ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Ἀντιγόνη (278-314)

ΧΟ. ἄναξ, ἐμοί τοι μή τι καὶ θεήλατον

τοὔργον τόδ᾽ ἡ ξύννοια βουλεύει πάλαι.
280 ΚΡ. παῦσαι, πρὶν ὀργῆς κἀμὲ μεστῶσαι λέγων,
μὴ ᾽φευρεθῇς ἄνους τε καὶ γέρων ἅμα.
λέγεις γὰρ οὐκ ἀνεκτά, δαίμονας λέγων
πρόνοιαν ἴσχειν τοῦδε τοῦ νεκροῦ πέρι.
πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς εὐεργέτην
285 ἔκρυπτον αὐτόν, ὅστις ἀμφικίονας
ναοὺς πυρώσων ἦλθε κἀναθήματα
καὶ γῆν ἐκείνων καὶ νόμους διασκεδῶν;
ἢ τοὺς κακοὺς τιμῶντας εἰσορᾷς θεούς;
οὐκ ἔστιν. ἀλλὰ ταῦτα καὶ πάλαι πόλεως
290 ἄνδρες μόλις φέροντες ἐρρόθουν ἐμοὶ
κρυφῇ, κάρα σείοντες, οὐδ᾽ ὑπὸ ζυγῷ
λόφον δικαίως εἶχον, ὡς στέργειν ἐμέ.
ἐκ τῶνδε τούτους ἐξεπίσταμαι καλῶς
παρηγμένους μισθοῖσιν εἰργάσθαι τάδε.
295 οὐδὲν γὰρ ἀνθρώποισιν οἷον ἄργυρος
κακὸν νόμισμ᾽ ἔβλαστε. τοῦτο καὶ πόλεις
πορθεῖ, τόδ᾽ ἄνδρας ἐξανίστησιν δόμων·
τόδ᾽ ἐκδιδάσκει καὶ παραλλάσσει φρένας
χρηστὰς πρὸς αἰσχρὰ πράγμαθ᾽ ἵστασθαι βροτῶν·
300 πανουργίας δ᾽ ἔδειξεν ἀνθρώποις ἔχειν
καὶ παντὸς ἔργου δυσσέβειαν εἰδέναι.
ὅσοι δὲ μισθαρνοῦντες ἤνυσαν τάδε,
χρόνῳ ποτ᾽ ἐξέπραξαν ὡς δοῦναι δίκην.
ἀλλ᾽ εἴπερ ἴσχει Ζεὺς ἔτ᾽ ἐξ ἐμοῦ σέβας,
305 εὖ τοῦτ᾽ ἐπίστασ᾽, ὅρκιος δέ σοι λέγω,
εἰ μὴ τὸν αὐτόχειρα τοῦδε τοῦ τάφου
εὑρόντες ἐκφανεῖτ᾽ ἐς ὀφθαλμοὺς ἐμούς,
οὐχ ὑμὶν Ἅιδης μοῦνος ἀρκέσει, πρὶν ἂν
ζῶντες κρεμαστοὶ τήνδε δηλώσηθ᾽ ὕβριν,
310 ἵν᾽ εἰδότες τὸ κέρδος ἔνθεν οἰστέον
τὸ λοιπὸν ἁρπάζητε, καὶ μάθηθ᾽ ὅτι
οὐκ ἐξ ἅπαντος δεῖ τὸ κερδαίνειν φιλεῖν.
ἐκ τῶν γὰρ αἰσχρῶν λημμάτων τοὺς πλείονας
ἀτωμένους ἴδοις ἂν ἢ σεσωσμένους.

***

ΧΟΡ. Εμένα, ω βασιλιά, μέσα στο νου μου
μια συλλογή πολυώρα τριγυρίζει,
μην ίσως κι είναι από θεού το πράμα.
280 ΚΡΕ. Πάψε, πριν με τα λόγια αυτά σου ανάψεις
μέσα μου το θυμό, μήπως βρεθείς
πως είσαι ανόητος μαζί και γέρος·
γιατί δεν είναι υποφερτό ν᾽ ακούω
αυτά που λες, πως οι θεοί φροντίζουν
για τούτο το νεκρό· και για ποιό λόγο,
τάχα να τον τιμήσουν; για ευεργέτη
τον έθαφταν; αυτόν που ήρθε να βάλει
φωτιά στους γυροστηλωτούς ναούς των
και στ᾽ αφιερώματά τους και τη γη τους
ν᾽ αναποδογυρίσει και τους νόμους;
ή βλέπεις να τιμούν οι θεοί κακούργους;
Όχι, δεν είν᾽ αυτό· μα κι από πριν
290 κάποιοι μέσ᾽ απ᾽ εδώ, που μετά βίας
μ᾽ ανέχονταν, τα κρυφομουρμουρίζαν
κουνώντας μουλωχτά την κεφαλή τους·
κι ούτε εννοούσαν στο ζυγό να σκύψουν
τον τράχηλο, όπως απαιτεί το δίκιο,
και να με στρέγουν· απ᾽ αυτούς —το ξέρω
πολύ καλά— πως παρακινημένοι
και τούτοι εδώ με πλερωμή, έχουν κάμει
ό,τι έκαμαν· γιατί μες στους ανθρώπους
εύρεμα πιο κακό δε βλάστησε άλλο
απ᾽ το χρυσάφι· αυτό τις πολιτείες
φέρνει άνω κάτω· αυτό και ξεβγατίζει
τους άντρες απ᾽ τα σπίτια των· αυτό
και των δικαίων τις γνώμες ξεπλανεύει
300 κι αλλάζοντάς τις στρέφει σ᾽ αισχρές πράξεις
και κάθε ανόσιο έργο τούς μαθαίνει.
Μα αυτοί που πουλημένοι έβγαλαν πέρα
μια τέτοια δουλειά, πολύ δε θ᾽ αργήσουν
να εισπράξουν το μιστό που τους αξίζει·
μα αν μου είναι σεβαστός ο Δίας ακόμα,
καλά να ξέρεις και στο λέω μ᾽ όρκο,
πως αν δε βρείτε εκείνον πὄχει κάμει
την ταφή αυτή και δω στα μάτια εμπρός μου
δεν τον παρουσιάσετε, δε θα ᾽ναι
μόνο ο Άδης αρκετός για σας, πριν πρώτα
ζωντανοί στην κρεμάλα φανερώσετε
ποιός είχε αυτό το θράσος· κι έτσι τότε
άλλη φορά θα ξέρετε από πού
310 αξίζει να ζητά κανείς το κέρδος
και πως δεν πρέπει από παντού να θέλει
να ωφελιέται, γιατί τ᾽ άτιμα κέρδη
χαλούνε πιο πολλούς παρά που σώζουν.

Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία: 2. Αρχαϊκή εποχή (700-508 π.Χ.)

2.4.Β.iii.δ. Γνωμική ελεγεία

Γνωμικές ελεγείες, συμβουλευτικές, βιοσοφικές, ή όπως αλλιώς τις ονομάσουμε, και γράφτηκαν και σώθηκαν αρκετές. Ξεχωρίζουμε δύο, του Ξενοφάνη από την Κολοφώνα: μία όπου ο ποιητής περιγράφει τη σωστή τάξη των συμποσίων (τη γιορταστική ατμόσφαιρα, τα όμορφα λόγια, τη συγκρατημένη οινοποσία), και μία όπου συγκρίνει την ωφέλεια που έχουν οι πολιτείες από τους αθλητές με την ωφέλεια που έχουν από τους διανοούμενους, και συμπεραίνει ότι «δεν είναι δίκαιο να προτιμά κανείς τη σωματική ρώμη από την αγαθή σοφία» (απόσπ. 2 DK.).

ΘΕΟΓΝΗΣ (περ. 570-500 π.Χ.)

Στον Θέογνη από τα Μέγαρα αποδίδεται μια συλλογή από μικρές και μεγάλες ελεγείες (1400 συνολικά στίχοι), όπου καταγράφονται γνώμες, συμβουλές και διαπιστώσεις για ποικίλα θέματα, πατριωτικά, πολιτικά, κοινωνικά κλπ. Η συλλογή περιέχει και τη σφραγίδα του Θέογνη, αλλά κάποιες ιδεολογικές και άλλες διαφορές που παρουσιάζουν μεταξύ τους οι ελεγείες μάς πείθουν ότι δεν ανήκουν όλες στον ίδιο ποιητή. Έτσι, υποθέτουμε ότι στην αρχική συλλογή των τραγουδιών που είχε συνθέσει ο Θέογνης για να καθοδηγήσει ένα νεαρό του φίλο, τον Κύρνο, ήρθαν με τον καιρό να προστεθούν και ελεγείες συνθεμένες από άλλους ποιητές.

Στο σύνολό της η συλλογή χαρακτηρίζεται από συντηρητικό πνεύμα, εχθρικό προς κάθε νεωτερισμό και κοινωνική ανακατάταξη. Μπορούμε εύκολα να φανταστούμε τους αριστοκρατικούς να τραγουδούν τα τραγούδια της στα συμπόσιά τους, και η υπόθεσή μας ενισχύεται από το γεγονός ότι η συλλογή περιέχει και τέσσερις μικρούς ύμνους (στον Απόλλωνα, στην Άρτεμη κ.ά.), σαν αυτούς που ξέρουμε ότι οι αρχαίοι τραγουδούσαν πριν από κάθε συμπόσιο.

Γνωμικές ελεγείες έγραψε και ο Φωκυλίδης από τη Μίλητο (6ος π.Χ. αι.), που τα έργα του ξεκινούσαν όλα με τη σφραγίδα Καὶ τόδε Φωκυλίδεω («Κι αυτό του Φωκυλίδη»). Από τα ελάχιστα αποσπάσματα που μας έχουν σωθεί, το μεγαλύτερο, γραμμένο σε δακτυλικούς εξαμέτρους, έχει το ίδιο θέμα με τον Ἴαμβον κατὰ γυναικῶν του Σημωνίδη.

Μην κρατάς δίπλα σου ανθρώπους που εστιάζουν στην επιφάνεια

Ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός, και έχει μια ομορφιά μοναδική και αποκλειστική.

Παρατηρείστε τα μωράκια και πείτε μου, ποιος θα μιλήσει επικριτικά για ένα μωρό; Κανείς! Όλοι χρησιμοποιούν όμορφους χαρακτηρισμούς και προστατευτικούς, για ένα μωρό. Τι γίνεται όμως, όταν μεγαλώνει; Γιατί γίνεται αποδέκτης, χαρακτηρισμών και τοξικών συμπεριφορών;

Τοξικές συμπεριφορές

Τότε μπαίνει, στον κόσμο και άτυπα καλείται να υποστηρίξει τη θέση του, και την υπόστασή του. Κάνοντας εικόνα αυτή την πρόταση, θα σας πω ότι μοιάζει με την επιβίωση στη ζούγκλα. Αν είσαι απροετοίμαστος και χωρίς να έχεις μια υποψία, για το τι σε περιμένει, είναι πολύ πιθανόν, να σε φάει το λιοντάρι ή κάποιο άλλο μεγάλο αρπακτικό.

Έτσι γίνεται και στην ζωή. Οι άνθρωποι με συναισθηματική νοημοσύνη και ευαισθησία είναι εύκολο να μην προετοιμαστούν και να προστατέψουν τον εαυτό τους, από τις τοξικούς ανθρώπους. Έχουν περισσότερες πιθανότητες, να εμπλακούν σε σχέσεις, που θα τους ρουφήξουν την ενέργειά τους, νιώθοντας και ενοχές, γιατί ηχεί στα αυτιά τους ότι δεν είναι ποτέ επαρκείς, μιλώντας τις περισσότερες φορές, για μια «επάρκεια», επιφανειακή. Δηλαδή, αν ακολουθεί τα πρότυπα της αδύνατης ή του γυμνασμένου ή του προσεγμένου αισθητικά και όχι αν έχει ποιότητα στην σκέψη στην έκφραση του λόγου και στη γενικότερη τοποθέτηση στη ζωή, με αξίες.

Κοινωνική παιδεία και μόρφωση

Ζούμε σε μια εποχή, με εύκολη πρόσβαση στην πληροφορία. Ο μέσος όρος του βιοτικού και μορφωτικού επιπέδου των ανθρώπων, έχει βελτιωθεί. Οι γονείς έχουν διαφορετική τοποθέτηση, όσον αφορά την ανατροφή των παιδιών τους, συγκριτικά με τις προηγούμενες γενιές που περιορίζονταν αποκλειστικά, απλά στο να επιβιώσουν.

Η μόρφωση των παιδιών είναι μέλημα των σύγχρονων γονιών. Αλλά δυστυχώς, σε ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό, έχουμε χάσει την ουσία και σε αυτό το σημείο. Η κοινωνική παιδεία, έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα, γιατί έχει επικαλυφθεί, από την προβολή και τον εγωισμό.

Οι περισσότεροι ρωτάνε, τι σπουδάζει το παιδί σας; Σε ποια σχολή πέρασε; Και ανάλογα με την απάντηση, έρχεται και το συμπέρασμα: «Μπράβο σας! Είστε άξιοι γονείς!»

