Η ΠΡΩΙΜΗ ΚΑΙ ΙΠΠΟΚΡΑΤΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Οι μαρτυρίες για την αρχαία ελληνική ιατρική είναι αποσπασματικές, και δεν θα μπορέσουμε ποτέ να είμαστε βέβαιοι για πολλές από τις λεπτομέρειες των αρχαίων ελληνικών θεραπευτικών πρακτικών. Για την περίοδο πριν από τον 5ο αιώνα διαθέτουμε μόνο λογοτεχνικές πηγές. Κατόπιν διαθέτουμε διάφορες συλλογές καθαρά ιατρικών κειμένων, αλλά με αυστηρούς χρονικούς περιορισμούς, οι οποίες μας προσφέρουν πληροφορίες για την ιατρική θεωρία και πρακτική της κλασικής και της ελληνιστικής περιόδου. Προφανώς αυτές οι ιατρικές πραγματείες αντανακλούν τις απόψεις και τις πεποιθήσεις λόγιων ιατρών, πολλοί από τους οποίους ενδιαφέρονταν για θεωρητικά ζητήματα, όπως η σχέση μεταξύ ιατρικής και φιλοσοφίας’ αλλά. σε διάφορες περιπτώσεις, μας προσφέρουν επίσης αποκαλυπτικές όψεις του εκτεταμένου υποστρώματος των λαϊκών ιατρικών πεποιθήσεων και πρακτικών που εξυπηρετούσαν την πλειοψηφία του πληθυσμού. Στην έκθεση που ακολουθία θα προσπαθήσουμε να λάβουμε υπόψη μας και τα δύο αυτά άκρα του θεραπευτικού φάσματος.

Μπορούμε ασφαλώς να υποθέσουμε ότι θεραπευτικές παραδόσεις ανάλογες με αυτές που συναντήσαμε στην Αίγυπτο και τη Μεσοποταμία (κεφ. 1) θα πρέπει να υπήρχαν και στο σύγχρονό τους ελληνικό πολιτισμό – τον πολιτισμό της Εποχής του Χαλκού της περιόδου 3000- 1000 π.Χ. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι πρώτοι Έλληνες ήλθαν σε επαφή με τους γείτονες τους στην Εγγύς Ανατολή, και διαθέτουμε συγκεκριμένα στοιχεία για την επίδραση των αιγυπτιακών ιατρικών πεποιθήσεων και πρακτικών. Θα πρέπει, επομένως, να υπήρχε μια μεγάλη ποικιλία θεραπευτικών πρακτικών, εκτεινόμενη από την απλή χειρουργική και την εσωτερική χρήση θεραπευτικών σκευασμάτων μέχρι τη χρήση μαγικών ψαλμωδών και τη θεραπεία μέσω ονείρων. Αντίστοιχα, θεραπευτές ποικίλων προσόντων θα πρέπει να εξασκούσαν την τέχνη τους σε διάφορα επίπεδα, έχοντας διαφορετικές πελατείες και χρησιμοποιώντας το πλήρες φάσμα των διαθέσιμων ιατρικών θεραπευτικών μεθόδων και τεχνικών¹.

Από τον Όμηρο και τον Ησίοδο μπορούμε να αποσπάσουμε συμπτωματικά πολύτιμες πληροφορίες για τη φύση της ιατρικής πρακτικής προς το τέλος αυτής της περιόδου. Στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια, οι θεοί παρουσιάζονται ως αιτίες των λοιμών, ενώ η προσευχή θεωρείται μέσο θεραπευτική αρωγής· ο Ησίοδος, επίσης, θεωρεί ότι η ασθένεια μπορεί να έχει θεϊκή καταγωγή². Ο Όμηρος αναφέρει την ύπαρξη θεραπευτικών ψαλμωδιών και φαρμακευτικών παρασκευασμάτων – ορισμένα από τα οποία είναι φανερά αιγυπτιακής καταγωγής. Περιγράφει ποικίλα τραύματα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, τη θεραπευτική αγωγή τους. Και δείχνει ξεκάθαρα ότι οι θεραπευτές της περιόδου ήταν λειτουργοί μιας ξεχωριστής τέχνης ή επαγγέλματος – επαγγελματίες με την έννοια ότι κατείχαν ειδικές ικανότητες, η εξάσκηση των οποίων α λούσε πλήρη απασχόληση.

 

Η θρησκευτική πλευρά της θεραπευτικής διαδικασίας εμφανίζεται σαφώς στη λατρεία του Ασκληπιού, του θεού της θεραπείας. Ο Ασκληπιός. ο οποίος αναφέρεται ήδη από τον Όμηρο ως εξαιρετικός για θεοποιήθηκε αργότερα και. κατά τη διάρκεια του 4ου και 3ου αιώνα, αποτέλεσε τον πυρήνα μιας διαδεδομένης θεραπευτικής λατρείας. Ιερά αφιερωμένα στον Ασκληπιό ανεγέρθηκαν σε πολλές περιοχές – εκατοντάδες έχουν αναγνωριστεί – και οι ασθενείς συνέρρεαν σε αυτά αναζήτηση θεραπείας. Κεντρικό ρόλο στη θεραπευτική διαδικασία κατείχε το θεραπευτικό όραμα ή όνειρο, το οποίο υποτίθεται ότι έβλεπε ο ικέτης κατά τη διάρκεια του ύπνου σε ειδικό κοιτώνα. Η θεραπεία θα μπορούσε να λάβει χώρα και κατά τη διάρκεια του ονείρου, αλλιώς οι συμβουλές που λάμβανε κανείς κατά τη διάρκεια του ονείρου οδηγούσαν κατόπιν στην ίαση. Επιπλέον, ο επισκέπτης ενός ιερού είχε την υποχρέωση να κάνει λουτρά, να προσφέρει θυσίες και προσευχές να αποδεχθεί τη λήψη καθαρτικών, την εφαρμογή διαιτητικών περιορισμών, τη φυσική άσκηση, καθώς και κάποια ψυχαγωγία. Και φυσικά ήταν αναγκαίο να ευχαριστήσει τους θεούς με τις κατάλληλες προσφορές. Στην Επίδαυρο, κέντρο της λατρείας, έχουν βρεθεί αρκετές επιγραφές που μαρτυρούν για τις θεραπείες που υποτίθεται ότι συνέβησαν εκεί. Σύμφωνα με μιαν από αυτές, κάποιος Αντικράτης από την Κνίδο, ο οποίος είχε τυφλωθεί από ένα ακόντιο, πήγε στην Επίδαυρο θέλοντας να γίνει καλά. «Ενώ κοιμόταν είδε ένα όραμα. Του φάνηκε ότι ο θεός τράβηξε τη λόγχη και τοποθέτησε ξανά στα μάτια του τις κόρες Όταν ξημέρωσε βγήκε από το ιερό υγιής»³. Θρησκευτικές πρακτικές όπως αυτή παρέμειναν σημαντικό μέρος της αρχαίας ιατρικής μέχρι και τη ρωμαϊκή περίοδο.

Η ιπποκρατική ιατρική

Κατά τη διάρκεια του 5^ου  και του 4^ου  αιώνα π.Χ., μια καινούργια ιατρική παράδοση, περισσότερο λόγια και κοσμική, αναπτύχθηκε, παράλληλα με τις παραδοσιακές θεραπευτικές πρακτικές – μια ιατρική παράδοση που δέχθηκε την επίδραση των σύγχρονων φιλοσοφικών εξελίξεων και συνδέθηκε με το όνομα του Ιπποκράτη από την Κω (περ. 460 – περ. 370 π.Χ.). Δεν είναι βέβαιο αν κάποιο οπό τα έργα (περίπου μεταξύ εξήντα και εβδομήντα) που ονομάζονται σήμερα «Ιπποκρατικά Κείμενα» ή «Ιπποκρατική Συλλογή – έχουν γραφεί πραγματικά από τον Ιπποκράτη. Μπορούμε μόνο να είμαστε σίγουροι ότι πρόκειται για ένα χαλαρά συνδεδεμένο σώμα ιατρικών γραπτών, τα οποία γράφηκαν ως επί το πλείστον μεταξύ του 430 και του 330 π.Χ. και αργότερα, ως συλλογή, αποδόθηκαν στον Ιπποκράτη, επειδή παρουσίαζαν χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να θεωρηθούν «ιπποκρατικά». Ποια ήταν αυτά τα χαρακτηριστικά;⁴

 

Κατά πρώτον, τα ιπποκρατικό: κείμενα αποτελούν δείγματα λόγιας ιατρικής. Το ίδιο το γεγονός ότι ήταν «κείμενα» ήδη αποδεικνύει αυτό τον ισχυρισμό· οι συγγραφείς τους ήταν εγγράμματοι. Τα έργα αποτελούν το τελικό προϊόν μιας προσπάθειας βαθύτερης κατανόησης. Πολλοί από τους ιπποκρατικούς συγγραφείς υπερασπίστηκαν διάφορες απόψεις σχετικά με τη φύση της ιατρικής ως τέχνης ή επιστήμης, τη φύση και τις αιτίες της ασθένειας, τον τρόπο με τον οποίο η ανθρώπινη φύση σχετίζεται γενικά με το σύμπαν, και τις αρχές της θεραπευτικής αγωγής και της ίασης. Η δραστηριότητά τους αποτελούσε μέρος αυτού που μπορεί να θεωρηθεί ως φυσική φιλοσοφία με την ευρύτερη έννοια -επρόκειτο είτε για πρωτότυπους στοχαστές και φιλοσόφους οι οποίοι έθεσαν θεμελιώδη αιτιακά ερωτήματα σχετικά με την υγεία και την ασθένεια, είτε για συγγραφείς οι οποίοι εξασκούσαν την ιατρική αλλά δανείζονταν στοιχεία από τη φιλοσοφική παράδοση. Βρίσκονται τοποθετημένοι, με άλλα λόγια, στη διασταύρωση της θεραπευτικής τέχνης και της φιλοσοφικής αναζήτησης. Οι ιπποκρατικοί ιατροί ενδέχεται να μην είχαν φθάσει σε ομοφωνία σε σχέση με κανένα από αυτά τα θεμελιώδη ερωτήματα, αλλά όλοι συμφωνούσαν στην απόφαση να προχωρήσουν προς μια λόγια κατεύθυνση. Ακόμη και οι ιπποκρατικοί συγγραφείς που εξέφρασαν διαμαρτυρίες για την εισβολή της φιλοσοφίας στην ιατρική δεν ξέφυγαν από την επίδρασή της⁵.

 

Ποια είναι η άποψη που συναντούμε στους ιπποκρατικούς συγγραφείς για το ιατρικό λειτούργημα; Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι η ιατρική πρακτική στην αρχαιότητα δεν ελεγχόταν από ρυθμίσεις και κανονισμούς: θεραπευτές διαφόρων ειδών συναγωνίζονταν για την απόκτηση αποδοχής, κύρους και, φυσικά, πελατείας. Η ιατρική δεν αποτελούσε αντικείμενο σπουδής σε επίσημες ιατρικές σχολές, αλλά γενικά αντικείμενο μαθητείας κοντά σε εν ενεργεία γιατρούς. Ένας από τους σκοπούς της ιπποκρατικής συλλογής είναι ο καθορισμός προτύπων, η απομάκρυνση των απατεώνων και η δημιουργία ευνοϊκού κλίματος για τη λόγια ιατρική. Η έμφαση στην επιτυχή πρόγνωση στα ιπποκρατικά γραπτά δεν σκόπευε μόνο στην ενδυνάμωση της ικανότητας του ιατρού ως θεραπευτή, αλλά και στη βελτίωση της εικόνας του, και άρα στην προώθηση της σταδιοδρομίας του. Σε αυτή την προοπτική, ο Ιπποκρατικός Όρκος αποτέλεσε προσπάθεια αυτορρύθμισης της ιατρικής κοινότητας.

 

Σε μια σειρά ιπποκρατικών κειμένων, οι θεωρίες περί υγείας και ασθένειας κατέχουν πρωτεύουσα θέση. Σε ένα γενικό επίπεδο, το στοιχείο που εκπλήσσει περισσότερο είναι η εξαιρετικά σπάνια παρουσία (και όχι η πλήρης απουσία, όπως μερικές φορές υποτίθεται) θεωρητικών στοιχείων μαγικής ή υπερφυσικής υφής. Οι θεοί υπάρχουν φυσικά, και η φύση η ίδια ενδέχεται να θεωρείται θεία, αλλά η παρέμβαση των θεών ως άμεση αιτία της υγείας ή της ασθένειας αποκλείεται. Αυτό φαίνεται σε διάφορα ιπποκρατικά έργα, συμπεριλαμβανομένης και της πραγματείας Περί ιερής νούσου (η οποία δεν αντιστοιχεί ακριβώς σε καμμία σύγχρονη νόσο, αλλά περιλαμβάνει τα συμπτώματα της επιληψίας και ίσως της εγκεφαλικής παράλυσης), όπου ο συγγραφέας υποστηρίζει την άποψη ότι,

....αυτοί που πρώτοι ονόμασαν αυτή την ασθένεια «ιερή » ήταν άνθρωποι του ίδιου είδους με αυτούς που λέμε σήμερα μάγους και εξαγνιστές, αγύρτες και απατεώνες. Είναι ακριβώς αυτοί οι άνθρωποι που προσποιούνται ότι είναι εξαιρετικά θεοσεβούμενοι και ότι κατέχουν περισσότερη σοφία από άλλους. Με την επίκληση του θείου έντυσαν τη δική τους αδυναμία να προχωρήσουν στην κατάλληλη αγωγή, και έτσι ονόμασαν την αρρώστια αυτή «ιερή» για να κρύψουν την ολοκληρωτική τους άγνοια⁶.

Ο συγγραφέας συνεχίζει διατυπώνοντας τη δική του φυσιοκρατική εξήγηση, βασισμένη στο κλείσιμο των «φλεβών» από φλέγμα που προέρχεται από τον εγκέφαλο. Ο πιο σημαντικός ισχυρισμός εδώ είναι η υπόθεση ότι η φύση δρα ομοιόμορφα· όποιες και να είναι οι αιτίες της αρρώστιας, δεν είναι ιδιότροπες, αλλά ομοιόμορφες και καθολικές.

 

Οι ιπποκρατικές πραγματείες συσχετίζουν συχνά την ασθένεια με κάποια ανισορροπία στο σώμα ή με κάποια παρεμβολή στη φυσική του κατάσταση. Σε αρκετές από τις πραγματείες, η ασθένεια συσχετίζεται με τους σωματικούς χυμούς. Μια εκδοχή αυτής της θεωρίας απαντά στο έργο Περί φύσιος ανθρώπου, όπου υποστηρίζεται ότι τέσσερα είδη χυμών -αίμα, φλέγμα, κίτρινη χολή και μαύρη χολή- αποτελούν τα βασικά συστατικά του σώματος και ότι ανισορροπίες μεταξύ αυτών των χυμών είναι υπεύθυνες για τη έλλειψη υγείας:

Το ανθρώπινο σώμα περιέχει αίμα, φλέγμα, κίτρινη χολή και μαύρη χολή. Αυτά συνιστούν τη φύση του ανθρώπινου σώματος και σε αυτά οφείλονται ο πόνος και η υγεία. Ο άνθρωπος είναι, λοιπόν, υγιής κατά κύριο λόγο όταν αυτά τα συστατικά του στοιχεία βρίσκονται στη σωστή αναλογία, και ως προς τη δύναμη και ως προς την ποσότητα, και είναι καλά αναμεμειγμένα. Αντίθετα ο άνθρωπος αισθάνεται πόνους όταν κάποιο από αυτά τα στοιχεία είναι λιγότερο ή περισσότερο από το κανονικό ή ξεχωρίσει μέσα στο σώμα και δεν είναι πια αναμεμειγμένο με τα άλλα⁷.

Καθένας από αυτούς τους χυμούς είναι συνδεδεμένος με ένα ζεύγος των θεμελιωδών ποιοτήτων, δηλαδή το θερμό, το ψυχρό, το υγρό και το ξηρό. Αυτή η σχηματοποίηση συνέδεσε την ασθένεια με την υπερβολή ή την έλλειψη της θερμότητας και της υγρασίας και οδήγησε στο συμπέρασμα ότι διαφορετικοί χυμοί τείνουν να κυριαρχούν κατά τη διάρκεια διαφορετικών εποχών· Το φλέγμα, για παράδειγμα, το οποίο είναι ψυχρό, αυξάνει σε ποσότητα κατά τη διάρκεια του χειμώνα· κατά τη διάρκεια του χειμώνα οι Φλεγματικές αρρώστιες είναι αντίστοιχα ιδιαίτερα συνηθισμένες, ϊ’ο αίμα κυριαρχεί την άνοιξη η κίτρινη χολή το καλοκαίρι, και η μαύρη χολή το φθινόπωρο. Οι εποχιακοί παράγοντες δεν είναι φυσικά οι μόνες αιτίες ασθένειας: η τροφή, το νερό, ο αέρας και η σωματική άσκηση συμβάλλουν στην κατάσταση της υγείας κάποιου.

