Ιστορία και μυθολογία ως δημιουργικά στοιχεία της πραγματικότητας

Η ιστορία και ο μύθος θεωρούνται παραδοσιακά ως ανταγωνιστικά στοιχεία. Οι μεν πιστεύουν ότι η ιστορία είναι πιο αξιόλογη από τη μυθολογία διότι δεν εμπεριέχει τεχνητές ιδανικεύσεις, οι δε πιστέυουν ότι η ιστορία είναι απλώς μια καταγραφή της πραγματικότητας κι ότι η μυθολογία είναι η ουσία της ιστορίας. Αυτό όμως το ανταγωνιστικό πλαίσιο δεν είναι παραγωγικό. Ενώ η πραγματικότητα υπάρχει. Είναι πιο αποτελεσματικό να τα ερμηνεύσουμε ως συμπληρωματικά στοιχεία.

Η ιστορία μέσω της σύνθεσης δημιουργεί μυθολογία. Και η μυθολογία μέσω της ανάλυσης αναδεικνύει ιστορικά γεγονότα. Η ιστορία και η μυθολογία λειτουργούν ως ένα ζευγάρι, το οποίο όμως δεν είναι συμμετρικό ως προς την τελεολογία. Ενώ η ιστορία ακολουθεί το παρελθόν για να μην ξεχαστεί, η μυθολογία τείνει προς το μέλλον για να δημιουργήσει. Μέσω του δόγματος, η ιστορία παράγει μύθους. Και η μυθολογία, μέσω της στρατηγικής, παράγει ιστορίες. Η μία λειτουργεί με την άλλη και όχι από μόνη της.

Το μοντέλο είναι ανάλογο με το μαγνητικό δίπολο, διότι υπάρχουν γραμμές δυναμικού. Και οι πιο απόμακρες είναι αυτές που ονομάζουμε ακριτικά στοιχεία. Τα ακριτικά στοιχεία ως προεκτάσεις του πυρήνα, λειτουργούν φυσιολογικά ως μετασχηματιστές της ιστορίας σε μυθολογία. Μερικοί το θεωρούν αρνητικό. Ο λόγος είναι όμως απλός. Μόνο η μυθολογία είναι ικανή ν’ αντισταθεί στις πιέσεις των αντιπάλων. Είναι εύκολο γι’ αυτούς να ξαναγράψουν, να διαγράψουν και να παραγράψουν την ιστορία. Ενώ είναι πολύ πιο δύσκολο ν’ αλλάξεις τη μυθολογία. Είναι πιο βαθιά στερεωμένη μέσα στη συλλογική συνείδηση ενός λαού.

Κατά συνέπεια, τα ακριτικά στοιχεία ενισχύουν την ιστορία μέσω του μύθου. Και μ’ αυτόν τον τρόπο, αναπαράγουν με το δικό τους ύφος την ιστορία του πυρήνα. Αυτό το αντιστασιακό στοιχείο προκαλεί και μια αδράνεια ως προς την αλλαγή της εξουσίας του κέντρου. Αυτό το φαινόμενο εμφανίζεται και όταν υπάρχει μια διακρατική αντιπαράθεση ή μια κρατική εξάρτηση. Κατά συνέπεια, όταν θέλουμε να μελετήσουμε την ιστορία ενός λαού, πρέπει να εξετάσουμε και τη μυθολογία του. Εκεί βρίσκονται ισχυρά νοητικά σχήματα που δεν άντεξαν στον χρόνο, αλλά διέσχισαν τον χρόνο. Διότι δεν είναι ο χρόνος το αρνητικό στοιχεία, μα η ίδια μας η μιζέρια.

Ακούμε συχνά στην Ελλάδα ότι ο χρόνος λειτουργεί για τους άλλους. Ενώ στην πραγματικότητα είμαστε εμείς οι ίδιοι που λειτουργούμε για τους άλλους όταν αλλάζουμε την ιστορία μας και ξεχνάμε τη μυθολογία μας. Διότι όταν το κάνουμε αυτό, στην ουσία δεν έχουμε πια πραγματικότητα, είμαστε απλώς κομπάρσοι σε μια παράσταση που δεν γνωρίζουμε, ή ακόμα χειρότερα που θεωρούμε ότι θα αλλάξει το τέλος της.

Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι δεν ελέγχουμε πια καμιά εξέλιξη διότι τίποτε το ουσιαστικό δεν εξαρτάται από εμάς. Ένας λαός χωρίς πολιτισμό είναι απλώς πληθυσμός. Και το ίδιο ισχύει και για τον άνθρωπο. Η ιστορία και η μυθολογία ανήκουν στα δεδομένα της ανθρωπιάς και της ανθρωπότητας που ενσωματώνονται μέσα στη νοημοσύνη μας. Αλλιώς δεν αποτελούμε μια συνέχεια και δεν υπάρχει τότε η έννοια της συνέπειας. Διότι δεν έχουμε νοητικά σχήματα που αποτελούν σημεία αναφοράς. Σε αυτήν την περίπτωση, ανήκουμε στο δόγμα των άλλων.

Ξεχνάμε, όμως, ότι στο ενδιάμεσο δεν είμαστε αξιόπιστοι ούτε καν ως εχθροί. Μπορεί εμείς να το θεωρούμε, αλλά όταν εξετάζουμε τα βιβλία των άλλων, η θεωρία μας καταρρέει. Δίχως ιστορία και μυθολογία κανένας λαός δεν μπορεί, όχι μόνο ν’ αντισταθεί στην εισβολή και την κατοχή, αλλά ούτε και στο μέλλον. Το μέλλον γράφεται από τους άλλους. Θέλοντας να είμαστε πάντα «παρόν», καταλήγουμε αναπόφευκτα στο παρελθόν και στη λήθη της καθημερινότητας.

Η ιστορία και η μυθολογία υπάρχουν, εμείς όμως;