Αν τώρα αυτό το παιδί, έχει μάθει να καταδυναστεύει την ψυχή κάποιου άλλου ανθρώπου, αν έχει μάθει να κρίνει και να επικρίνει, δίχως τελειωμό, αν έχει τον πήχη του εγωισμού τόσο ψηλά, αυτά είναι αδιάφορες λεπτομέρειες για πολλούς. Εκεί όμως βρίσκεται η αλήθεια και η ουσία.

Η ανθρώπινη αξία

Από μικρή ηλικία και μέσα από το οικογενειακό περιβάλλον, θα πρέπει να μαθαίνει ο άνθρωπος, ότι η αξία της ζωής και η ουσία της, δεν έχουν ούτε κοιλιακούς, ούτε γράμμωση. Δεν φοράνε επώνυμα ρούχα, ούτε φανταχτερά παπούτσια.

Η αληθινή Ανθρώπινη Αξία, και η αδελφή της η Ουσία της Ζωής, ζουν μέσα σε ανθρώπινες ψυχές που έχουν ευαισθησίες και ανθρώπινες αδυναμίες. Ζουν μέσα σε ανθρώπους, που ξέρουν να σέβονται την ανθρώπινη ύπαρξη και επιδιώκουν την βελτίωση. Ισορροπούν, μέσα σε ένα σώμα που ξέρουν ότι είναι φθαρτό και έχουν καταλάβει από πολύ νωρίς, ότι απεριόριστη δύναμη έχει η καλλιέργεια της ψυχής.

Δεν εστιάζουν στην τελειοποίηση του σώματος. Κάπου εκεί, στρέφονται εναντίον του, όταν δέχονται, επίκριση.

Ολοένα και περισσότερες είναι οι αναφορές, γύρω από την συναισθηματική χειραγώγηση μέσα στις σχέσεις, με κριτήριο την εξωτερική εμφάνιση.

Όλο και περισσότερες γίνονται οι τοξικές σχέσεις.

Όλο και περισσότεροι άνθρωποι ανέχονται την τοξικότητα και αγνοούν την οριοθέτηση.

Τοξικότητα και επίκριση

Θέλω να απευθυνθώ, στο σημείο αυτό, στους ανθρώπους που διαβάζοντας αυτές τις γραμμές, ταυτίζονται και αναγνωρίζουν κάτι από τον εαυτό τους, στην θέση του ατόμου, που ανέχεται τοξικότητα και επίκριση, γύρω από τα κιλά ή την εξωτερική εικόνα.

Να σας κάνω μια ερώτηση: αν έχω ένα χαρτονόμισμα των πεντακοσίων ευρώ και το τσαλακώσω και το πετάξω μέσα στην τσάντα μου, θα χάσει την αξία του; Πώς θα με χαρακτηρίζατε εμένα που τσαλάκωσα και πέταξα το χαρτονόμισμα αυτό, μέσα στην τσάντα μου, με κίνδυνο να το χάσω;

Κάντε δυο βήματα πίσω και παρατηρείστε τα γεγονότα. Να είστε, ο εξωτερικός παρατηρητής του εαυτού σας και της ζωής σας.

Τι βλέπετε;

Μην βιαστείτε να δώσετε χαρακτηρισμούς. Αφαιρέστε το συναίσθημα, γιατί είπαμε είστε ένας απλός παρατηρητής. Βλέπετε πως έχετε δείξει ανεκτικότητα μέσα στη σχέση σας;

Ωραία, καλά κάνετε. Δεν απορρίπτουμε και δεν παρατάμε ανθρώπους και καταστάσεις, επειδή απλά δε συμβαδίζουν απόλυτα με εμάς.

Πίεση και συναισθηματική χειραγώγηση

Πάμε στο επόμενο βήμα: Αναγνωρίζεις σημάδια πίεσης και συναισθηματικής χειραγώγησης;

Βλέπεις αυτόν τον άνθρωπο, που αποκαλείς σχέση σου, να καλλιεργεί τις ανασφάλειες σου με απώτερο στόχο, την επιβολή του σε εσένα; Βλέπεις να μην αναγνωρίζει τα θετικά στοιχεία του χαρακτήρα σου, αλλά να υπερτονίζει ότι έχεις πάρει κιλά και σε κοιτάζει με υποτίμηση στην παραλία;

Τότε ήρθε η ώρα να αποδεχτείς ότι βρίσκεσαι μέσα σε μια τοξική σχέση και δεν είσαι εσύ ο θεραπευτής που θα αλλάξεις την τοξική συμπεριφορά του άλλου.

Η συνειδητοποίηση μιας κατάστασης είναι το πιο δύσκολο κομμάτι. Γιατί όταν κάτι δεν θέλουμε να το αντιμετωπίσουμε, τότε το καλλωπίζουμε και το καλύπτουμε. Τα κακά νέα, είναι ότι αυτή η επικάλυψη είναι παροδική, και τα καλά νέα είναι ότι, μέσα από την αντιμετώπιση των τοξικών σχέσεων, αν πάρουμε τα κατάλληλα μέτρα μπορούμε να γίνουμε ακόμα πιο δυνατοί και να χτίσουμε ουσιαστική σχέση με τον ίδιο μας τον εαυτό.

Ρώτησε τον εαυτό σου, ποιοι είναι οι αληθινοί λόγοι που σε κρατούν σε αυτή την σχέση;

Τι σημαίνει για εσένα να κάνεις τόσες προσωπικές εκπτώσεις;

Με ποιο τρόπο επιτρέπεις να σε χειραγωγούν και να ενισχύουν την ανασφάλεια σου;

Τελικά μήπως τα επιπλέον κιλά σου είναι αποτέλεσμα της συνεχούς συναισθηματικής φόρτισης που δέχεσαι;

Αν δεν είχες αυτά τα παραπάνω κιλά, άραγε τι άλλο θα μπορούσε να βρει ως μειονέκτημα για να σε επικρίνει;

Δεν θα πω τα τετριμμένα, πως η ζωή είναι για να την ζούμε όμορφα και μάθε να αγαπάς τον εαυτό σου, πρώτα εσύ και βάλε όρια στις τοξικές συμπεριφορές.

Θέλω να κλείσω αυτό το άρθρο με την ακόλουθη πρόταση: Η μοίρα μας, δεν είναι τίποτε άλλο, παρά το άθροισμα των επιλογών μας. Εστίασε την προσοχή σου στις επιλογές σου και όχι στο αν ξέρεις καλά μαθηματικά για να κάνεις το άθροισμα.

Πώς μπορούμε να επικοινωνούμε αποτελεσματικά με τον οποιονδήποτε

Δεν θα ήταν καταπληκτικό αν μπορούσατε να επικοινωνήσετε άμεσα με οποιονδήποτε θέλετε; Απλά φανταστείτε πόσο θα βελτιωνόταν η ζωή σας. Δεν θα έχετε κανένα πρόβλημα να ζητήσετε αύξηση από το αφεντικό σας. Τα οικογενειακά προβλήματα θα επιλυθούν. Θα είχατε μια υπερδύναμη! Ίσως να υπερβάλλω ελαφρώς, αλλά σίγουρα υπάρχει για τον καθένα μας ένας καλός λόγος για τον οποίο πρέπει να βελτιώσουμε τις τεχνικές επικοινωνίας μας.

Είτε το βρίσκετε εύκολο να συνδεθείτε με άτομα είτε προτιμάτε τις μικρές και σύντομες συζητήσεις, δεν έχει σημασία αν η δημιουργία άμεσης σχέσης με άλλους έρχεται φυσικά σε εσάς ή όχι. Όποια και αν είναι η κατάστασή σας, γνωρίζουμε ότι η σύνδεση με άλλους είναι απαραίτητη για την ψυχική μας ευεξία.

Αλλά αν δεν μπορείτε να επικοινωνήσετε αποτελεσματικά, δεν θα μπορείτε να συνδεθείτε. είναι τόσο απλό. Με αυτό κατά νου, σας παραθέτουμε ορισμένες επιστημονικές τεχνικές επικοινωνίας.

Τεχνικές επικοινωνίας που υποστηρίζονται από την επιστήμη

1. Να μην φαίνεστε «επικίνδυνοι»

Οι άνθρωποι είναι βιολογικά προγραμματισμένοι να είναι προσεκτικοί με τους ξένους. Ως εκ τούτου, ψάχνουμε πάντα για ενδείξεις ότι το άτομο δεν είναι «επικίνδυνο» για εμάς. Μας αρέσουν περισσότερο οι άνθρωποι που μας συμπαθούν. Πριν ακόμη ανοίξετε το στόμα σας ή συστηθείτε, χαμηλώστε το πηγούνι σας (το αντίθετο δείχνει επιθετικότητα), γείρετε το κεφάλι και χαμογελάστε και σταθείτε ή καθίστε με το σώμα σας ελαφρώς υπό γωνία.

2. Κάντε επαφή με τα μάτια

Το ζητούμενο εδώ είναι να διατηρηθεί η επαφή με τα μάτια για να συνδεθείτε με τα άλλα άτομα. Έτσι στοχεύστε να κοιτάξετε ένα άτομο για μερικά δευτερόλεπτα σε κάθε πρόταση. Θεωρείται ευκολότερο και επίσης λιγότερο απειλητικό από το να εστιάζεις για ώρα σε κάποιον.

3. Αποκαλέστε τους με το όνομά τους

Όταν συναντάτε ένα νέο άτομο, μάθετε το όνομά του και χρησιμοποιήστε το καθ’ όλη τη διάρκεια της συνομιλίας. Κάνοντας αυτό, δημιουργείτε αμέσως έναν προσωπικό δεσμό. Ακόμα κι αν δεν έχετε την ευκαιρία να πείτε το όνομά του κατά τη διάρκεια της συνομιλίας, θυμηθείτε να το χρησιμοποιήσετε καθώς τον αποχαιρετάτε.

4. Χρησιμοποιήστε παρόμοια γλώσσα

Ακούστε το στυλ και τους τύπους των λέξεων που χρησιμοποιεί το άτομο. Ο στόχος είναι να ταιριάζετε με το πρότυπο ομιλίας του. Θέλετε να φτάσετε στο μήκος κύματος του και ένας γρήγορος τρόπος να το κάνετε αυτό είναι να μιμηθείτε τον τρόπο που μιλάει. Αυτό θα σημαίνει ότι μοιάζετε και αμέσως θα γίνεται πιο οικείοι για τους άλλους.

5. Κατοπτρίστε τη γλώσσα του σώματός τους

Η αντιγραφή της γλώσσας του σώματος του άλλου ατόμου είναι μια από τις πιο αναγνωρισμένες τεχνικές επικοινωνίας που υποστηρίζονται από την επιστήμη. Αντιγράφουμε ασυνείδητα τη συμπεριφορά των ανθρώπων που μας αρέσουν. Αν αντικατοπτρίζουμε τη γλώσσα του σώματος ενός ατόμου που δεν γνωρίζουμε καλά, μπορούμε να συνδεθούμε υποσυνείδητα μαζί του.

6. Αφήστε τους να πουν την ιστορία τους

Οι συνομιλίες είναι σαν συναλλαγές. Ένα άτομο λέει το κομμάτι του και το άλλο περιμένει τη σειρά του. Πολύ συχνά, ωστόσο, το άτομο που περιμένει δεν ακούει αλλά σχηματίζει την ιστορία του, την οποία ελπίζει ότι θα είναι καλύτερη και πιο ενδιαφέρουσα από αυτή του συνομιλητή του. Σταματήστε το αυτό για την αλλαγή και αφήστε το άτομο να πει την ιστορία του, απλά ακούγοντάς το.

7. Γίνετε ένας διαισθητικός ακροατής

«Δεν ακούμε ποτέ όταν είμαστε πρόθυμοι να μιλήσουμε». – Francois de la Rochefoucauld

Όλοι γνωρίζουμε ότι πρέπει να είμαστε καλοί ακροατές, αλλά τι σημαίνει άραγε αυτό; Να μείνετε σιωπηλοί ενώ μιλάει το άλλο άτομο; Να μην διακόπτετε; Επιτρέποντάς τους να πουν την ιστορία τους όπως είπα προηγουμένως; Λοιπόν, όλα τα παραπάνω και πολλά άλλα. Οι καλές δεξιότητες ακρόασης έχουν να κάνουν με ενεργό λήψη όσων λέει το άτομο και τη διαίσθηση εάν θέλουν να επεκταθούν σε αυτό το θέμα ή να προχωρήσουν.

8. Μην υποθέσετε ότι έχουν τις ίδιες γνώσεις με εσάς

«Για να επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε όλοι διαφορετικοί στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και να χρησιμοποιήσουμε αυτήν την κατανόηση ως οδηγό για την επικοινωνία μας με άλλους». – Άντονι Ρόμπινς

Περπατάμε στις «φυσαλίδες» των πληροφοριών μας, στις σφαίρες της πραγματικότητάς μας και υποθέτουμε ότι όλοι οι άλλοι έχουν τις ίδιες γνώσεις με εμάς. Αυτό όμως δεν ισχύει. Οι άνθρωποι έχουν διαφορετικό υπόβαθρο, εκπαίδευση, κοινωνικό στάτους, ιδεολογίες και προέρχονται από διαφορετικές φυλές και πολιτισμούς. Θυμηθείτε, είμαστε όλοι άτομα με τις δικές μας μοναδικές οπτικές. Δοκιμάστε να βάλετε τον εαυτό σας στη θέση του άλλου ατόμου.