 

Αν η ασθένεια συνδέεται με την ανισορροπία, η θεραπευτική αγωγή θα πρέπει να κατευθυνθεί προς την αποκατάσταση της ισορροπίας. Η καθορισμένη διατροφή και σωματική άσκηση (τα οποία μαζί απαρτίζουν, για. τους αρχαίους Έλληνες, τη «δίαιτα») ήταν ανάμεσα στις πιο συνηθισμένες θεραπευτικές αγωγές. Η κάθαρση του σώματος – μέσω αφαίμαξης, εμετικών, καθάρσιων, διουρητικών και κλυσμάτων – αποτελούσε έναν άλλο τρόπο αποκατάστασης της ισορροπίας των σωματικών χυμών. Η προσεκτική παρατήρηση των εποχιακών και κλιματικών παραγόντων, καθώς και της φυσικής προδιάθεσης του ασθενή, αποτελούσε επίσης μέρος μιας επιτυχούς θεραπευτικής αγωγής. Τέλος, κατά τη διάρκεια της σύνολος αγωγής, ο ιατρός έπρεπε να λάβει υπόψη του ότι η φύση κατέχει τη δική της θεραπευτική δύναμη, και έτσι το πρωταρχικό καθήκον του συνίσταται στην υποβοήθηση της φυσικής θεραπευτικής διαδικασίας. Ένα σημαντικό μέρος των ευθυνών του ιατρού ήταν προληπτικό -περιλάμβανε συμβουλές για τη σωστή ρύθμιση της διατροφής, της άσκησης, των λουτρών, της σεξουαλικής δραστηριότητας και όλων των άλλων παραγόντων που συμβάλλουν στην υγεία του ασθενή.

 

Ο λόγιος ιατρός δεν έδινε, όμως, μόνο συμβουλές. Η δραστηριότητά του περιλάμβανε και αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «κλινική» όψη της ιατρικής πρακτικής. Αρκετές ιπποκρατικές πραγματείες περιέχουν οδηγίες για τη διαδικασία της ιατρικής εξέτασης, της διάγνωσης και της πρόγνωσης (της πρόβλεψης της πιθανής μελλοντικής πορείας της ασθένειας). Ο αναγνώστης μαθαίνει ποια συμπτώματα να αναζητήσει και πώς να τα ερμηνεύσει’ ο ιατρός πρέπει να εξετάσει το πρόσωπο, τα μάτια, τα χέρια, τη στάση, την αναπνοή, τον ύπνο. τα κόπρανα, τα ούρα, τον εμετό και το πτύελο του ασθενή· θα πρέπει, επίσης, να λάβει υπόψη του ενδεχομένως το βήχα, το φτάρνισμα, το λόξιγκα, το φούσκωμα, τον πυρετό, τους σπασμούς, τα εξανθήματα, τους όγκους και τις πληγές. Στις πραγματείες περιλαμβάνονται και ιστορικά ασθενειών, τα οποία περιγράφουν την τυπική πορεία της δεδομένης ασθένειας. Πολλά από αυτά ξεχωρίζουν για την ακρίβεια και τη διαύγειά τους. Ένα τυπικό παράδειγμα μας προσφέρει η ακόλουθη περιγραφή μιας επιδημίας παρωτίτιδας:

Πολλοί άνθρωποι υπέφεραν από οίδημα κοντά στα αυτιά, σε μερικές περιπτώσεις μόνο από τη μια πλευρά.· σε άλλες περιπτώσεις και οι δύο πλευρές ήταν πρησμένες. Συνήθως δεν υπήρχε πυρετός, και ο ασθενής δεν ήταν αναγκαίο να παραμείνει στο κρεβάτι. Σε μερικές περιπτώσεις υπήρχε ελαφρύς πυρετός. Σε όλες τις περιπτώσεις το οίδημα υποχώρησε χωρίς να προξενήσει κάποια βλάβη, και σε καμμία περίπτωση δεν παρατηρήθηκε πύον, όπως σε οιδήματα που προέρχονται από άλλες αιτίες. Τα οιδήματα ήταν μαλακά, μεγάλα και εκτεταμένα· δεν συνοδεύονταν από φλεγμονή ή πόνο, και υποχώρησαν χωρίς να αφήσουν ίχνη.

Προσβλήθηκαν κυρίως αγόρια, έφηβοι, και νεαροί άνδρες, και …όσοι ασχολούνταν με την πάλη και τη γυμναστική ήταν ιδιαίτερα ευάλωτοι⁸.

Στηριζόμενος στα παρατηρούμενα συμπτώματα, ο ιατρός διατύπωνε τη διάγνωση και την πρόγνωση. Τέλος, αν η περίπτωση δεν ήταν ανίατη, καθόριζε τη θεραπευτική αγωγή. Όπως έχουμε ήδη επισημάνει, η θεραπευτική αγωγή είχε συχνά διαιτητικό χαρακτήρα ή στόχευε στην κατάλληλη ρύθμιση της σωματικής άσκησης και του ύπνου· θα μπορούσε, επίσης, να περιλαμβάνει λουτρά και μασάζ. Αλλά υπήρχαν και πολλές συγκεκριμένες ενοχλήσεις για τις οποίες θεωρούσαν ότι ανταποκρίνονταν σε φαρμακευτικά σκευάσματα εσωτερικής ή εξωτερικής χρήσης- εκατοντάδες τέτοια φάρμακα αναφέρονται στα ιπποκρατικά γραπτά και περιλαμβάνουν φάρμακα κατά της δυσκοιλιότητας, καθαρτικά, εμετικά (για την πρόκληση εμετού), ναρκωτικά, αποχρεμπτικά (για την πρόκληση βήχα), αλοιφές, έμπλαστρα και σκόνες. Τέλος, τα ιπποκρατικά γραπτά αναφέρονται επίσης στην αντιμετώπιση των τραυμάτων, των καταγμάτων και των εξαρθρώσεων -με τρόπους τόσο επιδέξιους ώστε να προκαλούν το θαυμασμό των σύγχρονων ιατρών.

 

Θα πρέπει, τέλος, να πούμε λίγα λόγια για τις ερευνητικές αρχές που συναντούμε σε αυτά τα ιατρικά έργα. Μόλις ξεπεράσουμε την προσήλωση στην κριτική προσέγγιση της θεραπευτικής πρακτικής και στη χρήση φυσιοκρατικών αρχών εξήγησης και θεραπείας, η ομοφωνία εξαφανίζεται. Μερικές από τις πραγματείες παρουσιάζουν ισχυρή κλίση προς το φιλοσοφικό θεωρητικό στοχασμό. Ο συγγραφέας του Περί φύσιος ανθρώπου, για παράδειγμα, διατυπώνει πρώτα μια θεωρία για την ανθρώπινη φύση. την υγεία και την ασθένεια, και κατόπιν συνάγει από αυτή τη θεωρία κάποιες θεραπευτικές αρχές. Άλλες, όμως, πραγματείες της ιπποκρατικής συλλογής αντιτίθενται στη θεωρητική προσέγγιση. Ο συγγραφέας του Περί αρχαίης ιητρικής εκφράζει το σκεπτικισμό του για τη χρήση υποθέσεων στην ιατρική, ειδικά για την υπόθεση της ασθένειας ως αποτελέσματος της έλλειψης ισορροπίας μεταξύ των τεσσάρων βασικών ποιοτήτων ή στοιχείων, και υποστηρίζει ότι αυτή η θεωρία δεν οδηγεί σε θεραπευτικές αγωγές που διαφέρουν σημαντικά από αυτές που καθορίζουν άλλοι ιατροί, αλλά απλώς τις καλύπτει με την ομίχλη μιας «ακαταλαβίστικης τεχνικής ορολογίας»⁹. Αυτός, και άλλοι ιπποκρατικοί συγγραφείς με σκεπτικιστικές τάσεις, θα προτιμούσαν ο ιατρός να προχωρεί προσεκτικά, στη βάση της συσσωρευμένης εμπειρίας, και να αποδέχεται αιτιακές θεωρίες μόνο όταν υποστηρίζονται από συντριπτικά στοιχεία. Όπως έχουμε δει, αυτή η παραίνεση προς τους ιατρούς να προχωρούν στηριζόμενοι στην εμπειρία απέδωσε καρπούς στις προσεκτικές διαγνωστικές διαδικασίες και τα εντυπωσιακά ιστορικά ασθενειών της ιπποκρατικής συλλογής. Ενίοτε συναντούμε ακόμη και τη χρήση της ελεγχόμενης παρατήρησης με σκοπό την επαλήθευση θεωρητικών συμπερασμάτων -όπως στο Περί ιερής νούσου, όπου ο συγγραφέας προτείνει την ανατομή μιας γίδας που είχε προσβληθεί από την ασθένεια, για να αποδειχθεί ότι η ασθένεια προκαλείται από συσσώρευση φλέγματος στον εγκέφαλο¹⁰.

 

Θα πρέπει να ολοκληρώσουμε τη συζήτηση της ιπποκρατικής συλλογής με δύο προειδοποιητικές υπενθυμίσεις. Πρώτον, η εμφάνιση της λόγιας ιατρικής δεν συνεπάγεται τον εκτόπισμά των ανταγωνιστών της. Η λόγια ιατρική δεν ήταν ποτέ το μόνο είδος ιατρικής, ούτε καν το πλέον δημοφιλές, αλλά λειτουργούσε παράλληλα με τις παραδοσιακές μορφές θεραπευτικών πεποιθήσεων και πρακτικών. Σε όλη τη διάρκεια της ελληνικής αρχαιότητας (από τον 5ο αιώνα π.Χ. και μετά) οι ασθενείς μπορούσαν να αναζητήσουν βοήθεια σε λόγιους ιατρούς, αλλά και σε ιερείς-θεραπευτές στα ιερά του Ασκληπιού, μαίες, ή συλλέκτες βοτάνων. Επιπλέον, δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία ότι οι γραμμές που οροθετούσαν τους διάφορους τύπους θεραπευτών ήταν συγκεχυμένες -για παράδειγμα, η θεραπεία σε ιερά θα μπορούσε να συνδεθεί στενά με τη λόγια ιατρική. Ακόμη, είναι βέβαιο ότι οι ίδιοι οι ασθενείς πειραματίζονταν ενίοτε με εναλλακτικές μεθόδους θεραπείας, είτε ταυτόχρονα είτε στη σειρά.

 

Δεύτερον, οι παραδοσιακές θεραπευτικές μέθοδοι δεν συνέχισαν απλώς να υπάρχουν παράλληλα με τη λόγια ιατρική, αλλά ενσωματώθηκαν σε κάποιο βαθμό σε αυτή. Με άλλα λόγια, δεν πρέπει να μετατρέπουμε τη λόγια αρχαία ελληνική ιατρική σε πρώιμη εκδοχή της νεώτερης ιατρικής. Η αρχαία ελληνική ιατρική ήταν, προφανώς, αρχαία ελληνική. Έπρεπε, δηλαδή, να είναι συμβατή με την κοσμοθεώρηση και τις φιλοσοφικές αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων ως εκ τούτου, δεν απέκλειε όλες τις ιατρικές πεποιθήσεις και πρακτικές που ένας σύγχρονος Δυτικός ιατρός θα θεωρούσε αλλόκοτες ή απεχθείς. Έτσι η ιδέα του θεραπευτικού ονείρου παρέμεινε μέρος της ιατρικής, ακόμη και της ιπποκρατικής ιατρικής, σε όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας. Και ακόμη και αν οι θεϊκές επεμβάσεις αποκλείστηκαν, τα θρησκευτικά στοιχεία δεν εξαφανίστηκαν εντελώς. Στις πρώτες γραμμές του Ιπποκρατικού Όρκου, για να αναφέρουμε το απλούστερο παράδειγμα, ο ιατρός ορκίζεται στον Απόλλωνα και τον Ασκληπιό και καλεί τους θεούς και τις θεές ως μάρτυρες του όρκου του. Αν αισθανθούμε τον πειρασμό να παραβλέψουμε αυτό το παράδειγμα, θεωρώντας ότι πρόκειται περί τελετουργίας κενής περιεχομένου (ανάλογη με τον όρκο στο Ευαγγέλιο που δίνουν στις αίθουσες των δικαστηρίων άθεοι ή αγνωστικιστές), ένα πειστικότερο παράδειγμα μας προσφέρεται από τον ιπποκρατικό συγγραφέα ο οποίος συνιστά την προσευχή παράλληλα με τη δίαιτα. Ή. για να πάμε σε μια λεπτότερη περίπτωση θρησκευτικής παρουσίας, όταν ο συγγραφέας του Περί ιερής νούσου αρνείται ότι η ασθένεια είναι το αποτέλεσμα θεϊκής επέμβασης, υποστηρίζει απλά ότι κάθε ασθένεια έχει μια φυσική αιτία.· δεν αντιτίθεται στην άποψη ότι αυτή η φυσική αιτία αποτελεί η ίδια όψη ή εκδήλωση της θεϊκής δραστηριότητας. Οι περισσότεροι ιπποκρατικοί ιατροί συνέχισαν αναμφίβολα να πιστεύουν ότι τα φυσικά πράγματα συμμετέχουν στο θείο και ότι η ασθένεια είναι ταυτόχρονα φυσική και θεία.

-------------------

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Για την «πρωτόγονη ·> ελληνική ιατρική, βλ. Fridolf Kudlien, «Early Greek Primitive Medicine'». Για την ποικιλία των θεραπευτών στην αρχαία Ελλάδα, βλ. Owsei Temkin, «Greek Medicine as Science and Craft»· Lloyd, Magic, Reason, and Experience, σελ. 37-49. Για την αρχαία, ελληνική και τη ρωμαϊκή ιατρική γενι­κά, βλ. τη χρήσιμη βιβλιογραφία σύγχρονων μελετών του John Scarborough. “Classical Antiquity : Medicine and Allied Sciences, An Update”.
2. Ludwig Edelstcin. «The Distinctive Hellenism of Greek Medicine” (αναδημοσι­εύεται στη συλλογή του Edelstein. Ancient Medicine, εκδ. O. Temkin και C. Lilian Temkin, σελ. 367 -97)· για τις αντιλήψεις του Ομήρου και του Ησίοδου, βλ. ιδιαίτερα σελ. 376-78. Βλ. επίσης James Longrigg, “Presocratic Philosophy and Hippocratic Medicine». Για τη μαγεία και τη θρησκεία στην αρχαία ελληνική ιατρική, βλ. Ludwig Edelstein, «Greek Medicine and its Relation to Religion and Magic»· Lloyd. Magic, Reason, and Experience, κεφ. Γ και Lloyd, The Revolutions of Wisdom, κεφ. 1.3.   Emma J. Edelstein και Ludwig Edelstein, Asclepius: A Collection and Interpretation of the Testimonies. 1:235.
3. Υπάρχει τεράστια βιβλιογραφία σχετικά με την ιπποκρατική ιατρική. Για σύγχρονες ερμηνείες, βλ. Wesley D. Smith, The Hippocratic Tradition και την εισαγωγή του G.E.R. Liovd στην έκδοσή του της ιπποκρατικής συλλογής (Hippocratic Writings). Βλ. επίσης Lloyd, Early Greek Science, κεφ. 5· Lloyd, Magic, Reason, and Experience, passim- Longrigg, «Presocratic Philosophy and Hippocratic Medicine» και τα τρία πρώτα άρθρα στη συλλογή του Edelstein, Ancient Medicine.
4. Για τη σχέση ιατρικής και φιλοσοφίας, βλ. Longrigg. “Presocratic Philo­sophy and Hippocratic Medicine»‘ Ludwig Edelstein, «The Relation of Ancient Philosophy to Medicine»‘ Lloyd. Magic, Reason, and Experience, σελ. 86-98.
5. Περί ιερής νούσου. II (μτφ. J. Chadwick και W.N. Mann, Hippoctatic Writings, εκδ. Lloyd, σελ. 237-8). Σχετικά με την ιατρική και το υπερφυσικό στοιχείο στην Ιπποκρατική Συλλογή, βλ. ιδιαίτερα Lloyd, Revolutions of Wisdom, κεφ. Γ Lloyd. Magic, Reason, and Experience, κεφ. Γ και Longrigg, “Presocratic Philosophy and Hippocratic Medicine”.
6. Περί φύσιος ανθρώπου. IV (μτφ. J. Chadwick και W.N. Mann, Hippocratic Writings, εκδ. Lloyd, σελ. 262). Η θεωρία των χυμών δεν ήταν κυρίαρχη στην ιπποκρατική φυσιολογία, όπως συμβαίνει με τη φυσιολογία του Γαληνού και μετέπειτα. Μερικά ιπποκρατικά γραπτά αποδέχονται την ύπαρξη δύο μόνο χυμών (συνήθως της χολής και του φλέγματος) και πολλά δεν περιέχουν καθόλου κά- ποια ανάλογη θεωρία.
7. Επιδημίαι. LI (μτφ. J. Chadwick και W.N. Mann, Hippocratic Writings, εκδ. Lloyd, σελ. 87-8, με μικρές αλλαγές στη στίξη).Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ
8. Περί ιερής νοσου, XIV (μτφ. J. Chadwick και W.N. Mann, Hippocratic Writings, εκδ. Lloyd, σελ. 247).
9. Edelstein, “Greek Medicine and its Relation to Religion and Magic”, Ancient Medicine, σελ. 241-43.
10. Βλ. Περί διαίτης, iv, LXXXVH και LXXX1X (Hippocrates with an English Translation, 4: 423, 437).

