Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ, ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ, ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ - Κράσσος 33

Σκηνὴ ὁ βίος

Το έργο για το οποίο κυρίως δοξάστηκε ο Πλούταρχος είναι οι Βίοι Παράλληλοι, οι βιογραφίες δηλ. επιφανών ανδρών που έχουν συνταχθεί κατά ζεύγη αποτελούμενα από έναν Έλληνα και έναν Ρωμαίο -σώζονται 22 τέτοια ζεύγη. Το ενδιαφέρον του Πλουτάρχου στους Βίους είναι λιγότερο ιστορικό και περισσότερο ηθοπλαστικό: με τις βιογραφίες επιφανών ανδρών επιδιώκει να δημιουργήσει πρότυπα προς μίμηση -ενίοτε και προς αποφυγήν. Στην περίπτωση του Κράσσου το ελληνικό ανάλογό του είναι ο Αθηναίος στρατηγός Νικίας (†413 π.Χ.).

Κράσσος 33

[33.1] τούτων δὲ πραττομένων Ὁρώδης ἐτύγχανεν ἤδη διηλλαγμένος Ἀρταβάζῃ τῷ Ἀρμενίῳ καὶ τὴν ἀδελφὴν αὐτοῦ γυναῖκα Πακόρῳ τῷ παιδὶ καθωμολογημένος, ἑστιάσεις τε καὶ πότοι δι᾽ ἀλλήλων ἦσαν αὐτοῖς, καὶ πολλὰ παρεισήγετο τῶν ἀπὸ τῆς Ἑλλάδος ἀκουσμάτων. [33.2] ἦν γὰρ οὔτε φωνῆς οὔτε γραμμάτων ὁ Ὁρώδης Ἑλληνικῶν ἄπειρος, ὁ δ᾽ Ἀρταβάζης καὶ τραγῳδίας ἐποίει καὶ λόγους ἔγραφε καὶ ἱστορίας, ὧν ἔνιαι διασῴζονται. [33.3] τῆς δὲ κεφαλῆς τοῦ Κράσσου κομισθείσης ἐπὶ θύρας, ἀπηρμέναι μὲν ἦσαν αἱ τράπεζαι, τραγῳδιῶν δ᾽ ὑποκριτὴς Ἰάσων ὄνομα Τραλλιανὸς ᾖδεν Εὐριπίδου Βακχῶν τὰ περὶ τὴν Ἀγαύην. εὐδοκιμοῦντος δ᾽ αὐτοῦ, Σιλάκης ἐπιστὰς τῷ ἀνδρῶνι καὶ προσκυνήσας, προὔβαλεν εἰς μέσον τοῦ Κράσσου τὴν κεφαλήν. [33.4] κρότον δὲ τῶν Πάρθων μετὰ χαρᾶς καὶ κραυγῆς ἀραμένων, τὸν μὲν Σιλάκην κατέκλιναν οἱ ὑπηρέται βασιλέως κελεύσαντος, ὁ δ᾽ Ἰάσων τὰ μὲν τοῦ Πενθέως σκευοποιήματα παρέδωκέ τινι τῶν χορευτῶν, τῆς δὲ τοῦ Κράσσου κεφαλῆς λαβόμενος καὶ ἀναβακχεύσας ἐπέραινεν ἐκεῖνα τὰ μέλη μετ᾽ ἐνθουσιασμοῦ καὶ ᾠδῆς
[33.5] φέρομεν ἐξ ὄρεος
ἕλικα νεότομον ἐπὶ μέλαθρα,
μακάριον θήραμα. [33.6] καὶ ταῦτα μὲν πάντας ἔτερπεν· ᾀδομένων δὲ τῶν ἑξῆς ἀμοιβαίων πρὸς τὸν χορὸν
‹Α.› τίς ἐφόνευσεν;
‹Β.› ἐμὸν τὸ γέρας,
ἀναπηδήσας ὁ Ἐξάθρης —ἐτύγχανε γὰρ δειπνῶν— ἀντελαμβάνετο τῆς κεφαλῆς, ὡς αὐτῷ λέγειν ταῦτα μᾶλλον ἢ ἐκείνῳ προσῆκον. [33.7] ἡσθεὶς δ᾽ ὁ βασιλεὺς τὸν μὲν οἷς πάτριόν ἐστιν ἐδωρήσατο, τῷ δ᾽ Ἰάσονι τάλαντον ἔδωκεν. εἰς τοιοῦτόν φασιν ἐξόδιον τὴν Κράσσου στρατηγίαν ὥσπερ τραγῳδίαν τελευτῆσαι.

***
[33,1] Ενώ συνέβαιναν αυτά, ο Ορώδης είχε ήδη συμφιλιωθεί με τον Αρταβάζη τον Αρμένιο και είχε αρραβωνιάσει τον γιο του Πάκορο με την αδελφή εκείνου· είχαν αρχίσει τα αμοιβαία τραπεζώματα και οι προσκλήσεις για οινοποσία· εκεί απαγγέλλονταν και πολλά ποιήματα από την Ελλάδα. [2] Γιατί ο Ορώδης δεν ήταν άγευστος ούτε της ελληνικής γλώσσας ούτε της λογοτεχνίας, ενώ ο Αρταβάζης συνέθετε και τραγωδίες και έγραφε λόγους και ιστορικά έργα, κάποια από τα οποία σώζονται. [3] Όταν λοιπόν έφεραν το κεφάλι του Κράσσου στην πόρτα, είχαν μόλις σηκώσει τα τραπέζια και ένας υποκριτής τραγωδιών από τις Τράλλεις,¹ ονομαζόμενος Ιάσων, τραγουδούσε από τις Βάκχες του Ευριπίδη τη σκηνή της Αγαύης. Ενώ τον επευφημούσαν, εμφανίστηκε στην πόρτα του ανδρωνίτη ο Σιλάκης και, αφού προσκύνησε, έριξε στο μέσο των συνδαιτυμόνων το κεφάλι του Κράσσου. [4] Οι Πάρθοι περιχαρείς χειροκροτούσαν και κραύγαζαν· τον Σιλάκη οι υπηρέτες, έπειτα από διαταγή του βασιλιά, τον έβαλαν να καθίσει, ενώ ο Ιάσων, αφού παρέδωσε σε κάποιο από τα μέλη του χορού το ομοίωμα της κεφαλής του Πενθέα, άδραξε το κεφάλι του Κράσσου και υποδυόμενος την κυριευμένη από την βακχική μανία Αγαύη τραγούδησε με το πάθος του θεόληπτου τους λυρικούς εκείνους στίχους
[5] φέρω από τα όρη στα μέλαθρα

χλωρό βλαστάρι·

μόλις το έκοψα,

ευλογημένο κυνήγι.

[6] Και αυτά έτερπαν τους πάντες· όταν όμως τραγουδούσαν το αμέσως επόμενο αμοιβαίο άσμα της Αγαύης και του χορού
‹Α.› Ποιος τον σκότωσε;
‹Β.› Δικό μου το έπαθλο,²
πήδησε πάνω ο Εξάθρης,³ που έτυχε να είναι παρών στο δείπνο, και πιάστηκε και αυτός από το κεφάλι, θέλοντας έτσι να δείξει ότι ταίριαζε πολύ περισσότερο τους στίχους εκείνους να τους λέει αυτός παρά ο άλλος. [7] Ο βασιλιάς κατευχαριστημένος του προσέφερε τα πατροπαράδοτα δώρα, ενώ στον Ιάσονα έδωσε ένα τάλαντο.⁴ Σε τέτοιο τέλος κατέληξε, λένε, η στρατηγία του Κράσσου, σαν να ήταν τραγωδία.
---------------------

¹ Πόλη στην κοιλάδα του Μαιάνδρου, ανατολικά της Εφέσου· άλλοτε υπαγόταν στην Καρία και άλλοτε στη Λυδία.

² Ευρυπίδης, Βάκχες 1169-1171, 1178-1179.

³ Είναι αυτός που σκότωσε τον Κράσσο.

⁴ Οι καλοί ηθοποιοί αμείβονταν γενικά αδρά.

Το εσωτερικό μας κενό δεν γεμίζει με αντικείμενα

Οι εξωτερικές δράσεις και η αναζήτηση της απόλαυσης, είναι ασπιρίνες για να ξεχνούν οι άνθρωποι το κενό και τα προβλήματά τους και να αποφεύγουν να δουν τι συμβαίνει μέσα τους. Τα προβλήματα όμως θα παραμένουν άλυτα όσο κανείς αποφεύγει να τα αντιμετωπίσει ή αναζητά επιφανειακές λύσεις.

Οι άνθρωποι σήμερα αποφεύγουν να δουν αυτό που συμβαίνει μέσα τους και για να ξεχνιούνται, το ρίχνουν στο φαΐ, στο sex, στη διασκέδαση, στα σπορ, στην πολιτική, στις εκδρομές, στα χόμπι, στο ντύσιμο, στο κυνήγι του χρήματος, στο να ασχολούνται με τους άλλους, στην τηλεόραση, το ιντερνέτ, τα θεάματα, το ποτό, τα ναρκωτικά, οποιαδήποτε περίεργη απόλαυση και ότι μπορεί να βάλει ο νους του ανθρώπου.

Είναι δυνατόν όμως, να λυθούν τα προβλήματα που έχουν συσσωρευτεί στο νου και την καρδιά του, αποφεύγοντας να τα δει και να τα αντιμετωπίσει; Ή είναι δυνατόν να βρει κανείς ικανοποίηση και ευτυχία, να γεμίσει το κενό του, καταφεύγοντας σε πράγματα έξω από αυτόν, σε υλικά αντικείμενα; Εξ άλλου τα αντικείμενα και οι απολαύσεις τους, όπως και οι ίδιες αισθήσεις υπόκεινται σε πολλούς περιορισμούς. Πράγματα φθαρτά και υποκείμενα σε περιορισμούς είναι αδύνατο να μας φέρουν μόνιμη ευτυχία, εσωτερική πληρότητα, ειρήνη κ.λπ.. Είναι γεγονός ότι δεν μπορούμε να έχουμε πάντα αυτό που θέλουμε και έτσι νοιώθουμε δυστυχισμένοι.

Αλλά είναι γεγονός ότι και όταν αποκτούμε αυτό που θέλουμε πάλι δυστυχούμε, γιατί ανακαλύπτουμε ότι το συγκεκριμένο πράγμα που φανταζόμασταν ότι θα μας έκανε πλήρεις και ευτυχισμένους δεν το πραγματοποίησε.

Κανένα αντικείμενο καμία εξωτερική κατάσταση δεν εμπεριέχει ευτυχία και πληρότητα. Είναι μόνο η φαντασία του νου που προβάλει σε όλα τα εξωτερικά πράγματα και καταστάσεις ιδιότητες που δεν έχουν. Η πλειοψηφία των ανθρώπων ποτέ δεν έψαξε τα πράγματα λίγο βαθύτερα, να δει δηλαδή κατά πόσο όλα αυτά που έμαθε από τους γονείς το σχολείο την κοινωνία κ.λπ. σχετικά με τον εαυτό του, και τον κόσμο είναι πράγματι έτσι. Η άγνοια όμως είναι ο χειρότερος σύντροφος του ανθρώπου. Η λανθασμένη κατανόηση των πραγμάτων μας οδηγεί σε λανθασμένες δράσεις και πόνο.

Μπορεί προσωρινά όλες αυτές οι εξωτερικές δράσεις που κάνει, να του φέρουν μία ψευδαισθησιακή ευχαρίστηση και να ξεχνάει κανείς τις ουσιαστικές του ανάγκες. Γρήγορα όμως αυτές οι εσωτερικές άλυτες καταστάσεις θα ξανάρθουν στην επιφάνεια και θα αναζητούν τη λύση τους. Η αδιαφορία να κοιτάξει κανείς αυτά και να δώσει λύσεις, απλά παρατείνει και αυξάνει τον πόνο και το αδιέξοδο.

Όσο αναβάλλει κανείς τη μελέτη του εαυτού του και το ταξίδι προς την αληθινή του φύση, η διαφυγή από τα προβλήματα και τον πόνο αυτής της ζωής, είναι αδύνατη.

Αυτό μπορείς να το διαπιστώσεις κοιτώντας γύρω σου, πως ζούνε οι άνθρωποι και τι τους συμβαίνει. Άμα ανοίξεις την τηλεόραση ή διαβάσεις εφημερίδα, είναι εύκολο να δεις τον ανθρώπινο πόνο σε όλο του το μεγαλείο. Αυτό συμβαίνει σε συναισθηματικό, νοητικό και σωματικό επίπεδο. Πολύς ή λίγος πόνος, απλά διακόπτεται από μικρά διαλείμματα απόλαυσης και αδράνειας.

Παρά ταύτα, αυτό που συνεχίζει να κάνει η πλειοψηφία των ανθρώπων είναι να ψάχνει να βρει ευτυχία και πληρότητα στις απολαύσεις και γενικότερα στα εξωτερικά πράγματα. Και αυτό μας οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην αυτοκαταστροφή μας ως ανθρωπότητα και μάλιστα με βήματα γοργά αφού πια έχουμε την τεχνολογία να προκαλούμε μαζικές καταστροφές και θάνατο.

H μεταβατική περίοδος πριν την εφηβεία: όσα πρέπει να προσέχετε

Αν συγκρίνουμε την επιστημονική βιβλιογραφία γύρω από την προσχολική ηλικία ή την εφηβεία με τις δημοσιεύσεις σχετικά με την ηλικία μεταξύ 6 και 12 ετών, βλέπουμε ότι τα άρθρα και τα βιβλία που αναφέρονται σ’ αυτή τη “μεταβατική περίοδο” είναι ελάχιστα. Γι αυτό και οι γνώσεις μας για την ανάπτυξη των παιδιών σ’ αυτή τη φάση είναι ελλιπείς.

Η “μεταβατική περίοδος”, το διάστημα μεταξύ 5 και 11 ετών, που ο Φρόιντ ονόμαζε “λανθάνουσα περίοδο”, θεωρείται ότι είναι ένα διάστημα κατά το οποίο δεν συμβαίνουν και πολλά πράγματα, μια περίοδος όπου το παιδί προετοιμάζεται για τις θύελλες της εφηβείας κι εξοπλίζεται για να τις αντιμετωπίσει. Αλλά κι αυτή η “μεταβατική περίοδος” είναι εξίσου δύσκολη. Δεν είναι η ηρεμία πριν τη θύελλα, ούτε είναι τόσο ομοιόμορφη όσο υποδηλώνει ο όρος “λανθάνουσα περίοδος”. ΄

Και μπορούμε να τη χωρίσουμε σε τρεις φάσεις:

Όταν το παιδί είναι 6-7 ετών, οι γονείς είναι ακόμα ιδιαίτερα σημαντικοί γι' αυτό. Σημαίνουν προστασία και συναισθηματικό δέσιμο, παρέχουν στο παιδί ένα πλαίσιο αναφοράς. Το παιδί θέλει να βγει έξω στον κόσμο —κι ο κόσμος σ’ αυτή τη φάση συμβολίζεται από το σχολείο κι από τον “καλύτερο” φίλο του. Μερικά παιδιά αισθάνονται ότι είναι πια μεγάλα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι νιώθουν μόνο περηφάνια και αυτοπεποίθηση. Το γεγονός ότι αφήνουν το νηπιαγωγείο για να πάνε στο δημοτικό προκαλεί επίσης ανασφάλεια και φόβο. Το παιδί που ήταν χθες ο «μεγάλος» ή η «μεγάλη» στο νηπιαγωγείο, ξεκινάει τώρα πάλι από την αρχή και πρέπει να ενταχθεί και να υποταχθεί σε κάτι καινούργιο. Στο νηπιαγωγείο είχε μάθει τους κανόνες, ήξερε πως να τα βγάζει πέρα, πώς να παίρνει αυτό που θέλει, πώς να κολακεύει ή να κοροϊδεύει τις δασκάλες. Τώρα όλα είναι διαφορετικά. Η έξοδος στον κόσμο δεν είναι μόνο μια απελευθέρωση. Γεννά ανασφάλειες και φόβους που δεν αντιμετωπίζονται με τα καθησυχαστικά σχόλια των γονέων, με φράσεις όπως «είσαι πια ολόκληρος άντρας» ή «είσαι μεγάλο κορίτσι».

Πολύ μεγαλύτερη ανακούφιση αισθάνονται τα παιδιά, όταν τους απλώνουμε το χέρι και τα βοηθάμε έμπρακτα. Όταν νιώσουν αρκετή ασφάλεια, τότε τα παιδιά γυρίζουν την πλάτη στους γονείς κι επαναστατούν. Οι αξίες και οι κανόνες των γονιών εξακολουθούν για ένα διάστημα να προσφέρουν προσανατολισμό στα παιδιά, συγχρόνως όμως αμφισβητούνται· Τα παιδιά αρχίζουν να κάνουν πολύ παρέα με συνομήλικους του ίδιου φύλου. Οι φιλίες με το αντίθετο φύλο αποτελούν εξαίρεση και γίνονται συνήθως στόχος κοροϊδίας και διφορούμενων αστείων.