9. Να είστε «λειτουργικά» περίεργοι

Οι άνθρωποι πρέπει να αισθάνονται μοναδικοί και ξεχωριστοί. Λοιπόν, δεν είναι υπέροχο όταν ένας φίλος θέλει πραγματικά να μάθει τι έχετε κάνει; Έχετε πρωταγωνιστικό ρόλο για λίγα λεπτά και το επίκεντρο είστε εσείς. Όλοι αγαπάμε να μιλάμε για τον εαυτό μας. Δώστε σε κάποιον τον κεντρικό ρόλο για λίγο, αλλά θέστε ερωτήσεις στις οποίες θα θέλατε κι εσείς πραγματικά να απαντήσετε.

10. Αναγνωρίστε και δώστε σχόλια

«Άρχισα να σημειώνω πού το κοινό γέλασε ή χειροκρότησε ή έδωσε μεγαλύτερη προσοχή. Συνειδητοποίησα ότι μια καλή ομιλία δεν είναι μοναχική αλλά ένας διάλογος.» – Σάρα Φέργκιουσον, Δούκισσα της Υόρκης

Πώς μπορείτε να καταλάβετε εάν κάποιος αγαπημένος σας άνθρωπος ή το αφεντικό σας συνδέεται πραγματικά μαζί σας; Είναι όταν αναγνωρίζουν τι έχετε πει και παρέχουν σχόλια ανατροφοδότησης. Για παράδειγμα, μπορεί να θυμήσετε μια ιστορία κακής εξυπηρέτησης πελατών σε έναν φίλο και αντί να ανταποκριθεί λέγοντας ένα απλό “εε, οκ”, εκείνος μπορεί να πει «Αυτός ο πωλητής ήταν πολύ αγενής, δεν εκπλήσσομαι που αισθάνθηκες ενοχλημένος».

Τελικές σκέψεις

Δεν έχει σημασία αν είστε επικεφαλής μιας επιχείρησης πολλών εκατομμυρίων δολαρίων ή αν έχετε παντρευτεί και έχετε παιδιά. Οι καλές τεχνικές επικοινωνίας όχι μόνο μας επιτρέπουν να μεταδώσουμε το μήνυμά μας αλλά και να κατανοήσουμε πλήρως την οπτική γωνία των συνομιλητών μας.

Μαθήματα επιβίωσης για μικρές και μεγάλες απώλειες

Κάθε απώλεια ότι διάσταση κι αν έχει, σίγουρα δεν είναι κάτι ευχάριστο, αρχικά. Τελικά όμως;

Αντιδράσεις που συνήθως υπάρχουν στην περίοδο της απώλειας.

• Θυμός, ενοχή, άγχος, φόβος.
• Δυσκολία στον ύπνο αλλαγές στην όρεξη, σωματικές ενοχλήσεις ή αρρώστιες.
• Επιθυμία η απροθυμία να συναντήσει το άτομο φίλους ή συγγενείς, ή να γυρίσει στη δουλειά του.
• Μοναξιά, κλάμα αναδρομή στο παρελθόν.

– Θα μου ήταν αδύνατον να ζήσω χωρίς εμένα.

Πολλές φορές ξεχνάμε εμάς τους ίδιους και την πραγματική υπόσταση του «είμαι», από το πάθος μας προς κάποιον άλλον. Όταν όμως έρχεται η στιγμή του αποχωρισμού ερχόμαστε αντιμέτωποι με εμάς τους ίδιους και αυτό σημαίνει ότι ποτέ δεν πρέπει να αφήνω τον εαυτό μου, καθώς αυτός με συντροφεύει κάθε δευτερόλεπτο της ζωής μου!

– Το πένθος πονάει. Αντισταθμίζει αλλά δεν αποτρέπει. Γλυκαίνει αλλά δεν διαγράφει. Ενθαρρύνει να συνεχίσεις.

– Δεν ζούμε στην πραγματικότητα όπως είναι αλλά στην εικόνα που έχουμε εμείς γι' αυτήν.

Είναι η ιδέα που έχουμε εμείς οι ίδιοι για την πραγματικότητα που βέβαια πολλές φορές την πραγματικότητα την διαστρεβλώνουν οι προκαταλήψεις μας. Όπως και να 'χει αυτός είναι ο δικός μας τρόπος και με βάση αυτόν πορευόμαστε.

– Είμαστε εντελώς ανίκανοι να προσφέρουμε στα αγαπημένα μας πρόσωπα την προστασία που θα θέλαμε ενάντια σε κάθε κίνδυνο, σε κάθε πόνο, ενάντια στις ματαιώσεις, τον χαμένο χρόνο, τα γηρατειά και τον θάνατο.

– Ξεκινάει από το σημείο μηδέν/Αρχή ή Απόσυρση, συνεχίζει με την αντίληψη, το συναίσθημα, έπειτα την ενεργοποίηση ενέργειας, την δράση, την επαφή, τον αποχαιρετισμό και το τέλος, φτάνει πάλι πίσω στην αρχή.

Πρέπει να κρατάω επαφή με αυτή την διαδικασία. Εξαντλείται ο κύκλος και σιγά σιγά φτάνω στο σημείο του αποχαιρετισμού και της απόσυρσης. Μένω λίγο με τον εαυτό μου για να πάω πάλι από την αρχή.

– Είναι φοβερό να παραδεχτούμε πως σε κάθε απώλεια υπάρχει ένα όφελος. Ότι ο πόνος για την απώλεια θα τελειώσει αναγκαστικά με κάποιο κέρδος. Και βέβαια δεν υπάρχει απώλεια χωρίς ένα όφελος. Δεν υπάρχει απώλεια που δεν οδηγεί αναγκαστικά στην προσωπική ανάπτυξη.

– Ωριμότητα είναι να μαθαίνεις να ξεπερνάς. Και ξανά από την αρχή.

– Η ζωή αξίζει τον κόπο.

Να προσπαθείς να συνεχίζεις και να αποδέχεσαι

– Το πένθος είναι η επώδυνη φυσιολογική διαδικασία της επεξεργασίας μιας απώλειας, που αποσκοπεί στην προσαρμογή και την εναρμόνιση της εσωτερικής με την εξωτερική μας κατάστασης απέναντι σε μια νέα πραγματικότητα.

Επεξεργάζομαι το πένθος, επομένως έρχομαι σε επαφή με το κενό που άφησε η απώλεια εκείνου που δεν υπάρχει πια, αξιολογώ τη σημασία του και ξεπερνώ τον πόνο και την απογοήτευση που συνεπάγεται η απουσία του.

Να θυμάσαι για τον εαυτό σου πως:

Είστε ευπρόσδεκτοι και οι τρείς.

ΕΣΥ, ΤΟ ΓΕΛΙΟ ΣΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΔΑΚΡΥΑ ΣΟΥ.

Καθώς μεγαλώνετε, συνειδητοποιείτε ότι μερικές μάχες δεν αξίζουν τον κόπο

Καθώς περνάει ο καιρός, συνειδητοποιούμε ότι μερικές μάχες δεν αξίζουν τον κόπο. Αφήνουμε πίσω μας πολλές συζητήσεις, όνειρα που είχαμε στα νιάτα μας ακόμα και ορισμένους ανθρώπους.

Αντί να θεωρούμε αυτά τα γεγονότα ως απώλειες, θα πρέπει να τα βλέπουμε για ό,τι πραγματικά είναι: πράγματα τα οποία επενδύσαμε με πολλές ελπίδες, όμως στη συνέχεια συνειδητοποιήσαμε ότι στην πραγματικότητα δεν άξιζε να δώσουμε μάχες γι’ αυτά.

Η προσωπική ανάπτυξη, η ωρίμανση και η πορεία στη ζωή, όσο περνάει ο καιρός, μοιάζουν με την περισσότερο ή λιγότερο επιτυχημένη συναρμολόγηση ενός παζλ.

Κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης περιόδου της ζωής μας, αρκούμαστε στον να προσπαθούμε να ταιριάξουμε μεταξύ τους αταίριαστα κομμάτια του παζλ.

Μόνο ο χρόνος και η εκ των υστέρων γνώση μας κάνουν να δούμε τελικά την αλήθεια, ότι δηλαδή υπάρχουν πράγματα και άνθρωποι που ανήκουν σε χάρτες διαφορετικούς από το δικό μας.

Σας προτείνουμε να σκεφτείτε πάνω σε αυτό διαβάζοντας παρακάτω.

Μερικές φορές είναι απαραίτητο να χάσουμε τις μάχες που δεν αξίζουν τον κόπο

Κατά τα νεανικά μας χρόνια, έρχονται στο δρόμο μας πολλά πράγματα χωρίς να τα επιλέγουμε. Είναι σαν να κατεβαίνουμε έναν οργισμένο ποταμό, νευρικοί και γεμάτοι ζωή.

Ένα παράδειγμα νεανικού σφάλματος που κάνουμε είναι το να ερωτευόμαστε το πρώτο άτομο που βλέπουμε και μας συνεπαίρνει.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι το να δημιουργούμε φιλίες με ανθρώπους μονάχα επειδή τους βλέπουμε συχνά. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι αυτοί θα μπορούσαν να είναι συμμαθητές ή φίλοι φίλων. Η αποδοχή αυτών των ανθρώπων ως φίλων μοιάζει με την περίπτωση στην οποία σας σερβίρουν ένα γεύμα που τελικά δεν σας αρέσει αλλά το τρώτε για να μην απογοητεύσετε το άτομο που το μαγείρεψε.

Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου της ζωής μας, ενεργούμε έτσι επειδή έχουμε μόνο ένα στόχο: να ενταχθούμε σε μια κοινότητα, με άλλα λόγια να προσαρμοστούμε στο περιβάλλον μας.

Αυτό ακριβώς κάνουν οι έφηβοι, οι οποίοι κάνουν τα πρώτα τους βήματα στη ζωή αναζητώντας την έγκριση άλλων ανθρώπων. Αυτό περιλαμβάνει το να ακούνε ό,τι λένε οι άλλοι και να κάνουν ό,τι κάνουν οι άλλοι.

Να θυμάστε ότι οι τολμηροί άνθρωποι δεν αφιερώνουν όλες τις προσπάθειές τους σε κάτι χωρίς να παίρνουν τίποτα ως αντάλλαγμα.

Ωστόσο, καθώς μεγαλώνουμε, τα πράγματα αλλάζουν. Έρχεται μια μέρα που γινόμαστε επιλεκτικοί με τους φίλους μας ή με τις μάχες που δίνουμε -πολύ επιλεκτικοί. Με άλλα λόγια, ξέρουμε ακριβώς τι θέλουμε και ποιους δεν θέλουμε στη ζωή μας.

Ποιότητα αντί ποσότητας

Τελικά, έρχεται η μέρα που έχουμε λίγους αληθινούς φίλους αντί για πολλούς ψεύτικους.

Κοιτάζουμε πίσω ενώ αξιολογούμε τα συναισθήματά μας. Ωστόσο το σωστό είναι να ακούμε τι μας λέει η καρδιά μας, καθώς αυτό μας βοηθάει να αναγνωρίσουμε ορισμένα πράγματα. Για παράδειγμα:

Τελικά συνειδητοποιούμε ότι υπάρχουν πτυχές της ζωής που πιστεύαμε ότι ήταν ιδιαίτερα σημαντικές, όμως τώρα συνειδητοποιούμε ότι δεν ήταν.

Για παράδειγμα, αν προηγουμένως συνηθίζατε να δίνετε αξία στο να έχετε μια επιτυχημένη κοινωνική ζωή και πολλούς φίλους, τώρα εκτιμάτε τις μικρότερες ομάδες φίλων.

Αν γεμίζατε το κεφάλι σας με πολλά τρελά σχέδια, τώρα εστιάζετε σε ένα στόχο κάθε φορά.

Είναι επίσης πιθανό να δώσατε μάχες που σας άφησαν πόνο. Για παράδειγμα, ίσως θέλατε να σας αγαπήσει κάποιο άτομο, να αναγνωριστείτε από την οικογένειά σας, να δείξετε σε όλους ότι ήσασταν αρκετά καλοί…

Ωστόσο, τώρα εγκαταλείπετε αυτές τις μάχες. Αυτό συμβαίνει επειδή είστε πιο σοφοί. Επιπλέον ακολουθείτε τη διαίσθησή σας, που σας λέει να μη συνεχίσετε να δίνετε μάχες για πράγματα που σας απομακρύνουν από τον αυθεντικό εαυτό σας.

Χρειάζεται να δείξετε μόνο σε ένα άτομο ότι είστε αρκετά καλοί και αυτό το άτομο είστε εσείς. Αν ορισμένοι άνθρωποι δεν σας αγαπούν, το τελευταίο πράγμα που πρέπει να κάνετε είναι να ικετεύετε για αγάπη.

Ωριμότητα σημαίνει προσωπική εξέλιξη

Υπάρχουν μάχες που δεν αξίζουν καθόλου να δίνονται.