Η ΔΗΜΗΤΡΑ ΤΙΜΩΡΕΙ ΤΟΝ ΕΡΥΣΙΧΘΟΝΑ

Ο Ερυσίχθονας ήταν βασιλιάς στη Θεσσαλία κι είχε αποκτήσει μια μεγάλη φήμη την εποχή της βασιλείας του. Η φήμη του, όμως, είχε να κάνει με τη σκληρότητά του, τον οξύθυμο χαρακτήρα και την πλεονεξία του.
Θέλοντας να χτίσει ένα πολύ μεγαλόπρεπο παλάτι που θα το θαύμαζαν όσοι θα το έβλεπαν, αποφάσισε να κόψει ξύλα από ένα δάσος κοντά στο παλάτι που είχε ως τότε.
Την εποχή εκείνη πιστευόταν πως μέσα σε κάθε δέντρο ζούσε κι από μια νύμφη του δάσους που λεγόταν Δρυάς και ζούσε όσο καιρό ζούσε και το δέντρο. Τις Δρυάδες προστάτευε η θεά Δήμητρα, η θεά της γεωργίας, και γι' αυτό τον λόγο όλοι οι άνθρωποι έκοβαν ξύλα μόνο όταν τους ήταν απαραίτητα.
Παρόλα αυτά ο Ερυσίχθονας άρχισε να κόβει αλόγιστα τα δέντρα του δάσους και πολλά δέντρα έπεφταν κάτω από αυτόν τον ίδιο και τους δούλους του.
Κάποια στιγμή βρέθηκε μπροστά στο μεγαλύτερο και γηραιότερο δέντρο του δάσους και σήκωσε το τσεκούρι του για να το πελεκήσει και να το ρίξει κάτω.
Οι άνδρες που τον συνόδευαν, έχοντας δει την κατάχρηση που έκανε εξαιτίας της πλεονεξίας του, προσπάθησαν να τον μεταπείσουν με γλυκά λόγια και του είπαν πως φοβόντουσαν μήπως ξεσπούσε πάνω του η οργή της Δήμητρας.
Μα ο Ερυσίχθονας όχι μόνο δεν υπολόγισε τις παραινέσεις των ανδρών του, αλλά και καταφέρθηκε με σκληρά λόγια τόσο για το δέντρο, τις Δρυάδες, αλλά και για τη θεά της γεωργίας.
Σαν έπεσε κάτω το μεγάλο δέντρο, οι υπόλοιπες Δρυάδες πήγαν κλαίγοντας στη θεά και της είπαν για την άσχημη συμπεριφορά του Ερυσίχθονα, αλλά και για τα σκληρά λόγια που ξεστόμισε για την ίδια τη θεά.
Η Δήμητρα εξοργίστηκε τόσο πολύ που αποφάσισε να του επιβάλλει ένα ατελείωτο μαρτύριο για να παραδειγματίσει τόσο εκείνον όσο κι όσους δεν θα της έδειχναν τον πρέποντα σεβασμό..

Φυλακές του νου. Γκρέμισε τες, ζήσε ελεύθερα!

Όλοι οι ενήλικες έχουμε μεγαλώσει σε διαφορετικές οικογένειες ο καθένας με διαφορετικούς γονείς , σε διαφορετικές πόλεις ,κάτω από διαφορετικά συστήματα εκπαίδευσης , συνθήκες διαβίωσης , ήθη και έθιμα .

Όλοι μας όμως έχουμε περάσει από "εκπαίδευση" που δεν είναι τίποτα άλλο από έναν υποταγμένο τρόπο να σκεφτόμαστε .Να αναπαράγουμε συστήματα αξιών και απόψεις κάποιων άλλων που είναι όμως κοινά αποδεκτές από την κοινωνία .Τα κοινά λεγόμενα "κουτάκια" ή τα "κουστούμια" που τα φοράς ανεξάρτητα εάν είναι το νούμερο σου ή όχι .

Αυτό είναι η προσωπικότητα που μας χτίζουνε μέρα την ημέρα ,χρόνο με το χρόνο . Ένα κουστούμι που σου φτιάξανε οι άλλοι και θέλεις δεν θέλεις θα το φοράς . Ανεξάρτητα εάν σου είναι άνετο και ευχάριστο ή αν σε κάνει να θέλεις να σκάσεις γιατί είναι τρία νούμερο μικρότερο και δεν σου αρέσει καν το χρώμα !

Αυτό μας δείχνει με ακρίβεια τον ελεγχόμενο τρόπο "εκπαίδευσης" των ανθρώπων σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση . Και αυτή δεν είναι άλλη από τον επιφανειακό τρόπο ζωής που βασίζεται στον υλισμό . Οι άνθρωποι βασίζουν την αξία τους στα πτυχία που έχουν αποκτήσει , στην μόρφωση τους , στην κοινωνική του καταξίωση , στα υλικά τους αποκτήματα , στο περιβάλλον τους , και εν τέλει κατά πόσο είναι πετυχημένοι στην ζωή και ποιά είναι η θέση που κατέχουν από την κοινωνία .

Για να μπορέσουμε να ξεφύγουμε από αυτό χρειάζεται να κάνουμε μια ριζική αποδόμηση όλων αυτών των απόψεων και των πεποιθήσεων που απαρτίζουν την προσωπικότητα μας .Είναι όλα τα νοητικά σκουπίδια που μας έχουν φορτώσει και αναγκαζόμαστε να ζούμε με αυτά για μια ζωή .Να ζούμε μέσα στο εγώ μας αποκομμένοι από την θεία φύση μας .

Ήρθαμε στην ζωή σαν άγραφοι πίνακες , καθαρές ψυχές , μαλακοί σαν τα ζυμαράκια και αφήσαμε τους άλλους να μας λερώσουν . Να μας πλάσουν κατά το δοκούν σαν εκτρώματα , έτσι όπως ταίριαζε στον δικό τους τρόπο ζωής και στα δικά τους θέλω . Και κυρίως οι γονείς μας , που συχνά για να απαλύνουμε τον πόνο αυτής της κακοποίησης , γιατί για κακοποίηση πρόκειται , τους δικαιολογούμε λέγοντας ότι αυτό ήξεραν αυτό έκαναν . Ή ακόμα χειρότερα ήθελαν απλά το "καλό" μας .

Και ποιός είναι ο ρόλος του γονιού εαν δεν είναι να περάσει τις γνώσεις των προηγούμενων γενεών στις επόμενες , θα ρωτούσε κάποιος; Θα απαντήσω με την γνωστή ρήση "αμαρτίες γονέων παιδεύουσι τέκνα".

Αντί λοιπόν να σεβαστούν οι προηγούμενοι τα παιδιά που είναι το μέλλον της ανθρωπότητας , τα τσαλαπατούν σαν ψυχές και αυτά και την χιλιοειπωμένη "ελεύθερη βούληση " που είναι αναφαίρετο δικαίωμα κάθε ύπαρξης .

Σεβασμός στην ελεύθερη βούληση του ανθρώπου, είναι να του δείξεις σαν παιδί , το δρόμο που οδηγεί στην αυτογνωσία . Να του δείξεις πως να ράψει τα κουστούμια των πεποιθήσεων του , μόνο του . Αυτά που θα το κάνουν να αισθάνεται άνετα , χαρούμενα , ελεύθερα και εν τέλει ευτυχισμένα . Αντί αυτού όμως θέλουν οι γονείς σώνει και καλά να τα κάνουν στρατιωτάκια , αμίλητα , αγέλαστα και καλά υποταγμένα , αναπαράγωντας μέσα από αυτά την δική τους ζωή . Που στο τέλος πιο αποτέλεσμα φέρνει ;

Οι άνθρωποι γενιά μετά την γενιά ,να ζουν τα ίδια λάθη , χωρίς να έχει μεσολαβήσει καμιά επίγνωση για την εμπειρία της ζωής . Καμιά συνείδηση δεν γίνεται κτήμα του ανθρώπου . Ούτως ώστε ο καθένας να δώσει το δικό του στίγμα στην ζωή και να ακολουθήσει την δική του πορεία προς την αυτοπραγμάτωση .

Έτσι λοιπόν κάποιοι έχτισαν την φυλακή μας πέτρα πέτρα και εμείς καθόμαστε από μέσα και κοιτάζουμε τον κόσμο έξω . Μέσα από το μικρό οπτικό μας πεδίο , την περιορισμένη μας συνείδηση θέλουμε να ζούμε μια ελεύθερη ζωή . Αυτό δεν μπορεί να γίνει μέσα από την φυλακή . Για αυτό όσο συνεχίζεις να κοιτάζεις από το παραθυράκι της φυλακής , όσα βιβλία και να διαβάσεις , όλων των σοφών της γης τα λόγια και να αναπαράγεις στον εαυτό σου , πάλι μικρή θα είναι η εικόνα που έχεις για τον κόσμο .

Αυτό που θα σου δώσει την ελευθερία σου είναι να γκρεμίσεις τους τοίχους της φυλακής σου .

Αργά και μεθοδικά όπως στην έχτισαν οι άλλοι για λογαριασμό σου . Έτσι και εσύ θα την γκρεμίσεις, πέτρα πέτρα , μέρα με την ημέρα , για να μπορείς να βλέπεις όλη την εικόνα του κόσμου σου και με τα δικά σου μάτια . Να ζωγραφίσεις την ζωή με τα δικά σου χρώματα . Να ζήσεις ελεύθερα , με αυτοσυνείδηση γαλήνη και ευδαιμονία !

Oι σκέψεις είναι πραγματικές

Στο καινούριο βιβλίο του με τίτλο «Mind and Cosmos: Why the Materialist Neo-Darwinian Conception of Nature Is Almost Certainly False», ο φιλόσοφος Thomas Nagel επαναφέρει την κινητήρια δύναμη της σπουδαίας παλαιάς φιλοσοφικής λέξης «Μεταφυσική». Ξεκινά με μια τολμηρή ματιά σε αυτό το παράξενο πλάσμα που ονομάζεται άνθρωπος και κάνει μερικές αξιοσημείωτες εικασίες για το ποιοι είμαστε και ποια θέση κατέχουμε στο Σύμπαν. Παρεμπιπτόντως (και φαινομενικά ακούσια) φωτίζει ορισμένες σημαντικές πτυχές του κινηματογράφου αλλά και της τέχνης γενικότερα.

Το βιβλίο πραγματεύεται την επιστήμη και ειδικότερα τη Δαρβινική θεωρία σχετικά με την εξέλιξη και τη φυσική επιλογή και είναι γεμάτο με την επιστημονική γλώσσα και επιχειρηματολογία που χαρακτηρίζει μεγάλο μέρος της Αγγλο-αμερικανικής αναλυτικής Φιλοσοφίας. Αυτό είναι άσχημο, διότι οι ιδέες του Nagel πρέπει να συζητιούνται από μη ειδικούς που ενδιαφέρονται για τις τέχνες, την πολιτική, και, κυριολεκτικά, τις ανθρωπιστικές επιστήμες.

Σε περιπτώσεις που υπήρξαν συζητήσεις σχετικά με το βιβλίο προκλήθηκαν αντιπαραθέσεις και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό διέθεταν έναν εμμέσως πολιτικό χαρακτήρα. Η Jennifer Schuessler ανέφερε στο περιοδικό «Τhe Times» τους επαίνους που έκαναν οι δημιουργιστές. Οι υποστηρικτές της εξέλιξης στην πραγματικότητα απάντησαν σε αυτό με τη φράση: «Κι εσύ, Nagel;» (Et tu, Nagel?): έχοντας περάσει πολύ χρόνο αποκρούοντας επιθέσεις που αφορούσαν την εξέλιξη από δεξιούς θρησκευτικούς δημιουργιστές, τώρα πρέπει οι ίδιοι να υποστηρίξουν τις ιδέες τους, δηλαδή την αριστερή υπερ-ορθολογική πλευρά τους. Όμως, όπως ορθώς σημειώνει ο H. Allen Orr στο περιοδικό «New York Review of Books», δεν υπάρχει τίποτα στο βιβλίο «Mind and Cosmos» που να υποστηρίζει ή να πρόσκειται στις θρησκευτικές απόψεις. Αντιθέτως, ο Nagel επιδιώκει να βελτιώσει την επιστήμη ή ακόμη και να την επεκτείνει, όχι να την αποκηρύξει.

Η Φυσική απαντά στο ερώτημα του τι είναι η ύλη. Η Μεταφυσική απαντά στο ερώτημα της ύπαρξης. Οι άνθρωποι με ορθολογικές κι επιστημονικές πεποιθήσεις συνήθως πιστεύουν ότι αυτά τα δύο είναι όμοια, ότι όλα είναι θέμα Φυσικής. Άλλοι που σκέφτονται διαφορετικά εμπνέονται από τη θρησκεία και θεωρούν δεδομένη την ύπαρξη του Θεού και της ψυχής. Ο Nagel επιβεβαιώνει ότι είναι άθεος, αλλά ο ίδιος ισχυρίζεται επίσης ότι υπάρχει μια εντελώς διαφορετική διάσταση από την ύπαρξη μιας μη-φυσικής ουσίας, δηλαδή της ψυχής. Η μεγάλη ροή αντιλήψεων, ιδεών και συναισθημάτων που αναδύονται σε κάθε ανθρώπινο μυαλό είναι κάτι που, κατά την άποψή του, στην πραγματικότητα υπάρχει ως κάτι άλλο από απλές ηλεκτρικές εκκενώσεις στον εγκέφαλο και υπάρχει, όπως ασφαλώς και ένας εγκέφαλος, μια καρέκλα, ένα άτομο ή μία ακτίνα γάμμα.

Με άλλα λόγια, ακόμη και αν ήταν δυνατό να χαρτογραφηθεί το ακριβές μοτίβο των εγκεφαλικών κυμάτων που οδηγεί στη συγκρότηση της συνειδητότητας ενός ατόμου, η χαρτογράφηση θα μπορούσε να εξηγήσει μόνο τη φυσική συσχέτιση αυτών των εμπειριών.Όμως, ένας άνθρωπος δεν βιώνει τα πρότυπα και οι εμπειρίες είναι τόσο πραγματικές όσο και τα κύματα του εγκεφάλου παρ’ όλο που διαφέρουν από αυτά.

Ο Nagel αναγνωρίζει την πνευματική δραστηριότητα ως μια ειδική διάσταση ύπαρξης και ζωής με τον ίδιο τρόπο που η Βιολογία αποτελεί μια ειδική σφαίρα της επιστήμης η οποία διαφέρει από τη Φυσική. Το επιχείρημά του είναι ότι, αν η διανοητική δραστηριότητα που προκύπτει από τον νου των έμβιων όντων αποτελεί ένα ξεχωριστό βασίλειο ύπαρξης, τότε οι απολύτως φυσικές θεωρίες για την προέλευση της ζωής, όπως η Δαρβινική θεωρία, δεν μπορεί να είναι απόλυτα σωστές. Η ζωή δεν μπορεί να προκύψει μόνο από μια αρχέγονη χημική αντίδραση και η διαδικασία της φυσικής επιλογής δεν μπορεί να ευθύνεται για τη δημιουργία του βασιλείου του νου. Κατά την άποψή του, η Βιολογία αποτελεί μια πτυχή της επιστήμης ριζικά διαφορετική από τη Φυσική, αφού ασχολείται με τον τεράστιο και κρίσιμο τομέα των φαινομένων που η Φυσική δεν μπορεί να καλύψει, ακριβώς επειδή αποτελούν πτυχές της ζωής που δεν είναι φυσικές: Η υποκειμενική συνειδητότητα, αν δεν μπορεί να αναχθεί σε κάτι φυσικό, θα έπρεπε να μείνει εντελώς ανεξήγητη από τη φυσική εξέλιξη ακόμη κι αν η φυσική εξέλιξη των οργανισμών είναι στην πραγματικότητα μια αιτιολογικά αναγκαία και επαρκής προϋπόθεση για την ύπαρξη της συνειδητότητας.

Δεδομένου ότι ούτε η Φυσική ούτε η Δαρβινική βιολογία – η έννοια της εξέλιξης – δεν μπορεί να ευθύνεται για την εμφάνιση ενός νοητικού κόσμου μέσα από τον σωματικό, ο Nagel πιστεύει ότι η πνευματική πλευρά της ύπαρξης πρέπει με κάποιο τρόπο να ήταν παρούσα από την αρχή της δημιουργίας. Στη συνέχεια όμως προχωρά το ζήτημα παραπέρα, σε χώρους παράξενους και ιδεαλιστικούς. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι η αιτία είναι διαφορετική από την αντίληψη και ότι στην πραγματικότητα προηγείται. Αυτό σημαίνει ότι κάθε θεωρία του σύμπαντος, κάθε ολοκληρωμένο δίκτυο Φυσικής και Βιολογίας θα πρέπει να φροντίζει να δείχνει τον τρόπο που η φυσική τάξη μπορεί να δημιουργήσει όντα ικανά να το κατανοήσουν αυτό.

Υποστηρίζει επίσης ότι αυτό θα αποτελούσε μια θεωρία τελεολογίας, δηλαδή μια προγραμματισμένη ροπή του Σύμπαντος προς τον συγκεκριμένο στόχο πραγματοποίησης των δυνατοτήτων της νόησης. Περιγράφοντας μια υπέροχη εικόνα, ο Nagel γράφει το εξής: «Κάθε ζωή αποτελεί μέρος της μακράς διαδικασίας του Σύμπαντος να ξυπνήσει σταδιακά και να αποκτήσει αυτεπίγνωση».

Στην πραγματικότητα, το Σύμπαν τείνει να μεγιστοποιεί ορισμένους στόχους και να δίνει «αξία στο αποτέλεσμα προς το οποίο οδηγούνται τα πράγματα». Ο Nagel ενσωματώνει αυτή τη μεταφυσική τάση στην ανθρώπινη ηθική, η οποία εναρμονίζεται βαθμιαία και σταδιακά (κάνοντας βήματα και μπροστά αλλά και προς τα πίσω) με την αξία που ενυπάρχει στο Σύμπαν. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, η ανακάλυψη αυτών των αξιών είναι αναπόσπαστη από την κατανόηση του τι είναι το Σύμπαν. Η Φυσική και η Μεταφυσική, η Βιολογία και η Ηθική Φιλοσοφία ενώνονται στο όραμα του Nagel για μια εκτεταμένη, ενοποιημένη θεωρία του Σύμπαντος και της ύπαρξης. Το κοσμικό, κύριο όραμά του είναι ιδιαίτερα ανθρωποκεντρικό και βασισμένο σε μια ιδέα πρακτικής προόδου στην κλίμακα της ανθρώπινης εμπειρίας, με την ανθρώπινη ιστορία να απηχεί την ιστορία του Σύμπαντος.