Η δεύτερη φάση της “μεταβατικής περιόδου” είναι κάθε άλλο παρά ήρεμη: Συχνά τα παιδιά σ’ αυτή την ηλικία γίνονται υπέρμαχοι μιας φοντα-μενταλιστικής ηθικής —δεν τρώνε κρέας, βρίσκουν «τελείως ηλίθιους» τους γονείς τους που πίνουν και καπνίζουν. Από την άλλη όμως παραβιάζουν χωρίς κανένα ενδοιασμό τα όρια, κάνουν απαγορευμένα πράγματα έτσι για πλάκα, βασανίζουν ζώα ή έντομα, για να δουν τις αντιδράσεις τους.

Είδα τις προάλλες δύο δίχρονα παιδιά να παρακολουθούν μια πασχαλίτσα που είχε πέσει σε μια λακκούβα με νερό και αγωνιζόταν να μην πνιγεί. Όταν τους είπα να τη σώσουν, το ένα αγόρι μου απάντησε γελώντας: «Μα δεν βλέπεις; Προσπαθεί να μάθει κολύμπι».

Η τρίτη φάση ξεκινά γύρω στα 10. Το παιδί διαχωρίζει τη θέση του από τα μικρότερα παιδιά. Είναι στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού, σε λίγο θα μπει στο γυμνάσιο. Νέοι ορίζοντες ανοίγονται μπροστά του. Δεν θέλει να έχει πια καμία σχέση με τα άχρονα κι 7χρονα “νιάνιαρα” που δεν ξέρουν τι τους γίνεται. Και η εποχή του νηπιαγωγείου ανήκει πια στην προϊστορία. Τώρα είναι “μεγάλο”, ζητά το θαυμασμό και το σεβασμό των μικρότερων.

Συχνά εμφανίζεται ξανά η αντιπαλότητα ανάμεσα στ’ αδέρφια, αποκτά όμως διαφορετικό χαρακτήρα. Τα μεγαλύτερα παιδιά φέρονται υποτιμητικά και υπεροπτικά στα μικρότερα αδέρφια τους. Δεν επιτρέπουν καμιά αμφισβήτηση για το ποιος έχει το πάνω χέρι. Τα “μικρά” όμως δεν τα δέχονται όλα αδιαμαρτύρητα. Αντιδρούν έντονα και τότε τα “μεγαλύτερα” μπορεί να τους φερθούν πολύ σκληρά.

Σ’ αυτή την τρίτη φάση τα παιδιά στρέφουν το βλέμμα προς το μέλλον. Αρχίζουν οι σωματικές αλλαγές που προαναγγέλλουν την εφηβεία. Στα κορίτσια αυτή η φάση αρχίζει πιο νωρίς απ’ ό,τι στα αγόρια. Τα παιδιά αμφισβητούν τους κανόνες που ίσχυαν μέχρι τώρα, απαιτούν εξηγήσεις. Θέλουν να επιβάλλουν τη θέλησή τους, να αποφασίζουν μόνα τους. Ζητούν πολλή ελευθερία, δύσκολα όμως συνειδητοποιούν την ευθύνη. Αρνούνται να βοηθήσουν στις δουλειές του σπιτιού, θεωρούν ότι αυτό θίγει την άξιοπρέπειά τους. Διαμαρτύρονται ότι τ’ άλλα παιδιά έχουν περισσότερη ελευθερία, αισθάνονται ότι τα περιορίζουν, ότι τους φέρονται σαν να είναι μικρό ι ανώριμα παιδιά, ενώ, στο κάτω-κάτω, κοντεύουν να γίνουν ενήλικο».

Αλλά —κι εδώ υπάρχει μια φαινομενική μόνο αντίφαση— η ελευθερία ου ζητούν τους φοβίζει κιόλας. Μέσα στο 11χρονο παιδί, που είναι σωματικά “μεγάλο” και απαιτεί τον ανάλογο σεβασμό, βρίσκεται ένα "μικρό” πou ζητά αγάπη και στοργή, που κάποιες φορές —κι ας μην το δείχνει θα ήθελε να το πάρουν απ’ το χέρι, επειδή την ελευθερία τη νιώθει σαν βαρύ φορτίο, που ενδόμυχα φοβάται ότι δεν θα μπορέσει να το σηκώσει.

Παρόλο που η αυτονομία, η οριοθέτηση απέναντι στους γονείς και η παρέα με τους συνομήλικους έχουν μεγάλη σημασία για τα παιδιά αυτής Γης ηλικίας, ο πατέρας και η μητέρα, ο κόσμος γενικά των ενήλικων, παραμένει σημαντικός, γιατί αντιπροσωπεύει τη σταθερότητα και την αξιοπιστία. Συχνά παρατηρείται, σ’ αυτή την περίοδο, μια στροφή προς μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα, π.χ. προς τον παππού ή τη γιαγιά.

Ας μη βιαστούμε να συμπεράνουμε πως αυτή η στροφή οφείλεται απλώς στα υλικά οφέλη που αποκομίζουν τα παιδιά απ’ τους παππούδες. Ο παππούς κι η γιαγιά κακομαθαίνουν βέβαια τα παιδιά. Πέρα απ’ αυτό όμως, παίζουν κι έναν άλλο ρόλο για τα 10χρονα ή 11χρονα παιδιά που κάνουν τα πρώτα τους βήματα στον κόσμο. Η εκθρόνιση των γονιών, η απομάκρυνση του παιδιού απ’ αυτούς, αντισταθμίζονται, και με το παραπάνω, από τη συντροφιά των παππούδων. Ο παππούς κι η γιαγιά έχουν μεγάλη πείρα από τη ζωή, χωρίς όμως να δίνουν στο παιδί την εντύπωση οτι παριστάνουν τους παντογνώστες (όταν το καταφέρνουν αυτό). Γίνονται έτσι σημεία αναφοράς που βοηθούν το παιδί να βρει τον προσανατολισμό του σε τέτοιες μεταβατικές περιόδους. Οι παππούδες, οι ηλικιωμένοι άνθρωποι γενικά, είναι οι ρίζες: Δείχνουν στους νέους που θέλουν να βγουν στον κόσμο από πού έρχονται. Μέσα από τις κουβέντες τους με τους παππούδες, τα παιδιά αποφασίζουν ποιες αξίες, ποιους κανόνες και ποιες παραδόσεις θέλουν να συνεχίσουν ν' ακολουθούν στη ζωή τους, τι απ’ όλο αυτό το παρελθόν αξίζει να βάλουν στο σάκο τους και τι θα πρέπει να αφήσουν πίσω γιατί είναι περιττό βάρος που απλώς θα δυσκολέψει την πορεία τους.

Μεταξύ 9 και 11 χρόνων, τα παιδιά μπορεί να φαίνονται μεγάλα, είναι όμως πολύ ευαίσθητα, συχνά πληγώνονται, αμφιταλαντεύονται ανάμεσα στο “θέλω” και το “δεν θέλω”, ανάμεσα στο “μπορώ” και το “δεν μπορώ”, ανάμεσα στην επιθυμία τους για ανεξαρτησία και την ανάγκη τους για ασφάλεια. Γι' αυτά και χρειάζονται σταθερά σημεία αναφοράς, ώστε να μπορέσουν ν’ αντιμετωπίσουν την αβεβαιότητα σ’ αυτή τη φάση της ανάπτυξης τους. Χρειάζονται ξεκάθαρους κανόνες και σαφή όρια, για να μη χάσουν το δρόμο.

Οι τρεις αυτές φάσεις της ανάπτυξης και οι αντίστοιχες ηλικίες που ανέφερα, είναι ένα θέμα που σηκώνει πολλή συζήτηση. Η δυναμική της ανάπτυξης μπορεί να είναι πολύ διαφορετική από παιδί σε παιδί. Αν συγκρίνουμε δύο 7χρονα παιδιά μεταξύ τους, μπορεί να μην έχουν τίποτα άλλο κοινό πέρα από τη χρονολογία της γέννησής τους. Ένα παιδί 7 ετών μπορεί να δίνει την εντύπωση ότι είναι 9, ενώ ένα άλλο να μοιάζει με 5χρονο. Μιλώντας με το δεύτερο νομίζεις ότι έχεις να κάνεις μ’ ένα παιδί του νηπιαγωγείου, ενώ το πρώτο καταλαβαίνει τόσα πράγματα και χειρίζεται τόσο καλά το λόγο που σου φαίνεται “μεγάλο”.

Πέρα απ’ αυτές τις διαφορές μεταξύ των παιδιών, υπάρχουν και οι διαφορές μέσα στο ίδιο το παιδί: Βλέπουμε π.χ. ένα 9χρονο κορίτσι να έχει Ψηλώσει ξαφνικά πολύ, να μοιάζει σχεδόν γυναίκα, ενώ συναισθηματικά είναι ακόμη σαν άχρονο παιδί. Βλέπουμε ένα 8χρονο να μιλά σα 10χρονο, ενώ σωματικά δεν θα το ξεχωρίζαμε από ένα παιδί του νηπιαγωγείου. Ενα παιδί 9 χρόνων μπορεί να μας κάνει σήμερα κηρύγματα ηθικής και αύριο να συμπεριφέρεται σαν πεισματάρικο κι εγωκεντρικό 4χρονο. Αυτές οι διαφορές κάνουν μερικές φορές τους παιδαγωγούς να αισθάνονται ότι ακροβατούν σε τεντωμένο σχοινί, καθώς προσπαθούν ν’ ανταποκριθούν στο επίπεδο ανάπτυξης κάθε παιδιού.

Σε γενικές γραμμές υπάρχουν τρία σημαντικά ζητήματα σ’ αυτή τη “μεταβατική περίοδο” ανάπτυξης:

Πρώτα απ’ όλα τα παιδιά οριοθετούνται. Θέλουν να τα πάρουν οι γονείς στα σοβαρά, να αναγνωρίσουν τις ικανότητες τους. Δεν είναι πια τα μικρά παιδιά που μπορούσες να τους επιβάλεις αυθαίρετα κανόνες, απαγορεύσεις και τιμωρίες. Αν και αμφισβητούν τώρα τους γονείς, θα ήταν λάθος να απομακρυνθούμε από κοντά τους, θεωρώντας ότι μπορούν να τα βγάλουν πέρα μόνα τους. Οι υπερβολές των παιδιών σ’ αυτή τη φάση πρέπει να αντιμετωπίζονται με κανόνες και όρια και όχι με το «άστα να κάνουν ό,τι θέλουν»*. Τις ελευθερίες που έχουν κατακτήσει, μπορούν να τις απολαύσουν μόνο όταν στεκόμαστε στο πλευρό τους και τα υποστηρίζουμε στην οργάνωση και το σχεδίασμά της καθημερινότητάς τους. Όσο πιο συγκεκριμένες είναι οι υποδείξεις μας, όσο λιγότερο παριστάνουμε τους παντογνώστες, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουμε να κερδίσουμε την αποδοχή τους.

Το δεύτερο ζήτημα είναι πώς ν’ αντιμετωπίσουμε τις αντιφάσεις αυτής της περιόδου: Το παιδί ζητά αυτονομία, θέλει όμως και ν’ ανήκει σε μια ομάδα συνομήλικων. Δεν εξαρτάται πια τόσο απ’ τους γονείς, αλλά υποτάσσεται στους κανόνες της ομάδας. Ανοίγουν μπροστά του νέοι ορίζοντες, μαθαίνει τη ζωή, αλλάζει ο τρόπος που σκέφτεται κι εκφράζεται. Όλα αυτά όμως του προκαλούν συγχρόνως και φόβο, γιατί ο ορίζοντας που ανοίγεται μπροστά του δεν είναι ξεκάθαρος. Αντιδρά υιοθετώντας μια ακραία ηθική, δεν τρώει κρέας, διαμαρτύρεται για τον αφανισμό των άγριων ζώων —και την ίδια στιγμή γκρεμίζει φωλιές πουλιών ή βασανίζει έντομα.

Το παιδί ερευνά και πειραματίζεται. Αυτό όμως σημαίνει ότι δοκιμάζει ανάμικτα συναισθήματα, ότι αντιμετωπίζει συνεχώς εσωτερικές συγκρούσεις. Παραβιάζει όρια, υπερεκτιμά τις δυνάμεις του. Γι’ αυτό χρειάζεται περισσότερο παρά ποτέ ένα αξιόπιστο περιβάλλον . Διαφορετικά θα αισθανθεί εγκαταλειμμένο, με αποτέλεσμα είτε να τρομοκρατηθεί είτε να προσπαθήσει να τραβήξει την προσοχή με βίαιες και καταστροφικές συμπεριφορές.

Η Γέννηση του Παραδείσου

Πότε γεννήθηκε η έννοια του παραδείσου; Τι είναι ο παράδεισος; Που είναι ο παράδεισος; Αιώνιος ή άχρονος, γήινος ή επουράνιος, ανταμοιβή ή δικαίωμα; Που βρίσκονται λοιπόν σήμερα τα όρια του παραδείσου ή πως ορίζει η εποχή μας το ιδεώδες που αποκαλεί παράδεισο;

Η λέξη “παράδεισος” προέρχεται από την Μηδική λέξη paridaiza, (περίφραξη κι άρα με οριοθέτηση) με το pari να σημαίνει “περί” και το daiza “τείχος / τοίχος”. Όπως συχνά συνέβη, οι Έλληνες πήραν τα ιρανικά δάνειά τους από τους Μήδους παρά από τους Πέρσες: π.χ. η λέξη σατράπης είναι η μηδική μορφή αυτού του ιρανικού τίτλου (xšaθrapā(van) -περσική μορφή xšaçapāvan). Το αρχαίο Περσικό ισοδύναμο του Παραδείσου είναι paridaida. Η εμφάνιση ενός τέτοιου Μηδικού όρου ως δανείου στην Ελληνική γλώσσα, αλλά και στην Ακκαδική, την Εβραϊκή και την Αραμαϊκή, είναι μία ακόμη απόδειξη για την επίδραση των αινιγματικών Μηδών.

Η ίδια η φυλή έχει αφήσει πολύ λίγα ίχνη, η πρώιμη ιστορία της είναι δύσκολο να ανασυσταθεί, αλλά το γεγονός ότι οι Έλληνες ονόμαζαν τους ανατολίτες αντιπάλους τους πρώτα Μήδους και μόνο πολύ αργότερα Πέρσες, επιβεβαιώνει την προηγούμενη σημασία τους. Ομοίως οι Εβραίοι μιλούν για Μήδους στον Ησαΐα και στον Ιερεμία, αλλά για Μήδους και Πέρσες στα μεταιχμαλωσιακά βιβλία των Έσδρα, Νεεμία, Εσθήρ και Δανιήλ.

Σχεδόν αμέσως μετά την περσική κατάληψη της Βαβυλώνας το 539 π.κ.ε βρίσκουμε βαβυλώνια έγγραφα των τελευταίων δεκαετιών του έκτου αιώνα, στα οποία οι αρχές των ναών είναι υπεύθυνες για τη διατήρηση και την ίδρυση pardesu. Ένας από αυτούς είναι αμπελώνας, ένας άλλος σχετίζεται με τη φύτευση φοινικόδεντρων και την κατασκευή τούβλων. Περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν στα μόνο λίγο μεταγενέστερα Ελαμιτικά κείμενα.

Μετά την πτώση της αυτοκρατορίας των Ελαμιτών τον έβδομο αιώνα, οι Πέρσες εγκαταστάθηκαν στο έδαφός της και κράτησαν τα Ελαμιτικά ως επίσημη γλώσσα της γραφειοκρατίας τους στην Περσίδα μέχρι γύρω στο 460π.κ.ε . Εδώ βρίσκουμε αναφορές στους partetas, λέξη που αντιστοιχεί στην αρχαία Περσική paridaida. Από τα κείμενα αναδύονται οι ακόλουθες σημασίες: partetas είναι αποθηκευτικοί χώροι για φυτικά προϊόντα, όπως σύκα, χουρμάδες, ροδάκινα, βερίκοκα, ρόδια και βασιλικά σιτηρά, ως επί το πλείστον αρκετά κοντά στην Περσέπολη.

Αν και το μέγεθος ενός partetas ήταν μάλλον μέτριο, ήταν αρκετά μεγάλος ώστε να περιέχει τα πρόβατα για τον εορτασμό μιας θρησκευτικής τελετής, μιας θυσίας στον Ahuramazda. Τέλος, υπάρχει μια σαφής σύνδεση με τα δέντρα. Η κυρίαρχη παρουσία των δέντρων οφείλεται στο ότι οι Πέρσες απέδιδαν ιδιαίτερη αξία στα δέντρα. Αυτό ήδη φαίνεται από επιστολή του Δαρείου Α’ σε κάποιον Gadatas, τον επιστάτη του τοπικού “Παραδείσου”, τον Παραδεισάριο, ένας όρος που επαναλαμβάνεται στη Συριακή ως pardayspana, στα παλαιότερα κείμενα των Αρμενίων ως partizpan και στο νεοπερσικό έπος ως palezban.

Στην επιστολή ο βασιλιάς επαινεί τον Gadatas για την καλλιέργεια των οπωροφόρων δένδρων της Συρίας στη Δυτική Μικρά Ασία και τον επιτιμά για τη φορολόγηση των ιερών κηπουρών του Απόλλωνα. Κάποιος Πύθιος, ίσως ο εγγονός του Κροίσου, έδωσε στο Δαρείο ένα χρυσό αμπέλι και πλατάνι, που παρέμειναν πολύ γνωστά έως ότου ο Αντίγονος τα έλιωσε το 316 π.κ.ε. Όταν βρήκε έναν πλάτανο ανατολικά των Σάρδεων, ο Ξέρξης τον διακόσμησε με χρυσό και όρισε έναν μόνιμο φύλακα γι’ αυτόν. Ο Κύρος ο νεότερος έδειξε στον Λύσανδρο τον παράδεισο στις Σάρδεις και ισχυρίστηκε ότι ο ίδιος είχε φυτεύσει προσωπικά μερικά από τα δέντρα.