Το να δίνετε τέτοιου είδους μάχες είναι σαν να έρχεστε σε αντίφαση με τον εαυτό σας. Επιπλέον, είναι σαν να προσπαθείτε να κάνετε ορισμένους ανθρώπους να αλλάξουν γνώμη ή να γίνουν κάποιοι που θα θέλατε να είναι.

Όταν ωριμάζουμε, συνειδητοποιούμε ότι υπάρχουν μονοπάτια που δεν πρέπει να ακολουθήσουμε, ειδικά εκείνα τα οποία μας λένε οι άλλοι να ακολουθήσουμε, τα οποία πηγαίνουν ενάντια στην ίδια την ουσία μας.

Τελικά η προσωπική εξέλιξη συνεπάγεται το να λέμε με θάρρος τι θέλουμε και τι δεν θέλουμε, χωρίς να φοβόμαστε τι θα σκεφτούν ή θα πουν οι άλλοι.

Για να ακολουθήσουμε το δικό μας μονοπάτι, πρέπει να κόψουμε τους δεσμούς με ορισμένους ανθρώπους και να τερματίσουμε ορισμένες συνδέσεις. Αυτό σημαίνει να εγκαταλείψουμε ό,τι μας φέρνει δάκρυα και πολλές μάχες.

Αυτό το κάνουμε για να κερδίσουμε κάτι πιο σημαντικό: αξιοπρέπεια.

Δεν είναι εύκολο να κάνουμε αυτά τα προσωπικά βήματα. Για παράδειγμα, υπάρχουν ακόμα πολλοί άνθρωποι που συνεχίζουν να δίνουν αδύνατες μάχες με πράγματα που τους καταστρέφουν και μειώνουν την αυτοεκτίμησή τους.

Πώς να εγκαταλείψετε τις μάχες που δεν αξίζουν τον κόπο;

Καταρχάς, δεν πρόκειται για κάτι εύκολο. Απαιτείται μεγάλη προσπάθεια για να ξεφύγετε από αυτά τα προσωπικά πεδία μάχης.

Δυστυχώς, μερικές φορές πιστεύουμε ότι η αξιοπρεπής επιλογή είναι να συνεχίσουμε να δίνουμε μάχες για αδύνατες σχέσεις.

Για παράδειγμα, όλοι έχουμε φίλους με τους οποίους περνάμε χρόνο αλλά οι οποίοι συνεχίζουν να μας προδίδουν ξανά και ξανά. Άλλα παραδείγματα είναι τα εξής:

Λέμε στον εαυτό μας ότι, ως καλός γιος ή ξάδελφος, πρέπει να δίνουμε τα πάντα στην οικογένειά μας.

Ωστόσο πολλές από αυτές τις μάχες είναι ήδη χαμένες επειδή, όχι μόνο μας φέρνουν πόνο, αλλά και επειδή οι συγκεκριμένοι άνθρωποι δεν θα αλλάξουν ποτέ, παρόλο που εμείς πιστεύουμε το αντίθετο.

Αν και είναι οδυνηρό, μερικές φορές είναι καλύτερα να ξεκόψουμε από ορισμένους ανθρώπους στη ζωή μας και να βγούμε από αυτά τα «τοξικά περιβάλλοντα» που καταστρέφουν την αυτοεκτίμησή μας. Έχετε υπόψη σας ότι εκείνοι που σας πληγώνουν περισσότερο απλώς δεν σας αγαπούν.

Να θυμάστε ότι οι τολμηροί άνθρωποι δεν αφιερώνουν όλες τις προσπάθειές τους σε κάτι χωρίς να παίρνουν τίποτα ως αντάλλαγμα.

Αντί αυτού, είναι ικανοί να δίνουν τις μάχες που αξίζουν τον κόπο σε αυτή τη ζωή: τις μάχες για τη δική τους ευτυχία και για την ευτυχία των αγαπημένων τους προσώπων.

IMMANUEL KANT: Η καλή θέληση ως το μοναδικό κριτήριο της έντιμης συμπεριφοράς

Από όλα όσα μπορούν να νοηθούν μέσα στον κόσμο ή και έξω απ’ αυτόν δεν υπάρχει τίποτε άλλο, που να μπορεί να θεωρηθεί ως καλό χωρίς περιορισμό, εκτός από μια καλή θέληση. Ο νους, η οξυδέρκεια, η κριτική ικανότητα και όπως αλλιώς λέγονται τα ταλέντα του πνεύματος, ή το θάρρος, η αποφασιστικότητα, η επιμονή στην απόφαση, ως ιδιότητες της ιδιοσυγκρασίας, είναι αναμφίβολα από πολλές απόψεις καλές και επιθυμητές· μπορούν όμως να γίνουν κι εξαιρετικά κακές και βλαβερές, εάν δεν είναι καλή η θέληση που πρόκειται να τις χρησιμοποιήσει και που μέσα σ’ αυτή την ιδιοτυπία της ονομάζεται χαρακτήρας.

Το ίδιο συμβαίνει και με τις δωρεές της τύχης. Η δύναμη, ο πλούτος, η δόξα, ακόμα και η υγεία, η ευημερία, οι απολαύσεις, και γενικά οτιδήποτε ονομάζεται ευτυχία, εμπνέουν περηφάνια συχνά μάλιστα και έπαρση εάν απουσιάζει η καλή θέληση που θα βάλει μέτρο στην επίδρασή τους πάνω στο πνεύμα, θα υποτάξει τις πράξεις σε ένα γενικό αξίωμα και θα τις εναρμονίσει με τους γενικούς σκοπούς- ένας λογικός και αμερόληπτος θεατής που βλέπει την αδιάκοπη ευημερία ενός όντος, το οποίο δεν είναι κοσμημένο με μια καθαρή και καλή θέληση, δεν μπορεί ποτέ να ευχαριστηθεί- η καλή θέληση φαίνεται λοιπόν να είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να είναι κανείς άξιος ευτυχίας.

Μερικές ιδιότητες υποβοηθούν αυτή την καλή θέληση και διευκολύνουν το έργο της, ωστόσο δεν έχουν καμιά δική τους απόλυτη αξία, αλλά προϋποθέτουν πάντα μια καλή θέληση- αυτό περιορίζει τη μεγάλη εκτίμηση που δίκαια τρέφουμε γι αυτές τις ιδιότητες, και δεν τους επιτρέπει να θεωρούνται απόλυτα καλές. Η εγκράτεια στις ορμές και στα πάθη, η αυτοκυριαρχία και η νηφάλια σκέψη δεν είναι μόνο πολλαπλά καλές, αλλά και φαίνονται να αποτελούν ένα μέρος της εσωτερικής αξίας του προσώπου εντούτοις τους λείπουν πολλά για να θεωρηθούν απεριόριστα καλές (όσο και αν τις επαινούσαν οι αρχαίοι). Γιατί χωρίς τα αξιώματα μιας καλής θέλησης αυτές οι ιδιότητες μπορούν να γίνουν εξαιρετικά κακές- η ψυχραιμία ενός κακούργου τον καθιστά όχι μόνο πιο επικίνδυνο, αλλά και πιο αποτρόπαιο στα μάτια μας, από όσο θα τον θεωρούσαμε χωρίς αυτή την ψυχραιμία.

Η καλή θέληση δεν είναι καλή εξαιτίας όσων πετυχαίνει ή δημιουργεί, και ούτε εξαιτίας της ικανότητάς της να πραγματοποιεί έναν προτιθέμενο σκοπό, αλλά μόνο με το ότι θέλει, δηλαδή με το ότι είναι καθ’ εαυτήν καλή- και εάν ιδωθεί καθαυτή, είναι ασύγκριτα πολυτιμότερη από κάθε τι που θα μπορούσε ποτέ η ίδια να πετύχει για να ικανοποιήσει κάποια ροπή, ή έστω ακόμα και όλες μαζί τις ροπές. Αν από κάποια μεγάλη δυσμένεια της τύχης ή από ελαττωματική φυσική διάπλαση έλειπε εντελώς από αυτή τη θέληση η ικανότητα να πετύχει τους σκοπούς της· αν ακόμα και με τις πιο μεγάλες της προσπάθειες δεν κατόρθωνε τίποτα, κι έμενε μόνο η καλή θέληση (όχι βέβαια ως απλή επιθυμία, αλλά ως επιστράτευση όλων των μέσων που βρίσκονται στη διάθεσή μας): ακόμα και τότε η καλή θέληση θα έλαμπε σαν διαμάντι, που έχει μέσα του ολόκληρη την αξία του. Το εάν είναι χρήσιμη ή άκαρπη, δεν μπορεί ούτε να προσθέσει ούτε να αφαιρέσει κάτι από αυτή την αξία.

IMMANUEL KANT, Τα θεμέλια της Μεταφυσικής των ηθών

HERMANN HESSE: Τατ τβαμ ασί (Αυτό που είμαι είσαι εσύ)

«Για να καταπλήσσομαι είμαι εδώ!» λέει ένας στίχος του Γκαίτε. Με την κατάπληξη αρχίζει και με την κατάπληξη τελειώνει αυτός ο δρόμος, όμως δεν είναι δρόμος μάταιος. Όταν βλέπω ένα βρύο, ένα κρύσταλλο, ένα λουλούδι, ή όταν θαυμάζω ένα χρυσαφί σκαθάρι ή έναν συννεφιασμένο ουρανό, μια θάλασσα με τις γιγάντιες ανάσες των κυμάτων της, μια φτερούγα πεταλούδας με τη διάταξη των κρυστάλλινων πλευρών της, την πολύμορφη γραφή και διακοσμητική του σχήματός της και των διακυμάνσεων των χρωμάτων της, κάθε φορά που βιώνω με την όρασή μου ή με όποια άλλη αίσθηση του κορμιού μου ένα κομμάτι της Φύσης, όταν με τραβάει και με μαγεύει και παραδίνομαι στην ύπαρξή της και στην αποκάλυψή της, την ίδια κιόλας στιγμή έχω ήδη εγκαταλείψει και ξεχάσει όλον τον άπληστο τυφλό κόσμο της ανθρώπινης αθλιότητας. Και αντί να σκέφτομαι ή να διατάζω ή να εκμεταλλεύομαι, αντί να πολεμώ ή να οργανώνω, αυτήν τη στιγμή δεν κάνω τίποτ’ άλλο από το να «καταπλήσσομαι» όπως ο Γκαίτε, και μ’ αυτή την κατάπληξή μου έχω γίνει αδερφός όχι μονάχα του Γκαίτε και όλων των άλλων ποιητών και σοφών, όχι, έχω γίνει αδερφός και όλων των πραγμάτων που αποθαυμάζω και που τα βιώνω σαν ζωντανό κόσμο: του λεπιδόπτερου, του σκαθαριού, του σύννεφου, του ποταμού, του βουνού. Γιατί παίρνοντας το δρόμο της κατάπληξης έχω ξεφύγει για μια στιγμή από τον κόσμο των διαχωρισμών κι έχω μπει στον κόσμο της ενότητας όπου ένα πράγμα ή ένα πλάσμα λέει στο άλλο: Τατ τβαμ ασί (Αυτό που είμαι είσαι εσύ).

Μερικές φορές βλέπουμε με μελαγχολία, και μάλιστα με φθόνο, την πιο αγνή σχέση που είχαν οι προηγούμενες γενιές με τη Φύση. Όμως ας μην παίρνουμε την εποχή μας πιο σοβαρά απ’ όσο της αξίζει και ας μην παραπονιόμαστε ότι ο πιο απλός δρόμος προς τη σοφία δε διδάσκεται στα ανώτατα πνευματικά μας ιδρύματα παρά εκεί διδάσκεται το αντίθετο: η μέτρηση και η απαρίθμηση αντί για τη γοητεία, η εχεφροσύνη αντί για τη μαγεία, η εμμονή στο διαχωρισμό αντί για τη σύγκλιση σε Ένα και Έναν. Αυτές οι ανώτατες σχολές δεν είναι σχολεία διδαχής της σοφίας, είναι σχολεία της Γνώσης. Όμως σιωπηρά προϋποθέτουν την ύπαρξη αυτού που δεν τους είναι δυνατόν να διδάξουν: της ικανότητας για κατάπληξη όπως την αναφέρει ο Γκαίτε. Και τα καλύτερα πνεύματα αυτών των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων δε γνωρίζουν κανένα ευγενέστερο στόχο από το να γίνουν σκαλοπάτι για την εμφάνιση ακριβώς τέτοιων πνευμάτων όπως ο Γ καίτε και άλλοι γνήσιοι σοφοί.