Προσωπικά συμφωνώ με τον τρόπο σκέψης του Nagel (μάλιστα, ήταν καθηγητής μου για ένα εξάμηνο στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον στα μέσα της δεκαετίας του ’70). Σε μια πολύ πιο ουσιαστική μορφή η σκέψη του είναι παράλληλη με τη δική μου άποψη για τις κινηματογραφικές ταινίες. Όταν αυτή η συζήτηση προέκυψε πριν αρκετά χρόνια και αφορούσε τις καινούριες τάσεις για τη δημιουργία ρεαλιστικών ταινιών, εγώ υποστήριξα στην ουσία ότι όλα είναι πραγματικά κι ότι η πραγματικότητα που υπάρχει στις ταινίες είναι κατασκεύασμα της νόησης, είτε συναισθηματικό είτε πολιτικό. Ως εκ τούτου, μια ταινία που παρουσιάζει αποκλειστικά τις φυσικές πτυχές και ενέργειες των χαρακτήρων δεν πλησιάζει κατ’ ανάγκην πιο κοντά στην πραγματικότητα και μπορεί να προχωρήσει ακόμη παραπέρα.

Ένα έργο κινουμένων σχεδίων με ψηφιακά επεξεργασμένες εικόνες ή μια ταινία που απεικονίζει τα όνειρα, τα οράματα, τις παραισθήσεις και τις εσωτερικές φωνές των χαρακτήρων ή γεγονότα με μοντάρισμα εικόνων και ήχων – μπορεί κάλλιστα να αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα πιο στενά, πιο βαθιά και με μεγαλύτερη πληρότητα. Μια πρόσφατη ταινία που φαίνεται ότι ενσωματώνει αποτελεσματικότερα μια προοπτική παρόμοια με αυτή του Nagel είναι «Το δέντρο της ζωής» του Terrence Malick με ένα είδος προϊστορικής ιστορίας που σχετίζεται με τη βιωμένη εμπειρία. (Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι η αξιοσημείωτη σκηνή μιας ψηφιακής εικόνας στην οποία οι δεινόσαυροι ανακαλύπτουν την αρχέγονη αίσθηση του ελέους).

Η διατριβή του Nagel οδηγεί σε ομοίως ριζοσπαστικές αλλαγές για την ίδια τη Φιλοσοφία. Το επιχείρημά του συνεπάγεται ότι η συνειδητότητα – πράγματι, η πνευματική ζωή, είτε συνειδητή είτε όχι – δεν είναι ατομική αλλά συλλογική: δεν υπάρχει έννοια όπως ένα τμήμα ή ένα άτομο εμπειρίας, αλλά, μάλλον, ένας νους που σε μια δεδομένη στιγμή πλημμυρίζει με έναν τεράστιο αριθμό αντιλήψεων, αναμνήσεων, ιδεών, αποφάσεων και επιθυμιών. Ακόμη και η απαρίθμησή τους στον πληθυντικό μοιάζει κάπως ανόητη, διότι συνεπάγεται τη δυνατότητα να απομονώνονται ως μοναδικά γεγονότα ή πράγματα. Ως εκ τούτου, προκειμένου η Φιλοσοφία να αιτιολογήσει την ύπαρξη πνευματικής ζωής, θα πρέπει να απομακρυνθεί από μεμονωμένους πειραματισμούς λογικής και επιχειρηματολογίας υπέρ διαφόρων περιστατικών από τη ζωή, όπως ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα, έργα τέχνης, καλλιτέχνες, πόλεις, χώρες, γλώσσες και ανθρώπινα δράματα όλων των ειδών που είτε έχουν βιωθεί είτε προέρχονται από τη φαντασία.

Αν και ο Nagel δεν γράφει για την τέχνη στο βιβλίο του «Mind and Cosmos», υπάρχουν υπαινιγμοί που αφορούν την τέχνη και τον τρόπο που μας βοηθά να κατανοήσουμε τον κόσμο. Αν ο Nagel έχει δίκιο, η ίδια η τέχνη δεν θα αποτελεί πλέον απλώς μια πλήρωση του ελεύθερου χρόνου του επιστήμονα, αλλά (και νομίζω ορθώς) θα αναγνωριστεί ως βασικός τρόπος κατανόησης της νοητικής και ηθικής ουσίας του Σύμπαντος. Θα ήταν μια βασική πηγή για τον ίδιο τον ορισμό της ζωής. Η Αισθητική θα προωθηθεί ως βασική γραμμή της Φιλοσοφίας κι ως σημαντικό μέρος της Μεταφυσικής Βιολογίας, κι έτσι η γραφή και η πρακτική της Φιλοσοφίας θα μοιάζει περισσότερο με κείμενα του Nietzsche που θα διαθέτουν τα δικά τους υποκειμενικά στοιχεία ενσωματωμένα στην Αισθητική και θα δίνουν έμφαση στα ιστορικά και πρακτικά γεγονότα. Η ομορφιά της θεωρίας του Nagel – η δύναμή της να εμπνεύσει τη φαντασία – μετρά υπέρ της.

Αμβροσία Η τροφή των Θεών στην Ελληνική μυθολογία

 

Oι Έλληνες δίνοντας στους θεούς τους ανθρώπινα χαρακτηριστικά, συμπεριέλαβαν τις ιδιότητες, τα προτερήματα και τις αδυναμίες των ανθρώπων. Κι έτσι θεώρησαν φυσικό να έχουν και την ανάγκη της τροφής.H τροφή των Θεων απαγορεύονταν στους κοινούς θνητούς.

Η ΑΜΒΡΟΣΙΑ ΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΘΕΩΝ

Η αμβροσία ήταν η τροφή των Θεών, όπως το νέκταρ υπήρξε το ποτό αυτών. Πριν βρεθεί η αμβροσία, οι Θεοί οσφραίνονταν μόνον την κνίσα των θυμάτων. Αρχικά, η τροφή αυτή εμφανίστηκε κατά την γέννηση του Διός, ρέουσα από το κέρας της Αμάλθειας. Κατά το έπος της Οδύσσειας, οι Πελείες έφεραν την αμβροσία στον πατέρα Δία˙μέσα στις Πλαγκτές όπου μία από αυτές πάντοτε χάνεται, αλλά ο Ζευς πλάθει άλλη προς αντικατάσταση αυτής:

«Και ουδέ πουλί ταίς προσπερνά, αλλ’ ουδέ η περιστέραις
οπού του Δία του πατρός την αμβροσία φέρων˙
ως και απ’ αυταίς κάθε φοράν η γλυστρή πέτρ’ αρπάζει˙
αλλά να κλεισ’ ο αριθμός στέλνει ο πατέρας άλλην»
(Οδυσ. Μ, 62 –65).

Κατά την ποιήτρια Μυρώ την Βυζαντία, ''την αμβροσία κόμισαν στον Δία, όταν ήταν παιδί στην Κρήτη, οι Πελειάδες, το δε νέκταρ αετοί και ο Ζευς, νικώντας τον πατέρα του, τον αετό εποίησε αθάνατο και τον πήρε στον ουρανό, εκείνους κατέστησε προπομπούς του θέρους και του χειμώνος.'' Κατα εναν άλλο μύθο, μνημονευόμενο από τον Πρόκλο, η Δήμητρα παρασκεύαζε την αμβροσία και το νέκταρ για τους αθανάτους.

Αρχικά η αμβροσία δήλωνε την αθανασία και την μεταχειρίζονταν αντ’ αυτής. Πίστευαν ότι όπως ο άνθρωπος ζει από την τροφή, έτσι και οι Θεοί διατηρούνταν αθάνατοι μέσω της αμβροσίας.Εν τούτοις, μέσω της αμβροσία και οι κοινοί θνητοί κατέστησαν αθάνατοι. Με αυτό τον τρόπο, η Αφροδίτη κατέστησε δια της αμβροσίας αθάνατη τη Βερενίκη:

«Ω Διωναία Κύπρι, συ μεν αθάνατον από θνητής,
κατ’ ανθρωπίνην παροιμίαν, εποίησας την Βερενίκην,
αποστάξασα αμβροσίαν εις τους κόλπους αυτής».
(Θεοκρ. XV, 106-108)

Επίσης, η Αθηνά, κατ’ εντολή του Διός, ρίχνει στο στήθος του Αχιλλέα το νέκταρ και την ευχάριστη αμβροσία για να τον απαλλάξει από την πείνα:

«... και τροφήν να πάρη αυτός (ο Αχιλλεύς) δεν θέλει
αλλά κατέβα την γλυκειά να στάξης αμβροσίαν
και νέκταρ μέσ’ τα στήθη του, να μην τον πνιξ’ η πείνα».
(Ιλ. Τ, 345-347)

Κι εδώ η αμβροσία συγχέεται με το νέκταρ υπό την υγρή μορφή.

Ο Πλάτων, στην αλληγορία των ενώσεων των ψυχών, προσθέτει το νέκταρ ως ποτό, μετά την αμβροσία: «ελθούσης δε αυτής ο ηνίοχος προς την φάτνην τους ίππους στήσας παρέβαλεν αμβροσίαν τε και επ’ αυτή νέκταρ επότισε».

Σπανίως η αμβροσία συναντάται ξεχωριστά από το νέκταρ, σε πολλές περιπτώσεις μεταξύ των δύο τούτων λέξεων σημειώνεται μόνο η διαφορά του κατ’ ιδίαν γενικού όρου. Στην Οδύσσεια πάντα μόνο η αμβροσία διακρίνεται ευκρινώς από το νέκταρ, στο γεύμα το οποίο η Καλυψώ παραθέτει στον Ερμή:

«Είπε η θεά, και τράπεζαν γεμάτην αμβροσίαν του θέτει,
και άμα κόκκινο νέκταρ του συγκερνάει
κ’ έτρωγ’ εκείνος κ’ έπινεν, ο μέγας αγροφόνος».
(Οδ. Ε, 92-94).

Παρακάτω, οι υπηρέτες της θεάς προσφέρουν στον φιλοξενούμενο Οδυσσέα την αμβροσία και το νέκταρ, αυτή την φορά ενωμένα:

«και αγνάντια κείνη εκάθισε εις τον θείον Οδυσσέα,
και νέκταρ της παράθεσαν η δούλαις και αμβροσία».
(Οδ. Ε, 198-199).

Και ο Ησίοδος λέει ότι οι θεοί τρώνε και το νέκταρ και την αμβροσία:

«Μα σαν εδώσανε σ’ αυτούς όσα χρειάζονταν όλα,
και νέκταρ και αμβροσία, αυτά που τρώνε μόνον οι θεοί,
τότε στα στήθη τράνεψεν η ρωμαλέα ψυχή τους».

Αυτός, ο ευσεβής ποιητής προσθέτει, ότι οι επί ψευδορκία ένοχοι θεοί δεν είναι πλέον δυνατόν να τραφούν με νέκταρ και αμβροσία:

«Όποιος λοιπόν χύνει νερό απ’ αυτό για να ορκιστή με ψέμα
από τους αθανάτους, πόχουν την κορυφή του χιονισμένου Ολύμπου,
ακέριο χρόνο κοίτεται χωρίς πνοή˙
δεν φέρνει μήτε μια φορά την αμβροσία στα χείλη του ή το νέκταρ,
για να τραφή, αλλά κοίτεται χωρίς αναπνοή, δίχως φωνή
σε μια στρωμασιά˙ μια φοβερή παράλυση τα μέλη του σκεπάζει».
(Ησ. Θεογ. 793-798).

Στον Πίνδαρο, ο Τάνταλος υπέκλεψε από τους ανθρώπους το νέκταρ και την αμβροσία, τα οποία τον είχαν καταστήσει αθάνατο:

«έχει δ’ απάλαμον βίον τούτον εμπεδόμοχθον (ο Τάνταλος),
μετά τριών τέταρτον πόνον, αθανάτων ότι κλέψαις
αλίκεσσι συμπόταις
νέκταρ αμβροσίαν τε
δώκεν, οίσιν άφθιτον».
(Πίνδ. ΙΙ. Ι, 61-65)

Οι Ώρες και η Γαία ενστάλαξαν σταγόνα προς σταγόνα πάνω στα χείλη του Αρισταίου το νέκταρ και την αμβροσία και του έδωσαν την αθανασία:

«εύθρονοις Ώραισι και Γαία
ανελών φίλας υπό ματέροις οίσει.
ται δ’ επιγουνίδιον κατθηκάμεναι βρέφος αυταίς,
νέκταρ εν χείλεσσι και αμβροσίαν στάξοισι, θήσονταί τε νιν αθάνατον
τοις δ’ Αρισταίον καλείν».
(Πίνδ. ΙΙ, ΙΧ, 60-65).

Η αμβροσία χρησιμοποιούνταν αντί αλοιφής, καθώς και ως καλλυντικό και αντισηπτικό μέσο. Οι Θεές αλείφονταν με αμβροσία για να διατηρούν αμάραντα τα κάλλη τους, οι δε θνητές γυναίκες χάρη στη χρήση της αμβροσίας φαίνονταν ωραιότερες. Επίσης οι πληγές με την αμβροσία επουλώνονταν ταχέως, οι δε νεκροί που αλείφονταν με αυτή καθίστατο άσηπτοι.

Η Ήρα με αμβροσία καθαρίζει το δέρμα της:
«Και πρώτα όλο το σώμα της το χαριτοπλασμένο
με αμβροσίαν εύμορφα καθάρισε και αλείφθη
λάδι άφθαρτο γλυκότατο με μύρα ευωδιασμένο».
(Ιλ. Ξ, 170-172).

Επίσης, η Αθηνά, με αμβρόσιον κάλλος καθαρίζει την Πηνελόπη:

«κ’ αμβρόσιο χρίσμα ελάμπρυνε τ’ ωραίο πρόσωπό της,
μ’ αυτό που η καλοστέφανη αλείφεται Αφροδίτη».
(Οδυσ. Σ., 192-193).

Καθώς αναφέρει ο Βιργίλιος (Aen. 12, 149), η αμβροσία χρησιμοποιείται από τους θεούς ως αλοιφή για την θεραπεία των πληγών.

Το σώμα του Σαρπηδόνα αλείφεται με αμβροσία για να προφυλαχθεί από την σήψη.

«... και αφού τον χρίσης με αμβροσία, άφθαρτα ενδύματα ένδυσέ τον».
(Ιλ. Π. 670).

Επίσης εμφανίζεται και ως τρόπος ταριχεύσεως. Στην Ιλιάδα αναφέρεται πως η Θέτις ενστάλαξε νέκταρ και αμβροσία από τη μύτη, στο πτώμα του Πατρόκλου ως αντισηπτικά:

«και στα ρουθούνια του νεκρού ρόδινο στάζει νέκταρ
και αμβροσία άφθαρτον το σώμα να κρατήσηι».
(Ιλ. Τ, 38-39).

Πολλές φορές εξαίρεται και η εξαιρετική ευωδιά της αμβροσίας. Η Ειδοθέα θέτει μπροστά στη μύτη του Μενελάου την αμβροσία για την απομάκρυνση της κακής οσμής της φώκιας:

«... μας έπνιγε η βαρειά
των θαλασσόθρεπτων φωκών οσμή φαρμακωμένη˙
και ποιός βαστά να κοιμηθή με τέρας του πελάγου,
αλλά μας έσωσε αυτή με ανάσασι μεγάλη˙
εις τα ρουθούνια καθενός μας έθεσε αμβροσία
μυρόβολη, και την οσμήν αφάνισε του κύτους».
(Οδ. Δ, 441-446).

Από κάποιους συγγραφείς γίνεται λόγος για την πηγή της αμβροσίας μέσα στον κήπο των Εσπερίδων (Σαπ. Απ. 51. – Ευρ. Ιππ. 748). Προφανώς εννοείται εκεί μέσα ο αυτός ο τόπος όπου κατά την Οδύσσεια οι Πελείες φέρνουν την αμβροσία στον Δία, υποχρεούμενες να διέλθουν πετώντας μέσα από τις Πλαγκτές:

«Το να έχη πέτραις κρεμασταίς, και προς αυταίς βροντάει,
μέγα το κύμα της γλαυκής ‘στην όψιν Αμφιτρίτης˙
κείναις πλαγκταίς οι μάκαρες θεοί ταις ονομάζουν.
και ουδέν πουλί ταις προσπερνά, αλλ’ ουδ’ η περιστέραις,
όπου του Δία του Πατρός την αμβροσία φέρουν».
(Οδ. Μ, 59-63).

Τα νεογέννητα τέκνα των Θεών έπρεπε με νέκταρ και αμβροσία να τραφούν. Ακόμη και τα άλογα των Θεών με αμβροσία, ως ποώδους τροφής, τρέφονταν, αυτό δηλώνει ότι και αυτά συμμετείχαν στην αθανασία.

«τ’ άλογ’ αυτού σταμάτησεν η Ήρα η λευκοχέρα˙
τα ξόδεψε και ολόγυρα ,με καταχνιά τα ζώνει,
και αμβρόσιο φύλλο εβλάστησε να βόσκουν ο Σιμόεις».(27 - 28)
(Ιλ. Ε, 775-777).

Πολλοί συνέδεσαν το πολυσήμαντο της λέξεως αμβροσία με την ποικίλη χρήση του μελιού. Πράγματι δε, φαίνεται ότι το μέλι κρύβεται υπό την έννοια της αμβροσίας
(Ύμνος στον Ερμή 562: «θεών ηδεία εδωδή». – Απόλ. Ροδ. 4, 1131).

Για τον Δία, ως παιδί, υπάρχουν ως εκ τούτου δύο παραδόσεις˙ κατά την μεν έθρεψαν αυτόν οι Πελείες με αμβροσία και νέκταρ, κατά την άλλη δε μέλισσες μέσω του μελιού. Κατά τον γερμανό μυθολόγο Roscher, η αμβροσία ήταν μυθική παράσταση του μελιού, το οποίο έπεφτε από τον ουρανό πάνω στα φυτά ως δροσιά (αερόμελι, δροσόμελι) και συνεπώς θεωρούνταν ως τροφή ουρανία ή θεία. Τρωγόταν είτε ως φυσικό μέλι είτε μεταποιημένο σε ποτό (υδρόμελι, μελίκρατο). Σε αυτό συμφωνούν οι εκφράσεις της αμβροσίας και του νέκταρος προς τα του μελιού. Χρησιμοποιήθηκαν με μεταφορική σημασία πάνω στην ηδύτητα και χάρη του λόγου ή των ποιημάτων (Ιλ. Α, 249. - Ησίοδ. Θεογ. 83. – Πίνδ. Νέμ. 3, 74 κλπ).