Συνεπώς, στις αρχές της Περσικής Αυτοκρατορίας δύο στενά συνδεδεμένες λέξεις ήταν σε τρέχουσα χρήση για τον παράδεισο: ο μηδικός όρος paridaiza και ο αρχαίος περσικός paridaida. Η τελευταία λέξη υιοθετήθηκε στην Ελαμιτική, η πρώτη υιοθετήθηκε από τους Βαβυλώνιους, τους Έλληνες και τους Εβραίους. Δεύτερον στην πρώιμη ιρανική ο παράδεισος δεν είχε σταθερή σημασία. Θα μπορούσε να είναι ένα μέρος για αποθήκευση, ένας αμπελώνας, οπωρώνας, ένας στάβλος, δάσος ή φυτώριο δέντρων. Προφανώς, το πιο σημαντικό και ενοποιητικό στοιχείο ήταν ο Οριοθετημένος Περίβολος. Τρίτον, καμία από αυτές τις περιγραφές δεν ταιριάζει ακόμα με τον βιβλικό Κήπο της Εδέμ.

Η σύνδεση ανάμεσα στα δέντρα και τον Παράδεισο εμφανίζεται στην Παλαιά Διαθήκη, όπου στον Νεεμία (2.8) ο ομώνυμος πρωταγωνιστής ζητά ξύλο από τον επιστάτη του pardes του βασιλιά για να κάνει δοκάρια για τις πύλες του παλατιού. Το χωρίο φαίνεται να προέρχεται από τα αρχικά απομνημονεύματα του Νεεμία, τα οποία χρονολογούνται από το δεύτερο μισό του πέμπτου αιώνα και ως εκ τούτου είναι μια πολύτιμη μαρτυρία για την ύπαρξη των περσικών παραδείσων, όχι μόνο στη Μικρά Ασία, αλλά και σε άλλα σημεία της περσικής αυτοκρατορίας. Ο Νεεμίας δεν αναφέρει τη θέση του παραδείσου του, αλλά μπορεί να βρισκόταν στον Λίβανο. Δέντρα αναφέρονται επίσης στο Άσμα Ασμάτων (4,13 – 14) που ίσως να γράφτηκε στην Ιερουσαλήμ γύρω στο 400 π.κ.ε. Εδώ θα βρούμε έναν pardes από ρόδια, με ευχάριστα φρούτα, νάρδο, κρόκο, κάλαμο και κανέλα, με όλα τα δέντρα του λιβανιού.

Υπάρχει η πιθανότητα ότι η λέξη “παράδεισος” εμφανίστηκε στην ελληνική λογοτεχνία τον πέμπτο αιώνα. Ο Κλέαρχος (απ. 43a) λέει ότι οι Λυδοί στην πολυτέλειά τους έφτιαξαν παραδείσους, διαμορφώνοντάς τους σαν πάρκα και έτσι ζούσαν στη σκιά. Καθώς ο Κλέαρχος αλλού χρησιμοποίησε τον ιστορικό Ξάνθο από τη Λυδία, έναν αρχαιότερο σύγχρονο του Ηρόδοτου, φαίνεται πιθανό ότι ο Ξάνθος ίσως ήταν ο πρώτος Έλληνας που χρησιμοποίησε γραπτώς τον όρο παράδεισος. Αυτό δεν είναι απίθανο, δεδομένου ότι καταγόταν από τη Λυδία και ο ίδιος μπορεί κάλλιστα να γνώριζε τους παραδείσους των Σάρδεων προσωπικά. Όπως ταίριαζε σε παράδεισους, αποτελούνταν από δέντρα, αλλά οι Σάρδιοι προφανώς τους είχαν μετατρέψει σε ένα πιο καλλιεργημένο περιβάλλον από τους τυπικούς περσικούς παραδείσους, ίσως με περίπτερα για τους επισκέπτες τους.

Σε κάθε περίπτωση, υπήρχε ένα σπίτι και ένα μέρος με κρεβάτι με ουρανό στον βαβυλώνιο παράδεισο, όπου πέθανε ο Αλέξανδρος. Εκ πρώτης όψεως μπορεί να είναι έκπληξη το γεγονός ότι ο Κλέαρχος μιλάει για παράδεισους στον πληθυντικό, αλλά τα κείμενα συχνά μιλούν μ’ αυτό τον τρόπο. Ορισμένα παραδείγματα είναι οι παράδεισοι στα Σούσα (Αιλιανός, Περί ζώων 7.1), τα άγρια πάρκα του Φαρνάβαζου (Ξεν., Ελλ. 4.1.15, 33) οι παράδεισοι κυνηγιού που δόθηκαν στον Δημήτριο Πολιορκητή στον τόπο της εξορίας του (Πλούταρχος, Δημήτριος 50) και οι συριακοί παράδεισοι με κυπαρίσσια που αναφέρονται από τον Θεόφραστο (Περί φυτών ιστ. 5.8.1).

Από τις μαρτυρίες του Ξενοφώντα (Οικονομικός, Ελληνικά, Κύρου ανάβασις, Κύρου παιδεία) και άλλων Ελλήνων συγγραφέων, αλλά και από τα βιβλικά χωρία, μπορούμε να βγάλουμε τα εξής συμπεράσματα για την έννοια των παραδείσων στην ύστερη αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών: πρώτον, τα χωρία του Νεεμία και το Άσμα Ασμάτων φαίνεται να δείχνουν ότι, εκτός από τους παράδεισους κυνηγιού που βεβαιώνονται από τον Ξενοφώντα, άλλες σημασίες του περσικού παραδείσου, όπως οπωρώνας και τόπος ανάπτυξης δέντρων, παρέμειναν ζωντανές.

Δεύτερον, οι πρώιμοι ελληνικοί παράδεισοι συνδέονται με τους ιρανικούς μόνο σε περιορισμένο βαθμό. Δεν είναι οπωρώνες, αμπελώνες ή θέσεις αποθήκευσης – έννοιες για τις οποίες οι Έλληνες βέβαια είχαν τις δικές τους λέξεις. Από την άλλη πλευρά, όπως αναφέρεται ρητά στα Ελλ. 4.1.15, ήταν περιφραγμένοι (δηλ. οριοθετημένοι) και από αυτή την άποψη αντικατοπτρίζουν την ιρανική προέλευσή τους.

Τρίτον, φαίνεται να είναι ένα σχετικά άγνωστο φαινόμενο για τους Έλληνες, αφού στον Οικονομικό του ο Ξενοφών καλύπτει αποτελεσματικά τον όρο λέγοντας ότι υπάρχουν πάρκα, οι λεγόμενοι παράδεισοι, όπου πηγαίνει ο βασιλιάς. Τέταρτον, αυτοί οι συγκεκριμένοι παράδεισοι χαρακτηρίζονταν από περιορισμένο μέγεθος, την γειτνίαση με άλλους παραδείσους, την παρουσία ζώων, ύδατος (είτε πρόκειται για ποτάμι ή μια λίμνη), τη σημασία των δέντρων και, σε γενικές γραμμές, από πλούσια βλάστηση. Οι εν λόγω παράδεισοι δεν απουσιάζουν από την περσική ενδοχώρα, αφού ο παράδεισος στα Σούσα αρδευόταν (Κτησίας FGrH 688 F 34) και ο τάφος του Κύρου στους Πασαργάδες βρισκόταν σε έναν παράδεισο με ένα άλσος από κάθε λογής δέντρα, αρδευόμενος και βαθύ χόρτο είχε αναπτυχθεί στο λιβάδι.

Πέμπτον, οι παράδεισοι ήταν στην κατοχή της υψηλότερης τάξης της Περσικής αριστοκρατίας. Ως εκ τούτου έγιναν το σύμβολο της περσικής αρχής, όπως φαίνεται να υποδεικνύει η επιλογή των Φοινίκων να θέσουν ως πρώτο στόχο τους στην εξέγερσή τους το 351 π.κ.ε. τον βασιλικό παράδεισο. Έκτον και τελευταίο, σε αντίθεση με τον παράδεισο της Γένεσης, οι παράδεισοι κυνηγιού ήταν γεμάτοι με άγρια ζώα και μ’ αυτόν τον τρόπο επέτρεπαν στους Πέρσες να διατηρούν τον εαυτό τους γυμνασμένο και καλά προετοιμασμένο για πόλεμο.

Μετά την πτώση της αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών οι παράδεισοι κυνηγιού γρήγορα εξαφανίστηκαν, αφού το κυνήγι δεν παίζει τον ίδιο ρόλο στη ζωή των διαδόχων του Αλέξανδρου, όπως μεταξύ των Περσών αρχόντων. Ωστόσο, άλλοι παράδεισοι συνέχισαν να υπάρχουν, αλλά χωρίς τα άγρια ζώα. Μπορούμε να σημειώσουμε αυτή την αλλαγή ήδη αρκετά νωρίς στο τρίτο αιώνα, αφού το 246 π.κ.ε. η μικρή κρητική πόλη της Ιτάνου αφιέρωσε ένα “ιερό τέμενος” κοντά στην πύλη, πιθανώς ένα είδος δημόσιου κήπου, ως έναν παράδεισο για τον Πτολεμαίο Γ’ (246-221).

Αυτό σίγουρα δεν ήταν ένα πάρκο κυνηγιού. Ούτε, προφανώς, ήταν οι παράδεισοι που συνδέονται με βασιλικές κατοικίες, οι οποίες αναφέρονται σε παπύρους στα τέλη του τρίτου αιώνα. Άλλοι συνδυασμοί ανακτόρων και πάρκων δείχνουν σαφώς ότι οι εν λόγω παράδεισοι ήταν πάρκα. Στο τρίτο και δεύτερο αιώνα, ο παράδεισος συνδέεται με νερό (Αριθμοί 24.6, Ησαΐας 1.30), δέντρα (Ιεζεκιήλ 31.8,9), έρχεται σε αντίθεση με την έρημο (Ησαΐας 51,3) και αποτελεί ένα σημάδι του μεγάλου πλούτου (Ιεζεκιήλ 28.13), αλλά πουθενά δεν ακούμε για ζώα. Στον Εκκλησιαστή, που φαίνεται να χρονολογείται στον τρίτο αιώνα π.κ.ε., ο Σολομών λέει: “έχω κάνει εγώ κήπους και pardesim και φύτεψα δέντρα σε αυτά με όλων των ειδών τα φρούτα” (2.5).

Όπως στην προαναφερθείσα περίπτωση στο Άσμα Ασμάτων, σύγχρονες μεταφράσεις χρησιμοποιούν τον όρο “οπωρώνας” και μάλιστα, στα σύγχρονα εβραϊκά η λέξη “οπωρώνας” είναι pardes. Περισσότεροι οπωρώνες αναφέρονται σε μεταγενέστερους παπύρους από την Αίγυπτο, που περιέχουν πολλές αναφορές σε παραδείσους. Αυτοί οι παράδεισοι ήταν χρηστικοί κήποι, αφού το μέσο μέγεθος τους είναι εξαιρετικά μικρό, μικρότερο από ένα εκτάριο. Ως εκ τούτου, δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι ακούμε γι’ αυτούς να πωλούνται ή να αγοράζονται. Στα ρωμαϊκά χρόνια οι παράδεισοι έγιναν ακόμη πιο καλλιεργημένοι, όπως προκύπτει ευθέως από τους παράδεισους στα ελληνικά μυθιστορήματα του Λόγγου και του Αχιλλέα Τατίου. Εξακολουθούν να υπάρχουν πηγές και δέντρα, αλλά το τοπίο έχει γίνει πολύ πιο τεχνητό. Βλέπουμε τώρα την παρουσία λιβαδιών και λουλουδιών: τριαντάφυλλα, νάρκισσους και υάκινθους. Αντί για άγρια ζώα ο παράδεισος κατοικείται τώρα από κύκνους, παπαγάλους και παγώνια.

Πριν απαντηθεί το ερώτημα γιατί οι εβδομήκοντα δύο, τον τρίτο αιώνα π.κ.ε. επέλεξαν τον όρο “παράδεισος” για να μεταφράσουν την εβραϊκή έκφραση Gan Eden, έχουμε να λύσουμε ένα άλλο πρόβλημα. Γιατί οι μεταφραστές δεν προτιμούν τον εξίσου πιθανό ελληνικό όρο “κήπος”; Όπως ο παράδεισος, ο κήπος είναι συνδεδεμένος με το νερό (Ησαΐας 1.29) αλλά είναι σαφώς απλούστερος από το μαγευτικό παράδεισο (Δευτερονόμιο 11.10, 1 Βασιλέων 20.2). Αυτοί οι κήποι καλλιεργούνταν κατά κύριο λόγο για την παραγωγικότητα τους και ήταν στενά συνδεδεμένοι με τα συγκροτήματα κατοικιών. Ήταν μικροί, περιφραγμένοι, (οριοθετημένοι) καλλιεργούνταν εντατικά και φημίζονταν για τα λαχανικά και τα λουλούδια τους. Με άλλα λόγια, για τους Εβραίους μεταφραστές η λέξη “κήπος” δύσκολα έφερνε στο μυαλό την εικόνα ενός βασιλικού πάρκου αντάξιου του Γιαχβέ.

Αλλά αν οι μεταφραστές προτίμησαν τη λέξη “παράδεισος”, ποιον παράδεισο έχουν κατά νου; Μπορούμε να απορρίψουμε τις παλιές περσικές έννοιες “αποθήκη” ή “αμπελώνας” και τη χρήση για κυνήγι στον Ξενοφώντα, δεδομένου ότι ούτε ο θεός τους ούτε ο Αδάμ εμφανίζουν κανένα ενδιαφέρον για το κυνήγι, ούτε πίνουν αλκοόλ. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι μπορούμε να αγνοήσουμε επίσης τους παραδείσους της μεταγενέστερης ελληνιστικής και ρωμαϊκής Αιγύπτου, δεδομένου ότι ήταν πάρα πολύ μικροί, πάρα πολύ απλοί και πολύ χρηστικοί για να είναι αντάξιοι του Γιαχβέ. Αυτό μας αφήνει τους σύγχρονους βασιλικούς παραδείσους των ελληνιστικών χρόνων, όπως είναι ορατοί σε διάφορες περιγραφές: βασιλικά πάρκα με πολλά δέντρα, κατάλληλα για περπάτημα, λιγότερο άγριοι ​​από τους περσικούς προδρόμους τους, αλλά πιο δασώδεις από τους ύστερους ρωμαϊκούς απογόνους τους.

Τέτοια πάρκα φυσικά ταιριάζουν με την εποχή των εβδομήκοντα  δύο, δηλαδή την Αλεξάνδρεια κατά το δεύτερο τέταρτο του τρίτου αιώνα π.κ.ε. Οι γνώσεις μας της πρώιμης Αλεξάνδρειας είναι ατελείς, αλλά αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ότι το βασιλικό παλάτι του Πτολεμαίου Β’ άντλησε έμπνευση από τα περσικά παλάτια με τους παραδείσους. Ο παράδεισός του φαίνεται πράγματι να αποτυπώνεται στην περιγραφή του παλατιού του βασιλιά Αιήτη στην Κολχίδα από τον Απολλώνιο τον Ρόδιο (Αργοναυτικά 3.219 – 29).

Υπάρχει επίσης μια σαφής ένδειξη για τη σύνδεση του παραδείσου του Γιαχβέ με τον κόσμο των Πτολεμαίων: η μετάφραση της έκφρασης Gan Eden στη Γένεση (3.23) ως “παράδεισος της τρυφής”. Η “τρυφή” ήταν ένας όρος που χρησιμοποιείται ευρέως στη μοναρχία των Πτολεμαίων για να χαρακτηρίσει την ήρεμη ζωή με την ευημερία και τη μεγαλοπρέπειά της. Τρεις βασιλείς επονομάστηκαν “Τρύφων” και διάφορες πριγκίπισσες “Τρύφαινα”. Στους ρωμαϊκούς χρόνους η τρυφή έγινε συνώνυμο με την “καλή ζωή”, εξ ου και “τρυφιλή ζωή”. Σαφώς η εποχή των Πτολεμαίων δεν ήταν πλέον η εποχή του Κύρου με τη σωματική ταλαιπωρία και τον ιδρώτα, αλλά ο κόσμος του πλούτου, της άνεσης και της πολυτέλειας. Πίσω από τον παράδεισο του ουράνιου βασιλιά στη μετάφραση των εβδομήκοντα δύο υποκρύπτονται οι καλλιεργημένοι παράδεισοι των επίγειων Ελλήνων αρχόντων της σύγχρονης Αιγύπτου.