ΕΡΜΑΝ ΕΣΣΕ, Αναγνωστικό

Η ΤΕΧΝΗ

Ποιο το όφελος της τέχνης; Το ερώτημα αυτό ακουγόταν συχνά στη Βρετανία τη δεκαετία του 1860 · και σύμφωνα με πολλούς σχολιαστές επικρατούσε η απάντηση: «Μηδαμινό». Η τέχνη, εξάλλου, δεν είχε συνεισφέρει τίποτε στη δημιουργία των μεγάλων βιομηχανικών πόλεων, στην ανάπτυξη των σιδηροδρόμων, στη διάνοιξη των καναλιών, στην επέκταση της αυτοκρατορίας και στο ότι η Βρετανία είχε λάβει θέση εξέχουσα μεταξύ των εθνών. Για την ακρίβεια, μάλιστα, η τέχνη φαινόταν ικανή να υποσκάπτει τις ιδιότητες που καθιστούσαν εφικτά όλα εκείνα τα επιτεύγματα· η παρατεταμένη επαφή μαζί της ενείχε κινδύνους όπως η θηλυπρέπεια, η ομφαλοσκοπία, η ηττοπάθεια, και η ποδάγρα. Το 1865 ο Τζον Μπράιτ, αντιπρόσωπος της περιφέρειας του Μπέρμιγχαμ στο κοινοβούλιο περιέγραψε σε μια αγόρευσή του τους καλλιεργημένους ως κλίκα υποκριτών που, αν ξεχώριζαν σε κάτι, ήταν ότι «μιλούν σπαστά δύο νεκρές γλώσσες, λατινικά κι ελληνικά». Εξίσου δηκτική όμως για τα οφέλη της βαθιάς μέθεξης με τη λογοτεχνία, την ιστορία και τη ζωγραφική ήταν και η άποψη ενός ακαδημαϊκού της Οξφόρδης, του Φρέντερικ Χάρρισον: «Η καλλιέργεια είναι επιθυμητή ιδιότης εις τους κριτικούς νέων βιβλίων και προσήκει εις τους επαΐοντες των belles lettres» παραδεχόταν· αλλά «στην καθημερινότητα ή στην πολιτική σημαίνει απλώς έφεσιν εις την μικρολογίαν, ροπή προς την εγωιστική μακαριότητα και ενδοιασμό την ώρα της δράσης. Ο καλλιεργημένος είναι από τα υποδεέστερα πλάσματα επί της Γης. Ουδείς εφάμιλλος αυτού στον αφελή σχολαστικισμό και εις την έλλειψιν κοινής λογικής. Ουδέν του φαίνεται ιδιαιτέρως ανεδαφικό, βρίσκει δε όφελος εις κάθε επιδίωξιν».

Όταν αυτοί οι λασπολόγοι πρακτικιστές αναζητούσαν έναν ιδανικό εκφραστή των πολλών ελαττωμάτων της τέχνης, ήταν σχεδόν αδύνατον να βρουν στο λογοτεχνικό στερέωμα της Βρετανίας στόχο πιο ελκυστικό από τον ποιητή και κριτικό Μάθιου Άρνολντ. Δίδασκε ποίηση στην Οξφόρδη και είχε υπογράψει αρκετά τομίδια με μελαγχολικούς στίχους που εκτιμούνταν από ένα στενό κύκλο διανοουμένων. Και σαν να μην αρκούσε η συνήθειά του να περιφέρεται στο Λονδίνο κρατώντας ένα μπαστούνι με ασημένια μύτη, ο Άρνολντ μιλούσε με φωνή λεπτή και σιγανή, άφηνε φαβορίτες ιδιόμορφα μακρόστενες, χτένιζε τα μαλλιά του με χωρίστρα στη μέση και, άκουσον άκουσον, είχε το θράσος να πετάει διαρκώς σπόντες, σε διάφορα άρθρα του στις εφημερίδες ή σε ομιλίες ενώπιον ακροατηρίου, ότι η τέχνη μπορούσε να είναι από τις σημαντικότερες ασχολίες στη ζωή -και μάλιστα σε μια εποχή κατά την οποία, γεγονός πρωτόγνωρο στη Ιστορία, μπορούσες να διανύσεις σ’ ένα πρωί την απόσταση από το Λονδίνο ως το Μπέρμιγχαμ, και στην οποία η χώρα έφερε επάξια τον τίτλο «εργαστήριο του κόσμου».

Η Daily Telegraph, σθεναρός υπέρμαχος της βιομηχανίας και της μοναρχίας, εξαπέλυε μύδρους εναντίον του. Τον κατηγορούσε ως «κομψευόμενο μεμψίμοιρο» και ως «πρωθιερέα του πείθειν μετά τακτ», χλευάζοντάς τον ότι ήθελε να εκμαυλίσει τους δουλευτήδες και προσγειωμένους πολίτες, ώστε «να παραγκωνίσουν τα καταστήματα και τα καθήκοντά τους προκειμένου να άδουν άσματα, να απαγγέλλουν ποιήματα και να αναγιγνώσκουν δοκίμια».

Ο Άρνολντ δεχόταν αγόγγυστα τις λοιδορίες, ώσπου το 1869 τον εξώθησαν να γράψει ένα ολόκληρο βιβλίο όπου εξηγούσε μεθοδικά σε τι πίστευε ότι ωφελούσε η τέχνη και για ποιους ακριβώς λόγους θεωρούσε ότι είχε να παίξει σημαντικό ρόλο στη ζωή – ακόμη και της γενεάς εκείνης που είχε την τιμή να ανακαλύψει την πτυσσόμενη ομπρέλα και την ατμομηχανή.

Το έργο του culture and Anarchy *[Πνευματική καλλιέργεια και αναρχία] ξεκινούσε παραθέτοντας μερικές από τις κατηγορίες που είχαν εναποτεθεί στο κατώφλι της τέχνης. Στα μάτια πολλών, έλεγε, η τέχνη δεν ήταν παρά «ένα αρωματικό βάλσαμο για τις ανθρώπινες δυστυχίες, μια θρησκεία που εμφυσά στους πιστούς της πνεύμα εξεζητημένης αδράνειας, ωθώντας τους να αρνηθούν τη συμμετοχή τους στο ξερίζωμα των κακών. Συχνά συνοψίζεται ως μη έχουσα πρακτικό αντίκρισμα ή -προς επίρρωσιν μιας οικείας λέξεως ορισμένων επικριτών- ως φληνάφημα».

Μόνο που η τέχνη στις ανώτερες στιγμές της, υποστήριζε ο Άρνολντ, δεν ήταν έργο «λαπάδων»· ήταν ένα μέσο που μπορούσε να προσφέρει λύσεις στις βαθύτερες εντάσεις και αγωνίες της ζωής. Όσο αιθεροβάμονες και αν θεωρούσαν τους καλλιτέχνες «οι λεοντιδείς της Daily Telegraph», η τέχνη ήταν απολύτως ικανή να προσφέρει ερμηνείες και απαντήσεις στα μεγάλα ζητήματα της ύπαρξης.
Αναλογιστείτε το έργο οποιουδήποτε σπουδαίου καλλιτέχνη, πρότεινε ο Άρνολντ και θα δείτε ότι χαρακτηρίζεται (άμεσα ή έμμεσα) από «την επιθυμία να εξαλείψει τα ανθρώπινα σφάλματα, να καθάρει την ανθρώπινη σύγχυση και να απαλείψει την ανθρώπινη δυστυχία». Σε κάθε σπουδαίο θεράποντα της τέχνης, έλεγε, είναι βαθιά ενσταλαγμένη «η βλέψις ν’ αφήσει τον κόσμο καλλίτερον από ό,τι τον ηύρε». Ορισμένοι μπορεί να μην ενσωματώνουν την επιδίωξη αυτή σε κάποιο αναφανδόν πολιτικό μήνυμα, ίσως να μην αντιλαμβάνονται καν ότι την καλλιεργούν, ωστόσο το έργο τους περιέχει πάντοτε σχεδόν μια διαμαρτυρία για την κατάσταση των πραγμάτων και επομένως την προσπάθειά τους να αναμορφώσουν τις αντιλήψεις μας· συνιστά μια απόπειρα να μας εκπαιδεύσουν, ώστε να διακρίνουμε την ομορφιά και να κατανοούμε τον πόνο, ή ακόμη να αναζωπυρώσουν τις ευαισθησίες ας, να διαπλάσουν την ικανότητά μας να συναισθανόμαστε την κατάσταση των άλλων και να μας κάνουν, μέσω της θλίψης ή του γέλιου να βρούμε μια νέα ισορροπία στις αντιλήψεις μας περί ήθους. Ο Άρνολντ ολοκλήρωνε τα επιχειρήματά του με ένα απόφθεγμα στο οποίο βασίζεται και όλο το κεφάλαιο που διαβάζετε τώρα. Η τέχνη, έλεγε, είναι «η κριτική της ζωής».

Σε ποιες σκέψεις μας ωθεί η φράση αυτή; Κατ’ αρχάς στην προφανή, ότι η ζωή αποτελεί φαινόμενο που χρήζει κριτικής· και κατ’ επέκταση ότι εμείς οι άνθρωποι, ως έκπτωτα πλάσματα, κινδυνεύουμε διαρκώς να λατρέψουμε κίβδηλους θεούς, αδυνατούμε να κατανοήσουμε τον εαυτό μας, παρερμηνεύουμε τη συμπεριφορά των άλλων, γινόμαστε ολοένα και λιγότερο παραγωγικοί με τα άγχη ή τις επιθυμίες μας και ξεχνάμε ακόμη και ποιοι είμαστε με τη ματαιοδοξία και με τα λάθη μας. Κατά δεύτερον, μας ωθεί στη σκέψη ότι τα έργα τέχνης που μας γοητεύουν -μυθιστορήματα, ποιήματα, θεατρικά έργα, πίνακες ή ταινίες- είναι ικανά, με χιούμορ ή με σοβαρότητα, να λειτουργούν ως πλάγια μέσα για να κατανοήσουμε την κατάστασή μας. Μπορεί μάλιστα να μας καθοδηγούν στην εξεύρεση μιας γνησιότερης, αδέκαστης, ευφυέστερης κατανόησης του κόσμου.

F.Pessoa: ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ ΝΑ ΟΝΕΙΡΕΥΕΣΑΙ ΚΑΛΑ

Να αναβάλλεις τα πάντα. Ποτέ δεν πρέπει να κάνουμε σήμερα ό,τι μπορούμε μια χαρά να αμελήσουμε να κάνουμε κι αύριο.

Δεν είναι καν ανάγκη να κάνουμε οτιδήποτε, ούτε σήμερα ούτε αύριο.

Μη σκέφτεσαι ποτέ αυτό που πρόκειται να κάνεις. Μην το κάνεις.

Να ζεις τη ζωή σου. Όχι να ζει αυτή εσένα.

Μέσα στην αλήθεια και το σφάλμα, μέσα στην απόλαυση και την πλήξη, να είσαι αυτό που πραγματικά είσαι. Ο μόνος τρόπος να τα καταφέρεις είναι να ονειρεύεσαι, γιατί η πραγματική ζωή σου, η ανθρώπινη ζωή σου, είναι αυτή που όχι μόνο δεν ανήκει σε σένα, αλλά ανήκει στους άλλους. Θα αντικαταστήσεις λοιπόν τη ζωή με το όνειρο, και η μόνη σου φροντίδα θα είναι να ονειρεύεσαι στην εντέλεια. Σε καμιά απ’ τις πράξεις της πραγματικής ζωής, απ’ τη γέννηση ως το θάνατο, δεν ενεργείς στ’ αλήθεια εσύ: ενεργούν άλλοι πάνω σου. Δεν ζεις· απλώς σε ζουν.

Γίνε στα μάτια των άλλων μια αλλόκοτη σφίγγα. Κλείσου, χωρίς όμως να βροντήξεις την πόρτα πίσω σου, μέσα στον φιλντισένιο πύργο σου. Κι αυτός ο φιλντισένιος πύργος είσαι εσύ ο ίδιος.

Κι αν έρθουν και σου πουν πως όλα αυτά είναι ψεύτικα και παράλογα, μην πιστέψεις τίποτα. Αλλά μην πιστέψεις ούτε αυτά που σου λέω, γιατί δεν πρέπει να πιστεύουμε σε τίποτα.

Να περιφρονείς τα πάντα, αλλά με τέτοιον τρόπο που αυτή η περιφρόνηση να μη σ’ ενοχλεί. Μην πιστέψεις ότι η περιφρόνησή σου σε καθιστά ανώτερο. Όλη η τέχνη της ευγενούς περιφρόνησης βρίσκεται εκεί.

FERNANDO PESSOA, Εγώ και οι “άλλοι”

Σέξτος ο Εμπειρικός: Πώς μπορώ να είμαι ευτυχισμένος;

Διότι αυτός που έχει τη γνώμη ότι κάτι είναι εκ φύσεως καλό ή κακό βρίσκεται σε διαρκή ταραχή: όταν του λείπουν αυτά που θεωρεί πως είναι καλά, πιστεύει ότι τον καταδιώκουν τα εκ φύσεως κακά, και κυνηγάει, όπως νομίζει, αυτά που είναι αγαθά – όταν πάλι αποκτήσει αυτά που θεωρεί αγαθά, πέφτει σε ακόμη μεγαλύτερη ταραχή, από την παράλογη και πέρα από κάθε μέτρο έπαρσή του και από φόβο μήπως αλλάξουν τα πράγματα κάνει τα πάντα για να μη χάσει αυτά που θεωρεί αγαθά. Απεναντίας, αυτός που δεν ορίζει με βεβαιότητα ποια είναι εκ φύσεως καλά ή κακά ούτε αποφεύγει ούτε επιδιώκει κάτι με ζήλο, μένει γι’ αυτό ατάραχος. Έτσι λοιπόν και οι Σκεπτικοί είχαν την ελπίδα ότι θα αποκτήσουν την αταραξία, κρίνοντας οριστικά την αναντιστοιχία μεταξύ των αντικείμενων της αίσθησης και των αντικειμένων της σκέψης, καθώς όμως δεν κατάφεραν να το επιτύχουν κατέληξαν στην εποχή με τη σειρά της η αταραξία ακολούθησε ως σύμπτωμα την εποχή, όπως η σκιά ακολουθεί το σώμα.