Ο Ίβυκος μάλιστα χαρακτηρίζει την αμβροσία ως έχουσα εννεαπλάσια γλυκύτητα από το μέλι. Σχετικώς διαβάζουμε στον Αθήναιο. (ΙΙ, 39 b):
«Ίβυκος δε φησι, την αμβροσίαν του μέλιτος κατ’ επίτασιν εναπλασίαν έχειν γλυκύτητα, το μέλι λέγων ένατον είναι μέρος της αμβροσίας κατά την ηδονήν».

Τέλος, αμβροσία καλούνταν στις θρησκευτικές τελετές ο κυκεών από νερό, λάδι και διάφορους καρπούς, όπως μνημονεύεται από τον Αθήναιο (ΧΙ, 473):
«Η δ’ αμβροσία ύδωρ ακραιφνές, έλαιον, παγκαρπία».

Αρισταίος, ο Αγροτικός Θεός

Ο Αρισταίος ήταν γιος του Απόλλωνα και της Κυρήνης, εγγονής της Ναϊάδας Κρέουσας και του θεσσαλού θεού-ποταμού Πηνειού.Τον Αρισταίο ανέθρεψαν η προγιαγιά του Γαία και οι Ώρες ή ο Κένταυρος Χείρωνας κατ’ άλλους. Στη συνέχεαι ανέλαβαν την εκπαίδευσή του οι Μούσες. Κοντά τους έμαθε την τέχνη της ιατρικής και της μαντικής. Από τις Νύμφες έμαθε την καλλιέργεια του αμπελιού και της ελιάς, πώς να φροντίζει τα μελίσσια, πώς να παρασκευάζει τυρί από το γάλα και πώς να μπολιάζει τις αγριελιές για να βγάζουν καρπό.Οι Μούσες του έδωσαν τρία ονόματα. Τον ονόμασαν Νόμιο, Αρισταίο και Αγρέα.

Σύμφωνα με τον Πλίνιο ο Αρισταίος ανακάλυψε το ελαιοπιεστήριο, ώστε να παίρνει λάδι από τον καρπό του ελαιόδεντρου.Επίσης του αποδίδονται και εφευρέσεις σχετικές με το κυνήγι, όπως οι λάκοι και τα δίχτυα.
Ο Αρισταίος, με τη σειρά του, φρόντισε όσα γνώριζε να γίνουν κτήμα των ανθρώπων.Νυμφεύτηκε την Αυτονόη, την κόρη του Κάδμου, και απέκτησε μαζί της τον Ακταίωνα.Ο Αρισταίος σχετίζεται και με τον κύκλο του Ορφέα. Σύμφωνα με το Βιργίλιο, η Ευρυδίκη, γυναίκα του Ορφέα, βρήκε τραγικό θάνατο, από δάγκωμα φιδιού, στην προσπάθειά της να ξεφύγει από τον Αρισταίο που την καταδίωκε. Οι θεοί οργίστηκαν από την πράξη του και έστειλαν επιδημία στις μέλισσές του. Εκείνος, για να μάθει την αιτία της συμφοράς του, ζήτησε τη βοήθεια της μητέρας του. Η Κυρήνη τον έστειλε στον Πρωτέα κι εκείνος του αποκάλυψε πώς οι θεοί τον τιμώρησαν για το θάνατο της Ευρυδίκης.

Όταν κάποτε ξέσπασε λοιμός στις Κυκλάδες, την εποχή του Σείριου, που έκανε πολλή ζέστη, οι κάτοικοι ζήτησαν τη βοήθεια του Αρισταίου για να απαλλαγούν από τη συμφορά. Ο Αρισταίος για να τους βοηθήσει εγκαταστάθηκε στην Κέα, όπου έχτισε μεγάλο βωμό στο Δία και πρόσφερε καθημερινές θυσίες στο Δία και στο Σείριο. Ο Δίας εισάκουσε τις προσευχές του κι έστειλε τα μελτέμια (τους δροσερούς ανέμους), για να αλλάξουν το κλίμα στο νησί. Από τότε τα μελτέμια πνέουν όταν κάνει πολλή ζέστη και καθαρίζουν την ατμόσφαιρα των Κυκλάδων.Τιμήθηκε στην Αρκαδία γιατί δίδαξε στους Αρκάδες τη μελισσοκομία, την κατεργασία του μαλλιού και την τέχνη του κυνηγιού.Επίσης τον τιμούσαν και στη Λιβύη όπου είχε φυτέψει το φυτό σίλφιον από το οποίο έπαιρναν κάποιο φάρμακο κι ένα καρύκευμα.Σύμφωνα με το Διόδωρο το Σικελιώτη ο Αρισταίος δίδαξε στη Σαρδηνία και στη Σικελία την καλλιέργεια της ελιάς. Εκεί λατρεύτηκε ως γεωργική θεότητα, προστάτης των ελαιοκαλλιεργητών.

Μην περιμένεις για την έμπνευση. Εσύ είσαι η έμπνευση!

Δυστυχώς οι περισσότεροι άνθρωποι περιμένουν να τους «έρθει» η έμπνευση και ο ενθουσιασμός για να κουνηθούν, να κάνουν το πρώτο βήμα προς το σκοπό της ζωής τους. Και μένουν εκεί παθητικά , μάταια περιμένοντας για την στιγμή που θα ανοίξουν οι ουρανοί και τους έρθει η επιφοίτηση και η όρεξη για να ανοίξουν τα φτερά τους για το ταξίδι της ζωής.

Και ενώ γνωρίζουν προς τα πού πέφτει η ανατολή, περιμένουν συνεχώς τον άνεμο να φυσήξει ούρια και βεβαίως ποτέ δεν ξεκινούν γιατί την μία κάνει κρύο, την άλλη ζέστη, την άλλη φυσάει πολύ και την παρ’ άλλη έχει άπνοια. « Όποιος δεν θέλει να ζυμώσει, δέκα χρόνια κοσκινίζει» μου έλεγε η μάνα μου κάθε φορά που έμενα άπραγος εξ αιτίας της αναβλητικότητας, της φοβίας μου και της μη εσωτερικής παρακίνησης.

Ο αετός δίνει μια στα αετόπουλα και τα γκρεμίζει από την ασφάλειας της φωλιάς τους και τα αναγκάζει να χρησιμοποιήσουν τα ταλέντα τους και τα φτερά τους για να μάθουν να πετάξουν στα ουράνια, εκεί ψηλά όπου ανήκουν και τους ταιριάζει.

Πόσο καιρό θα μείνεις ακόμα καθηλωμένος περιμένοντας κάτι να σε κινητοποιήσει, να σε αναγκάσει για να πετάξεις προς το μεγαλείο σου, προς μια ζωή που αξίζει να την ζεις; Πόσο καιρό θα περιμένεις το θαύμα να συμβεί από κάτι εξωτερικό; To να βγάλεις τον καλύτερο εαυτό σου όμως δεν είναι κάτι που το ζητάει κάποιος άλλος η στο επιβάλλει. Είναι μια εσωτερική παρόρμηση έκφρασης, είναι η ελεύθερή σου βούληση να ζήσεις σαν αετός και όχι σαν τρομαγμένο κοτόπουλο. Μέσα σου έχεις όλα τα όπλα που θα χρειαστείς για να πετάξεις. Απλώς βρες τα και δούλεψέ τα. Μην τα αφήνεις να σκουριάζουν από την αχρησία στα αμπάρια της ψυχής σου. Γυάλισέ τα. Δούλεψέ τα. Άστα να λάμψουν στην ζωή και χάραξε εσύ το που, πως, προς τα πού, πότε θα κινηθείς. Μην λογαριάζεις συνεχώς σε κάποιον άλλο να σου δώσει την ενέργεια. Εσύ την έχεις μέσα σου. Απλώς ενεργοποίησέ την.

Κανείς δεν μπορεί να σε διδάξει. Απλώς σε βοηθάει να μάθεις. Βρες ανθρώπους που με την θετικότητά τους θα σου δώσουν την δύναμη να κοιτάξεις μέσα σου. Αλλά πρέπει να είσαι έτοιμος. « Όταν ο μαθητής είναι έτοιμος, ο δάσκαλος πάντοτε παρουσιάζεται» λέει μια Κινέζικη παροιμία. Αν εσύ δεν είσαι έτοιμος, κανείς δεν μπορεί να «ξυπνήσει».

Γιατί τα λεφτά δεν είναι ΠΟΤΕ η λύση;

Μπορεί να πιστεύετε ότι λίγα χρήματα παραπάνω θα έλυναν όλα σας τα προβλήματα, αλλά δεν ισχύει. Δεν ισχύει τουλάχιστον στο βαθμό που το πιστεύετε, καθώς μπορεί τα χρήματα να έλυναν κάποια από τα προβλήματα, αλλά δεν θα τα έλυναν όλα και –σίγουρα- δεν θα έλυναν τα πιο σημαντικά.
Γιατί είναι, λοιπόν, μάταιο να εναποθέτουμε τις ελπίδες μας για μια ζωή χωρίς έννοιες σε μερικά παραπάνω ευρώ;

1.Κακιές συνήθειες
Θα πρέπει να αναρωτηθείτε, πριν ζητήσετε από τον Άγιο Βασίλη ή το αφεντικό σας, αύξηση στο μισθό σας, τι είναι αυτό που σας κάνει να ζητάτε το έξτρα εισόδημα. Αν, δηλαδή, το πρόβλημα σας είναι η κακή διαχείριση και η άλογη σπατάλη των εσόδων σας, τότε το χρέος δε θα μικρύνει με το μεγαλύτερο μισθό, αλλά αντιθέτως θα διογκωθεί. Ζητήστε λοιπόν από τον Άγιο Βασίλη, ένα καλό λογιστή που θα σας μάθει να διαχειρίζεστε σωστά τα οικονομικά σας και στη συνέχεια, αν τα πάτε καλά, κάντε και το αίτημα για εκείνο το bonus.

2.Το χρήμα δεν διορθώνει τα πάντα
Το χρήμα βοηθάει ομολογουμένως πολύ, αλλά στο 90% των περιπτώσεων δεν αρκεί. Μαζί με το κεφάλαιο χρειάζεται συχνά σκληρή δουλειά, έξυπνη προσέγγιση, πίστη και επιμονή. Δεν είναι λίγα άλλωστε τα παραδείγματα που το χρήμα ήταν μεν άφθονο, αλλά η «συνταγή» απέτυχε.

3.Αλλαγή τρόπου ζωής
Οι περισσότεροι άνθρωποι, όταν παρατηρήσουν αύξηση των εσόδων τους, δεν αργούν να κάνουν το μεγάλο βήμα προς ένα τρόπο ζωής πιο ακριβό, πιο σπάταλο και πιο πολυτελή, ακόμα κι αν ήταν απόλυτα ευχαριστημένοι με την πρότερη ζωή τους. Λίγοι είναι εκείνοι που διατηρούν την ποιότητα ζωής τους, με μικρές, μόνο, και απαραίτητες αλλαγές, αποταμιεύοντας τα περισσευούμενα για τη στιγμή που θα υπάρξει ανάγκη, αφού κύκλους κάνει η ζωή. Το χρήμα, εν ολίγοις, μεθάει και το μεθύσι, όχι μόνο δε λύνει προβλήματα, αλλά δημιουργεί μεγαλύτερα.

4.Δεν έρχεστε ποτέ αντιμέτωποι με τα προβλήματα
Τα χρήματα θα σας προσφέρουν μόνο μια επιφανειακή λύση του προβλήματος και θα αναβάλλουν -προσωρινά και μόνο- την οριστική και ουσιαστική του λύση. Η έλλειψη χρημάτων άλλωστε σπανίως είναι η πραγματική αιτία ενός προβλήματος και ποτέ δεν είναι η οριστική του λύση.

5.Είστε δυστυχείς μέσα σας
Η έννοια του shopping therapy εξυπηρετεί αποκλειστικά τον καταναλωτισμό και σε καμία περίπτωση εκείνον που το εξασκεί, ελπίζοντας να νιώσει καλύτερα. Μπορεί προσωρινά και στιγμιαία να χαρείτε για το νέο ζευγάρι παπούτσια, αλλά την επόμενη μέρα, αν όχι στο επόμενο 2ωρο, οι πραγματικές αιτίες της θλίψης σας θα επανέλθουν με την ίδια ένταση.
Αν θέλετε να επενδύσετε χρήματα επενδύστε τα σε κάποιον που θα σας βοηθήσει ουσιαστικά και αποτελεσματικά να απαλλαγείτε από τις αρνητικές σκέψεις, που σας ρίχνουν τη διάθεση και όχι σε ακόμα ένα ζευγάρι τακούνια που στο τέλος δεν θα έχετε καν τη διάθεση να λανσάρετε.

6.Δεν αξίζει το πρόβλημα τα λεφτά σας
Πολλές φορές τα χρήματα συνεισφέρουν σημαντικά στην αντιμετώπιση ενός προβλήματος, αλλά δεν είναι λίγες οι φορές που, εν τέλει, δεν αξίζει το πρόβλημα αυτή την επένδυση. Εν ολίγοις, αν το πρόβλημα δεν αξίζει να βρει τη λύση του, δεν αξίζει να χαλάτε και τα χρήματά σας σε αυτό.

7.Έχουν και οι πλούσιοι προβλήματα
Όσο κι αν θέλετε να πιστεύετε το αντίθετο και οι πλούσιοι είναι άνθρωποι και έχουν προβλήματα υγείας, σχέσεων και όλα όσα βασανίζουν τους λιγότερο προνομιούχους. Έχουν μεν περισσότερες παροχές και περισσότερα… παπούτσια για να ξεχάσουν τον πόνο τους, αλλά ο πόνος συχνά παραμένει και επιμένει, ασχέτως των ετήσιων εσόδων.

2000 Γουρούνια... και ο δαιμονο-ξορκιστής Ιησους! (Σατιρικό)

Έχοντας για γνώμονα την σκέψη, ότι οποιαδήποτε θεολογία δεν θέλει να κριθούν ελεύθερα οι σκέψεις και οι πράξεις του θεού της, είναι ύποπτη ψεύδους και καταστροφικής λατρείας, ας εξετάσουμε από κοντά, κάποια περιστατικά από την δράση του διασημότερου Ιουδαίου δαιμονο-διώκτη όλων των εποχών Ιησού, και ας δούμε κριτικά, και γιατί όχι και σατιρικά, τις πιθανές ερμηνείες των πράξεών του.

Ένα απ' τα πλέον ανεξήγητα πράγματα της ζωής του Ιησού είναι οι πολλοί δαιμονισμένοι που τον περιβάλουν. Όπου κι αν στραφεί, υπάρχει κάποιος δαιμονισμένος. Παρατηρώντας προσεκτικότερα, βλέπουμε πως στους δαιμονισμένους, που των περιστοιχίζουν, ύπαρχε κάποια διαβάθμιση δυσκολιών και συμπτωμάτων. Σε μια απλή σχετικά περίπτωση, υπάρχει π.χ. ο απλός «κουφός δαιμονισμένος», με ένα και με ένα μοναδικό δαιμόνιο! (Ματθ.9.13) Μόλις το ξόρκισε ο Ιησούς «ελάλησεν ο κωφός»! Ενώ σε μια άλλη, ο δαιμονισμένος είναι: «και κωφός και τυφλός». Μετά τον ξορκισμό κι αυτός ο παθόν, λαλούσε και έβλεπε! Ματθ. 12.2.

Ένα άλλο δαιμόνιο, είχε αδυναμία στην ραχοκοκαλιά ηλικιωμένων γυναικών! Λουκ.13.11. Όχι δεν πρόκειται για οστεοπόρωση… αλλά για ξεκάθαρο περιστατικό δαιμονο-σπονδυλίτιδας!

Υπάρχει επίσης δαιμόνιο που προτιμάει παιδιά: Ματθ.15.22. Δύσκολη περίπτωση γιατί χρειάζονται και γνώσεις παιδιατρικής. Αν μάλιστα το παιδάκι έχει και Χαναναία (εθνική) μάνα… τότε τα πράγματα περιπλέκονται. Ο Δάσκαλος Ιησούς, θα πρέπει να την δυσκολέψει κάπως, γιατί έχει άδεια εξάσκησης επαγγέλματος μόνο «για τα απολωλότα πρόβατα του Ισραήλ»! Είναι αναγκασμένος να περάσει τη μάνα από ιδιαίτερο τεστ πίστης και αντοχής στην ταπείνωση, με υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς…και αν αντέξει αφού πρώτα την αποκαλέσει «σκυλί που δέχεται να γλύψει τα ψυχούλα κάτω από το τραπέζι των υιών» του θεού Ισραηλιτών… τότε κάτι μπορεί να γίνει!