Η Προφητεία του Αισχύλου

«ἦ μήν ἔτι Ζεύς, καίπερ αὐθάδη φρονῶν,
ἔσται ταπεινός, oἷov ἐξαρτύεται
γάμον γαμεῖν, ὅς αὐτόν ἐκ τυραννίδος
θρόνων τ’ ἄϊστον έκβαλεῖ· πατρός δ’ ἀρά
Κρόνου τότ’ ἤδη παντελῶς κρανθήσεται,
ἥν ἐκπίτνων ἠρᾶτο δηναιῶν θρόνων»[1]
[Ὡστόσο, παρ’ ὅλη τήν ἀλαζονεία τοῦ μυαλοῦ του, ὁ Δίας, κάποτε θά ταπεινωθεῖ, ἐξαιτίας τοῦ γάμου πού ἑτοιμάζεται νά κάνει, ὁ ὁποῖος ἀπό τόν θρόνο του, ἄφαντο, θά τόν γκρεμίσει. Κι ἔτσι θά ἐπαληθευτεῖ ἡ κατάρα τοῦ πατέρα του Κρόνου, τήν ὁποία ἐκστόμισε, ὅταν ἔπεσε ἀπό τόν πανάρχαιο θρόνο τῶν θεῶν] [2]

Αὐτή ὑπῆρξε ἡ περίφημη «προφητεία» τοῦ Αἰσχύλου, ἡ προβλέπουσα τό Τέλος τοῦ Διός καί ἡ ὁποία λίγο ἔλειψε νά ὁδηγήσει τόν μεγάλο τραγικό στό… κώνειο, θεωρηθεῖσα ὡς παραβίαση τοῦ ἀπορρήτου της διδασκαλίας τῶν Ἐλευσινίων Μυστηρίων. Σήμερα βέβαια ἀντιλαμβανόμαστε τό ὀρφικό περιεχόμενο αὐτῆς της συμβολικῆς «προφητείας», ἀλλά ἐκεῖνο πού συγκλόνισε τό κοινό τοῦ 5ου αἰ. π.κ.ε. ἦταν ἡ διαπίστωση ὅτι ὑπάρχει ἐνδεχόμενο καί ἡ θρησκεία νά μήν ξεφεύγει ἀπό τό ἱστορικό Γίγνεσθαι, τό ὁποῖο ἀκολουθεῖ τή φυσική διαδικασία τῆς γέννησης καί τῆς φθορᾶς. Ὁπωσδήποτε τό γεγονός τῆς προφητείας τοῦ Προμηθέα Δεσμώτη ὑπῆρξε μοναδικό στά πάγκόσμια χρονικά· δέν ἔχει ξανασυμβεῖ νά παρουσιάζεται στό κοινό κατά τή διάρκεια Θρησκευτικῶν ἐκδηλώσεων (ὅπου παρουσιάζονταν οἱ τραγωδίες) διδασκαλία προβλέπουσα τό τέλος τῆς ἐπικρατούσας θρησκείας!

Τό ὅτι τό κοινό φαίνεται νά ἀποδέχτηκε τό αἰσχύλειο ἔργο, ὄχι βέβαια χωρίς ἀντιρρήσεις και πάντως λιγότερες ἀπό τήν Μιλήτου Ἅλωσιν τοϋ Φρύνιχου! καταδεικνύει τό ὑψηλό πνευματικό ἐπίπεδο τοῦ ἀθηναϊκοῦ κοινοῦ του 5ου αἰ. π.κ.ε. ἑνός κοινοῦ πού εἶχε ἤδη ἀκούσει τίς θεολογικές ἀπόψεις τῶν προσωκρατικῶν, οἱ ὁποίες γκρέμιζαν τό πάνθεον τοῦ Ὀλυμπου χάριν τοῦ Ἑνός Θεοῦ, καί τίς εἶχε, φαίνεται, ἐν πολλοῖς ἐνστερνιστεῖ.

Βέβαια, εἶναι ἐπίσης ἀληθές ὅτι κι ἄν οἱ μεγάλοι θεοί τοῦ Ὀλυμπου χάθηκαν κάτω ἀπό τά κτυπήματα τῶν Προσωκρατικῶν καί τῶν Σοφιστῶν, οἱ χθόνιοι Δαίμονες ζοῦν ὡς τά σήμερα ἀθάνατοι στήν ἑλληνική ὕπαιθρο ὡς Στοιχειά, Νεράιδες καί Λάμιες. [3] Πάντως, ἄν ἡ ἀρχαία ἑλληνική θρησκεία ἰχνηλατεῖται σήμερα ζῶσα καί βασιλεύουσα στή σύγχρονη λαογραφία, ἡ θεολογία τῶν Προσωκρατικῶν, τοῦ Πλάτωνα, τοῦ Ἀριστοτέλη καί τῶν Νεοπλατωνικῶν ὑποβαστάζει ὡς ἀκρογωνιαῖος λίθος τίς τρεῖς μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκεῖες καί κατ’ ἐξοχήν τόν Χριστιανισμό.

Ποιά θά ἦταν σήμερα ἤ θεωρία περί Ψυχῆς τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ,τοῦ Χριστιανισμοῦ καί τοῦ Ἰσλαμισμοῦ, χωρίς τόν Ὀρφισμό τοῦ 5ου αἰ. π.κ.ε.
Ποιά θά ἦταν σήμερα ἡ διδασκαλία Περί Θεοῦ (Πατρός) τοῦ Χριστιανισμοῦ χωρίς τή θεολογία τοῦ Πλάτωνα καί τῶν Προσωκρατικῶν;
Ποιά θά ἦταν ἡ Τριαδική θεολογία τῆς Χριστιανικῆς ’Ἐκκλησίας χωρίς τήν Τριαδολογία τοῦ Πλωτίνου ἤ τήν Ἑναδολογία του Πρόκλου;

Βέβαια δέν θά ἰσχυριστοῦμε ὅτι ὅλη ἡ θεολογία τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων Μυστῶν μεταφέρθηκε αὐτούσια στόν Χριστιανισμό ἤ τόν Ἰσλαμισμό. Ἐκεῖνο γιά τό ὁποῖο βοᾶ ἡ Ἱστορία εἶναι ὅτι ἡ ἀρχαία ἑλληνική θεολογία τῶν Προσωκρατικῶν, τοῦ Πλάτωνα, τοῦ Ἀριστοτέλη καί τῶν Νεοπλατωνικῶν, κληρονομήθηκε στόν Χριστιανισμό, ἔστω καί μετασχηματισμένη. Χωρίς τή θεολογία τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων Μυστῶν ἦταν ἀδύνατον νά εἶχε ὑπάρξει ὁ Χριστιανισμός μέ τή μορφή ποῦ τόν γνωρίζουμε σήμερα. (Γι’ αὐτό, συκοφαντώντας ἀνιστόρητα τους ἀρχαίους Ἕλληνες ὡς «εἰδωλολάτρες», δέν ἀδικοῦμε μόνο τόν Ἠράκλειτο, τόν Παρμενίδη, τόν Ξενοφάνη, τόν Σωκράτη, τόν Πλάτωνα, τόν Ἀριστοτέλη, τόν Πλωτίνο, τόν Πρόκλο κ.λπ., ἀλλά ἀπεμπολοῦμε τό ἴδιο τό φιλοσοφικό Θεμέλιο του Χριστιανισμοῦ καί τῶν ἄλλων μονοθεϊστικῶν θρησκειῶν.)

Ἡ ἱστορική ἀλήθεια εἶναι ἁπλῆ: ἡ θεολογία τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων Μυστῶν εἶναι πιό κοντά στόν Χριστιανισμό καί τόν Ἰουδαϊσμό, παρά στή λαϊκή δεισιδαιμονία τῆς ἐποχῆς της! Αὐτό βέβαια δέν σημαίνει ὅτι ὁ Παρμενίδης, ὁ Ξενοφάνης ἤ ὁ Πλάτων θά μποροῦσαν νά ἦταν Χριστιανοί, ἄν βέβαια ζοῦσαν στήν πρωτοβυζαντινή περίοδο. Τό πιθανότερο εἶναι νά μήν ἦταν· ὅπως δέν ἔγιναν χριστιανοί ὁ Ἰάμβλιχος, ὁ Πλωτῖνος, ὁ Πρόκλος, ὁ Σιμπλίκιος, ὁ Δαμάσκιος. Ἀλλά ἡ Ἱστορία σπάνια δέχεται ἐκβιαστικά διλήμματα τοῦ τύπου: «Χριστιανοί ἤ Πολυθεϊστές». Μπορεῖ κάποιοι νά μήν εἶναι οὔτε τό ἕνα οὔτε τό ἄλλο, ὅπως συνέβαινε μέ τούς Ἕλληνες Μύστες τῆς ὕστερης ἀρχαιότητας. Αὐτό ὅμως δέν ἀναιρεῖ τόν «προδρομικό» ρόλο πού ἔπαιξε ἡ θεολογία τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων Μυστῶν γιά τή θεολογία τοῦ Χριστιανισμοῦ καί τῶν ἄλλων μονοθεϊστικῶν θρησκειῶν.

Τά μεγαλύτερα πνεύματα τῆς ἑλληνικῆς ἀρχαιότητας δέν ὑπῆρξαν «δωδεκαθεϊστές»· ἀντίθετα λειτούργησαν στήν ἱστορική ἐξέλιξη τοῦ θρησκευτικοῦ στοχασμοῦ ὡς ἀγγελιαφόροι ἑνός, ἀποφατικῶς, ἀντιλαμβανόμενου Θεοῦ. Ὅ Δαμάσκιος ὑπῆρξε ἕν προκειμένω σαφέστατος : «τό ἐπέκεινα τοῦ Ἑνός πάντῃ ἀπόρρητον ». (Περί Ἀρχῶν 1,56,6).

Ἄν οἵ Χριστιανοί ἀπέδωσαν στήν ἔννοια τοῦ Θεοῦ τόν προσδιορισμό «Πατήρ» καί οἱ Ἑβραῖοι τόν προσδιορισμό «Κύριος» (Adonai), οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες δέχθηκαν ὡς πλέον ἁρμόζον τό προσωνόμιο: «ὁ Ἄγνωστος Θεός», ὁ Ἄρρητος. Ἡ συνεκφορά αὐτή δέν ἀναφέρεται τόσο σ’ ἕναν Θεό πού δρᾶ incognito ἀνάμεσά μας, ὅσο σ’ ἕναν Ὑπερβατικό θεό, «πάντων Ἐπέκεινα», Ξένο πρός ὅλα ἀκόμα καί σ’ αὐτήν τήν ἔννοια τοϋ Εἶναι.

Ἄν πυρήνας τῆς Φιλοσοφίας εἶναι τό πρόβλημα τοϋ Θεοῦ [4] ἡ ἀρχαία ἑλληνική φιλοσοφία, θεολογοῦσα, ἔφτασε στό ὕψιστο σημεῖο πού μπορεϊ νά φτάσει ἡ ἀνθρώπινη σκέψη. Ὅταν ὁ ἀνθρώπινος Λόγος νοεῖ τό «ὅλως ἀνόμοιον», αὐτό πού εἶναι ἀ-δια-νόητο. τότε ξεπερνᾶ τόν ἑαυτό του, αὐθυπερβαινεται. Αὐτη τήν αὐθυπέρβαση, τήν κατέκτησε πρῶτο καί μόνο τό ἀρχαῖο ἑλληνικό πνεῦμα, ὅπως ἀποτυπώθηκε στούς ἀρχαιους Ἕλληνες Μύστες, τούς τραγικούς ἀγγελιαφόρους τοϋ Μή-Ὄντος.

Ἡ πορεία αὐτή βέβαια, ὅπως εἴδαμε, δέν ἦταν οὔτε ἀνθόσπαρτη οὔτε γραμμική. «Ἐν ἀρχῇ», τό Ἕτερον ἐμφανίστηκε ὡς Διονύσιος Ζαγρεύς (Ὀρφικοί), κατόπιν ὡς ἀνύπαρκτο Μηδέν (Παρμενίδης), ὥσπου ν’ ἀρχίσει νά ἀποκαλύπτεται ὡς «Ζωντανό Κενό», στούς Ἀτομικούς Φιλοσόφους καί στόν Πλάτωνα. Στή μαθηματική σκέψη τῶν θεολογούντων φιλοσόφων τό «Ἕτερον» ταυτίστηκε μέ τό «Χωρίς πέρας» (ἄρρητοι ἀριθμοί) καί θεωρήθηκε ὡς ἡ μήτρα τοῦ Κακοῦ. Χρειάστηκε ἡ μεγαλοφυΐα τοϋ Ἀναξαγόρα γιά νά ἀποκατασταθεῖ τό Χαοτικό «Ἄπειρον» στή συνείδηση τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων ὡς «χαρακτηριστικό» τοῦ Θεοῦ.

Ὕστερα ἐμφανίστηκε ὁ μέγας Μύστης Σωκράτης. Σ’ αὐτόν ὁ μυστικισμός ἔγινε Πίστη στόν Ἄγνωστο Θεό, πού ἐμφανίζεται στούς ἀνθρώπους ὡς μία ἀνεξήγητη, μυστική ἀποῦσα παρουσία:
«Σφίγγει τό χέρι στίς ἄφεγγες νύχτες.
Τί εἶναι ὁ Θεός, κανείς μας
στούς αἰῶνες δέν θά μάθει·
Ὅμως ζητᾶ παντοτεινά
νά συνδεθεῖ πιστά μαζί μας».[5]

Στόν Σωκράτη τό τέλος τοῦ λόγου εἶναι ἡ Ἀπορία.
Ὅμως τό τέλος τῆς ἀπορίας εἶναι ἡ Πίστη.
Ὡς τέλος τοῦ λόγου, ἡ ἀπορία δέν σημαίνει καταστροφή, ἀλλά συνείδηση τῶν ὁρίων τοῦ λόγου. Ὡς τέλος τῆς ἀπορίας, ἡ πίστη δέν σημαίνει ἀφανισμό, ἀλλά συνείδηση τῶν ὁρίων τῆς ἀπορίας. Στόν Σωκράτη, ὅπως καί στόν Πλάτωνα, ὁ ἀνθρώπινος λόγος διαισθάνεται τήν προτεραιότητα ἑνός ἄλλου ὑπερβατικοῦ Λόγου-Ὑπερλόγου, ὁ ὁποῖος «εἶναι» τό Μή-Εἶναι,τό «ὅλως Ἕτερον», τό παντελῶς Ἀνόμοιον. Ὁ Πλάτων εἰδικά, συνέλαβε ὅτι ἡ Πραγματικότητα δέν μπορεῖ νά συλληφθεϊ παρά μόνο σέ σχέση μέ αὐτό, τό «Ἕτερον».

Τό μεγαλεῖο τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων φιλοσόφων, ἀπό τόν Πυθαγόρα μέχρι τόν Δαμάσκιο, εἶναι ὅτι αὐτό τό φρικῶδες καί ἀπροσδιόριστο «Ἕτερον» τό ἀποδέχθηκαν καί τό ὀνόμασαν «Θεό». Οἱ μεταγενέστεροι θεολογοῦντες, αὐτήν τήν κατάκτηση τήν καταχώρησαν ὡς «Ἀποφατική θεολογία» ἤ ὡς «Μυστικισμό». Ὅ ἑλληνισμός, ὡστόσο, ἀποδέχθηκε τόν «Ἄγνωστο Θεό» τῶν μυστῶν καί τόν κατέστησε κέντρο τῆς κοινωνικῆς του ζωῆς ἐγκαθιστώντας τον μέ τή μορφή τοῦ Διονύσου – πού ἐνσαρκώνει στό ἑλληνικό πάνθεον τήν ἔννοια τοῦ «Ἑτέρου»[6] – στό κατ’ ἐξοχήν κέντρο τοῦ κοινωνικοῦ σώματος, στό θέατρο [7] ὡς μέγιστο μάθημα Ἀνοχῆς πρός τόν Ξένο, τόν Ἀλλότριο.

Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες Μύστες, ὡς φιλόσοφοι, ἐννόησαν τό ἀδιανόητο τοῦ «Ἑτέρου» κι αὐτό ὑπῆρξε ἡ ὕψιστη κατάκτηση τῆς φιλοσοφικῆς σκέψης. Ὡς θεολόγοι, ὅμως, διαισθάνθηκαν ὅτι αὐτο τό «Ὅλως Ἀνόμοιον Ἕτερον» εἶναι ὁ ἀπρόσιτος Θεός, ἡ τελική πηγή παντός Ἀγαθοῦ. Ἡ διαίσθηση αὐτή ὑπῆρξε ἐσωτερική ἀποκάλυψη,δήλ. πίστη. Ἡ ἐμπειρία αὐτή κατέστησε τούς ἀρχαίους Ἕλληνες φιλοσόφους, Μύστες. Ἡ θεολογική ἀντιληψη ὅτι ὁ Θεός εἶναι τό «Ὅλως Ἀνόμοιον Ἕτερον» ὑπῆρξε, μέ τό πού διατυπώθηκε, ἡ αὐθυπέρβαση κάθε θεολογίας.