Σέξτος ο Εμπειρικός, Πυρρώνεια Υποτυπώσεις, Ι,27 και Ι,29

Ο Σέξτος Εμπειρικός ήταν γιατρός και έζησε τον 2ο-3ο αιώνα μ.Χ. Τα ιατρικά του έργα έχουν χαθεί, σώζονται όμως σε τρία βιβλία οι Πυρρώνειαι Υποτυπώσεις,όπου περιέχονται μια γενική έκθεση του Σκεπτικισμού και αντιλήψεων άλλων φιλοσοφιών. Οι ανασκευές αυτές υπάρχουν και στα έργα αυτού Προς δογματικούς, Προς ηθικούς, Προς μαθηματικούς. Ιδρυτής του σκεπτικισμού είναι ο Πύρρων ο Ηλείος, σύγχρονος του Αριστοτέλη. Αυτός δίδασκε πως η αληθινή φύση των πραγμάτων δε φανερώνεται σε μας και αμφισβητούσε τη δυνατότητα ορθής γνώσης, συνεπώς και ορθής πράξης. Υποστήριζε ότι για όλα τα θέματα υπάρχουν λόγοι αντίθετοι και ισοδύναμοι («ισοσθένεια»).

Εποχή: η «εποχή» ορίζεται από τους Σκεπτικούς ως διακοπή ή αναστολή της κρίσης. Χαρακτηρίζεται από τη μη συναίνεση ή συγκατάθεση σε δογματικές θέσεις που σχετίζονται με το πρόβλημα της δυνατότητας της γνώσης.

ΟΡΑΤΙΟΣ: Τα Θέλγητρα της Φύσης

Σοφός ο θεός καλύπτει με σκοτεινή νύχτα (βαθύ σκοτάδι) την

έκβαση του μέλλοντος χρόνου και γελάει αν ο θνητός (ο άνθρωπος)

τρέμει (αγωνιά) πέραν του θεμιτού.

Να θυμάσαι να τακτοποιείς (να διευθετείς, να ρυθμίζεις) το

παρόν δίκαιος (με δικαιοσύνη, με αμεροληψία, με απάθεια)· τα

λοιπά φέρονται δίκην ποταμού (με τον τρόπο του ποταμού), ο

οποίος άλλοτε γλιστράει ήρεμα (γαλήνια) δια μέσου της πεδιάδας

στο Ετρουσκικό πέλαγος,

άλλοτε πέτρες περιφαγωμένες (μισοτριμμένες) και ξεριζωμένα

δέντρα και κτήνη και σπίτια κυλάει (παρασύρει) μαζί με τη βουή

των βουνών και του γειτονικού δάσους, όταν φοβερός κατακλυσμός (δεινή νεροποντή)

φουσκώνει τους ήσυχους ποταμούς.

Κύριος του εαυτού του (ευτυχής) και χαρούμενος περνάει τη ζωή του

εκείνος που μπορεί κάθε μέρα να έχει ειπεί: έζησα· αύριο

ας σκεπάσει ο Πατήρ (ο Δίας) τον ουρανό είτε με μαύρο σύννεφο

είτε με λαμπρό ήλιο·

δεν θα κάμει όμως μάταιο (ανώφελο) ο,τιδήποτε (το κάθε τι)

που ανήκει στο παρελθόν, ούτε θα μεταβάλλει ούτε θα κάμει αγέννητο,

ό,τι μια φορά ο χρόνος που φεύγει το πάρει μαζί του.

Η τύχη που χαίρεται σε δύσκολο έργο και που επιμένει να

παίζει ασυνήθιστο (παράδοξο) παιχνίδι αλλάζει (εναλλάσσει) τις

αβέβαιες τιμές, άλλοτε σε μένα ευμενής, άλλοτε σε άλλον.

Επαινώ την τύχη που παραμένει· αν σείει (κουνάει) τα γρήγορα

φτερά (της), αποδίδω όσα έχει δώσει, και περικαλύπτομαι με την

αρετή (μου) και ζητώ την έντιμη πενία χωρίς προίκα.

Δεν είναι δικό μου έργο, αν το κατάρτι του πλοίου μουγκρίζει (τρίζει)

από τις θύελλες του Λίβα, να τρέχω σε οικτρές δεήσεις και

να συναλλάσσομαι (να δίνω σε αντάλλαγμα) με αναθήματα (τάματα) στους θεούς,

για να μην προσθέσουν πλούτη στην άπληστη (ακόρεστη)

θάλασσα τα Κύπρια και τα Τύρια εμπορεύματα.

Τότε εμένα με την βοήθεια δίκωπου σκάφους (πλοιαρίου)

θα με φέρει η αύρα και ο δίδυμος Πολυδεύκης1 ασφαλή (σώον)

μέσα από τις θύελλες του Αιγαίου.
-----------------------
1 Οι Διόσκουροι Κάστορας και Πολυδεύκης, αδελφοί της Ελένης, λατρεύονταν ως θεότητες των ναυτιλλομένων. Με τη μορφή του αστερισμού των Διδύμων ήταν ευνοϊκοί στους πλέοντες στις θάλασσες, επειδή κατά τις μακρές σκοτεινές νύχτες λάμπουν με ισχυρό φως.

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ, Ωδή 29η Βιβλία III

Σκιρίτες: Οι επίλεκτοι της σπαρτιατικής φάλαγγας - Εκτελούσαν τις πιο δύσκολες αποστολές

Μπορεί η Σπάρτη να θεωρείται ως η «ελίτ» των στρατιωτών, όμως και αυτή η «ελίτ», είχε τους επίλεκτους της, τους καταδρομείς, αυτούς που έκαναν τις πιο δύσκολες αποστολές. Αυτοί ήταν οι Σκιρίτες.

Η περίφημη Σπαρτιατική Φάλαγγα αποτελεί έναν από τους περισσότερο γνωστούς στρατιωτικούς σχηματισμούς της Αρχαιότητας, μια ανίκητη “πολεμική μηχανή”, την οποία συγκροτούσαν άνδρες που εκπαιδεύονταν γι΄ αυτό σε όλη τους τη ζωή και θεωρούσαν ύψιστη τιμή τον θάνατο στο πεδίο της μάχης.

Ωστόσο είναι λιγότερο γνωστό το ότι στη σύνθεσή της συμπεριλαμβάνονταν κάποιοι ξεχωριστοί πολεμιστές, των οποίων οι μαχητικές ικανότητες και τα στρατιωτικά προσόντα ξεπερνούσαν ακόμη και αυτά του Σπαρτιάτη πολεμιστή.

Πρόκειται για τους σχεδόν άγνωστους – τουλάχιστον για τον περισσότερο κόσμο – πολεμιστές της Κλασσικής Αρχαιότητας, τους Σκιρίτες, για τους οποίους ελάχιστα στοιχεία έχουν διασωθεί. Ήταν οι πιο σκληροί της φάλαγγας των Σπαρτιατών, ξεχώριζαν για τις αξεπέραστες επιδεξιότητές τους στη μάχη, πολλές φορές αναλάμβαναν τις πιο ιδιαίτερες και επικίνδυνες αποστολές και εξαιτίας όλων των παραπάνω συχνά επιχειρούσαν ακόμη και μπροστά από τον βασιλιά της Σπάρτης.

Οι εν λόγω πολεμιστές κατάγονταν από τη Σκιρίτιδα, της ορεινής νότιας Αρκαδίας, από όπου πήραν και το όνομά τους. Επρόκειτο για μια ορεινή, δύσβατη και αφιλόξενη περιοχή, στα βόρεια της Λακωνίας, ανάμεσα στους ποταμούς Οινούντα και Ευρώτα. Το όνομα “Σκιρίτης” έχει κοινή ρίζα με το “σκίρος”, που σημαίνει ασβεστόλιθος, γύψος, λατύπη – σχιστολιθικά δηλαδή πετρώματα με ελάχιστες προσχώσεις.

Η στρατηγική θέση της Σκιρίτιδας, για την άμυνα και την ασφάλεια της Λακεδαίμονος οδήγησε στην από νωρίς ενσωμάτωσή της στο κράτος της Σπάρτης. Χαρακτηριστικό είναι όμως ότι καμμιά αρχαία πηγή δεν υποκρύπτει υπόνοια για βίαιη προσάρτηση των Σκιριτών στο κράτος της Σπάρτης. Όταν η περιοχή προσαρτήθηκε, τους δώθηκε η ιδιότητα του “περίοικου” (ελεύθερος πολίτης, χωρις πολιτικά δικαιώματα). Έτσι η Σπάρτη ασφάλισε τα βόρεια σύνορά της από τους εχθρούς της, Αρκάδες και Αργείους. Ταυτόχρονα, η προσάρτηση αυτή είχε και στρατηγική σημασία, καθώς από τη στενωπό της Σκιρίτιδας διέρχετο η αμαξιτή οδός που συνέδεε, μέσω Τεγέας, το Άργος με τη Σπάρτη. Από τότε, η ορεινή αυτή περιοχή ταυτίστηκε απολύτως, πολιτικά και στρατιωτικά, με τη Σπάρτη, παρόλο που οι κάτοικοί της ήταν Αρκάδες στην καταγωγή.

Οι Σκιρίτες ζούσαν κυρίως στην ύπαιθρο, με μοναδική πόλη (μεγάλο χωριό) της περιοχή το Οίον ή Οιόν, η οποία αναφέρεται και ως πολίχνιον Τεγέας σε μεταγενέστερους λεξικογράφους. Η πόλη σήμερα ταυτίζεται με τις Κολλίνες ή την Αρβανιτοκερασιά (Άη Γιάννης) Αρκαδίας.

Συγκροτούσαν μία από τις έξι μόρες της Σπαρτιατικής Φάλαγγας, που αρχικά ονομαζόταν Σκιρίτης Λόχος. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει ότι η Μόρα Σκιριτών αποτελείτο από εξακόσιους άνδρες επιλεγμένους για τη σωματική τους δύναμη και αντοχή. Ο Θουκυδίδης μας πληροφορεί ότι στη μάχη κατείχαν το αριστερό (“ευώνυμον”) κέρας της παρατάξεως, δίπλα στον Βασιλιά, ενώ το δεξιό κατείχαν οι Σπαρτιάτες.

Το σύμβολο της μόρας των Σκιριτών ήταν ένα άσπρο γεράκι σε μαύρο φόντο.

Όταν η Σπαρτιατική Φάλαγγα προέλαυνε προς εμπλοκή με τον εχθρό, κανείς δεν κινείτο μπροστά από τον βασιλιά, εκτός από τους Σκιρίτες. Ενεργούσαν ως εμπροσθοφυλακή, προπορευόμενοι του κυρίου τμήματος της φάλαγγας και ορισμένες φορές βρίσκονταν ακόμη πιο μπροστά και από τους έφιππους ανιχνευτές.

Σε περίπτωση ενέδρας ή άλλου κωλύμματος, ειδοποιούσαν το κυρίως τμήμα για να μην αιφνιδιαστεί και αναζητούσαν εναλλακτικά δρομολόγια, ώστε να διασφαλιστεί η συνέχιση της κίνησης. Κατά το χρονικό διάστημα που η φάλαγγα στρατοπέδευε, οι Σκιρίτες στρατοπέδευαν σε σημεία από όπου μπορούσαν να διακρίνουν από μακριά τους εχθρούς και τις κινήσεις τους.

Οι Σκιρίτες κατείχαν τον ρόλο του “προσκόπου” στον σπαρτιατικό στρατό. Οι πρόσκοποι στην Αρχαιότητα ήταν στρατιωτικά τμήματα που αναλάμβαναν δύσκολες αποστολές, κάτι σαν τις σημερινές ειδικές δυνάμεις. Για να κατανοήσουμε πόσο ομοίαζαν οι άντρες αυτοί με τους σύγχρονους καταδρομείς, αρκεί να αναφέρουμε ότι στις καταδρομικές επιχειρήσεις τους τη νύχτα, έβαφαν το πρόσωπο και το σώμα τους μαύρο, με σκόνη από κάρβουνο, για απόκρυψη-παραλλαγή.

Κατά τη μάχη των Θερμοπυλών λίγο έλειψε να αλλάξουν τον ρου της Ιστορίας. Σύμφωνα με τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, το σπουδαιότερο επίτευγμα των Σκιριτών υπήρξε η εξολόθρευση δύο αδερφών του Ξέρξη, του Αβροκόμη του Πρεσβυτέρου και του Υπεράνθη, μέσα στη βασιλική σκηνή, μία νύχτα κατά τη διάρκεια της μάχης των Θερμοπυλών.