Στους ξορκισμούς, (τουλάχιστον της Καινής Διαθήκης) υπάρχει και μια πρόσθετη δυσκολία. Αυτά τα δαιμόνια, είναι πολύ κακομαθημένα… όταν δεν τα πειράζεις λένε μόνο ψέματα και βρομόλογα, αν όμως πας να τα ξεβολέψεις (ξορκίσεις) τότε τους βγαίνει κάτι σαν μανία, και τους ξεφεύγουν μόνο αλήθειας που σε αφορούν. Για όσους δεν το γνωρίζουν σημειώνω πως πρόκειται για άλλη ράτσα δαιμόνων απ΄ τα σημερινά... που βρίζουν ακατάσχετα τα θεία, και φτύνουν τους ξορκιστές τους! Έτσι και ο ξορκιστής Χριστός, που δεν ήθελε να μάθει ο κόσμος απότομα, ότι είναι υιός θεού, τα ξόρκιζε στα γρήγορα και τους έκλεινε και το στόμα: «δεν άφηνε τα δαιμόνια να λαλώσιν, επειδή (ήταν παλιοί γνωστοί και) τον γνώριζαν». Προφανώς από κάποια παλιά σεμινάρια δαιμονολογίας!

Τα δαιμόνια δεν έχουν συγκεκριμένο στέκι, μπορούν να λειτουργήσουν το ίδιο καλά και μέσα και έξω από ιερούς τόπους. Ένας μάλιστα είχε το θράσος να μπει και στη συναγωγή, όπου δίδασκε ο Δάσκαλος! Αυτό πρέπει δε να μύριζε και άσχημα, γιατί αναφέρεται και ως «πνεύμα ακάθαρτο». Μάρκ.1.26. Αυτός λοιπόν ο ευσεβής παθόν, Σάββατο μέρα και μέσα στη συναγωγή, βάζει ξαφνικά μια φωνάρα και παρ' τον κάτω να χτυπιέται και να ουρλιάζει ασταμάτητα… λέγοντας πράγματα που δεν τολμούσε να πει κανένας! Ναι, φώναζε κατάμουτρα στο Δάσκαλο: «Σε γνωρίζω ότι είσαι, ο Άγιος του Θεού»! Άκου ντροπής πράγματα! Η απόλυτη διαστροφή δηλαδή! Μεγάλο μπέρδεμα… δαίμονας που ουρλιάζει... αλήθειες! Τελικά έχουν δίκαιο, τις μεγαλύτερες αλήθειες από άσχετο στόμα τις ακούς! Δεν λένε από παιδί κι από τρελό… κάπως έτσι!

Ο Δάσκαλος όμως που (κι αυτός σαν τον Σούπερμαν) δεν ήθελε να αποκαλυφθεί η ταυτότητα του, επεμβαίνει για να μην του επιτρέψει να πει κι άλλες αλήθειες! Ο δαίμονας αυτός βέβαια, αποδεδείχθηκε πιο γρήγορο πιστόλι, γιατί πρόλαβε και αποκάλυψε ήδη την θεϊκή του ταυτότητα, (και μάλιστα ουρλιάζοντας), δεν πρόλαβε βέβαια να πει περισσότερα, κάτι είναι κι αυτό! Τι άλλο θα μπορούσε να πει ο δαίμονας δεν μπορώ να υποθέσω! Ίσως να ήθελε να μας αποκαλύψει που ήταν 18 ολόκληρα χρόνια πριν γίνει Δάσκαλος… τι ακριβώς έκανε το Άγιο πνεύμα την ημέρα της σύλληψής του… Τι απέγινε το χρυσάφι των Μάγων, ή κάποιες ασήμαντες κακοτεχνίες και οφειλές του μαραγκού πατερά του στους Ρωμαίους… πραγματικά δεν ξέρω! Το μόνο που γνωρίζω, είναι ότι ο Δάσκαλος εκνευρισμένος του είπε βούλωστο και δίνε του… ή κάπως έτσι: «Και επετίμησεν αυτό ο Ιησούς, λέγων· Σιώπα και έξελθε εξ αυτού»!

Ο δαίμονα που ήταν απ' τους σχετικά δύσκολους, τσατίστηκε, ξαναβρόντηξε κάτω το θύμα του, αλλά τελικά πείρε των ομματιών του κι έφυγε: «Και το δαιμόνιον έρριψεν αυτόν εις το μέσον και εξήλθεν απ' αυτού, χωρίς να βλάψη αυτόν παντελώς». Άλλος ένας ευχαριστημένος πελάτης!

Όπως σας είπα, το επάγγελμα του δαιμονο-διώκτη μπορεί να σε κάνει φίρμα, αλλά τελικά δεν είναι εύκολο! Ειδικά εκείνη την εποχή, που τα δαιμόνια πρέπει να είχαν κάτι σαν γενική συνέλευση στην ευρύτερη περιοχή, γιατί δεν εξηγείται αλλιώς αυτή η απίστευτη συχνότητα των εμφανίσεών τους, που ανάλογη της δεν κατέγραψε ποτέ ξανά η ιστορία. Κυριολεκτικά παντού δαίμονες! Στην Καπερναούμ (Λουκ.4.31), στην Γαλιλαία (Μαρκ.1.39) στους Γεωργιανούς (Λουκ. 8.27). Μέχρι και στα όρια της Τύρου (Μαρκ.7.24)!

Οι δαίμονες ήταν τόσοι πολλοί… που ακόμα και ένας τύπος, παντελώς άγνωστος στον Ιησού και τους μαθητές του, περιφερόταν στην ιδία περιοχή με τον Χριστό, και έκανε λέει (Μαρ. 9.38) κι αυτός εξορκισμούς με επιτυχία! Οι μαθητές παραξενεύτηκαν και το ανέφεραν στο Δάσκαλο, αλλά αυτός τους καθησύχασε λέγοντας: «Μη εμποδίζετε αυτόν». Δεν μάθαμε ποτέ τι απέγινε, ουτε ποιος ήταν. Φαίνεται πως οι ξορκισμοί είναι κληρονομικό χάρισμα. Άμα το 'χεις δεν χιάζεσαι και πολλές επαφές με τον Δάσκαλο. Κάπου τον είδε να το κάνει… και το ξεσήκωσε στα γρήγορα μ' επιτυχία!

Τελικά τέτοια ήταν η έξαρση της δαιμονο-κατάληψης, που έγινε φανερό, πως ο Δάσκαλος δε προλάβαινε μόνος του όλα τα περιστατικά! Γιατί μπορεί να μην του φαίνεται, αλλά το κάθε περιστατικό θέλει ξεχωριστό χειρισμό και χρόνο, χώρια την κούραση.

Φώναξε λοιπόν ο Δάσκαλος τους δώδεκα, και τους έμαθε να ξορκίζουν κι αυτοί δαίμονες (Λουκ.9.1). Έτσι δεκατρείς συνολικά δαιμονο-ξορκιστές, έπεσαν στη μάχη! Το μέτρο αρχικά είχε επιτυχία, αλλά μπροστά στην ραγδαία επιδημική εξάπλωση του φαινόμενου, ήταν ακόμα ανεπαρκές. Ο Δάσκαλος με εξαιρετική στρατηγική διαίσθηση, σκέφτηκε να αναβαθμίσει τις υπηρεσίες! Διάλεξε λοιπόν, όχι ένα και δυο, ουτε δώδεκα αλλά άλλους εβδομήντα δυο (72) ικανούς στα πνευματικά μαθητές του, και αφού τους έκανε μια ταχύρυθμη εξάσκηση, τους έστειλε στα γύρω χωριά, που είχε παρατηρηθεί η φοβερή έξαρση του δαιμονο-λοιμού! Μάλιστα τους έστειλε στα μέρη που επρόκειτο και ο ίδιος να πάει... για να θεραπευόσουν τα ελαφρά περιστατικά, (π.χ. μονο-δαιμονισμού) και όταν με το καλό θα κατεύθυνε και ο ίδιος, θα περιποιόταν τις δύσκολες περιπτώσεις, ανθεκτικότερων δαιμόνων. Ογδόντα πέντε (85) δαιμονο γιατροί, δρούσαν συνολικά στην περιοχή της Γαλιλαίας, για να περιορίσουν την ξαφνική αυτή δαιμονο-εισβολή!

Γι εκείνους τώρα που διατυπώνουν κάποιες αμφιβολίες για τον τελικό ρολό των 72 αυτών συνεργατών του Ιησού, στον αγώνα του κατά του πρωτοφανούς αυτού δαιμονο-λοιμού, και υπαινίσσονται ανίερη συμπαιγνία και στημένα περιστατικά δαιμονισμού… απαντάμε πως δεν γνωρίζουν, ότι οι δαιμονισμένοι μετά τον πρώτο αποδαιμονισμό τους, συχνά παρουσιάζουν επιπλοκές και υποτροπιάζουν. Αυτό το τονίζει ο ίδιος ο Δάσκαλος, λέγοντας πως αν δεν φυλαχτούν και ξανα-κρυώσουν… συγγνώμη ενδώσουν ήθελα να πω… τότε εκεί που ήταν ένα δαιμόνιο, έρχονται και θρονιάζονται επτά (Ματθ.12.45.) και όχι μόνο στρογγυλοκάθονται αλλά μουλαρώνουν κιόλας.

Είναι φυσικό λοιπόν, αυτές οι δύσκολες επιδεινώσεις, να θέλουν μια δεύτερη ευκαιρία περίθαλψης, που δεν θα μπορούσαν να την προσφέρουν οι πρωτοετείς φοιτητές της νεοσύστατης δαιμονο-διωκτικής επιστήμης! Διαφορετικά, θα μπορούσε πράγματι να τους στείλει σε τόπους όπου δεν επρόκειτο να πάει!

Μάλιστα προς επιβεβαίωση όλων των παραπάνω δυσκολιών, και επιπλοκών που αναφέραμε, υπάρχει ένα περιστατικό, που οι 12 μαθητές του, μάταια προσπαθούν να θεραπευόσουν ένα νεαρό, αλλά ο δαίμονα του 'χει κάτσει στραβά, και δεν λέει με τίποτα να ξεκουμπιστεί. Η "τσιμπίδα της πίστη" των μαθητών, είναι ακόμα μικρή, και δεν τον φτάνει. Ο πελάτης δικαιολογημένα διαμαρτύρεται. «Το παιδί μου εδώ και ώρα σφαδάζει και οι μαθητές σου δεν μπορούν να κάνουν τίποτε»! Ο Δάσκαλος αυτή τη φορά, κατ εξαίρεση χάνει την ψυχραιμία του, και τους κατσαδιάζει ψιλο-βρίζοντας: Ω γενεά άπιστος και διεστραμμένη, έως πότε θα είμαι μαζί σας και θα σας υπομένω; φέρε το παιδί σου εδώ» Λουκ.9.41.

Βεβαία η συνολική ιατρική ομάδα, είχε και τις καλές της στιγμές. Χαρακτηριστική είναι οι χαρά των 72 "πρωτοετών", που σαν χαρούμενα μαθητούδια, ανακοίνωσαν τις επιτυχίες τους λέγοντας: «Δάσκαλε και τα δαιμόνια υποτάσσονται σε μας και στ' όνομά σου»! Λουκ.10.17. Οι ξαφνική εκείνη μαζική επίθεση δαιμόνων στα χωριά της Γαλιλαίας, που τόσο είχε βοηθήσει τον θεραπευτή Δάσκαλο, να αποκτήσει όνομα, είχε σχετικά αναχαιτιστεί! Η νίκη της δαιμονο-διωκτικής πίστης, είχε προοπτικές, και μαζί της και ο νέος επίδοξος δαιμονο-διώκτης θεος, που το όνομα του "Ιησούς", έμελε να γίνει παγκοσμίως γνωστό. Και αναγάλλιασε ο Δάσκαλος και είπε… επιτέλους, δεν πήγαν χαμένα τόσα μαθήματα ξορκισμών… η κάτι τέτοιο τέλος πάντων!

Το περίεργο βέβαια με την δαιμονο-διωκτική "επιστήμη", την οποία με τόσες πολλές και ενδιαφέρουσες λεπτομερές καθιέρωσε ο μεγαλύτερος διώκτης δαιμόνων άλλων των εποχών Ιησούς, είναι ότι ακόμα μέχρι και σήμερα κανείς δεν ξέρεις πως, πότε ακριβώς, και γιατί λειτουργεί! Για όλα τα αλλά θαύματα πιστής, γνωρίζουμε ότι για να γίνεις άξιος μιας θαυματουργικής θεραπείας, κάποιος θα πρέπει να έχει ο ίδιος προσωπικά την απαραίτητη πίστη! Έτσι ο θεός ανταμείβει την πιστή με θεραπεία. Ο κανόνας όμως αυτός, όπως καταλαβαίνετε, δεν μπορεί να λειτουργήσει όταν είσαι δαιμονισμένος… γιατί ένας εκτός εαυτού δαιμονισμένος, μόνο τέτοια πιστή δεν μπορεί να εκδηλώσει! Έτσι εμφανίζεται κάτι περίεργο που μας μπερδεύει… κάποιος άλλος, συγγενής ή όχι, μπορεί αν θέλει να καταθέσει την δική του πίστη, για να θεραπευτεί ο αγαπημένος του δαιμονισμένος, ο οποίος λόγω πάθησης, είναι στον κόσμο του, και φυσικά δεν μπορεί να επιδείξει κανένα ίχνος πίστης!

Τώρα γιατί η κατάθεση πίστης από τρίτους λειτουργεί… δεν το ξέρω! Είναι κάτι σαν ψυχικό δάνειο… Αυτό που ξέρω, είναι ότι σε κάθε οικογένεια, ακόμα και σε ολόκληρη περιοχή, αν υπάρχει κάποιος που είναι πρόθυμος να καταθέτει ευχαρίστως την πιστή του για τρίτους, τότε όλα αυτά τα δύσκολα περιστατικά μπορούν να θεραπευτούν. Είναι σαν να δίνεις το βιβλιάριο υγείας σου σε κάποιο άσχετο, αλλά το ασφαλιστικό σύστημα το αποδέχεται… κάπως έτσι!

Βεβαία μη βιάζεστε, γιατί ακόμα δεν τελειώσαμε την ενδιαφέρουσα ξενάγηση μας, στο δύσκολο αυτό ιατρικό ζήτημα της δαιμονο-θεραπείας! Αυτές ήταν οι μονο-δαιμονικές περιπτώσεις (συγκρατήστε τον ιατρικό όρο). Υπάρχουν όμως και οι πολύ-δαιμονισμένοι, που ήταν πραγματικά δύσκολες περιπτώσεις, και χρειαζόταν ιδιαίτερη αυτοσυγκέντρωση και απομόνωση.

Τέτοια ήταν η περίπτωση της όμορφης αλλά και σεξουαλικά άστατης αναμαλλιασμένης Μαρίας απ' τα Μάγδαλα, που δυστυχώς οι άκρως ενδιαφέρουσες λεπτομερές της πάθησης, αλλά και της θεραπείας της, χάθηκαν κάπου... στη "μετάφραση"! Δεν ξέρουμε π.χ. την ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια, αν περιφερόταν γυμνή στους αγρούς, όπως ο συνάδελφος της απ' τα Γάδαρα, προφέροντας προωθημένες ευκαιρίες τέρψης οφθαλμών, αλλά ξέρουμε τον ακριβή αριθμό των δαιμόνων που φιλοξενούσε στο ποθητό κορμί της. Αυτή είχε επτά δαιμόνια επειδή όπως προαναφέραμε, είχε υποτροπιάσει!

Πως τα μέτρησαν; μόνο να το υποθέσουμε μπορούμε. Μια υπόθεση είναι ότι σε κάθε στεναγμό της, έβγαινε κι από ένα! Πόσα μπορεί να ήταν λοιπόν, αφού συνολικά στέναξε εφτά φορές; Άλλος τρόπος είναι… ο Δάσκαλος, ο μόνος που μπορούσε να την περιθάλψει… τα άκουγε και προφανώς τα έβλεπε κιόλας, και φυσικά τα μετράτε ένα ένα, πάνω στην δύσκολη επέμβασή του!

Αυτό που δεν μάθαμε ποτέ, είναι ποιας ιδιαίτερης κατηγορίας ήταν τα δαιμόνιά της. Αν τα δαιμόνια της είχαν ειδικότητα στην κατάληψη αισθήσεων, τότε η συγκεκριμένη Μαρία, που είχε πέντε αισθήσεις, όπως όλοι μας, πρέπει να ήταν… εντελώς αναίσθητη! Της περίσσευαν μάλιστα και δυο εφεδρικά δαιμόνια, για να καλύψουν αλλού τύπου ευαισθησίες! Ο Δάσκαλος όμως, τις τα πέταξε όλα έξω ένα μετά το άλλο. Που ακριβώς τα πέταξε; Αυτό δεν θα το μάθαμε ποτέ! Οι λεπτομερές λογοκριθήκαν από τους εχθρούς την επιστήμης... των ξορκισμών!

Αλήθεια τι απογίνονται τα δαιμόνια μετά τον εξορκισμό; Μετακινούνται ομαδικά όπως έζησαν; Μπορούν να μετακομίσουν σε άλλο σώμα; Κι αν ναι, τότε τι νόημα έχει ο εξορκισμός; Υπάρχει κάτι που τα δαιμόνια φοβούνται; Έχουν τη δυνατότητα να διαπραγματευτούν την έξοδο τους απ' το ζεστό κορμί των θυμάτων τους; Σ' αυτές τις πολύ σπουδαίες και παράξενες ερωτήσεις, θα επιχειρήσουμε να βρούμε απαντήσεις στο επόμενο διδακτικό περιστατικό της δαιμονο-διωκτικής δράσης του Ιησού, του πλέον ένδοξου ξορκιστή δαιμόνων της ανθρωπότητας!

Ναι υπάρχει ένα περιστατικό της ζωής του, πάνω στο όποιο στηρίζεται ολόκληρη η διδακτέα υλη της δαιμονολογικής επιστήμης, αφού αφήνει τεράστια περιθώρια εξαγωγής πολυτίμων συμπερασμάτων. Ας το δούμε:

Ήταν λοιπόν «Κατά το δειλινό, (ο Δάσκαλος στην Καπερναούμ και) έφεραν (τι άλλο) πολλούς δαιμονισμένους και (ο ακατάβλητος Ιησούς), εξέβαλε τα (μοχθηρά και ακάθαρτα) πνεύματα μόνο με τον λόγο του... Όταν (όμως το κακό παράγινε) είδε ο Ιησούς πολύ κόσμο να τον περιτριγυρίζει (κάτι που δεν πολυ-άντεχε ο Ιησούς… το γιατί θα το δούμε σε άλλη μελέτη μας), έδωσε εντολή να περάσουν στην απέναντι όχθη της λίμνης» Ματθ.8.16-18.