Ἡ θεολογία τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων Μυστῶν δέν εἶχε ὡς σκοπό τήν κατάκτηση τῆς ἔννοιας τοῦ Θεοῦ ἐκ μέρους τοῦ ἀνθρώπου· τελικός προορισμός της ὑπῆρξε πάντα ἡ καταξίωση τοῦ ἀνθρώπου ἐνώπιον του Θεοῦ, ἡ αὐθυπέρβαση. Εἴτε καταφατική θεολογία (Ὀρφικοί, Πυθαγόρας) εἴτε Ἀποφατική (Πλάτων, Πλωτῖνος, Πρόκλος) εἴτε θεολογία τοῦ Αὐτοδημιουργούμενου Θεοῦ (Ἠράκλειτος), ἡ συνολική ἀπάντηση τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων στό Ἐρώτημα περί Θεοῦ ὑπῆρξε καταλυτική γιά τήν παγκόσμια θεολογική σκέψη καί ἰδιαίτερα τήν χριστιανική: οἱ ἀναζητοῦντες τόν Θεό εἶναι ἀργοναῦτες πού γνωρίζουν ὅτι τό χρυσόμαλλο δέρας δέν εἶναι δυνατόν νά κλαπεῖ, γιατί αὐτό ΠΡΟΣΦΕΡΕΤΑΙ, δωρεάν, σέ ὅσους συνειδητοποιοῦν ὅτι δέν ἀξίζουν τέτοια μεγάλη προσφορά.
Ὁ Θεός προσφέρεται στόν ἄνθρωπο, ἀκριβῶς ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος δέν ἀξίζει τήν προσφορά. Ἡ ὑποδοχή αὐτῆς της προσφορᾶς (πού ὁ ἄνθρωπος δέν ἀξίζει) ὀνομάζεται στήν θρησκευτική γλώσσα: Πίστη. Πιστεύων ὁ ἄνθρωπος, δηλαδή ἀποδεχόμενος τήν θεία προσφορά πού δέν ἀξίζει, μιμεῖται τόν Θεό, ἐφ’ ὅσον χαρίζει σ’ Αὐτόν τόν ἑαυτό του, ὅπως προηγουμένως ὁ Θεός δώρισε τή Χάρη του στόν ἀνάξιο ἄνθρωπο. Τή «διαδικασία» αὐτή ὁ Πλάτων τήν ἀποκαλοῦσε ὡς γνωστόν, «ὁμοίωσιν Θεῷ». Ἐν ἀντιθέσει πρός τήν ἑβραϊκή ἀγωνία τῆς αὐτοδικαίωσης ἐνώπιόν τοῦ Θεοῦ «διά τῶν ἀνθρωπίνων ἔργων», ὁ πιστός τα τῆς Ἑλλάδος γνωρίζει ὅτι «πᾶσα δόσις ἀγαθή καί πᾶν δώρημα τέλειον ἄνωθεν ἔστιν καταβαῖνον ἀπό τοῦ πατρός τῶν φώτων» [Ἰακ. 1,17]
«Ζεῦ, μεγάλαι δ’ ἀρεταί
Θνατοῖς ἕπονται
ἐκ Σέθεν» Πίνδαρ. Ἰσθμιονικ. Γ, 4-5.
[Ζεῦ, οἱ μεγάλες ἀρετές ἔρχονται στούς θνητούς ἀπό Σένα].

Ἡ πνευματική αὐτή ταπείνωση εἶναι ἡ Ὡραία Πύλη διά μέσου τής ὁποίας εἰσέρχεται στόν χῶρο τοῦ προσωρινοῦ, τό Αἰώνιο. Ἡ εἴσοδος αὐτή ὅμως γίνεται μέ τραγικό τρόπο, γιατί λαμβάνει χώρα κάθε φορά πού ὁ ἄνθρωπος ἀκούει τούς «μαντατοφόρους ἀπό τήν Τροία» νά τοῦ λένε:
«Πῶς τόσος πόνος τόση ζωή πῆγαν στήν ἄβυσσο
γιά ἕνα πουκάμισο ἀδειανό, γιά μιάν Ἑλένη!»[10]

Σέ μιά τέτοια ἀπέραντη μοναξιά ὁ Ἕλλην Μύστης φέρνει στό νοῦ του τόν Αἰσχύλο· μπορεῖ ὁ *Προμηθέας Δεσμώτης νά στενάζει λέγοντας ὅτι: «οὐδέν ἐστι τέρμα μοι προκείμενον μόχθων, πρίν ἄν Ζεύς ἐκπέσῃ τυραννίδος» Αἰσχύλος, 755-756.

(Τέλος τῶν πόνων μου πουθενά δέν βλέπω, πρίν ἀπ’ τό θρόνο του πέσει ὁ Δίας), ὡστόσο ἡ προφητεία τοῦ τραγικοῦ Αἰσχύλου ὁλοκληρώνεται μέ «μεσσιανικό», θά λέγαμε, τρόπο:
«τοιοῦδε μόχθου τέρμα
μή τι προσδόκα,
πρίν ἄν θεῶν τις διάδοχος
τῶν σῶν πόνων φανῇ,
θελήσῃ τ’ εἰς ἀναύγητον μολεῖν
Ἅϊδην κνεφαῖά τ’ ἀμφί Ταρτάρου βάθη» Αἰσχύλος, Προμηθεύς Δεσμώτης, 1026-1029.
[Τέλος τοῦ μαρτυρίου σου μήν περιμένεις, προτοῦ κάποιος ἀπό τους θεούς φανεῖ τά πάθη σου νά ἀναλάβει καί ἑκούσια νά κατεβεῖ στά ἀνήλια βάθη τοῦ Τάρταρου καί τοῦ Ἅδη].

Ὅσο, ὅμως, κι ἄν αὐτή ἡ προφητεία τοῦ Αἰσχύλου ἀποδόθηκε λανθασμένα στόν Χριστό, ἡ ἀρχαία ἑλληνική θεολογία σέ ὅλες τίς ἐκδοχές της (προσωκρατική, πλατωνική, ἀριστοτελική, στωϊκή, νεοπλατωνική) ποτέ δέν κατέληξε νά γίνει Δόγμα, μονολιθικό καί ἀπαγορευτικό γιά τήν ὕπαρξη τῶν ἄλλων θρησκειῶν, γιατί, σέ τελική ἀνάλυση, ἦταν πάντα ἡ Ἐλευθερία ἐκείνη πού ἀποτελοῦσε τό ἔσχατο κριτήριο τῆς ἑλληνικῆς ἀντίληψης γιά τή ζωή, τόν ἄνθρωπο, τόν κόσμο καί τόν θάνατο. Σέ κάθε περίπτωση, ἰσχύει πάντα ἡ Προσευχή τῆς Ἑκάβης στόν Δία, ὅπως τήν ἀναφέρει στίς Τρωάδες ὁ Εὐριπίδης:
«Ὅστις ποτ’ εἶ Σύ, δυστόπαστος εἰδέναι,
Ζεύς, εἴτ’ ἀνάγκη φύσεος εἴτε νοῦς βροτῶν,
προσηυξάμην σε· πάντα γάρ δι’ ἀψόφου
βαίνων κελεύθαι κατά δίκην τά θνήτ’ ἄγεις» Εὐριπίδης, Τρωάδες, 885-888.

[Ὦ Δία, ποιά εἶναι ἡ Οὐσία Σου, δύσκολο
νά τό ξέρει κανείς: νόμος φυσικός ἤ ἀνθρώπινη
ἐπινόηση (εἶσαι;). Ἐσένα (ὅμως) παρακαλῶ στήν προσευχή μου,
γιατί πάντα μέσ’ ἀπό τους δρόμους τῆς Σιγῆς, κανονίζεις
δίκαια τά ἀνθρώπινα πράγματα].
------------------
[1] Αἰσχύλος, Προμηθεύς Δεσμώτης, 907-912.
[2] Η μετάφραση είναι του Γ. Θέμελη.
[3] Μ. P. Nilsson, Ἑλληνική Λαϊκή Θρησκεία, μέτ. I. Κακριδη, ἐκδ. Ἑστίας, Ἀθήνα 2000, σελ.14.
[4] Σ. Δ. Κυριαζόπουλος, Προλεγόμενα εἰς τήν ἐρώτησιν περί Θεοῦ, ἐκδ. Γρηγόρη, Ἀθήνα 2000. σέλ. 220.
[5] C. F. Meyer, In Harmesnachten (W. W. – W. Linden I. Teil 1929, σελ. 36).
[6] J. – P. Vemant, To Βλέμμα τού Θανάτου. Μορφές τῆς Ἑτερότητας στήν Ἀρχαία Ἑλλάδα, μετ. Γ. Παππάς, ἐκδ. Αλεξάνδρεια, Ἀθήνα 1992, σελ. 33.
[7] Τοῦ ἰδίου, Le Dionysos masque des Bacchantes d’ Euripides, L ’ Homme, 93, Ίαν.- Μάρ. 1985, XXV (1), σ. 31-58.
[10] Γ. Σεφέρης, Ἑλένη, Ἀνθολογία Νεοελλ. Γραμματείας, Ρ. – Η. καί Σ. Ἀποστολίδη, Ἡ Ποίηση,τ. 3ος, Τα Νέα Ελληνικά, Αθήνα 1983, σελ. 1323.
---------------------
* Στην τραγωδία «Προμηθεύς Δεσμώτης» ο Αισχύλος πραγματεύεται την ηρωική αντίσταση του αλυσοδεμένου στον Καύκασο Προμηθέα να υποκύψει στο θέλημα του Δία. Θεωρείται από άλλους το μεσαίο ή από τους περισσότερους κριτικούς το πρώτο μέρος τριλογίας που αποτελείται από τα έργα «Προμηθεύς λυόμενος» και «Προμηθεύς πυρφόρος». Στην εισαγωγή του έργου ήδη αποκαλύπτεται η «αμαρτία» του Προμηθέα, που δεν είναι άλλη από την προσβολή της κοσμικής τάξης, αφού αθάνατος ο ίδιος παίρνει το μέρος των θνητών.

Ο πυρήνας του έργου του Προμηθεύς Δεσμώτης, είναι το θέμα ενός ασταμάτητου αγώνα κατά της δύναμης της εξουσίας, που στην προκειμένη περίπτωση συμβολίζεται με τον Δία. Το θέμα της τραγωδίας είναι η τιμωρία του Τιτάνα Προμηθέα από τον βασιλέα των θεών στην άκρη του κόσμου, στην αρχή της βασιλείας του Δία και οι βασικοί «ήρωες» είναι θεοί, ένας μύθος απλούς δηλαδή για την αριστοτέλεια κριτική και μάλιστα δίχως λύσιν, η οποία έρχεται πιθανώς στον Προμηθέα Λυόμενο.

Ο Προμηθέας υφίσταται βουβός ένα ταπεινωτικό μαρτύριο. Η σιγή συνδέεται με την τιμωρία του και αποτελεί έκφραση μιας ανυποχώρητης υπερηφάνειας του. Όταν μένει μόνος στην ερημιά του σκυθικού βράχου υψώνει κραυγή και επικαλείται τη μαρτυρία των στοιχείων της φύσης. Αυτή η διαμαρτυρία, καθώς ηχεί, προκαλεί έντεχνα το δραματικό αποτέλεσμα, χάριν της δραματουργικής τέχνης του ποιητή, ακριβώς επειδή διακόπτει τη μακρά σιωπή του Τιτάνα. Ο Προμηθέας υφίσταται σιωπηλός το αναπότρεπτο μαρτύριο που έχει επιλέξει συνειδητά υποκείμενος στην Ανάγκη.Τα δύο πρόσωπα που μιλούν από την αρχή του έργου, παρουσιάζουν εμφανείς διαφορές. Η σκαιότητα του Κράτους απηχεί το απρόσωπο της μορφής του, ενώ ο Ήφαιστος συμβάλλει εκών άκων με την τέχνη του στο μαρτύριο ενός συγγενικού θεού, αν αναλογιστούμε την τιτανική φύση του, υποκείμενος επίσης στην Ανάγκη που συνιστά η βούληση του Δία.

Ο Προμηθέας, από τον πρώτο μονόλογο, εμφανίζεται συνειδητός (αναλαμβάνει την Ευθύνη) ως προς την απόφαση να υπομείνει το μαρτύριο που επισύρει ο άθλος του. Η τραγικότητά του αναδύεται τόσο από την σημασία της προσφοράς του στον άνθρωπο, όσο και από την εγγραφή του ιστορικού ανθρώπινου και παρόντος δραματικού χρόνου στην ανακύκληση ενός μεγαλύτερου χρόνου, καθώς ο Τιτάνας γνωρίζει το μέλλον. Ο Προμηθέας βιώνει τον μικρόκοσμο μιας προσωπικής περιπέτειας και ταυτόχρονα οραματίζεται τον μακρόκοσμο μέσα στον οποίο αποκτά ιδιαίτερο νόημα η προσωπική βιωματική εμπειρία.

Υπάρχει λάθος και σωστό;

Υπάρχει λάθος και σωστό*;... παλεύουμε στην πορεία της ζωής μας για να ανακαλύψουμε τι είναι σωστό και τι λάθος... από όλα όσα έχουμε μέσα μας.

Ρωτάμε δεξιά κι αριστερά, κοιτάμε, προσπαθούμε να καταλάβουμε για να απελευθερωθούμε από τα λάθη μας.

Είναι όμως έτσι; "Αμαρτία εξομολογουμένη ουκ εστι αμαρτία", λέει ο εξομολογητής στον κακότυχο εξομολογούμενο, επιβεβαιώνοντας μέσα του κάτι που ήδη πίστευε βαθύτερα για τον εαυτό του.

Πόσο κακός είναι και πόσα λάθη κάνει.

Και ο εξομολογητής επιβεβαιώνει κάτι τέτοιο και προσφέρει τη λύτρωση αναδεικνύοντας την παραδοχή του εσωτερικού κακού... "πες το και θα ανακουφιστείς... είναι όντως λάθος και αμαρτία, αλλά αν το πεις, κάτι καλύτερο θα γίνει για σένα".

Αλλά ίσως ένας άλλος εξομολογούμενος, ένας που δεν ικανοποιείται με τις εύκολες και δεδομένες διαδικασίες, να έλεγε στον εξομολογητή...

Πριν μοιραστώ τις αμαρτίες μου, θα ήθελα να μου προσδιορίσετε τι είναι αμαρτία και ποιος καθορίζει την έννοια.
Για να καταλάβω τι είναι κακό μέσα μου και τι όχι".

Δεν είναι σίγουρο ότι ο εξομολογητής θα είχε άλλη μια έτοιμη απάντηση να δώσει στον εξομολογούμενο.

Ίσως γιατί τελικά, εξ αρχής δεν τίθεται θέμα αμαρτίας.

Θέμα καλού και κακού.

Βιώνω τον εαυτό μου ως κακό, όχι γιατί υπάρχει μια λίστα που καθορίζει το καλό και το κακό, αλλά γιατί έτσι μου έμαθαν να βιώνω τον εαυτό μου, κάποτε.

Και στο δρόμο "τραβώ" ανθρώπους που θα με βοηθήσουν να αναδείξω την άποψη που έχω ήδη για τον εαυτό μου.

Ψάχνω "εξομολογητές", που θα μου δείξουν το κακό μέσα μου... για να το μοιραστώ και να αμβλυνθεί ο πόνος.

Και τελικά το μόνο που επί της ουσίας και σε βαθύτερο επίπεδο γίνεται, είναι η επισημοποίηση αυτού που ήδη πίστευα. Πως όντως τελικά είμαι κακός.

Και στο δρόμο, γίνεται μια ανούσια πάλη με τον εαυτό. Να πειστεί δηλαδή κάποιος, ότι πρέπει να πετάξει πράγματα από πάνω του, όχι όμως με βάση τη δική του ομοιόσταση και ισορροπία, αλλά με βάση το δοκούν.

Κύκλος ατέρμονος έχει ήδη αρχίσει.

Ο φίλος κι ο εχθρός, απροσδιόριστοι.

Θα μπορούσε, στον παραπάνω φανταστικό διάλογο, να συνεχίσει μιλώντας ο εξομολογούμενος, και να πει στον εξομολογητή..."μα εγώ δε θέλω να ξεκινήσω με την παραδοχή ότι είμαι κακός.

Γιατί με πηγαίνετε προς τα εκεί;

Εγώ θέλω να καταλάβω τι από όσα έχω το χρειάζομαι και τι όχι.

Τι ανήκει σε εμένα και τι μου έχουν προσδώσει και αναγκάζομαι να κουβαλώ.

Αλλά για να γίνει κάτι τέτοιο, θα πρέπει να καταλάβω... να αποδεχτώ όσα έχω μέσα μου και να μη ζω τη ζωή μου, προσπαθώντας διαρκώς να αρνούμαι.

Γιατί αν δεν αποδεχτώ, ποτέ δε θα καταλάβω τι μου χρειάζεται από όσα με αποτελούν και τι όχι.

Τι θα αφήσω πίσω μου και τι θα πάρω μαζί μου στη συνέχεια του δρόμου"

Επίσης δεν είναι σίγουρο πως ο "εξομολογητής", θα είχε κάτι να απαντήσει.

Είναι βλέπεις, πολύ πιο εύκολο να κατακεραυνώνουμε και να αρνούμαστε, από το να καταλαβαίνουμε και να αποδεχόμαστε.

Είτε αυτό έχει να κάνει με τους άλλους είτε με τον εαυτό μας τον ίδιο.

Είτε έχουμε το ρόλο του εξομολογητή, είτε του εξομολογούμενου.

Και αυτός ο κόσμος είναι γεμάτος από εξομολογητές και εξομολογούμενους.
---------------
*Στο παραπάνω κείμενο, δε συμμετέχουν οι συλλογικές διαδικασίες για τον καθορισμό των εννοιών σωστού και λάθους...

Υπάρχει λάθος και σωστό τελικά?... Όπως και να έχει, μια όμορφη Άνοιξη να έχουμε...

