Τετάρτη 25 Νοεμβρίου 2020

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἰφιγένεια ἡ ἐν Ταύροις (1153-1187)

ΘΟΑΣ
ποῦ ᾽σθ᾽ ἡ πυλωρὸς τῶνδε δωμάτων γυνὴ
Ἑλληνίς; ἤδη τῶν ξένων κατήρξατο;
1155 ἀδύτοις ἐν ἁγνοῖς σῶμα λάμπονται πυρί;
ΧΟ. ἥδ᾽ ἐστίν, ἥ σοι πάντ᾽, ἄναξ, ἐρεῖ σαφῶς.
ΘΟ. ἔα·
τί τόδε μεταίρεις ἐξ ἀκινήτων βάθρων,
Ἀγαμέμνονος παῖ, θεᾶς ἄγαλμ᾽ ἐν ὠλέναις;
ΙΦ. ἄναξ, ἔχ᾽ αὐτοῦ πόδα σὸν ἐν παραστάσιν.
1160 ΘΟ. τί δ᾽ ἔστιν, Ἰφιγένεια, καινὸν ἐν δόμοις;
ΙΦ. ἀπέπτυσ᾽· Ὁσίᾳ γὰρ δίδωμ᾽ ἔπος τόδε.
ΘΟ. τί φροιμιάζει νεοχμόν; ἐξαύδα σαφῶς.
ΙΦ. οὐ καθαρά μοι τὰ θύματ᾽ ἠγρεύσασθ᾽, ἄναξ.
ΘΟ. τί τοὐκδιδάξαν τοῦτό σ᾽; ἢ δόξαν λέγεις;
1165 ΙΦ. βρέτας τὸ τῆς θεοῦ πάλιν ἕδρας ἀπεστράφη.
ΘΟ. αὐτόματον, ἤ νιν σεισμὸς ἔστρεψε χθονός;
ΙΦ. αὐτόματον· ὄψιν δ᾽ ὀμμάτων ξυνήρμοσεν.
ΘΟ. ἡ δ᾽ αἰτία τίς; ἦ τὸ τῶν ξένων μύσος;
ΙΦ. ἥδ᾽, οὐδὲν ἄλλο· δεινὰ γὰρ δεδράκατον.
1170 ΘΟ. ἀλλ᾽ ἦ τιν᾽ ἔκανον βαρβάρων ἀκτῆς ἔπι;
ΙΦ. οἰκεῖον ἦλθον τὸν φόνον κεκτημένοι.
ΘΟ. τίν᾽; εἰς ἔρον γὰρ τοῦ μαθεῖν πεπτώκαμεν.
ΙΦ. μητέρα κατειργάσαντο κοινωνῷ ξίφει.
ΘΟ. Ἄπολλον, οὐδ᾽ ἐν βαρβάροις γ᾽ ἔτλη τις ἄν.
1175 ΙΦ. πάσης διωγμοῖς ἠλάθησαν Ἑλλάδος.
ΘΟ. ἦ τῶνδ᾽ ἕκατι δῆτ᾽ ἄγαλμ᾽ ἔξω φέρεις;
ΙΦ. σεμνόν γ᾽ ὑπ᾽ αἰθέρ᾽, ὡς μεταστήσω φόνου.
ΘΟ. μίασμα δ᾽ ἔγνως τοῖν ξένοιν ποίῳ τρόπῳ;
ΙΦ. ἤλεγχον, ὡς θεᾶς βρέτας ἀπεστράφη πάλιν.
1180 ΘΟ. σοφήν σ᾽ ἔθρεψεν Ἑλλάς, ὡς ᾔσθου καλῶς.
ΙΦ. καὶ μὴν καθεῖσαν δέλεαρ ἡδύ μοι φρενῶν.
ΘΟ. τῶν Ἀργόθεν τι φίλτρον ἀγγέλλοντέ σοι;
ΙΦ. τὸν μόνον Ὀρέστην ἐμὸν ἀδελφὸν εὐτυχεῖν.
ΘΟ. ὡς δή σφε σῴσαις ἡδοναῖς ἀγγελμάτων.
1185 ΙΦ. καὶ πατέρα γε ζῆν καὶ καλῶς πράσσειν ἐμόν.
ΘΟ. σὺ δ᾽ ἐς τὸ τῆς θεοῦ γ᾽ ἐξένευσας εἰκότως.
ΙΦ. πᾶσάν γε μισοῦσ᾽ Ἑλλάδ᾽, ἥ μ᾽ ἀπώλεσεν.

