου και της αλαζονείας του, ενώ αυτός είναι φτωχός, χωρίς φίλους, ένας μόνος μέσα στο πλήθος των ανθρώπων. Αν παραβαίνοντας τους νόμους είχε δεχθεί τις πενήντα δραχμές που του προσέφερε ο Μειδίας και είχε μεταβάλει σε αθωωτική την καταδικαστική απόφαση που είχε εκδώσει εναντίον του, θα είχε τώρα όλα τα πολιτικά του δικαιώματα και, χωρίς να πάθει καμία ζημιά, θα απολάμβανε τα ίδια προνόμια με μας· όταν όμως αδιαφόρησε για τον Μειδία εμπρός στο δίκαιο και φοβήθηκε τους νόμους περισσότερο από τις απειλές του, τότε γι᾽ αυτόν τον λόγο έφθασε εξαιτίας του σε τέτοια μεγάλη συμφορά.

[97] Μετά από αυτά δεν θα καταδικάσετε σεις έναν τόσο σκληρό, τόσο αναίσθητο άνθρωπο, ο οποίος έλαβε τέτοια μεγάλη εκδίκηση γι᾽ αδικήματα που μόνο ο ίδιος ισχυρίζεται ότι έπαθε —γιατί βέβαια δεν αδικήθηκε—, δεν θα τον καταδικάσετε, αν και τον συλλάβατε να προσβάλει βίαια ένα συμπολίτη του, χωρίς να λάβει υπόψη του ούτε την εορτή ούτε τους ναούς ούτε τους νόμους ούτε τίποτε άλλο;

[98] Δεν θα τον κάμετε παράδειγμα; Και τί θα ισχυρισθείτε, κύριοι δικαστές; Ποιά, στο όνομα των θεών, δίκαιη και έντιμη δικαιολογία θα μπορέσετε να προβάλετε; Ότι, μά τον Δία, είναι βίαιος και αναίσχυντος; Αυτό είναι αλήθεια· αλλά είναι βέβαια καθήκον σας, Αθηναίοι, να μισείτε τους ανθρώπους αυτούς παρά να τους προστατεύετε. Ότι είναι πλούσιος; Θα διαπιστώσετε όμως ότι ο πλούτος του είναι η κύρια αιτία της αναίδειάς του· αρμόζει επομένως να αφαιρέσετε την αφορμή της αυθάδειάς του παρά να τον προστατεύσετε για χάρη της αφορμής αυτής· αν επιτρέπετε σ᾽ έναν τόσο θρασύ και αναίσχυντο άνθρωπο να διαθέτει πολλά χρήματα, του δίνετε τα μέσα να χρησιμοποιεί τον πλούτο του εναντίον σας.

[99] Τί απομένει τώρα; Να τον ευσπλαχνισθείτε, μά τον Δία· θα εμφανισθεί έχοντας γύρω του τα παιδιά του, θα κλάψει και θα σας παρακαλέσει να τον συγχωρήσετε για χάρη τους· γιατί αυτό απομένει. Γνωρίζετε όμως αναμφίβολα ότι ευσπλαχνία ταιριάζει προς όσους υποφέρουν άδικα περισσότερο από όσο μπορούν να αντέξουν και όχι προς εκείνους οι οποίοι τιμωρούνται για συμφορές που οι ίδιοι έχουν προκαλέσει. Ποιός δίκαια θα μπορούσε να αισθανθεί οίκτο για τα παιδιά του Μειδία, όταν βλέπει ότι αυτός δεν ευσπλαχνίσθηκε τα παιδιά του Στράτωνα, τα οποία, εκτός από τα άλλα τους δεινά, κατανοούν ότι εξαιτίας της συμφοράς του πατέρα τους δεν είναι δυνατή γι᾽ αυτά καμία βοήθεια. Γιατί δεν πρόκειται για χρέος, το οποίο πρέπει ο Στράτων να καταβάλει για να ανακτήσει τα δικαιώματά του, αλλά έχει στερηθεί εντελώς την πολιτική του ιθαγένεια εξαιτίας της βίαιης οργής και της αναίδειας του Μειδία.

[100] Ποιός λοιπόν θα σταματήσει να φέρεται με αυθάδεια, ποιός θα στερηθεί τον πλούτο του με τον οποίο επιχειρεί τις πράξεις αυτές, αν ευσπλαχνισθείτε τον Μειδία, σαν να ήταν αυτός το θύμα, ενώ ούτε καν θα συμμερισθείτε την οργή ενός φτωχού ανθρώπου που, χωρίς να έχει κάμει κανένα αδίκημα, έχει εξαιτίας του άδικα περιπέσει στις έσχατες συμφορές; Αυτό δεν πρέπει να συμβεί· κανείς άσπλαχνος δεν είναι άξιος ευσπλαχνίας και κανείς αδυσώπητος δεν είναι άξιος συγγνώμης.

[101] Γιατί πιστεύω ότι όλοι οι άνθρωποι θεωρούν καθήκον τους να συνεισφέρουν, με όλες τους τις πράξεις, για την εξασφάλιση της ζωής τους· για παράδειγμα, κάποιος είναι μετριοπαθής, ευσπλαχνίζεται όλον τον κόσμο και ευεργετεί πολλούς· σε έναν άνθρωπο όπως αυτός πρέπει όλοι να ανταποδίδουν την ίδια εισφορά, αν παρουσιασθεί ευκαιρία ή ανάγκη. Ένας άλλος, αυτός εδώ, είναι βίαιος, δεν ευσπλαχνίζεται και δεν δείχνει ανθρωπισμό για κανέναν· σε αυτόν αξίζει να επιφυλάσσεται από τον καθένα όμοια εισφορά. Τέτοια ήταν η συνδρομή που κατέβαλες, Μειδία· αυτή σού αξίζει να εισπράξεις.