Πράγματι, άφησαν σύξυλους τους κανονικούς ανθρώπους με τους δαιμονισμένους τους στη μια μεριά της λίμνης και: «ήρθαν (ο Ιησούς και οι μαθητές του) στο απέναντι μέρος της λίμνης (Γενισαρέτ) στην περιοχή των Γαδαρηνών, εκεί (πριν ακόμα προλάβει ο Ιησούς να σηκώσει κεφάλι) αμέσως τον συνάντησε ένας άνθρωπος δαιμονισμένος... και ιδών τον Ιησούν μακρόθεν έδραμεν (έτρεξε!) και τον προσκύνησε» Μάρκ.5.6.

Όπως είπαμε, η κατάσταση ήταν αφόρητη! Παντού δαιμονισμένοι! Είχαν κάνει κατάληψη γύρο-γύρο ολόκληρη τη λίμνη! Ενώ λοιπόν αφήνει την μια μεριά της λίμνης με τους «πολλούς δαιμονισμένους»… και πάει στην άλλη μεριά της, μήπως και ξαποστάσει, ξαναπέφτει πάνω σε δαιμονισμένο![1]

«Όταν (ο δαιμονισμένος) είδε από μακριά τον Ιησού, (τι φαντάζεστε πως έκανε;) έτρεξε και τον προσκύνησε, και (σαν να μην έφτανε αυτή η ανεξήγητη τιμητική συμπεριφορά) μετά φώναξε δυνατά (μήπως και δεν το ακούσουν όλοι οι παρευρισκόμενοι). Τι είναι μεταξύ μας υιέ του θεού του υψίστου; Ορκίζω (σε θερμο-παρακαλώ) σε τον θεόν (εκτός από υιόν υψίστου, τον αποκαλεί... και θεό, μήπως και δεν κατάλαβαν τον υπαινιγμό!) μη με βασανίσεις». Μάρκος 5.7 Ή «ήρθες εδώ να μας βασανίσεις πριν την ώρα μας;» Ματθ.8.28.

Βέβαια, η σκηνοθετική συμπεριφορά του δαιμονισμένου, σε μας φαίνεται λίγο αλλοπρόσαλλη! Αλλά δεν είναι έτσι. Όπως μας διαβεβαιώνει η επιστήμη της δαιμονολογίας, η οποία αναλύει λεπτομερώς την παράξενη ψυχολογία των δαιμόνων… οι δαίμονες γουστάρουν κάπου-κάπου να βασανίζονται, και μόλις βρουν την ευκαιρία, τρέχουν να την αρπάξουν! Αντί να το βάλουν στα πόδια λοιπόν, ναι, τρέχουν προς τον βασανιστή του παρακαλώντας! Τώρα… το γιατί κανείς δεν φέρθηκε τιμητικότερα στον Ιησού, από τους ίδιους τους προαιώνιους ορκισμένους εχθρούς του, τους δαίμονες, είναι πράγματι μια απορία, που θα απασχολήσει την σχετική επιστήμη στο μέλλον! Βέβαια, αν δεχθούμε ότι οι "δαίμονες" παρ' όλα αυτά παρέμειναν πιστοί στον ρόλο τους, δηλαδή εξακολουθούσαν μονίμως να ψεύδονται... τότε μόνο με την αντιστροφή των λόγων τους, ανακαλύπτουμε ότι και οι συγκεκριμένοι δαίμονες, έκαναν πολύ σωστά την δουλειά τους... μια και ο Χριστός ούτε υιός ύψιστου ήταν, και φυσικά ούτε θεός!

Στην συνέχειά του, αυτό το δαιμονο-διωκτικό περιστατικό, (που κακώς νομίζουν κάποιοι ότι θυμίζει έντονα παραμυθάκι για μεγάλα παιδιά), ο Ιησούς παίρνει το ιατρικό ιστορικό του πελάτη. Ας ακούσουμε τις λεπτομερές: «Ρώτησε ο Ιησούς: Ποιό είναι το όνομά σου; (και ο δαίμονας απάντησε) Λεγεών, γιατί είμαστε πολλοί. (Λουκ: και τον παρακαλούσαν να μην τα επιτάξει (διατάξει) να πάνε στην άβυσσο!;). Εκεί κοντά έβοσκε ένα κοπάδι χοίρων. Παρακαλούσαν λοιπόν οι δαίμονες τον Ιησού λέγοντας: Αν είναι να μας διώξεις (είχε και τις αμφιβολίες του) στείλε μας στην αγέλη των πολλών εκείνων χοίρων που βοσκούν. (εδώ είναι που σας έλεγα, πως το περιστατικό έχει ασυνήθιστο ενδιαφέρον) Και εκείνος (ο ξορκιστής Ιησούς με την συνηθισμένη του ψυχραιμία) είπε: Πηγαίνετε. Αυτοί δε βγήκαν από τον άνθρωπο, και εισήλθαν στο κοπάδι των χοίρων. Και τότε όρμησε η αγέλη των χοίρων κατά του γκρεμού και γκρεμίστηκαν στην λίμνη και πνίγηκαν. (Μαρκ: ήταν δε οι χοίροι περί τις δύο χιλιάδες)! Οι δε βοσκοί τους έφυγαν και πήγαν στην πόλη και ανήγγειλαν τα συμβάντα. Βγήκε τότε όλη η πόλη (των Γαδαρηνών) σε συνάντηση του Ιησού και όταν τον είδαν, τον παρακάλεσαν να φύγει από την περιοχή τους. Αυτός λοιπόν μπήκε στο πλοίο και επέστρεψε»! Ματθ.8.28-34. Μάρκ. 5.1-20. Λουκ.8.26-39.

Και έζησαν αυτοί καλά και εμείς μη χειρότερα... θα πουν κάποιοι άπιστοι! Και συνεχίζω παραθέτοντας τις αιχμηρές αμφισβητήσεις τους: «Είναι ολοφάνερο ότι στην αφήγηση υπάρχουν άφθονες ετερόκλητες σκοπιμότητες, αλλά και απίστευτα ασύνδετες... γελοιότητες! Την δραματοποιημένη αυτή αγαστή συνεργασία δαιμόνων και δαιμονο-διωκτών μάγων, όπου το φανταστικό και το κωμικό σφιχταγκαλισμένα οργιάζουν, δυστυχώς ή ευτυχώς, μόνο με χιούμορ μπορούμε να την σχολιά­σουμε»! Μη δίνετε σημασία, αυτά τα λένε όσοι δεν γνωρίζουν καλά δαιμονολογία.

Βέβαια μας βάζουν κι εμάς στο λούκι του προβληματισμού: Κατ’ αρχάς, ο μεγάλος αριθμός δαιμόνων σε ένα μόνο άτομο, είναι τουλάχιστον δυσεξήγητος. Πράγματι, τι θα ανάγκαζε δύο χιλιάδες δαίμονες, ή έστω μια ολόκληρη λεγεώνα δαιμόνων, να συνωστίζονται στον εσωτερικό "χώρο" ενός μοναδικού ανθρώπινου σώματος; Κατ' αρχάς, γιατί στριμώχθηκαν όλοι εκεί; Μήπως όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι γύρω τους είχαν δαιμονο-διωκτικά φυλαχτά; Ή μήπως ήταν ασυνήθιστα "καθαροί" και "άσπιλοι" όλοι τους στην περιοχή; Και αν η περιοχή τους ήταν γεμάτη "καθαρούς"... τι εμπόδιζε τους δαίμονες να αλλάξουν περιοχή... τα ναύλα δεν είχαν, ή μήπως θα πήγαιναν με τα πόδια; Δεν ήταν ολόκληρη η γη μπροστά τους; Γιατί στριμώχθηκαν 2000 δαίμονες μέσα σε έναν μοναδικό άνθρωπο;

Γιατί δεν πήγαιναν ας πούμε στη Ρώμη... να φωλιάσουν σε κανέναν ορεξάτο παχουλό συγκλητικό, που μπορoύσε να τους ξεφαντώσει και σε κανένα τρικούβερτο όργιο. Αλήθεια… γιατί σ' ολόκληρη την αφήγηση της δαιμονολογικής Καινής Διαθήκης, δεν βρίσκουμε ουτε έναν Ρωμαίο δαιμονισμένο; Γιατί οι δαίμονες τρελαίνονται μόνο για Ισραηλίτες; Μια εξήγηση είναι ότι οι Ρωμαίοι με τόσα αρματολίκια που φοράνε δεν είναι... τόσο τραγανοί! Καλά αυτό είναι μια πρόχειρη ιδέα... Μα επιτέλους, αφού οι δαίμονες αποκαλούν τον Ιησού θεό, και τον παρακαλούν για χάρες, γιατί δεν πάνε στον Πιλάτο, να τον αποτρελάνουν προσφέροντας του τις καλύτερες υπηρεσίες;

Τι τους έπιασε λοιπόν και στριμώχθηκαν 2000 δαίμονες, μέσα σε έναν φτωχό αγροίκο, που το μόνο κακό που μπορούσε να τους προσφέρει… ήταν να κλέψει καμία κότα, ή να ασελγήσει σε καμιά... "κατσίκα"! Συγγνώμη, αλλά εξακολουθώ να μη μπορώ να φανταστώ καθόλου, τι το αξιοπόθητο έχει ένας απλός χωρικός, ώστε να τραβήξει επάνω του σαν μαγνήτης 2000 δαίμονες!

Αυτές βέβαια είναι δίκες μας πρόχειρες δαιμονο-κουβέντες... γιατί, πρέπει να το αναγνωρίσουμε αυτό, εμείς δεν έχουμε και πολύ γνώση του πράγματος. Μπορεί αυτή η δαιμονο-καταιγίδα, να ήταν πράγματι τοπική, και να ξέσπασε ειδικά στην περιοχή της δράση του Ιησού… ακριβώς για να εμποδίσει τις δοξαστικές ευκαιρίες του τρισενδόξου και υποψήφιου υιού του θεού και δαιμονο-διώκτη Χριστού! Μόνο που αν είναι έτσι, αυτό που δεν μπορώ πάλι να καταλάβω είναι, ποιος επιτέλους είναι εναντίον ποιου, αφού οποτεδήποτε ανταμώνουν οι δυο αυτοί υποτιθέμενοι θανάσιμοι εχθροί, ο Ιησούς εισπράττει τις καλύτερες δυνατές κραυγές αναγνώρισης και διαβεβαίωσης της θεότητάς του!

Βρε μήπως ήταν στημένο; Μήπως οι δαίμονες που για μας του φτωχούς αμφισβητίες έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχουν, ήταν μια εντυπωσιακή σκηνοθετική σύλληψη του συνεργείου θεοποίησης, για να αποκτήσει το κατασκλαβωμένο Ισραήλ, προοπτικές εξόδου στη νέα γη της επαγγελίας; Αναρωτιέμαι τώρα κι εγώ… μήπως;

Ας επιστρέψουμε όμως στο τελευταίο αυτό ενδιαφέρον περιστατικό, που θα μας δώσει κι αλλά στοιχειά δαιμονο-γνωσίας, για να ξανασκεφτούμε συνολικά τα δεδομένα της δαιμονο-κουβέντας μας! Πραγματικά αυτό που δεν μας εξηγείται πουθενά στο κατ εξοχήν δαιμονο-κεντρικό βιβλίο που λέγεται Καινή Διαθήκη, είναι ο λόγος για τον οποίο κάποια άτομα πάσχουν από δαιμονο-κατάληψη και άλλα όχι!

Αν οι δαίμονες προτιμούν τους αμαρτωλούς, τότε ο συγκεκριμένος άνθρωπος, που τράβηξε επάνω δυο χιλιάδες (2000) δαίμονες… πρέπει να ήταν πράγματι ένας απίστευτο κάθαρμα, που δικαιολογημένα τελικά υπέφερε όσα του έπρεπαν! Αν πάλι οι δαίμονες εισέρχονται αδιακρίτως στην ανθρώπινη ψυχή αθώων, τότε παραμένει ανεξήγητο, γιατί τόσοι πολλοί δαίμονες συνωθούνται στο σώμα ενός μόνο αθώου! Δεν υπήρχαν αρκετοί αθώοι ή μικρο-κατεργάρηδες Γαδαρινοί για να τους φιλοξενήσουν με περισσότερη ευρυχωρία; Βέβαια, το γεγονός ότι οι δαιμονισμένοι συστηματικά θεραπεύονται, χωρίς καν να ζητηθεί πίστη απ’ αυτούς, ευνοεί την δεύτερη εκδοχή, που θυμίζει περισσότερο ακούσια πάθηση και όχι ηθική υπαιτιότητα.

Τι είναι λοιπόν ένας πολυ-δαιμονισμένος άνθρωπος;
Ένας πολύ κακός ή ένας εξαιρετικά κακότυχος άνθρωπος; Οι σκεπτικιστές έχουν πάντα έναν κακό λόγο να πουν: Προφανώς η δυσνόητη αυτή εικόνα του πολυ-δαιμονισμένου, είναι ένα ακόμα εφεύρημα της ευφάν­ταστης δεισιδαιμονίας των "θεραπευτών" της Ιουδαίας. Στην προσπάθειά τους να βρουν κάποιες πειστικές εξηγήσεις για τις βαρύτερες (πολυαλγείς) ασθένειες, αυτοί οι ευφάνταστοι απατεώνες, ανακάλυψαν την από κάθε άποψη αστεία θεωρία του πολυ-δαιμονισμένου, και φυσικά, αντιστοίχως πρότειναν την θεραπεία του πολυ-εξορκισμού!

Ιδιαιτέρως αναγκαία φαινόταν η εξήγηση αυτή, στις περιπτώσεις εξαιρετικά βίαιης (σχιζοφρενούς[2]) συμπεριφοράς. Το σκεπτικό τους ήταν προφανώς απλοϊκό: ένας δαίμονας ασθενοποιεί μεν, αλλά ο ασθενής δεν είναι ιδιαίτερα βίαιος και εύκολα καταβάλλεται. Όμως οι εξαιρετικά βίαιοι (μανιοκαταθλιπτικοί ή σχιζοφρενείς) που βρίσκονται συχνότερα ή μονίμως σ’ αυτήν την κατάσταση, θα πρέπει να έχουν περισσότερο από έναν δαίμονες, που καταντούν τα άτομα αυτά ακατάβλητα, (εξαιρετικά βίαια) και άβουλα ισόβια υποχείρια δαιμόνων!

Όμως και πάλι εδώ ανεξήγητη παραμένει η συμπεριφορά του συγκεκριμένου πολυ-δαιμονισμένου ατόμου! Ενώ μέσα του χοροπηδούσαν αναρίθμητοι δαίμονες, που γνώριζαν πολύ καλά και μάλιστα το δήλωσαν, ότι ο "θεόσταλτος" Χριστός, θα τους "βασάνιζε πριν την ώρα τους" με εξορκισμό... αντί να τρέψουν το ανθρώπινο υποχείριό τους, (τον δαιμονισμένο κορμί), σε άτακτη φυγή, μακριά απ’ τον εξορκιστή τους, αυτοί σπεύδουν και τον ρίχνουν εθελουσίως, ικέτη στα πόδια του δαιμονο-κυνηγού Χριστού, αποκαλώντας τον ταυτόχρονα "υιέ του θεού", και "Θεό"! Ανεξήγητα πράγματα!!!

Η εικόνα είναι μάλλον από μόνη της πολύ παράξενη αν όχι κωμική!

Δύο χιλιάδες δαίμονες, όχι μόνο δεν ήταν σε θέση να ματαιώσουν την συνάντηση του σώματος που εξουσίαζαν με τον βασανιστικό εξορκιστή τους, αλλά ούτε καν δυσανασχετούν! Απεναντίας χωρίς κανέναν εξαναγκασμό, τρέχουν και τον «προσκυνούν» (Μάρκ.5.6) λούζοντάς τον κυριολεκτικά... όχι με ύβρεις και σαρκασμούς όπως θα ταίριαζε σε αξιοπρεπείς δαίμονες... αλλά ομοθυμαδόν τον ραίνουν με τους υψηλότερους τίτλους τιμής, που ακούστηκαν ποτέ για τον Ιησού! Βρε μήπως έχουμε την ψευδαντιπαλότητα στην πληρέστερη αποκορύφωσή της! Λέω… μήπως;

Δείτε την σαφώς σκηνοθετημένη εικόνα, που δεν ανταποκρίνεται ούτε στο πλέον επίπλαστο θεολογικό σκεπτικό της! Οι δύο υποτιθέμενοι προαιώνιοι αντίπαλοι σε αγαστή συνεργασία! Ο πολυ-δαιμονισμένος, βρώμικος και τρισάθλια ντυμένος, ή γυμνός... γονατιστός μπροστά στον Χριστό, μιλά μαζί του, προφανώς με βαριά αλλοιωμένη φωνή! Τα δαιμόνια γονατιστά μπροστά του, τον προσφωνούν «θεό» και «υιόν του θεού του υψίστου» και στο τέλος: «οι δαίμονες παρεκάλουν αυτόν», (του ζητούνε δηλαδή παρακλητικά χάρες), να τους εκβάλλει μεν, αλλά... χωρίς να "πονέσουν" πολύ!