Παρωδίες θρησκειών

Απέναντι στις δογματικές «αλήθειες» των διάφορων θρησκειών και ειδικότερα του Χριστιανισμού, τα επιχειρήματα που τις καταρρίπτουν είναι πάμπολλα και ατράνταχτα. Αν και για μερικές απ' αυτές τις «αλήθειες» δεν χρειάζονται καν επιχειρήματα, καθώς οι εξελίξεις πάνω στην επιστήμη και στις συνεχόμενες ανακαλύψεις της, έχουν οδηγήσει την θρησκεία και την Εκκλησία στην ουρά αυτών των εξελίξεων, όσο κι αν προσπαθεί με διάφορες θεαματικές κωλοτούμπες να συμμαζέψει τ' ασυμμάζευτα και να εξηγήσει τ' ανεξήγητα (βλέπε π.χ. «Ευφυής Σχεδιασμός»). Ίσως πολλοί να συμφωνούν, ότι η διακωμώδηση και η παρωδία της θρησκείας, είναι πολλές φορές πολύ πιο αποτελεσματικές απ' ότι τα ίδια τα λογικά τα επιχειρήματα, γιατί ακριβώς χτυπάνε τον θρησκευτικό παραλογισμό, όχι με τον ορθολογισμό, αλλά με...παραλογισμό. Κάτι σαν την ομοιοπαθητική ας πούμε. Κατά το σχετικά πρόσφατο παρελθόν, δεν ήταν λίγες οι «θρησκείες» που γεννήθηκαν, διανθισμένες φανερά από μια διάθεση αστεϊσμού και σάτιρας, με μοναδικό σκοπό να καταδείξουν το γελοίον του πράγματος. Ας γνωρίσουμε μερικές απ' αυτές...

Τσαγιέρα του Ράσελ (Russell's Teapot)

Η «Τσαγιέρα του Ράσελ», συχνά αποκαλούμενη και «Θεϊκή» ή «Επουράνια Τσαγιέρα», είναι μία μεταφορά που χρησιμοποίησε ο φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσελ (1872-1970), σύμφωνα με την οποία το βάρος της απόδειξης το φέρει αυτός που κάνει τον ισχυρισμό, και όχι αυτός που προσπαθεί να τον καταρρίψει. Χρησιμοποιείται κυρίως ως επιχείρημα για τη μη-ύπαρξη του Θεού από τους σκεπτικιστές.

Σε ένα αδημοσίευτο άρθρο του περιοδικού «Illustrated», το 1952, με τίτλο «Is there God?» (Υπάρχει Θεός;), ο Ράσελ έγραψε:
«Αν έλεγα ότι μεταξύ Γης και Άρη υπάρχει μία πορσελάνινη τσαγιέρα σε ελλειπτική τροχιά γύρω από τον ήλιο, κανείς δεν θα μπορούσε να διαψεύσει τον ισχυρισμό μου, αρκεί να προσέθετα ότι η τσαγιέρα είναι τόσο μικρή, που δεν θα μπορούσαν να την ανιχνεύσουν ούτε τα πιο ισχυρά τηλεσκόπιά μας.
Όμως, αν στη συνέχεια έλεγα ότι, αφού ο ισχυρισμός μου δεν μπορεί να διαψευστεί, θα ήταν ασυγχώρητη απρέπεια να τον αμφισβητούμε με την λογική μας, τότε οι περισσότεροι δικαίως θα θεωρούσαν ότι έλεγα ανοησίες.
Αν όμως η ύπαρξη μιας τέτοιας επουράνιας τσαγιέρας αναφερόταν σε πανάρχαια βιβλία, και διδασκόταν ως ιερή αλήθεια κάθε Κυριακή, και ενσταλαζόταν στα μυαλά μικρών παιδιών σε όλα τα σχολεία, τότε ακόμα και ο παραμικρός δισταγμός, θα ήταν τέτοιο δείγμα εκκεντρικότητας, που σε φωτισμένους καιρούς θα απέφερε στον αμφισβητία το επίζηλο προνόμιο της ψυχιατρικής φροντίδας, ενώ σε πιο πρώιμη περίοδο την Ιερά Εξέταση».

Ο άθεος συγγραφέας και επιστήμονας Ρίτσαρντ Ντόκινς, στο βιβλίο του «Ο εφημέριος του Διαβόλου» (A Devil's Chaplain), χρησιμοποίησε την «Τσαγιέρα του Ράσελ» ως εξής:
«Ο λόγος που οι υπάρχουσες οργανωμένες θρησκείες εισπράττουν απερίφραστη εχθρότητα είναι ότι, σε αντίθεση με την πίστη στην "Τσαγιέρα του Ράσελ", έχουν ισχύ, επιρροή, απαλλάσσονται από φόρους και προπαγανδίζονται συστηματικά σε παιδιά πολύ νεαρά για να αντιδράσουν και να προστατευθούν. Tα παιδιά δεν είναι υποχρεωμένα να απομνημονεύουν τρελά βιβλία για τσαγιέρες στα χρόνια που διαπλάθεται η προσωπικότητά τους. Κρατικά επιχορηγούμενα σχολεία δεν αποκλείουν παιδιά των οποίων οι γονείς προτιμούν τσαγιέρες με άλλο σχήμα. Οι "τσαγιεροπιστοί" δεν λιθοβολούν "τσαγιεροάπιστους", "τσαγιεροαιρετικούς" και "τσαγιεροβλάσφημους" μέχρι θανάτου. Οι μητέρες δεν απαγορεύουν στα παιδιά τους να παντρεύονται άτομα, των οποίων οι γονείς πιστεύουν σε τρεις τσαγιέρες αντί για μία. Οι άνθρωποι που βάζουν πρώτα το γάλα δεν επιτίθενται σ' αυτούς που βάζουν πρώτα το τσάι...».

Αόρατη Ροζ Μονόκερως (Invisible Pink Unicorn)

Η «Αόρατη Ροζ Μονόκερως» είναι η θεά, μιας παρωδίας θρησκείας, που στόχο έχει τη σάτιρα των θρησκευτικών πιστεύω.

Το παράδοξο που παρουσιάζει η μορφή της (ροζ και αόρατη ταυτόχρονα), καθώς και η ανικανότητα των πιστών άλλων θρησκειών να αποδείξουν πως δεν υπάρχει η «Αόρατη Ροζ Μονόκερως», σατιρίζουν τις παράλογες ιδιότητες που δίνουν οι θεϊστές στη θεότητα που υποστηρίζουν
Συνηθίζεται όταν γίνεται αναφορά στην «Αόρατη Ροζ Μονόκερω», να τονίζεται το γεγονός πως επειδή είναι αόρατη, κανείς δεν μπορεί να αποδείξει πως δεν υπάρχει (ή πως δεν είναι ροζ). Αυτή η πρόταση αποτελεί παρωδία των ιδιοτήτων του Θεού: Ότι ο Θεός, δηλαδή, ως δημιουργός του Σύμπαντος, δεν υπόκειται στους νόμους που έχει δημιουργήσει, και συνεπώς η ανικανότητα εντοπισμού του στον κόσμο μας δεν αποδεικνύει την ύπαρξη του ή την ανυπαρξία του, καθώς ο Θεός δεν έχει υλική υπόσταση.

Συνεπώς, η «Αόρατη Ροζ Μονόκερως» δεν είναι παρά ένα παράδειγμα, που επιχειρεί να καταδείξει τον παραλογισμό που κρύβεται πίσω από τις υπερφυσικές ιδιότητες και την έλλειψη αποδείξεων, που κρύβονται πίσω από την ύπαρξη μία θεότητας. Τα δύο βασικά χαρακτηριστικά της, η λεγόμενη «αορατότητα» της, και το χρώμα της (ροζ), είναι παράλογα και αντιφατικά στοιχεία, και εκεί έγκειται η σάτιρα. Το παράδοξο της ύπαρξης θεοτήτων που είναι αόρατες, αλλά και ορατές συγχρόνως συναντάται σε μερικές ανατολικές ασιατικές θρησκείες.

Η πρώτη αναφορά στην «Αόρατη Ροζ Μονόκερω» που έχει καταγραφεί, έγινε στις 7 Ιουλίου του 1990 στην ομάδα χρηστών του διαδικτύου «alt.atheism» του Usenet. Η ιδέα αναπτύχθηκε περισσότερο από το 1994 μέχρι το 1995 από μία ομάδα φοιτητών, οι οποίοι έφτιαξαν ένα «μανιφέστο» που διακήρυττε και ανέλυε λεπτομερώς μία θρησκεία, που αφορούσε πολλούς ιπτάμενους ροζ μονόκερους. Ένα απόσπασμα από το μανιφέστο, το οποίο υπήρξε πόλος έμπνευσης για την ανάπτυξη της παρωδίας:
«Οι Ιπτάμενοι Ροζ Μονόκεροι είναι όντα μεγάλης πνευματικής δύναμης. Το γνωρίζουμε αυτό, διότι έχουν τη δυνατότητα να είναι αόρατοι και ροζ την ίδια στιγμή. Όπως και στις υπόλοιπες θρησκείες, η πίστη στους Αόρατους Ροζ Μονόκερους βασίζεται στη λογική και την πίστη. Όλοι πιστεύουμε πως είναι ροζ και όλοι γνωρίζουμε πως λογικά είναι αόρατοι, επειδή δεν μπορούμε να τους δούμε».

Πλέον, η Αόρατη Ροζ Μονόκερως, αποτελεί φαινόμενο του διαδικτύου, έχοντας συγκεντρώσει χιλιάδες οπαδούς που ανακήρυξαν τους εαυτούς τους «πιστούς».

Ιπτάμενο Μακαρονοτέρας (Flying Spaghetti Monster)

Το «Ιπτάμενο Μακαρονοτέρας», είναι η θεότητα μιας παρωδίας θρησκείας, γνωστής ως «Ιπτάμενη Μακαρονοτερατοθρησκεία» ή «Πασταφαριανισμός» (Pastafarianism), εκ του «Ρασταφαριανισμός». Το σύμβολο της «Ιπτάμενης Μακαρονοθρησκείας» αποτελεί παρωδία του χριστιανικού ιχθύ (Ι.Χ.Θ.Υ.Σ.=Ἰησοῦς Χριστός, Θεοῦ Υἱός, Σωτήρ).

Η «Ιπτάμενη Μακαρονοτερατοθρησκεία» δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 2005 από τον Μπόμπι Χέντερσον ως παρωδία, για να διδαχθεί στα αμερικάνικα σχολεία μαζί με την θεωρία της εξέλιξης. Στην ουσία, αποτέλεσε διαμαρτυρία κατά της απόφασης του Συμβουλίου Εκπαίδευσης της πολιτείας του Κάνσας, να διδάσκεται παράλληλα με την θεωρία της εξέλιξης, η έντονα αμφισβητούμενη θεωρία του «Ευφυούς Σχεδιασμού» (Δημιουργισμού).

Πιο συγκεκριμένα, ο Χέντερσον, παρωδώντας τον «Δημιουργισμό», έστειλε μία ανοιχτή επιστολή στο Συμβουλίου Εκπαίδευσης της πολιτείας του Κάνσας, όπου υποστήριξε πως το Σύμπαν δημιουργήθηκε από μια μορφή που αποτελείται από σπαγγέτι και δύο κεφτέδες, το οποίο ονόμασε «Ιπτάμενο Μακαρονοτέρας». Ο Χέντερσον απαίτησε η «πασταφαριανική» εκδοχή της Δημιουργίας, όπως την αποκάλεσε, να διδάσκεται μαζί με τη θεωρία του «Ευφυούς Σχεδιασμού» και την «Εξέλιξη», στα πλαίσια της πολυφωνίας και των ίσων ευκαιριών. Σύμφωνα με τον Χέντερσον, εφόσον ο «Ευφυής Σχεδιασμός» περιέχει αμφισβητήσιμες και διφορούμενες αναφορές για τον Δημιουργό, κάθε πιθανή οντότητα θα μπορούσε να πάρει τη θέση του, ακόμα και ένα «Ιπτάμενο Μακαρονοτέρας». Από τη στιγμή που ο Χέντερσον δημοσίευσε την επιστολή του στην ιστοσελίδα του και μέσα σε λίγες εβδομάδες, η «Μακαρονοθρησκεία» έγινε φαινόμενο του διαδικτύου και σύμβολο κατά της διδασκαλίας του «Δημιουργισμού» στα δημόσια σχολεία.

Τα πιστεύω του «Πασταφαριανισμού» -που αποτελούν παρωδία του «Δημιουργισμού»- παρουσιάζονται στην ιστοσελίδα του Χέντερσον, όπου αποκαλείται «προφήτης», και στο «ευαγγέλιο» του «Ιπτάμενου Μακαρονοτέρατος», που εκδόθηκε το 2006. Η κεντρική πεποίθηση είναι πως ένα αόρατο μη-εντοπίσιμο «Ιπτάμενο Μακαρονοτέρας» δημιούργησε τον κόσμο, ξεκινώντας με ένα βουνό, λίγα δέντρα και έναν νάνο. Οι πειρατές θεωρούνται οι πρώτοι, γνήσιοι «πασταφαριστές», και η σταθερή μείωση του αριθμού των πειρατών τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει στην υπερθέρμανση του πλανήτη και στο λιώσιμο των πάγων. Η πασταφαριανική εκδοχή του Παραδείσου περιέχει ένα ηφαίστειο μπίρας και ένα εργοστάσιο στρίπερ. Στην κόλαση η μπίρα είναι χαλασμένη και οι στρίπερ έχουν σεξουαλικώς μεταδιδόμενες ασθένειες. Η Παρασκευή είναι η ιερή μέρα των «πασταφαριανιστών».

Η «θρησκεία» αυτή έχει συγκεντρώσει χιλιάδες οπαδούς που ανακήρυξαν τους εαυτούς τους «πασταφαριστές».

Ευφυής Πτώση (Intelligent Falling)

Η «Ευφυής Πτώση» μοιράζεται κοινά σημεία με την «Εκκλησία του Ιπτάμενου Μακαρονοτέρατος», καθώς ασκεί παρόμοια κριτική στον «Ευφυή Σχεδιασμό» και τις θρησκείες. Η «Ευφυής Πτώση» ισχυρίζεται πως υπάρχουν κενά στη θεωρία της βαρύτητας, και πως η βαρύτητα «είναι απλά μία θεωρία», παρωδώντας έτσι τους επικριτές της θεωρίας της εξέλιξης, που υποστηρίζουν ακριβώς το ίδιο.

Η «Ευφυής Πτώση» δίνει διαφορετική ερμηνεία στο φαινόμενο της βαρύτητας, στηριζόμενη σε ψευδοεπιστημονικά και υπερφυσικά στοιχεία. Υποστηρίζει πως η ελεύθερη πτώση των σωμάτων και η έλξη τους προς τη Γη, οφείλεται στο «χέρι του Θεού», όπως απεικονίζεται και στον πίνακα του Μιχαήλ Άγγελου στην Καπέλα Σιξτίνα.

Ενώ η ιδέα της «Ευφυούς Πτώσεως» αποτελεί έμπνευση κάποιου σατιρικού μηνύματος που δημοσιεύτηκε το 2002 στο Usenet, οι θρησκευτικές θεωρίες που υποστήριξαν πως ο Θεός έχει άμεση παρέμβαση στο φαινόμενο της βαρύτητας υπήρξαν εκατοντάδες τους τελευταίους αιώνες.

Γκουγκλισμός (Googlism)
Οι «γκουγκλιστές» και η «Εκκλησία του Google» (Church of Google) υποστηρίζουν πως η μηχανή αναζήτησης Google είναι το πιο κοντινό γνώρισε ή βίωσε η ανθρωπότητα, σ' αυτό που ονομάζουμε Θεό.

Τα επιχειρήματα αυτής της «θρησκείας», βασίζονται στο ότι, υπάρχουν πολύ περισσότερες αποδείξεις για την «θεότητα» του Google, παρά για οποιονδήποτε άλλον παραδοσιακό θεό. Αποδείξεις, οι οποίες τεκμηριώνονται επιστημονικά. Μερικές απ' αυτές:

• Το Google είναι μια υπαρκτή οντότητα παντογνωσίας, χάρις στα ευρετήριά της που αποτελούνται από 9,5 δισεκατομμύρια σελίδες και σ' αυτή την παντογνωσία μπορούν να έχουν πρόσβαση όλοι οι κοινοί θνητοί.
• Το Google είναι πανταχού παρόν, καθώς μπορεί να υπάρχει πρόσβαση σ' αυτό από οποιοδήποτε σχεδόν σημείο της γης.
• Το Google απαντά στις προσευχές, ή οτιδήποτε μοιάζει με προσευχή, δείχνοντας τον δρόμο σ' αυτό που ζητά ο καθένας. Π.χ. πληροφορίες για τον καρκίνο και εναλλακτικές μεθόδους αντιμετώπισής του και παρόμοια σε οποιοδήποτε άλλο πρόβλημα.
• Το Google είναι δυνητικά αθάνατο. Οι αλγόριθμοί του επιτρέπουν την απρόσκοπτη λειτουργία του, ακόμη κι αν καταρρεύσει κάποιος από τους διακομιστές του. Το Google θεωρητικά μπορεί να διαρκέσει για πάντα.
• Το Google θυμάται τα πάντα. Αποθηκεύει στην προσωρινή μνήμη των διακομιστών του, όλες τις σελίδες. Κάθε σκέψη που ανεβαίνει στο διαδίκτυο, μένει ζωντανή στην μνήμη του Google.

