Πύρρων – “ὡς χαλεπὸν εἴη ὁλοσχερῶς ἐκδῦναι τὸν ἄνθρωπον”

Ο Πύρρων ο Ηλείος (360 π.Χ. – 270 π.Χ.) ήταν Έλληνας φιλόσοφος, ιδρυτής της Σχολής του Σκεπτικισμού. Ιερεύς και περίφημος για την ψυχική του γαλήνη, συμπαθών της απλότητος των Κυνικών και επηρεασμένος από τον Δημόκριτο και τον σχετικισμό των Σοφιστών , κήρυξε μία αδιατάρακτη ηρεμία του θυμικού μέσω της διαρκούς αμφιβολίας και της παραιτήσεως από κάθε γνώμη ή ροπή («εποχή», αποφυγή κάθε κρίσεως) λόγω του παντελώς αδύνατου της σιγουριάς.

Κατά τον Πύρρωνα, τίποτε δεν μπορεί να είναι καθαυτό (από μόνο του) ηθικά καλό ή κακό, ωραίο ή αισχρό, δίκαιο ή άδικο (καθώς η ανθρώπινη συμπεριφορά ρυθμίζεται από τη συμβατικότητα, «νόμω και έθει» , δηλαδή από την καθιερωμένη συνήθεια και το έθιμο). Βασικό αξίωμα των Σκεπτικών είναι η λεγόμενη «Αρρεψία» (αμφιβολία), ενώ ως το μόνο πραγματικό αγαθόν αναγνωρίζεται η Αρετή. Δεν μπορούμε να διακρίνουμε, μετρήσουμε και κρίνουμε τα πράγματα, που χαρακτηρίζονται«αδιάφορα, αστάθμητα και ανεπίκριτα». Ούτε τα δεδομένα των αισθήσεων, ούτε οι κρίσεις μας μπορεί να είναι αληθείς ή ψευδείς.

Η διδασκαλία του Πύρρωνος άσκησε τεράστια επίδραση στη Μέση και Νεώτερη Ακαδήμεια απειλώντας τες μάλιστα με πιθανή αφομοίωση.

Σαν γύρισε στην Ήλιδα, o κάποτε πένης και άδοξος Πύρρων ανοίγει φιλοσοφική σχολή και ή διδασκαλία του περιστρέφεται γύρω από τα δύο μεγάλα θέματα, την ακαταληψία και την εποχή.

Διδάσκει αυτά πού διδάχθηκε o ’ίδιος μέσα από την εμπειρία της γνωριμίας με ξένους λαούς. Και αυτή την διδασκαλία την ανυψώνει σε κανόνα ζωής, της δικής του ζωής. Ακόλουθος ην και τω βίω, μάς λέγουν. Ήταν δηλαδή συνεπής μέ αυτά πού δίδασκε. Και ή ζωή του αλλάζει. Αυτός o τόσο ικανός στις συζητήσεις, αυτός πού όλοι λογάριαζαν, κλείνεται στον εαυτό του. Γυρίζει στους αγρούς· πολλές φορές φεύγει χωρίς να ειδοποιήσει. Αυτός ό πολυταξιδεμένος, προτιμά τώρα πια να περπατά μόνος.

Συχνά μονολογεί και, σαν τον ρωτούν γιατί το κάνει, απαντά ότι μελετά να είναι χρηστός. Ήταν άραγε τόσο αδιάφορος ώστε σαν γύριζε στις ερημιές να τον ακολουθούν φίλοι του, για να τον προστατεύουν; Μία λεπτομέρεια μας βάζει σε σκέψεις. O Αινησίδημος, ό μετέπειτα μεγάλος θεωρητικός τού σκεπτικισμού, σημειώνει ότι μόνο στην φιλοσοφία του εφήρμοζε την εποχή και ότι έκανε ότι έπρεπε για τις καθημερινές φροντίδες. Ήταν απλός άνθρωπος ό Πύρρων, μάς λέγει ό Ερατοσθένης. Συχνά τον έβλεπαν να πηγαίνει στην αγορά, να πουλά τις κότες του και τα χοιρίδια. Τόσο πολύ δεν πρόσεχε τα γύρω του πράγματα πού τον είδαν μια μέρα να πλένει ένα γουρουνάκι.

Δεν παντρεύτηκε ποτέ. Καθάριζε μόνος του το σπίτι, όπου ζούσε απλά και ήσυχα με την αδελφή του, την Φιλίστα. Κάποτε όμως έχασε την υπομονή του, θύμωσε μαζί της και, σαν σχολίασαν τον εκνευρισμό του, απάντησε: ουκ εν γυναίω ή έπίδειξις αδιαφορίας.

’Αν αυτή ή απάντηση προκαλεί μειδίαμα, ένας άλλος λόγος του μάς κάνει να σκεφτούμε βαθειά. Ήταν την φορά πού ένας σκύλος τον κυνηγούσε στην έξοχή και, για να τον αποφύγει, σκαρφάλωσε σε ένα δέντρο. Όσοι είδαν την σκηνή τον κορόιδεψαν. Και τότε ό Πύρρων πρόφερε το περίφημο: ὡς χαλεπὸν εἴη ὁλοσχερῶς ἐκδῦναι τὸν ἄνθρωπον. Δεν είναι εύκολο, είπε, να αποβάλει ό άνθρωπος εντελώς τα φυσικά του ένστικτα. Χρειάζεται προσπάθεια, χρειάζεται ν’ αγωνιστεί με τον εαυτό του κάποιος, πρώτα με πράξεις και, αν όχι με πράξεις, με τον λόγο.