Το σχέδιο του βασιλιά Λεωνίδα ήταν η δολοφονία του ίδιου του Ξέρξη, τον οποίο όμως από τύχη το απόσπασμα των Σκιριτών δεν βρήκε εντός της σκηνής του. Το απόσπασμα εξοντώθηκε από τη δύναμη των επιλέκτων Περσών “Αθανάτων”, όταν αργότερα έγινε αντιληπτό.

Ο Ξενοφών στη “Λακεδαιμονίων Πολιτεία” τοποθετεί τους Σκιρίτες, φρουρούς τη νύχτα μπροστά από το στράτευμα, ενώ εξηγεί ότι οι Λακεδαιμόνιοι τους τιμούσαν ιδιαίτερα, καθώς οι τρομεροί και ακάματοι Σκιρίτες δεν λογάριαζαν κόπο ή κίνδυνο. Επίσης στην “Κύρου Παιδεία” τους συγκρίνει με τους ανίκητους Υρκανούς ιππείς.

«ὁ δὲ Σκιρίτης καλούμενος λόχος παρὰ τοῖς Σπαρτιάταις οὐ συντάττεται μετὰ τῶν ἄλλων, ἀλλ᾽ ἰδίαν ἔχων σύστασιν μετὰ τοῦ βασιλέως ἵσταται, καὶ παραβοηθεῖ τοῖς αἰεὶ θλιβομένοις μέρεσι: συνεστὼς δ᾽ ἐξ ἐπιλέκτων ἀνθρώπων μεγάλας ποιεῖται ῥοπὰς ἐν ταῖς παρατάξεσι καὶ κατὰ τὸ πλεῖστον αἴτιος γίνεται τῆς νίκης».

Πλάτων: η φιλοσοφία ως διαλεκτική του βίου

Πλάτων: 428/27‒348/47 π.Χ.

Γοργίας: Ποιοτική διαφορά ρητορικής και φιλοσοφίας

§1

Ο Γοργίας του Πλάτωνος είναι, αναμφισβήτητα, ένα από τα πιο σπουδαία έργα του. Η σημασία των ζητημάτων που πραγματεύεται σχετίζεται ουσιωδώς με τον χρόνο της σύνθεσής τους. Κατά πάσα πιθανότητα, ο φιλόσοφος το έγραψε σε μια αποφασιστική στιγμή της ζωής του, σε εκείνη δηλ. που ο ίδιος στρέφεται ολοκληρωτικά προς τη φιλοσοφία και εγκαταλείπει οριστικά τις βλέψεις του προς ενασχόληση με την πολιτική. Όλα δείχνουν πως στον Γοργία επιχειρεί να αιτιολογήσει θεωρητικά την παραίτησή του από την ενεργό πολιτική και τη διαδρομή του στο μονοπάτι της φιλοσοφίας. Ο άδικος θάνατος του Σωκράτη τον επηρέασε καθοριστικά στην αποκλειστική αφοσίωσή του στη φιλοσοφία και στην «πολεμική» του αντιπαράθεση με τα θεμέλια και την ουσία της τρέχουσας πολιτικής. Σε αυτόν τον διάλογο επιχειρεί, μεταξύ των άλλων, να παρουσιάσει τον Σωκράτη τόσο ως εχθρό των Τριάκοντα όσο και ως πολέμιο των δημαγωγών. Οι Τριάκοντα ήταν ορατοί τύραννοι, ενώ οι δημαγωγοί, υπό έναν «δημοκρατικό» συνήθως μανδύα, ήταν συγκαλυμμένη τυραννία, άρα, υπό ένα ευρύτερο πνεύμα, πιο επικίνδυνη από την ορατή τυραννία, καθώς αποπλανούσε τον εσωτερικό κόσμο των πολιτών και έτσι τους μετέτρεπε σε εθελόδουλους, ήτοι σε πειθήνια όργανα του ενός ή του άλλου δημαγωγού. Κατά την εξέλιξη, επομένως, της συζήτησης στον Γοργία, ο Πλάτων εκθέτει το φιλοσοφικό-πολιτικό credo του Σωκράτη, που είναι ευθέως αντίθετο και προς τις δυο προαναφερθείσες μορφές στρεβλής πολιτικής.

§2

Στο εν λόγω έργο θέτει στο κέντρο της έρευνάς του τον Γοργία, έναν από τους πιο διάσημους σοφιστές στον ελληνικό κόσμο, αλλά και τους πλουσιότερους. Εδώ ο Σωκράτης παρουσιάζεται να συνομιλεί, στο μεγαλύτερο μέρος του έργου, με τον Καλλικλή, έναν υστερόβουλο αποδέκτη των ιδεών του Γοργία, και να αμφισβητεί τον περίφημο σοφιστή σχετικά με τη φύση της τέχνης του, τη ρητορική. Στην αρχή του διαλόγου ο φιλόσοφος συζητεί, εν συντομία, με τον ίδιο τον Γοργία για το τι είναι ρητορική. Ο σπουδαίος αυτός σοφιστής ορίζει τη ρητορική ως τέχνη, που ασχολείται με τους λόγους, δηλ. με το πώς μπορεί να εκφραστεί ή να διατυπωθεί ο λόγος, ώστε να είναι πειστικός στον έναν ή τον άλλο ακροατή και να τον καθιστά ικανό να εξουσιάζει τους άλλους. Η ρητορική λοιπόν, συγκριτικά με τη φιλοσοφία, σχετίζεται με έναν συγκεκριμένο τύπο πειθούς, ο οποίος δεν απαιτεί γνώση αλλά πίστη χωρίς γνώση και γι’ αυτό είναι μια τέχνη της αληθοφάνειας ή της αληθοφανούς επαλήθευσης. Για τον Γοργία η γνώση του δικαίου και του αδίκου έχει αξία μόνο ως μέσο που χρησιμοποιεί η ρητορική και όχι αντίστροφα, δηλ. η ρητορική ως μέσο ή τρόπος γνώσης του δικαίου και του αδίκου. Τουτέστι, η ρητορική οφείλει, με έναν καλοφτιαγμένο εκφραστικά λόγο, να πείθει τους ακροατές για τα δίκαια και τα άδικα και για τη διάκριση μεταξύ τους. Πώς όμως μπορεί κανείς να μιλάει πειστικά γι’ αυτά, εάν προηγουμένως δεν γνωρίζει τι είναι το δίκαιο και το άδικο; Κατά συνέπεια, η ρητορική πειθώ για να είναι αληθινή προσήλωση στην ουσία του πράγματος προϋποθέτει ουσιαστική γνώση περί δικαίου και αδίκου.

§3

Για τον Σωκράτη/Πλάτωνα, ο ρήτορας μπορεί να είναι αληθινός και δίκαιος, όταν γνωρίζει τι είναι αλήθεια και δίκαιο. Στην αντίθετη περίπτωση είναι ένας επικίνδυνος δημαγωγός, που δεν γνωρίζει τίποτε άλλο πέραν της αδικίας και χρησιμοποιεί τη ρητορική για να υπερασπίζεται το άδικο. Για τον Πλάτωνα όμως δεν μπορεί κανείς να γνωρίσει το δίκαιο, εάν δεν το επιδιώκει, πράγμα που σημαίνει ότι ανήκει στους σκοπούς της φιλοσοφίας η γνώση του δικαίου και ως εκ τούτου δεν αποβαίνει μια εργαλειακή γνώση στην υπηρεσία των επί μέρους βλέψεων της ρητορικής. Η συζήτηση, στο μεταξύ, συνεχίζεται ανάμεσα στον Πώλο και τον Σωκράτη, με τον πρώτο να προτρέπει τον φιλόσοφο να πει ποιες είναι οι σκέψεις του για τη ρητορική τέχνη. Οι ρόλοι τώρα μοιάζουν να αντιστρέφονται: ο Πώλος θέτει ερωτήματα στον Σωκράτη για το αν ο ρήτορας πρέπει να γνωρίζει τι είναι δίκαιο και τι άδικο και περιμένει απαντήσεις, χωρίς διόλου να έχει γνώση της σωκρατικής/πλατωνικής διαλεκτικής. Ο Σωκράτης αποφαίνεται πως στη ρητορική τέχνη βλέπει μόνο ρουτίνα και κολακεία και καμιά αληθινή πρόθεση ή πτυχή. Διότι προκαλεί ηδονή στην ακοή, ακριβώς όπως η μαγειρική προκαλεί ηδονή στα γευστικά όργανα. Σε αντίθεση με την ιατρική, που αποβλέπει στη θεραπεία του σώματος, η ρητορική είναι για την ψυχή η μαγειρική: παρέχει μεν τέρψη και ευχαρίστηση στους ακροατές, χωρίς όμως να ενδιαφέρεται για την υγεία της ψυχής. Ο Πώλος, κατά ταύτα, πιστεύει στη παντοδυναμία της ρητορικής και ο Σωκράτης προσπαθεί να του δείξει ότι μια τέτοια παντοδυναμία δεν υπάρχει εκεί που νομίζει ότι υπάρχει.

§4

Κανείς δεν μπορεί να μιλήσει για δύναμη στην περίπτωση π.χ. ενός τυράννου, που μπορεί να εξορίζει, να ληστεύει, να σκοτώνει όποιον θέλει. Η πραγματική δύναμη βρίσκεται αλλού: στην επιδίωξή μας να υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στο Λόγο και το αγαθό. Στην τρίτη πράξη της συνομιλίας μεταξύ του Καλλικλή και του Σωκράτη, ο πρώτος εκρήγνυται κυριολεκτικά σχετικά με όσα έχει πει ως τώρα ο Σωκράτης στη συνομιλία του με τον Γοργία και τον Πώλο. Και αυτή η εκρηκτική στάση του προκύπτει από το γεγονός ότι ο φιλόσοφος προκάλεσε σύγχυση στους συνομιλητές του ανάμεσα στο φύσει και νόμω αγαθό/καλό. Κατά τον Καλλικλή, η φύση μιλάει καθαρά: δείχνει παντού πως ο πιο δυνατός κυριαρχεί πάνω στον αδύνατο, με βάση τη θεωρία πως το φυσικό δίκαιο είναι το δίκαιο του ισχυροτέρου. Το δίκαιο της ισχύος, της δύναμης, ως εκ της φύσης, εξουσιάζει τον κόσμο. Γι’ αυτό και οι πιο αδύνατοι επινόησαν τους νόμους, προκειμένου να προστατεύονται από τη δύναμη των ισχυρών. Οι τελευταίοι όμως δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να εκμηδενίζουν αυτούς τους νόμους και να μάχονται για την επιβολή του δίκαιου του ισχυροτέρου. Η θεωρία τούτη του Καλλικλή προσομοιάζει προς μια ανάλογη θεωρία που διατύπωσε στην εποχή του ο Νίτσε: η βούληση για δύναμη. Ο Σωκράτης αντιπαραθέτει σ’ αυτή τη θεωρία μια σειρά από διαλεκτικούς συλλογισμούς, δυνάμει των οποίων το ευχάριστο και το αγαθό δεν ταυτίζονται, αλλά ούτε είναι απολύτως αντίθετα. Τούτο σημαίνει ότι κάθε ηδονή, ευχαρίστηση, τέρψη δεν είναι εξ ορισμού αντίθετη στο αγαθό παρά μόνο όταν είναι επιβλαβής.

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (1.7.1-1.7.11)

[1.7.1] Ἐν τούτῳ δὲ τῶν φυγάδων τινὲς τῶν ἐκ Θηβῶν φευγόντων παρελθόντες νύκτωρ ἐς τὰς Θήβας, ἐπαγ‹αγ›ομένων τινῶν αὐτοὺς ἐπὶ νεωτερισμῷ ἐκ τῆς πόλεως, Ἀμύνταν μὲν καὶ Τιμόλαον τῶν τὴν Καδμείαν ἐχόντων οὐδὲν ὑποτοπήσαντας πολέμιον ἔξω τῆς Καδμείας ἀπέκτειναν ξυλλαβόντες· [1.7.2] ἐς δὲ τὴν ἐκκλησίαν παρελθόντες ἐπῆραν τοὺς Θηβαίους ἀποστῆναι ἀπὸ Ἀλεξάνδρου, ἐλευθερίαν τε προϊσχόμενοι, παλαιὰ καὶ καλὰ ὀνόματα, καὶ τῆς βαρύτητος τῶν Μακεδόνων ἤδη ποτὲ ἀπαλλαγῆναι. πιθανώτεροι δὲ ἐς τὸ πλῆθος ἐφαίνοντο τεθνηκέναι Ἀλέξανδρον ἰσχυριζόμενοι ἐν Ἰλλυριοῖς· [1.7.3] καὶ γὰρ καὶ πολὺς ὁ λόγος οὗτος καὶ παρὰ πολλῶν ἐφοίτα, ὅτι τε χρόνον ἀπῆν οὐκ ὀλίγον καὶ ὅτι οὐδεμία ἀγγελία παρ᾽ αὐτοῦ ἀφῖκτο, ὥστε, ὅπερ φιλεῖ ἐν τοῖς τοιοῖσδε, οὐ γιγνώσκοντες τὰ ὄντα τὰ μάλιστα καθ᾽ ἡδονήν σφισιν εἴκαζον.