Στην συζήτηση γνωριμίας, που με ξεκάθαρη σολομώντεια άνεση στήνει ο Ιησούς με τους δαίμονες, (αυτά για όσους διάβασαν τη μελέτη μας περί σολομωνικής) αυτοί του αποκαλύπτουν τον εξαιρετικά μεγάλο αριθμό τους, υποβάλλοντας ταυτόχρονα προτάσεις ευνοϊκότερης μετοικεσίας: «παρεκάλουν[3] αυτόν ίνα μη επιτάξει αυτοίς εις άβυσσον[4] απελθείν» Λουκ.8.31.

Δηλαδή: μη μας διατάξεις, (εμάς που τόσα καλά λόγια σου είπαμε), να πάμε στην κρύα και κατασκότεινη άβυσσο,[5] αλλά «παρεκάλουν αυτόν» (και μάλιστα μεθ’ όρκου!) «ορκίζω σε» (Μάρκ.5.7) να μας στείλεις, σε εκείνα εκεί τα τροφαντά ζεστά γουρουνάκια, που βόσκουν εκεί πέρα αμέριμνα στην λιακάδα!

Και Εκείνος, ο φιλεύσπλαχνος, που ουτε σε δαίμονες δεν χαλούσε χατίρι… δέχθηκε αμέσως... χαμογελώντας παράξενα! Πηγαίνετε είπε, κι αυτά πέταξαν προς την μεριά των γουρουνιών... φτερουγίζοντας για λίγο χαρούμενα πάνω απ’ το ηλιόλουστο λιβάδι! Τελικά, θυμήθηκαν ότι δεν ήταν πεταλούδες αλλά δαίμονες, που χρειάζονται επειγόντως ζεστό κορμί γύρω τους και ρίχτηκαν πάνω στα γουρούνια, βρήκαν ορθάνοικτα τα ρουθούνια τους και εισέβαλαν στο ζεστό κορμί τους. Όλα αυτά πρέπει να έγιναν με ξεχωριστή τάξη και χωρίς να μπερδευτούν. Από το πλήθος της προσφοράς, ξεχώρισαν στα γρήγορα ένα γουρούνι το καθένα τους, και περνώντας μέσα από τα βρώμικα γουρουνίσια ρουθούνια, βρέθηκαν να στρογγυλοκάθονται στο ζεστό ευρύχωρο εσωτερικό, δύο χιλιάδων γουρουνιών! Το γιατί οι 2000 δαίμονες που συγκατοικούσαν, δεν διάλεξαν ένα μοναδικό γουρούνι για να συνεχίσουν το κοινόβιό τους... δεν θα το μάθουμε ποτέ!



Η εικόνα αποκτά λυρισμό: Για μια στιγμή, εκεί στο Γαδαρινό λιβάδι, όλα ήταν γαλήνια! Μια παράξενη ειρήνη επικράτησε! Θεοί, δαίμονες, άνθρωποι και γουρούνια, ήταν όλοι τους ευτυχισμένοι! Τα τρισευτυχισμένα διαβολάκια, προσπαθούσαν ακόμα να πιστέψουν στην καλή τους τύχη, και να βολευτούν στην χοιρινή μονοκατοικία τους! Με ικανοποίηση διαπίστωναν, ότι με τα πονηρά παινέματά τους, είχαν μάλλον ξεγελάσει τον γιο του Γιαχβέ, τον αμείλικτο εξολοθρευτή δαιμόνων! Με αντάλλαγμα λίγα καλά λόγια, είχαν τελικά αποφύγει την σκοτεινή υγρή και πνιγηρή άβυσσο!

Ξαφνικά όμως... την ίδια διαπίστωση με τους δαίμονες έκαναν και οι ιεροσυντάκτες της Καινής Διαθήκης... και η πένα τους ανατρίχιασε... κι άρχισε να γράφει νέο τέλος για την συγκεκριμένη αναμέτρηση θεού και δαιμόνων! Η ιστορία αυτή δεν θα μπορούσε να τελειώνει έτσι... γι’ αυτό και την συμπλήρωσαν... κάνοντάς την απλά χειρότερη!

Ξαφνικά λοιπόν, (το χαμόγελο του Ιησού έγινε πλατύτερο, σχεδόν θριαμβικό) με μυστική εντολή του, τα παραγεμισμένα με δαίμονες γουρούνια, αφηνίασαν και όλα μαζί, έπεσαν στην λίμνη, όπου... τι; Πνίγηκαν; Δε νομίζω;! Γιατί, δεν πνίγονται οι δαίμονες;! Συγγνώμη... όχι βέβαια, δεν πνίγηκαν τα κακά αθάνατα δαιμόνια... αλλά τα αθώα δαιμονισμένα γουρούνια! Ξανά μπέρδεμα... πολύ κακό τέλος για την ιστορία μας!

Τέλος πάντων... η εξαιρετικά παράξενη αυτή ιστορία, δεν μπορούσε να βελτιωθεί περισσότερο, και την παράτησαν έτσι…! Με το δραματικότερο αυτό τέλος, φαινόταν τουλάχιστον ότι ο δαιμονο-κυνηγός Χριστός είχε νικήσει! Με μια παραπλανητική κίνηση, είχε ρίξει τουλάχιστον δύο χιλιάδες... αθάνατους δαίμονες... στη λίμνη! Ε, και λοιπόν;! Ε... να... όλο αυτό, αν δεν αναλυθεί και πολύ, μάλλον θα αρέσει στα "ψάρια" που θα το διαβάσουν αργότερα!

Η διασκεδαστική αυτή ιστορία, που κάνει ακόμα και τους πλέον ένθερμους πιστούς, να χαμογελάνε αμήχανα, έχει πολλές ακόμα ανέλπιστες προεκτάσεις! Μπορεί να χάθηκαν... εκατό χιλιάδες κιλά γουρουνίσιο κρέας, αλλά... δεν μπορείς να αναγκάσεις δύο χιλιάδες δαίμονες να πέσουν ταυτόχρονα στο νερό και να... βραχούν (;!) μέχρι το κόκαλο, χωρίς να θυσιάσεις κι εσύ κάτι!

Τέλος πάντων, ο παράξενος αυτός άθλος, που μόνο ο γιος του Χαλδαίου θεού Γιαχβέ, χρειαζόταν στο βιογραφικό του, δεν μπορούσε να έχει καλύτερο τέλος! Οι θεολόγοι σε πλήρη πανικό, δύο χιλιάδες χρόνια μετά, ψελλίζουν ακόμα διάφορες δικαιολογίες για τα ακριβή αίτια της ανεξήγητης μετάβασης των δαιμόνων στα γουρούνια![6] και για τον άδικο χαμό 2000 αθώων γουρουνιών!

Αυτό βέβαια που εδώ κάνει διασκεδαστική την χριστιανική δαιμονολογία, είναι η ξαφνική παραδοχή, ότι άνθρωποι και γουρούνια βρισκόμαστε στο ίδιο μενού επιλογής των δαιμόνων! Και εδώ είναι που η μηχανή αναζήτησης συμπερασμάτων τρελαίνεται! Αν μπορούν να δαιμονιστούν τα γουρούνια… τότε γιατί όχι και οι αγελάδες, τα κατσίκια και τα κοτόπουλα! Εξού και η πρόσφατη συζήτηση για τρελές αγελάδες... Λες;

Με την βιβλική αυτή περιγραφή και παραδοχή της εισόδου δαιμόνων σε γουρούνια, τα περί ενοχής και αμαρτωλότητας των δαιμονισμένων θυμάτων, χάνουν αυτόματα κάθε ίχνος σοβαρότητας, αφού φαντάζομαι... (με την θεολογία δεν μπορεί κανείς ποτέ να είναι σίγουρος), δεν υπάρχουν αμαρτωλά γουρούνια...! Μπορεί τα γουρούνια, πράγματι να ανακατεύονται με βρωμιές, αλλά απ’ ότι γνωρίζουμε... ποτέ δεν υπήρξε εντολή... που να τους το απαγορεύει!

Απ’ την άλλη, αν τον πνιγμό των γουρουνιών, δεν τον υποκίνησε μυστικά ο γιος του Γιαχβέ, για να μην του χρεώνουμε και αυθαίρετα κρίματα... τότε προκύπτει η δικαιολογημένη ερώτηση: τι είδους χάρη ήταν αυτή, που με τόσα παρακάλια και κομπλιμέντα ζήτησαν οι εντελώς χαζοί αυτοί δαίμονες, αφού το μόνο που κατάφεραν ήταν να κερδίσουν ολιγόλεπτη παράταση κατοχής κάποιου σώματος;

Όποιος κοιτάξει το περιστατικό με σκεπτικισμό, έχει την εξής διασκεδαστική εντύπωση: Οι δαίμονες θέλησαν απλά να κάνουν ένα τελευταίο χαρούμενο ομαδικό μπάνιο, φορώντας για λίγο (σαν σωσίβια) τα ζεστά παχουλά γουρουνάκια! Συμπέρασμα; Δύο χιλιάδες δαίμονες, δεν κατάφεραν να κάνουν έναν μοναδικό άνθρωπο να το βάλει στα πόδια, μπροστά από τον εξορκιστή τους, και από τους δύο χιλιάδες δαίμονες, κανείς τους δεν κατάφερε να κουμαντάρει έστω και ένα τρελαμένο γουρούνι μακριά απο τη λίμνη! Διαφορετικά γιατί όλα τους έπεσαν στην θάλασσα (άβυσσο) που τόσο πολύ οι δαίμονες ήθελαν να αποφύγουν!

Τελικά, ποιός μπορεί αλήθεια να μας εξηγήσει ικανοποιητικά την απολύτως αδικαιολόγητη και σαφώς άδικη συνέργεια του Χριστού, στην ανώφελη απώλεια δύο χιλιάδων γουρουνιών; Γιατί πληρώνουν τα ολιγόλεπτα κέφια των δαιμόνων με την ζωή τους, αυτά τα εντελώς αθώα χοιρίδια ελευθέρας βοσκής; Δεν ήταν αυτή μια ανεξήγητη σπατάλη ζωής ή τουλάχιστον... χοιρινής μπριζόλας; Ποιος θα αποζημιώσει τους χοιροβοσκούς; Μπορεί η ζωή τους ή έστω το κρέας τους, να χαρίζεται στα ολιγόλεπτα βίτσια εξορκιστών και δαιμόνων; Δηλαδή για να το καταλάβουμε καλύτερα. Αν σήμερα σε μια εκκλησία, λιβάδι ή πλατεία, ξορκίζοντας εναν δαιμονιζόμενο... πνίγαμε και λίγα γουρούνια δημοσίως, θα ήμαστε μέσα στο πνεύμα του χριστιανικού θεραπευτισμού; Και επιτέλους το πιο επίφοβο... όταν ξορκίζουν δαίμονες, πως ξέρουν ότι αυτοί δεν πάνε στα ζωντανά μας;

Βέβαια, η ερώτηση είναι θεωρητική! Γιατί ο θηριώδης θεός της Βίβλου, ο Γιαχβέ, (θεωρητικά ο ίδιος ο Ιησούς στην προανθρώπινη ζωή του) αιώνες πριν (από την ενσάρκωσή του ως Ιησούς) έκανε ότι του κατέβει σε ανθρώπους, διατάζοντας την σφαγή αθώων «νηπίων και θηλαζόντων» (Α΄Σαμ.15.3 ή Α΄ Βασιλειών 15.3) και μακαρίζοντας «εκείνους που θα συνέτριβαν στο βράχο τα παιδικά κεφάλια» (Ψαλμός 136.9 ή 137.9)... τα γουρούνια θα σκεφτόταν τώρα;!

Ποια η τύχη των ξορκιζόμενων δαιμόνων;

Για την τελική τύχη των ίδιων των μοχθηρών δαιμόνων, μόνο φήμες έχουν απομείνει! Κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι, μετά τον πνιγμό των γουρουνιών, είδαν αναταράξεις στην επιφάνεια της λίμνης, που πιστοποιούσαν την διαφυγή των δαιμόνων, γιατί τα υδάτινα ίχνη οδηγούσαν πίσω στην ακτή! Λέγεται δε, ότι δύο χιλιάδες καταμουσκεμένοι και ανατριχιασμένοι[7] απ’ το κρύο δαίμονες, βγήκαν στην ακτή των Γαδαρηνών και φτύνοντας και βρίζοντας την κακή τους τύχη, ξάπλωσαν να στεγνώσουν το πλούσιο τρίχωμά τους!

Όμως, μπορεί να σιχαίνονται το νερό και να βράχηκαν, αλλά τελικά, από την περιπέτεια αυτή, οι δαίμονες βγήκαν με ένα πολύ συγκεκριμένο όφελος. Αφού ο σπλαχνικός Ιησούς, δεν τα έστειλε στην άβυσσο... μόλις στέγνωσαν, πήραν κι αυτά ξανά τους δρόμους, αναζητώντας νεαρούς δυνατούς Γαδαρινούς και Γαδαρινές, για να τρυπώσουν στα ζεστά φιλόξενα κορμιά τους, πανέτοιμοι για νέες σαρκικές απολαύσεις! Μάλιστα σύμφωνα μ’ αυτό το σκεπτικό, ένας Γαδαρινός έγινε καλά, αλλά δύο χιλιάδες άλλοι, πρέπει να βρήκαν για τα καλά τον... διάολό τους!

Συμπέρασμα αυτής της εκδοχής, για τους ασκούμενους δαιμονο-ξορκιστές είναι: αν κάποιος ασθενής, σας δηλώσει πως μέσα του έχει χιλιάδες δαίμονες, προς θεού μην τον πειράξετε, μη τον ξορκίσετε όσο κι αν σας παρακαλάει! Ο άνθρωπος αυτός είναι κάτι σαν βόμβα (δαιμονο)διασποράς! Ο άνθρωπος αυτός, είναι μαγνήτης δαιμόνων, συλεκτήρας ακαθάρτων πνευμάτων, και ουσιαστικά αποτελεί δώρο θεού για ολόκληρη την περιοχή του! Αυτός ο ένας, ο δύσμοιρος μπορεί να υποφέρει, αλλά χιλιάδες άλλοι έχουν βρει την ησυχία τους!

Υπάρχει όμως και μια τελευταία περίπτωση, που θα ήταν κρίμα να μην την αναφέρουμε, τώρα που μπήκαμε για τα καλά στο πνεύμα της δαιμονολογίας! Υπάρχει λοιπόν και η περίπτωση, οι συγκεκριμένοι δαίμονες να μην είχαν κανένα πρόβλημα με το υγρό στοιχείο, γι αυτό και διάλεξαν τη λίμνη μονοί τους! Αυτή η υπόθεση είναι εξαιρετικά ανησυχητική, γιατί αφήνει ανοιχτή την σημαντική ερώτηση: Τι θα γινόταν αν μετά από τα πνιγμένα γουρούνια, τα δαιμόνια περνούσαν στα λαχταριστά και ολοζώντανα λιμνίσια ψάρια... θα μιλούσαμε σήμερα και για δαιμονισμένες πέστροφες;

Τελικά, η βασανιστική ερώτηση επανέρχεται: τι να απέγιναν άραγε οι δύο χιλιάδες βρεγμένοι δαίμονες; Κάποιοι ανησυχούν, μήπως εκτός από τα γουρούνια και τις πέστροφες, οι δαίμονες μπορούσαν να διατηρηθούν σαν υδρόβια κακά πνεύματα και στο λιμνίσιο νερό... και να εισχωρούν στα παραλίμνια αγριόχορτα, λουλουδάκια... και άλλα ποτιστικά και εδώδιμα! Δηλαδή… μπορεί κάποτε να μιλάμε και για δαιμονισμένα μαρούλια;

Μπορώ να παραδεχθώ ότι αυτή τη φορά, δεν προσπάθησα να συγκρατήσω ιδιαίτερα την σατυρική μου διάθεση. Αλλά και εσείς, πρέπει να αναγνωρίσετε, ότι τέτοια που είναι η αφήγηση, δεν αφήνει και πολλά περιθώρια σοβαρότητας.
--------------------

1] Ο Ματθαίος (8.28) για το ίδιο περιστατικό αναφέρει: «δύο δαιμονισμένους». Βέπετε είχαν περάσει κάποια χρόνια... και το άγιο πνεύμα δεν θυμόταν ακριβώς το περιστατικό!

[2] Στην Ελλάδα 100.000 άνθρωποι (δηλαδή ένας στους εκατό) πάσχουν από διαγνωσμένη σχιζοφρένεια κάποιου βαθμού!

[3] Ομοίως οι δαίμονες παρακαλούν τον Σολομώντα: «δεόμεθά σου, μη διατάξεις να απέλθουμε εις πέλαγος αχανές (δηλαδή άβυσσο)» Διαθήκη Σολομώντος (6)84.19.

[4] «Εκεί έπεσε Εωσφόρος ο Σατανάς εις την άβυσσο» Διαθ. Σολομώντος (10)111.9.

[5] Άβυσσος: α-βυθός, χωρίς βυθό. «Οι Ίωνες τον βυθόν βυσσόν αποκαλούν» Σουΐδας

[6] Τα δαιμονισμένα γουρούνια δεν είναι χωρίς εξήγηση! Η θρησκευτική δεισιδαιμονία του Ιουδαίων είχε δει την διαδεδομένη ασθένεια του πυρετού των γουρουνιών που προσομοιάζει σε συμπτώματα με την επιληψία ζώων και πίστεψε ότι και τα γουρούνια δαιμονίζονται! Οι συγγραφείς της Καινής Διαθήκης συμμεριζόμενοι τις δεισιδαιμονίες της εποχής τους έφτιαξαν μια ιστορία, ανάλογη με την πνευματικότητά τους!

[7] Αν δεν γνωρίζατε ότι οι δαίμονες ανατριχιάζουν, άρα έχουν τρίχωμα, τότε σας παραπέμπω στην βιβλική δήλωση «και τα δαιμόνια φρίσσουσι» επιστ. Ιακώβου.2.19. «Φρίσσω: ορθοτριχώ, ανατριχιάζω». Λεξικό Σταματάκου.