O «Γκουγκλισμός» σαν μια θρησκεία που σέβεται τον εαυτό της, έχει και αυτή τις δικές της «Δέκα Εντολές». Η σημαντικότερη:«Ου χρησιμοποιήσεις άλλη μηχανή αναζήτησης πριν από εμένα. Μόνο σε εμένα θα έρχεσαι για απαντήσεις».

Ντισκορντιανισμός (Discordianism)

Ο «Ντισκορντιανισμός» ξεκίνησε στη δεκαετία του '50 στο Σαν Φραντζίσκο από τους Malaclypse το Νεότερο και Omar Khayyam Ravenhurst. Αυτοί υποστήριξαν ότι ενώ βρισκόντουσαν σε μια αίθουσα μπόουλινγκ, σταμάτησε ξαφνικά ο χρόνος, και παρουσιάστηκε μπροστά τους η ελληνική θεά Έρις (Φιλονικία) που τους μύησε στα μυστήριά της και τους είπε τι να γράψουν.

Οι υποτιθέμενοι «προφήτες» του «Ντισκορντιανισμού» συνέθεσαν τελικά μια θρησκεία εστιασμένη στο Χάος και στη Διαφωνία (Discord), που αντιπροσωπεύει κατά τους ίδιους η θεά Έρις, της οποίας το πλήρες όνομα είναι Έρις Καλλίστη Ντισκόρντια. Το Καλλίστη προέρχεται από το μυθολογικό χρυσό Μήλο της Έριδος που έριξε η θεά Έρις στη συγκέντρωση των θεών, που δεν την είχαν προσκαλέσει, το οποίο έφερε πάνω του την επιγραφή να δοθεί στην πιο όμορφη, «τη καλλίστη», οπότε άρχισε η έριδα μεταξύ των θεών, που όλες ήθελαν να πάρουν τα πρωτεία της ομορφιάς, τα οποία όμως ο Πάρις, που κλήθηκε σαν κριτής, απέδωσε στη θεά Αφροδίτη, και το «Μήλο της Έριδος» έγινε τελικά η αιτία του Τρωικού Πολέμου….

Η κεντρική ιδέα της «θρησκείας» είναι ότι το Χάος είναι το μόνο που υπάρχει, και ότι η διαταραχή ή μη της τάξης είναι και οι δύο ψευδαισθήσεις που επιβάλλονται από το Χάος. Το «δόγμα» ορίζεται ως ένα σύνολο πεποιθήσεων που θεωρούνται ότι είναι αληθινές σε τέτοιο βαθμό, που δεν πρόκειται να αμφισβητηθούν ή να εξεταστούν για την ακρίβειά τους, άλλα γίνονται αποδεκτές με τυφλή πίστη.
Το σύμβολο των ντισκορντιανιστών, είναι το «Ιερό Χάος» («Sacred Chao», που το θεωρούν σαν τον υποτιθέμενο ενικό του Χάους και το προφέρουν σαν «cow»=αγελάδα).

Η «Catma» είναι το σύνολο των «θείων» εντολών του «Ντισκορντιανισμού», που ονομάζεται επίσης «Pentabarf» (παρωδία της Πεντατεύχου), και περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τα εξής:

• Δεν υπάρχει καμία άλλη θεά από τη θεά και αυτή η θεά είναι η θεά Έριδα.
• Δεν υπάρχει κανένα «Κίνημα της Έριδος», παρά μόνον το «Κίνημα της Έριδος» και αυτό είναι το «Κίνημα της Έριδος»….
• Το σώμα κάθε «Χρυσού Μήλου» είναι η αγαπημένη οικία ενός «Χρυσού Σκουληκιού»….
• Ένας ντισκορντιανιστής πρέπει να χρησιμοποιεί πάντοτε το επίσημο ντισκορντιανιστικό σύστημα αρίθμησης των εγγράφων….
• Ένας ντισκορντιανιστής πρέπει στη διάρκεια της αρχικής φώτισής του να εκτελεί κάθε Παρασκευή την τελετουργία του φαγώματος ενός...χοτ ντογκ. Αυτή η τελετουργία θα γίνεται συνειδητά για να επιδειχθεί η αντίθεση του πιστού στις σημερινές δημοφιλείς ειδωλολατρείες του Καθολικισμού, που απαγορεύει το φάγωμα κρέατος την Παρασκευή, του Ιουδαϊσμού, που απαγορεύει το φάγωμα χοιρινού κράτος, των ινδουιστών, που απαγορεύουν το φάγωμα βοδινού κρέατος, των βουδιστών, που απέχουν πλήρως από το φάγωμα οποιουδήποτε κρέατος ζώου.
• Απαγορεύεται σ' έναν ντισκορντιανιστή να πιστεύει ό,τι διαβάζει.

Εκείνο που δεν διαθέτει ο «Ντισκορντιανισμός» σε σχέση με τις άλλες θρησκείες, όπως ο ίδιος το προπαγανδίζει, είναι οι ενοχές, οι υποσχέσεις των 1000 παρθένων, η αιώνια τιμωρία και τα πυρά της Κολάσεως (εκτός και αν τα θέλει μόνος του ο ίδιος ο πιστός…...) και το πρωινό κυριακάτικο ξύπνημα για να πας στην εκκλησία….

Μια 5η δύναμη, την technicolor, μπορεί να υπαινίσσονται τα σήματα στο Fermilab

Ο κόσμος της φυσικής είναι γεμάτος με ειδήσεις από μια απροσδόκητη κατάσταση κατόπτευση στον επιταχυντή Tevatron Fermilab στο Ιλλινόις – μια γεύση από άγνωστης ταυτότητας σωματίδια που, εφόσον αποδειχθεί ότι είναι πραγματικό, θα αλλάξει άρδην τις επικρατούσες ιδέες των φυσικών για το πώς λειτουργεί η φύση και πώς τα σωματίδια αποκτούν τη μάζα τους .

Το υποψήφιο σωματίδιο μπορεί να μην ανήκει στο Καθιερωμένο Μοντέλο της σωματιδιακής φυσικής, την καλύτερη θεωρία των φυσικών για το πώς αλληλεπιδρούν τα σωματίδια και τις δυνάμεις. Αντιθέτως, ορισμένοι λένε ότι μπορεί να είναι η πρώτη ένδειξη μιας νέας δύναμης της φύσης, που ονομάζεται Technicolor, και η οποία θα λύσει κάποια προβλήματα με το καθιερωμένο μοντέλο, που όμως θα αφήσει άλλα προβλήματα αναπάντητα.

Technicolor
Το τεχνικολόρ δεν έχει να κάνει με την κατασκευή ταινιών του Χόλυγουντ, αλλά μας πάει πίσω στην αρχή του σύμπαντος, όταν δύο από τις θεμελιώδεις δυνάμεις της φύσης, ο ηλεκτρομαγνητισμός και η ασθενής πυρηνική δύναμη (η οποία διέπει την διάσπαση βήτα του πυρήνα), ήταν ενωμένες σε μια ενιαία δύναμη – την ηλεκτρασθενή δύναμη. Όταν κλάσματα του δευτερολέπτου μετά το σύμπαν ψύχθηκε, οι δυνάμεις διαχωρίστηκαν. Οι δύο δυνάμεις φαίνονται να είναι σήμερα πολύ διαφορετικές: τα φωτόνια, οι φορείς του ηλεκτρομαγνητισμού, είναι άμαζα, ενώ τα σωματίδια W και Ζ, οι φορείς της ασθενούς δύναμης, έχουν μάζα. Αλλά γιατί;
Για να εξηγήσουν το πώς τα σωματίδια W και Z απέκτησαν μάζα, οι φυσικοί προτείνουν κάτι που ονομάζεται Higgs – ένα κβαντικό πεδίο που διαπερνά όλο το χώρο. Το σωματίδιο που σχετίζονται με το πεδίο Higgs, το μποζόνιο Higgs (κάθε κβαντικό πεδίο σχετίζεται με ένα σωματίδιο), εκτιμάται τόσο που επονομάζεται "το σωματίδιο του Θεού”.
Όμως μερικοί φυσικοί εμπιστεύονται μια άλλη θεωρία: την Technicolor, η οποία δίνει μία πέμπτη δύναμη εκτός από τις τέσσερις που γνωρίζουμε. Αυτή η 5η δύναμη είναι παρόμοια με την ισχυρή δύναμη, η οποία δεσμεύει μαζί τα κουάρκ, αλλά λειτουργεί σε πολύ υψηλές ενέργειες. Θα μπορούσε να μας προσφέρει, επίσης, κι ένα νέο υποψήφιο σωματίδιο για τη σκοτεινή ύλη: το technicolor.
Επίσης, με αυτή την 5η δύναμη τα σωματίδια θα μπορούσαν να αποκτήσουν τις μάζες τους και χωρίς το μποζόνιο Χιγκς.

Η παρατήρηση έγινε από το πείραμα CDF στο Fermilab, στο οποίο οι φυσικοί βάζουν να συγκρουστούν μαζί δέσμες πρωτονίων και αντιπρωτονίων, 2 εκατομμύρια φορές κάθε δευτερόλεπτο. Τα δεδομένα, που συγκεντρώνονται εδώ και οκτώ χρόνια, εξετάζονται για το αν παράγεται στις πολυπληθείς συγκρούσεις ένα μποζόνιο W, ο φορέας της ασθενούς πυρηνικής δύναμης, και ένα ζευγάρι από πίδακες διαφόρων σωματιδίων.

Οι φυσικοί προβλέπουν ότι ο αριθμός αυτών των γεγονότων – που παράγουν ένα μποζόνιο W και ένα ζεύγος πιδάκων – θα μειώνεται, καθώς θα αυξάνεται η μάζα του ζεύγους αυτού. Αλλά τα δεδομένα (δείτε το παρακάτω γράφημα) έδειξαν κάτι παράξενο: μια απότομη αύξηση του αριθμού των γεγονότων, όταν η μάζα του ζεύγους των πιδάκων είχε ενέργεια περίπου 145 GeV.

Είναι όντως μια απροσδόκητη επιτυχία;

Αυτή η κορυφή υποδηλώνει ότι τα πρόσθετα ζεύγη από πίδακες είχαν παραχθεί από ένα νέο σωματίδιο, που ζυγίζει περίπου 145 GeV.

“Περιμέναμε να δούμε ένα ομαλό σχήμα που να μειώνεται όσο αυξανόταν η μάζα", λέει το μέλος της ομάδας CDF Pierluigi Catastini του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. «Αντί αυτού παρατηρούμε μια υπερβολή των γεγονότων συγκεντρωμένη σε μία στενή περιοχή, και φαίνεται να είναι μια απότομη προεξοχή, η τυπική υπογραφή ενός σωματιδίου"

Είναι άκρως ερεθιστικό, ότι υπάρχει 1 στις 1000 πιθανότητες ότι αυτή η απότομη άνοδος να είναι απλά ένα στατιστικό λάθος. Οι εν λόγω πιθανότητες το καθιστούν ένα αποτέλεσμα τρία σίγμα, όπως λέγεται, που υπολείπεται του χρυσού κανόνα για μια ανακάλυψη – πέντε σίγμα, ή 1 προς 1.000.000 πιθανότητα για ένα σφάλμα.

"Έχω δει φαινόμενα με τρία σίγμα να έρχονται και να παρέρχονται”, λέει ο Kenneth Lane του Πανεπιστημίου της Βοστόνης. Ακόμα, οι φυσικοί είναι 99,9 τοις εκατό σίγουρος ότι δεν είναι μια απροσδόκητη επιτυχία, γι αυτό και οι φυσικοί είναι άκρως κατανοητό ότι ανυπομονούν να μάθουν την ταυτότητα του σωματιδίου.

Οι περισσότεροι συμφωνούν ότι το μυστηριώδες σωματίδιο δεν είναι το πολυπόθητο μποζόνιο Higgs, που θεωρείται από πολλούς ότι κάνει τα σωματίδια να αποκτούν μάζα. «Σίγουρα δεν είναι ένα σωματίδιο σαν το Higgs», λέει ο Rob Roser, εκπρόσωπος του CDF στο Fermilab. Αν συνέβαινε αυτό, η άνοδος στα δεδομένα θα ήταν 300 φορές μικρότερη. Επιπλέον, ένα σωματίδιο Higgs θα πρέπει πιο συχνά να διασπάται σε ένα down κουάρκ, τα οποία δεν φαίνεται να κάνουν την εμφάνισή τους στα δεδομένα του Fermilab.

Μια πέμπτη δύναμη

“Δεν υπάρχει καμία έκδοση ενός Higgs σε οποιοδήποτε μοντέλο που ξέρω όπου ο ρυθμός παραγωγής να ήταν τόσο μεγάλος", συνεχίζει ο Kenneth Lane. "Πρέπει να είναι κάτι άλλο." Και ο Lane είναι βέβαιος ότι ξέρει ακριβώς για το τι είναι.

Ακριβώς πριν από 20 χρόνια, ο Lane, μαζί με φυσικός Fermilab Εστία Eichten, προέβλεψε ότι τα πειράματα θα δείτε ακριβώς ένα τέτοιο μήνυμα. Lane και Eichten εργάζονταν σε μια θεωρία είναι γνωστή ως Technicolor, η οποία προτείνει την ύπαρξη ενός πέμπτου θεμελιώδη δύναμη εκτός από τις ήδη γνωστές τέσσερις: βαρύτητα, τον ηλεκτρομαγνητισμό, καθώς και τις ισχυρές και ασθενείς πυρηνικές δυνάμεις. Technicolour είναι πολύ παρόμοια με την ισχυρή δύναμη, η οποία δεσμεύει τα κουάρκ μαζί στους πυρήνες των ατόμων, μόνο το σύστημα αυτό λειτουργεί σε πολύ υψηλές ενέργειες. Επίσης, είναι σε θέση να δώσει τα σωματίδια μάζα τους – καθιστώντας το μποζόνιο Higgs περιττή.

Η νέα δύναμη έρχεται μαζί με έναν “ζωολογικό κήπο” νέων σωματιδίων. Το μοντέλο των Lane και Eichten πρόβλεψε ότι ένα technicolor σωματίδιο που ονομάζεται technirho συχνά θα διασπάται σε ένα μποζόνιο W και σε ένα άλλο σωματίδιο που ονομάζεται technipion.

Σε μια δημοσίευση, ο Lane, ο Eichten και ο φυσικός Adam Martin του Fermilab προτείνουν ότι ένα technipion με μάζα περίπου 160 GeV θα μπορούσε να είναι το μυστηριώδες σωματίδιο που παράγουν τους δύο πίδακες. "Εάν αυτό πράγματι συμβαίνει, νομίζω ότι οι άνθρωποι θα εγκαταλείψουν την ιδέα της έρευνας για το Higgs και θα αρχίσουν την εξερεύνηση αυτού του πλούσιου κόσμο των νέων σωματιδίων," εξηγεί ο Lane.

Μελλοντικές δοκιμές

Αλλά αν Technicolor είναι σωστή, δεν θα είναι σε θέση να επιλύσει κι όλα τα ερωτήματα που άφησε αναπάντητα το Στάνταρτ Μοντέλο. Για παράδειγμα, οι φυσικοί πιστεύουν ότι στις υψηλές ενέργειες που βρέθηκε το πρώιμο σύμπαν, οι θεμελιώδεις δυνάμεις της φύσης ήταν ενωμένες σε μια ενιαία υπερδύναμη. Η υπερσυμμετρία, η κορυφαία υποψήφια θεωρία των φυσικών, που θα μας πάει πέρα ​​από το καθιερωμένο μοντέλο, ανοίγει ένα δρόμο για τις δυνάμεις να ενωθούν σε υψηλές ενέργειες, αλλά η technicolour δυστυχώς δεν το κάνει.

Λόγω περιορισμού του προϋπολογισμού το Tevatron θα κλείσει το τρέχον έτος, αλλά ευτυχώς η ομάδα του CDF, που βρήκε τα δεδομένα, θα ξανακάνει τους επόμενους μήνες την ανάλυση της με διπλάσια δεδομένα.

Εν τω μεταξύ, ο DZero, ο άλλος ανιχνευτής στο Fermilab, θα αναλύσει τα δικά του στοιχεία για μια ανεξάρτητη επιβεβαίωση ή διάψευση της ανόδου της τιμής. Και στο Μεγάλο Επιταχυντή του CERN, οι φυσικοί έχουν σκοπό να συλλέξουν αρκετά δεδομένα σύντομα για να εκτελέσουν την ίδια αναζήτηση.

Στην δημοσίευση τους ο Lane και οι συνεργάτες του προτείνουν τρόπους για να αναζητήσουν κι άλλα techniparticles. Κι όπως τα κουάρκ ζευγαρώνουν για να σχηματίσουν τα μεσόνια, έτσι και τα σωματίδια techniquarks ζευγαρώνουν για να σχηματίσουν τα technimesons με μάζες που κυμαίνονται από 250 έως 700 GeV – που είναι στην εμβέλεια του LHC. Αν λοιπόν υπάρχουν τα σωματίδια technimesons της νέας θεωρίας, ο LHC θα πρέπει να τα ανακαλύψει μέσα στα επόμενα χρόνια.