[1.7.4] Πυθομένῳ δὲ Ἀλεξάνδρῳ τὰ τῶν Θηβαίων οὐδαμῶς ἐδόκει ἀμελητέα εἶναι, τήν τε τῶν Ἀθηναίων πόλιν δι᾽ ὑποψίας ἐκ πολλοῦ ἔχοντι καὶ τῶν Θηβαίων τὸ τόλμημα οὐ φαῦλον ποιουμένῳ, εἰ Λακεδαιμόνιοί τε πάλαι ἤδη ταῖς γνώμαις ἀφεστηκότες καί τινες καὶ ἄλλοι τῶν ἐν Πελοποννήσῳ καὶ Αἰτωλοὶ οὐ βέβαιοι ὄντες συνεπιλήψονται τοῦ νεωτερισμοῦ τοῖς Θηβαίοις. [1.7.5] ἄγων δὴ παρὰ τὴν Ἐορδαίαν τε καὶ τὴν Ἐλιμιῶτιν καὶ παρὰ τὰ τῆς Στυμφαίας καὶ Παρ‹α›υαίας ἄκρα ἑβδομαῖος ἀφικνεῖται ἐς Πέλινναν τῆς Θετταλίας. ἔνθεν δὲ ὁρμηθεὶς ἕκτῃ ἡμέρᾳ ἐσβάλλει ἐς τὴν Βοιωτίαν, ὥστε οὐ πρόσθεν οἱ Θηβαῖοι ἔμαθον εἴσω Πυλῶν παρεληλυθότα αὐτὸν πρὶν ἐν Ὀγχηστῷ γενέσθαι ξὺν τῇ στρατιᾷ πάσῃ. [1.7.6] καὶ τότε δὲ οἱ πράξαντες τὴν ἀπόστασιν στράτευμα ἐκ Μακεδονίας Ἀντιπάτρου ἀφῖχθαι ἔφασκον, αὐτὸν δὲ Ἀλέξανδρον τεθνάναι ἰσχυρίζοντο, καὶ τοῖς ἀπαγγέλλουσιν ὅτι οὗτος αὐτὸς προσάγει Ἀλέξανδρος χαλεπῶς εἶχον· ἄλλον γάρ τινα ἥκειν Ἀλέξανδρον τὸν Ἀερόπου.
[1.7.7] Ὁ δὲ Ἀλέξανδρος ἐξ Ὀγχηστοῦ ἄρας τῇ ὑστεραίᾳ προσῆγε πρὸς τὴν πόλιν τῶν Θηβαίων κατὰ τὸ τοῦ Ἰολάου τέμενος· οὗ δὴ καὶ ἐστρατοπέδευσεν, ἐνδιδοὺς ἔτι τοῖς Θηβαίοις τριβήν, εἰ μεταγνόντες ἐπὶ τοῖς κακῶς ἐγνωσμένοις πρεσβεύσαιντο παρ᾽ αὐτόν. [1.7.8] οἱ δὲ τοσούτου ἐδέησαν ἐνδόσιμόν τι παρασχεῖν ἐς ξύμβασιν, ὥστε ἐκθέοντες ἐκ τῆς πόλεως οἵ τε ἱππεῖς καὶ τῶν ψιλῶν οὐκ ὀλίγοι ἔστε ἐπὶ τὸ στρατόπεδον ἠκροβολίζοντο ἐς τὰς προφυλακάς, καί τινας καὶ ἀπέκτειναν οὐ πολλοὺς τῶν Μακεδόνων. [1.7.9] καὶ Ἀλέξανδρος ἐκπέμπει τῶν ψιλῶν καὶ τοξοτῶν, ὥστε αὐτῶν ἀναστεῖλαι τὴν ἐκδρομήν· καὶ οὗτοι οὐ χαλεπῶς ἀνέστειλαν ἤδη τῷ στρατοπέδῳ αὐτῷ προσφερομένους. τῇ δὲ ὑστεραίᾳ ἀναλαβὼν τὴν στρατιὰν πᾶσαν καὶ περιελθὼν κατὰ τὰς πύλας τὰς φερούσας ἐπ᾽ Ἐλευθεράς τε καὶ τὴν Ἀττικήν, οὐδὲ τότε προσέμιξε τοῖς τείχεσιν αὐτοῖς, ἀλλ᾽ ἐστρατοπέδευσεν οὐ πολὺ ἀπέχων τῆς Καδμείας, ὥστε ἐγγὺς εἶναι ὠφέλειαν τῶν Μακεδόνων τοῖς τὴν Καδμείαν ἔχουσιν. [1.7.10] οἱ γὰρ Θηβαῖοι τὴν Καδμείαν διπλῷ χάρακι ἐφρούρουν ἀποτειχίσαντες, ὡς μήτε ἔξωθέν τινα τοῖς ἐγκατειλημμένοις δύνασθαι ἐπωφελεῖν, μήτε αὐτοὺς ἐκθέοντας βλάπτειν τι σφᾶς, ὁπότε τοῖς ἔξω πολεμίοις προσφέροιντο. Ἀλέξανδρος δέ—ἔτι γὰρ τοῖς Θηβαίοις διὰ φιλίας ἐλθεῖν μᾶλλόν τι ἢ διὰ κινδύνου ἤθελε— διέτριβε πρὸς τῇ Καδμείᾳ κατεστρατοπεδευκώς. [1.7.11] ἔνθα δὴ τῶν Θηβαίων οἱ μὲν τὰ βέλτιστα ἐς τὸ κοινὸν γιγνώσκοντες ἐξελθεῖν ὥρμηντο παρ᾽ Ἀλέξανδρον καὶ εὑρέσθαι συγγνώμην τῷ πλήθει τῶν Θηβαίων τῆς ἀποστάσεως· οἱ φυγάδες δὲ καὶ ὅσοι τοὺς φυγάδας ἐπικεκλημένοι ἦσαν, οὐδενὸς φιλανθρώπου τυχεῖν ἂν παρ᾽ Ἀλεξάνδρου ἀξιοῦντες, ἄλλως τε καὶ βοιωταρχοῦντες ἔστιν οἳ αὐτῶν, παντάπασιν ἐνῆγον τὸ πλῆθος ἐς τὸν πόλεμον. Ἀλέξανδρος δὲ οὐδ᾽ ὣς τῇ πόλει προσέβαλλεν.

***

[1.7.1] Στο μεταξύ μερικοί από τους εξορίστους που είχαν διωχθεί από τη Θήβα μπήκαν κρυφά τη νύχτα στην πόλη τους· τους είχαν προσκαλέσει μερικοί συμπολίτες τους που ήταν μέσα στην πόλη για να επιχειρήσουν επανάσταση. Οι εξόριστοι συνέλαβαν και σκότωσαν τον Αμύντα και τον Τιμόλαο, οι οποίοι κατείχαν την Καδμεία και δεν είχαν υποψιαστεί καμιάν εχθρική κίνηση έξω από την ακρόπολη. [1.7.2] Παρουσιάστηκαν στην εκκλησία του δήμου και ξεσήκωσαν τους Θηβαίους να επαναστατήσουν κατά του Αλεξάνδρου και να απαλλαγούν πια επιτέλους από τον βαρύ μακεδονικό ζυγό προβάλλοντας την ελευθερία και αυτονομία, παλιές και ωραίες λέξεις. Και φάνηκαν πιο πιστευτοί στον λαό διαβεβαιώνοντάς τον ότι ο Αλέξανδρος σκοτώθηκε στην Ιλλυρία. [1.7.3] Πραγματικά η φήμη αυτή κυκλοφορούσε ευρύτατα και πολλοί ήταν αυτοί που την διέδιδαν, επειδή ο Αλέξανδρος απουσίαζε πολύ χρόνο και δεν είχε φθάσει καμιά είδηση από αυτόν. Έτσι, όπως συμβαίνει συχνά σε παρόμοιες περιπτώσεις, αγνοώντας την αλήθεια, συμπέραιναν εκείνο που τους ευχαριστούσε πιο πολύ.
[1.7.4] Όταν πληροφορήθηκε ο Αλέξανδρος την επανάσταση των Θηβών, έκρινε ότι με κανέναν τρόπο δεν έπρεπε να αδιαφορήσει, επειδή από πολύ πριν υποψιαζόταν και την πόλη των Αθηνών και επειδή δεν θεωρούσε ασήμαντο και το τόλμημα των Θηβαίων, αν συμπράξουν στην επανάσταση και οι Λακεδαιμόνιοι, που από πολύν ήδη χρόνο διαφωνούσαν, καθώς και μερικοί άλλοι Πελοποννήσιοι και ακόμα οι Αιτωλοί που δεν ήταν αξιόπιστοι. [1.7.5] Βαδίζοντας λοιπόν με τον στρατό του κοντά στην Εορδαία και την Ελιμιώτιδα και τις κορυφογραμμές της Στυμφαίας και Παραυαίας, έφθασε την έβδομη μέρα στην Πέλλινα της Θεσσαλίας. Και ξεκινώντας από αυτήν εισέβαλε την έκτη μέρα στη Βοιωτία, έτσι ώστε δεν πρόλαβαν οι Θηβαίοι να πληροφορηθούν ότι ο Αλέξανδρος είχε περάσει τις Θερμοπύλες παρά μόνο όταν έφθασε με όλον τον στρατό του στον Ογχηστό. [1.7.6] Και τότε όμως αυτοί που έκαναν την επανάσταση υποστήριζαν ότι έχει έρθει από τη Μακεδονία στρατός του Αντιπάτρου, εβεβαίωναν ότι ο Αλέξανδρος σκοτώθηκε, και οργίζονταν μάλιστα εναντίον εκείνων που διαλαλούσαν ότι ο ίδιος ο Αλέξανδρος οδηγούσε τον στρατό· κάποιος άλλος Αλέξανδρος, έλεγαν, ο γιος του Αερόπου, ήταν αυτός που έχει έρθει.
[1.7.7] Την άλλη μέρα ο Αλέξανδρος ξεκίνησε από τον Ογχηστό και πλησίασε στην πόλη των Θηβών προς το μέρος του ιερού του Ιολάου· εκεί λοιπόν στρατοπέδευσε θέλοντας να δώσει τον χρόνο στους Θηβαίους, μήπως αλλάξουν γνώμη για τις άστοχες αποφάσεις τους και αποστείλουν πρέσβεις τους προς αυτόν. [1.7.8] Οι Θηβαίοι όμως τόσο μακριά βρίσκονταν από το να δείξουν κάποιαν υποχώρηση και συμβιβασμό, ώστε και οι ιππείς τους καθώς και πολλοί από τους ελαφρά οπλισμένους, εξορμώντας από την πόλη τους, έριχναν από μακριά βέλη εναντίον των προφυλακών του Αλεξάνδρου φθάνοντας μέχρι το στρατόπεδό του· και σκότωσαν μάλιστα και μερικούς Μακεδόνες, όχι πάντως πολλούς. [1.7.9] Γι᾽ αυτό ο Αλέξανδρος απέστειλε μερικούς ελαφρά οπλισμένους και τοξότες για να ανακόψουν τις εφόδους τους. Και πραγματικά αυτοί με ευκολία τις ανέκοψαν, την ώρα που οι Θηβαίοι πλησίαζαν πια στο ίδιο το στρατόπεδο. Την επόμενη μέρα ο Αλέξανδρος παρέλαβε όλον τον στρατό του και διέτρεξε τις πύλες που οδηγούν προς τις Ελευθερές και την Αττική· ούτε και τότε όμως προσέβαλε τα τείχη τα ίδια, αλλά στρατοπέδευσε σε σημείο που δεν απείχε πολύ από την Καδμεία, ώστε να είναι κοντά και να μπορεί να βοηθεί τους Μακεδόνες που κατείχαν την ακρόπολη. [1.7.10] Γιατί οι Θηβαίοι φρουρούσαν την Καδμεία περιβάλλοντάς την με διπλό οχύρωμα, ώστε ούτε από έξω να μπορεί κανείς να φέρει βοήθεια στους πολιορκημένους, ούτε και αυτοί εξορμώντας να μπορούν να βλάψουν καθόλου τους Θηβαίους, όποτε έκαμναν επίθεση κατά των εχθρών που ήταν απ᾽ έξω. Ωστόσο ο Αλέξανδρος, επειδή ακόμη επιθυμούσε να κερδίσει τους Θηβαίους φιλικά μάλλον παρά με πόλεμο, παρέμενε στρατοπεδευμένος κοντά στην Καδμεία. [1.7.11] Τότε λοιπόν όσοι Θηβαίοι απέβλεπαν στο πραγματικό συμφέρον της πόλεως ήταν πρόθυμοι να βγουν έξω από την πόλη τους, να παρουσιαστούν στον Αλέξανδρο και να προσπαθήσουν να επιτύχουν από αυτόν κατανόηση για την εξέγερση του θηβαϊκού λαού. Οι εξόριστοι όμως και αυτοί που τους είχαν προσκαλέσει στην πόλη επέμεναν ότι δεν περίμεναν να βρουν καμιάν επιείκεια από τον Αλέξανδρο, επειδή άλλωστε μερικοί από αυτούς ήταν και βοιωτάρχες· γι᾽ αυτό παρακινούσαν με κάθε τρόπο τον λαό να πολεμήσει. Παρ᾽ όλα αυτά ο Αλέξανδρος δεν επιχειρούσε επίθεση εναντίον της πόλεως.