"Τους τελευταίους έξι μήνες δεν κοιμάμαι πολύ καλά", εξομολογείται ο Λέιν, ο οποίος έμαθε για την αύξηση των γεγονότων πολύ πριν η ομάδα του δημοσιεύσει το αποτέλεσμα. "Εάν αυτό είναι ό,τι πιστεύουμε ότι είναι, είναι ένας ολόκληρος νέος κόσμος πέρα ​​από τα κουάρκ και τα λεπτόνια. Θα είναι κάτι μεγάλο! Και αν δεν είναι, δεν θα είναι."

Ο Lane ήδη έχει βάλει ένα στοίχημα ότι αυτή η αουτσάιντερ θεωρία θα επικρατήσει. Σε μια συνέντευξη το 1994, ο Lane ήταν σε δείπνο με τους νομπελίστες Gerard ‘t Hooft και David Gross. «Είχαμε πιεί πολύ κρασί οπότε ο David και εγώ βάλαμε ένα στοίχημα για το αν η SUSY θα βρεθεί στον LHC, αφού οι φυσικοί μάζευαν μια ορισμένη ποσότητα δεδομένων», λέει ο Lane. "Ο ηττημένος πρέπει να καλέσει τον άλλο σε δείπνο σε ένα εστιατόριο τριών αστέρων."

Ενδείξεις για ανακάλυψη στο Tevatron ενός νέου υποατομικού σωματιδίου ή και μιας νέας δύναμης

Οι φυσικοί του αμερικανικού επιταχυντή Tevatron του Εργαστηρίου Fermilab, έξω από το Σικάγο, του μεγάλου "ανταγωνιστή" του ευρωπαϊκού επιταχυντή του CERN, έχουν βρει "ύποπτες" ενδείξεις, στα στοιχεία των συγκρούσεων σωματιδίων, για ένα άγνωστο -μέχρι σήμερα- υποατομικό σωματίδιο ή ακόμα και -όπως υποστηρίζουν μερικοί επιστήμονες- για μια εντελώς νέα δύναμη στη φύση.

Αν οι υποψίες επιβεβαιωθούν τότε θα πρόκειται για ένα θριαμβευτικό "κύκνειο άσμα" του αμερικανικού επιταχυντή, ο οποίος πρόκειται να "βγει στη σύνταξη" μέχρι φέτος το φθινόπωρο, λόγω έλλειψης χρημάτων. «Αν αποδειχτεί πραγματική, θα αποδειχτεί η σημαντικότερη ανακάλυψη στη Φυσική εδώ και μισό αιώνα», δήλωσε ο θεωρητικός φυσικός Christopher Hill, του Fermilab.




Η κορυφή στο κόκκινο διάγραμμα οφείλεται στα W και Ζ μποζόνια. Η μπλε κορυφή στα 150 GeV θα μπορούσε να οφείλεται στο σωματίδιο Higgs

Μια πιθανή εξήγηση, για την παρατηρούμενη "ανωμαλία" στα δεδομένα των παρατηρήσεων, είναι ότι αποτελεί ένδειξη για μια νέα και απροσδόκητη εκδοχή του μποζονίου του Higgs, το οποίο αναζητείται εναγωνίως και από τον επιταχυντή του CERN. Πρόκειται για ένα -μέχρι στιγμής υποθετικό- σωματίδιο, που προσδίδει μάζα στα άλλα υποατομικά σωματίδια και καθιστά συνεκτικό το "Καθιερωμένο Μοντέλο" της φυσικής στοιχειωδών σωματιδίων.

Μια εναλλακτική – και ακόμα πιο φιλόδοξη – ερμηνεία είναι ότι εντοπίστηκε μια νέα φυσική δύναμη, πέρα από τον ηλεκτρομαγνητισμό, τη βαρύτητα, την ισχυρή και την ασθενή πυρηνική δύναμη. Ή, πάλι, μπορεί οι μυστηριώδεις παρατηρήσεις να παραπέμπουν σε κάτι άλλο, που οι φυσικοί δεν καταλαβαίνουν μέχρι τώρα.

Ο φυσικός Giovanni Punzi, εκπρόσωπος του Fermilab, ανακοίνωσε ότι η διεθνής επιστημονική ομάδα του αμερικανικού επιταχυντή «νιώθει μεγάλη έξαψη από τις διαγραφόμενες πιθανότητες, αλλά, ταυτόχρονα, παραμένει επιφυλακτική, επειδή θα μπορούσε να είναι κάτι τόσο σημαντικό, που καταντά τρομακτικό -γι’Α αυτό σκεφτόμαστε όλες τις πιθανές εναλλακτικές εξηγήσεις».

Άλλοι φυσικοί, εκτός του Fermilab, που επίσης έχουν δει τα "ανώμαλα" δεδομένα, καθώς αυτά συζητιούνται στους κύκλους των φυσικών εδώ και λίγους μήνες, δήλωσαν ότι αντιμετωπίζουν το όλο ζήτημα με ένα μίγμα δέους και σκεπτικισμού. «Αν ισχύει, είναι κάτι πολύ μεγάλο», δήλωσε ο θεωρητικός φυσικός του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Niel Weiner, ενώ η φυσικός του Χάρβαρντ Lisa Randall είπε ότι πρόκειται για «σίγουρα ενδιαφέρον, αν είναι πραγματικό».

Από την άλλη, ο φυσικός Nima Arkani-Hamed, του Ινστιτούτου Προωθημένων Μελετών του πανεπιστημίου Πρίνστον, δήλωσε ότι δεν έχει πειστεί από τα στοιχεία, τα οποία χαρακτήρισε στατιστικό "τέχνημα" του τρόπου παρουσίασής τους. Αν όμως, πρόσθεσε, υπάρχει κάποια πραγματικότητα σε αυτές τις "ανωμαλίες", τότε δεν θα αργήσει ο πολύς ισχυρότερος επιταχυντής του CERN να τις επιβεβαιώσει.

Οι επιστήμονες του Fermilab, από την πλευρά τους, εκτιμούν ότι υπάρχει πολύ μικρή πιθανότητα (λιγότερο από 0,25%) η "ανωμαλία" να είναι στατιστικό σφάλμα. Οι φυσικοί παρατήρησαν σε εκατοντάδες συγκρούσεις να παράγονται δύο "πίδακες" ελαφρών σωματιδίων σαν τα ηλεκτρόνια, καθώς και ένα βαρύ "μποζόνιο W". Οι μετρήσεις έδειξαν ότι η συνολική ενέργεια των παραγόμενων σωματιδίων ήταν πάντα περίπου 144 δισεκατομμύριο ηλεκτρονιοβόλτ, μια ένδειξη ότι προέρχονταν από ένα άγνωστο σωματίδιο με αυτή ακριβώς την μάζα-ενέργεια (συγκριτικά, ένα πρωτόνιο "ζυγίζει" περίπου ένα δισεκατομμύριο ηλεκτρονιοβόλτ).

Αυτή η υλο-ενέργεια, όμως, δείχνει ότι μάλλον δεν είναι το "γνωστό" μποζόνιο του Higgs, όπως τουλάχιστον προβλέπεται θεωρητικά από το "Καθιερωμένο Μοντέλο", γιατί αυτό προβλέπεται να παράγει βαρύτερα υποατομικά σωματίδια, κυρίως κουάρκ. Επιπλέον, ο ρυθμός παραγωγής αυτών των μυστηριωδών σωματιδίων είναι 300 φορές μεγαλύτερος από τον προβλεπόμενο ρυθμό παραγωγής των σωματιδίων του Higgs.

Έτσι, δεν αποκλείεται οι επιστήμονες του Fermilab να έχουν "πέσει" πάνω σε κάτι τελείως νέο. Όπως είπε ο εκπρόσωπος του εργαστηρίου Giovanni Punzi, «είναι κάτι τόσο νέο, τόσο εκπληκτικό, δεν μπορούμε να το πιστέψουμε καλά-καλά εμείς οι ίδιοι. Γι’ αυτό αποφασίσαμε να το κάνουμε γνωστό σε όλο τον κόσμο». Ήδη, ο ίδιος και οι συνεργάτες του έχουν δημοσιοποιήσει μια πρώτη σχετική επιστημονική εργασία, που σκοπεύουν να δημοσιεύσουν επίσημα στο έγκριτο περιοδικό φυσικής Physical Review Letters.

Ο πράσινος καλομηνάς Μάϊος

Τον περιμένουν όλοι σαν τον καλύτερο μήνα του χρόνου. Γι’ αυτό τον είπαν και Καλομηνά καιΠράσινο. Στην Μακεδονία, Κερασάρη απ’ τα φημισμένα κεράσια της εποχής και στην ΉπειροΛούλουδο. Στην Κάλυμνο, Θερισμό και στην Κύπρο, Πεντεφά, λόγω της μεγάλης διάρκειας της ημέρας.

 

Δεν είναι άλλος από τον Μάιο, που οφείλει το όνομά του στη θεά Μαία, μητέρα του Ερμή, σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία.. Ο Μάιος είναι ο πέμπτος μήνας του έτους κατά το Ιουλιανό και Γρηγοριανό Hμερολόγιο και έχει 31 ημέρες.

Σύμφωνα με τον τρόπο διαίρεσης του χρόνου των Αρχαίων Ελλήνων, ο Μάιος αντιστοιχούσε σε μέρος του Μουνιχιώνα και του Θαργηλιώνα. 

Από την αρχαία εποχή, ο μήνας αυτός εθεωρείτο σύμβολο της άνοιξης και της νεότητας και ήταν προστατευόμενος από τον Απόλλωνα, τον οποίο προσωποποιούσαν με έναν άντρα στο μεταίχμιο δύο ηλικιών, που φορούσε στο κεφάλι του κάνιστρο με λουλούδια. 

Επίσης την εποχή αυτή, ανεβαίνει ο Ευάνθης Διόνυσος από τον Άδη, όπου τον έριξε σκοτωμένο ο Περσέας. Πατά τον θάνατο και η ανάστασή του την φύση ανασταίνει.

Στις 16 Μουνυχιώνος, που αντιστοιχεί στην πρώτη μέρα του Μάη, γιορτάζονταν στον Πειραιά ταΜουνύχια, προς τιμήν της Μουνυχίας Αρτέμιδος, με πομπές στον ιερό λόφο της Μουνυχίας, την σημερινή Καστέλλα, όπου πρόσφεραν γλυκίσματα στην θεά και τελούσαν νεανικούς αγώνες.
Επίσης γιορτάζονταν τα Βαυρώνεια, προς τιμήν της Βαυρωνείας Αρτέμιδος. 

Οι Ρωμαίοι αργότερα, την ημέρα αυτή γιόρταζαν τα γενέθλια της θεάς Μαίας.

Οι Αρχαίοι Έλληνες, ως φλογεροί φυσιολάτρες, γιόρταζαν το άνοιγμα των λουλουδιών και το φτάσιμο της άνοιξης. 

Από τα αρχαιότερα χρόνια του πολιτισμού τους, μαζί με τις Oρφικές διδασκαλίες, το ρόδο έγινε σύμβολο και υμνήθηκε. Ο Aνακρέων ύμνησε έτσι το άνθος αυτό του Mαγιού: «Pόδον, άνθος των ερώτων αναμίξωμεν τω Bάκχω ρόδον, ωραίον άνθος ενθέντες τοις κροτάφοις ευθυμήσωμεν εν τούτοις».

Δρώμενο της Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα κατά τα νεότερα χρόνια ήταν η ανάσταση του Μαγιόπουλου.

Ένας έφηβος εμιμείτο στα ξέφωτα του δάσους τον πεθαμένο, Διόνυσο. Κοπέλες τον στόλιζαν με άνθη και του τραγουδούσαν τον κομμό, το θρήνο και τον οδυρμό, μέχρι που να «αναστηθεί» και μαζί με αυτόν όλη η φύση. 

Την ανοιξιάτικη λαμπρότητά ψάλλει ο ουράνιος Πίνδαρος:

Φοίνικος έρνος οπότ΄οιχθέντος Ωράν θαλάμου.
Εύοδμον επαιωσιν έαρ, φυτά νεκτάρεα.
Τότε βάλλεται , τότ΄επ΄αμβρόταν χέρσον εραταί
ίων φόβαι ρόδα τε κόμαισι μίγνυται,
αχεί τ΄ομφαί μελέων συν αυλοίς,
αχεί τε Σεμέλαν ελικάμπυκα χοροί.
(Το βλαστάρι του φοίνικα, των Ωρών σαν ανοίξει ο θάλαμος
και τα μυρωδάτα φυτά μυριστούν την εύοσμη άνοιξη,
τότε πετιέται, τότε στη γη των αθανάτων σωρός
χαριτωμένοι μενεξέδες και τριαντάφυλλα
με τα μαλλιά ανακατεύεται
και ηχεί γλυκιά φωνή με λυρικούς αυλούς και σέρνουνε χορούς για την ανθοστεφάνωτη Σεμέλη).

 

Παρ’ όλο που γενικά ο Μάιος θεωρείται ως ο τελευταίος μήνας της Άνοιξης, είναι στην ουσία το μέσο της ανθοφόρας αυτής εποχής αφού το Καλοκαίρι δεν αρχίζει παρά δύο δεκαήμερα μετά το τέλος του, στις 21 Ιουνίου. 

Ο Μάιος, είναι πράγματι «μήνας χαράς και λατρείας της βλάστησης, με δοξασίες και έθιμα διαχρονικού χαρακτήρα», όπως το παραδοσιακό έθιμο με το πρωτομαγιάτικο στεφάνι το οποίο στολίζει την πόρτα του σπιτιού μέχρι τις 24 Ιουνίου οπότε καίγεται στις φωτιές του Αϊ-Γιάννη.

 

Οι λαϊκές προλήψεις θεωρούν τον Μάιο «μαγεμένο» γι’ αυτό αποφεύγονται οι γάμοι και οι σοβαρές εργασίες στη διάρκειά του, εξ ου και η παροιμία «Στον καταραμένο τόπο, τον Μάη μήνα βρέχει».

 

Όλοι οι λαοί, πάντως, την Πρωτομαγιά γιόρταζαν την ανθοφορία της Φύσης και την απαρχή των «καλών καιρών». 

Κι ενώ οι λαϊκές παροιμίες, όπως, «Μάη μου, Μάη δροσερέ κι Απρίλη λουλουδάτε» και «ο Μάης έχει τ’ όνομα κι ο Απρίλης τα λουλούδια», προσπαθούν να μας επαναφέρουν στην τάξη, οι παιδικές αναμνήσεις δεν μας το επιτρέπουν. 

Κι έτσι συνεχίζουμε να τραγουδάμε: «Ο Μάιος μας έφτασε/εμπρός βήμα ταχύ/να τον προϋπαντήσουμε/παιδιά στην εξοχή».

Κεντρικός πυρήνας του εορτασμού της Πρωτομαγιάς σε όλους τους πολιτισμούς ήταν η ανθρώπινη χαρά για την άνοιξη, η αυθόρμητη λατρεία της βλάστησης, οι μαγικές ενέργειες για την τελείωσή της και η προσπάθεια «μετάληψης» των δυνάμεων της φύσης. 

Τόπος εορτασμού λοιπόν ήταν η εξοχή, όπου συνηθιζόταν κυλίσματα στη χλόη, πλύσιμο του προσώπου με μαγιάτικη δροσιά, χτύπημα του σώματος με χλωρά κλαριά κ.λ.π
Απότοκο των δοξασιών αυτών είναι το μαγιάτικο στεφάνι στην πόρτα των σπιτιών από διάφορα άνθη και καρπούς.

Το πρωτομαγιάτικο στεφάνι είναι, σχεδόν, το μοναδικό έθιμο που εξακολουθεί να μας συνδέει με την παραδοσιακή Πρωτομαγιά, μια γιορτή της άνοιξης και της φύσης με πανάρχαιες ρίζες, πλούσια σε εκδηλώσεις σε παλαιότερες εποχές.

Εφτά ειδών λουλούδια η παράδοση το θέλει τα μαγιοστέφανα να στολίζουν. Τριαντάφυλλα, βιολέτες, γεράνια, γαρύφαλλα, μαργαρίτες, ανεμώνες και υάκινθοι. Ανάμεσά τους τοποθετημένα και αγκάθια και φύλλα μαύρης συκιάς για τους εχθρούς, στάχυα, κλωνιά ροδιάς και μυγδαλιάς για την ευφορία, μα και σκόρδα για την βασκανία.

Η πρώτη Μαΐου έχει χαρακτηρισθεί σχεδόν παγκόσμια ημέρα αργίας (αν και δεν είναι αργία, είν' απεργία) και διατυπώσεων των διεκδικήσεων των εργαζομένων, αφού είναι συνδεδεμένη με το εργατικό κίνημα όταν το 1886 έγιναν οι μεγάλες διαδηλώσεις στο Σικάγο με αίτημα τα τρία οχτάρια: οχτώ ώρες εργασίας, οχτώ ψυχαγωγία και οχτώ ύπνος. 

Στην χώρα μας, η απεργία των καπνεργατών του 1936 στη Θεσσαλονίκη βάφτηκε με αίμα που καταγράφηκε, στις εφημερίδες της άλλης ημέρας, με μια χαρακτηριστική φωτογραφία η οποία έδειχνε μια μάνα να οδύρεται πάνω από το σκοτωμένο της παιδί. 

Η φωτογραφία εκείνη ενέπνευσε τον Γιάννη Ρίτσο να γράψει τον «Επιτάφιο»:
«Μέρα Μαγιού μου μίσεψες/μέρα Μαγιού σε χάνω…».