***
Έρχεται ο Θόας.
ΘΟΑΣ
Πού ειν᾽ του ναού η ιέρεια η Ελληνίδα;
Ράντισε για θυσία τους ξένους; Στο άγιο
τ᾽ άδυτο τρώει η φλόγα τα κορμιά τους;
Στην πόρτα του ναού παρουσιάζεται η Ιφιγένεια κρατώντας το άγαλμα της θεάς.
ΧΟΡ. Νά τη. Απ᾽ την ίδια θα τα μάθεις, ρήγα.
ΘΟ. Α!
Του Αγαμέμνονα κόρη, πώς της θεάς μας
τ᾽ άγαλμα πήρες απ᾽ τ᾽ ακίνητό του
το βάθρο και στα χέρια το σηκώνεις;
ΙΦΙ. Σταμάτα εκεί στον πρόναο, βασιλιά μου.
1160 ΘΟ. Μα τί έχει γίνει στο ναό, Ιφιγένεια;
ΙΦΙ. Φτύνω· ιερό μου χρέος αυτός ο λόγος.
ΘΟ. Τί νέα να μελετάς; ξάστερα μίλα.
ΙΦΙ. Τσακώσατε σφαχτά που ακάθαρτα είναι.
ΘΟ. Πώς το ᾽μαθες; μην είν᾽ απλή εικασία;
ΙΦΙ. Της θεάς η εικόνα γύρισε απ᾽ την άλλη.
ΘΟ. Μόνη της ή σεισμός τη γύρισε έτσι;
ΙΦΙ. Μόνη της· και τα μάτια έκλεισε κιόλας.
ΘΟ. Μα ποιά η αιτία; το μόλυσμα των ξένων;
ΙΦΙ. Όχι άλλο· αυτό· φριχτή έχουν κάμει πράξη.
1170 ΘΟ. Σκοτώσαν στο γιαλό κανένα βάρβαρο;
ΙΦΙ. Φονιάδες απ᾽ τον τόπο τους μας ήρθαν.
ΘΟ. Τίνος; Περίεργος είμαι να το μάθω.
ΙΦΙ. Μαχαίρωσαν τη μάνα τους οι δυο τους.
ΘΟ. Ω Φοίβε! Αυτό ούτε βάρβαρος το κάνει.
ΙΦΙ. Απ᾽ όλη την Ελλάδα είναι διωγμένοι.
ΘΟ. Και το άγαλμα γι᾽ αυτό το βγάζεις έξω;
ΙΦΙ. Ναι, πέρ᾽ απ᾽ το αίμα, στον αγνόν αιθέρα.
ΘΟ. Και πώς το μίασμα έμαθες των ξένων;
ΙΦΙ. Σα γύρισε η εικόνα, τους ρωτούσα.
1180 ΘΟ. Σοφή Ελληνίδα! Ωραία που το ᾽χεις νιώσει!
ΙΦΙ. Μα δόλωμα του νου γλυκό μού ρίξαν.
ΘΟ. Καλό μαντάτο απ᾽ τ᾽ Άργος μήπως σου είπαν;
ΙΦΙ. Πως ζει ο Ορέστης, ο αδερφός μου, ο μόνος.
ΘΟ. Για να ευχαριστηθείς και να τους σώσεις.
ΙΦΙ. Ναι, κι ότι ευτυχισμένος ζει ο πατέρας.
ΘΟ. Μα εσύ της θεάς το μέρος βέβαια πήρες.
ΙΦΙ. Μισώ όλη την Ελλάδα, φόνισσά μου.

Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας: Οι ήχοι της γλώσσας

2.1 Η γλώσσα: ένα καινούργιο εργαλείο φτιαγμένο από παλιά ανταλλακτικά

Λέγαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο ότι οι λέξεις της γλώσσας είναι φτιαγμένες από ήχο. Όπως από ήχο είναι φτιαγμένες οι κραυγές, τα βογκητά, το γάβγισμα και οι άλλοι ήχοι των ζώων. Το υλικό λοιπόν από το οποίο είναι φτιαγμένη η λέξη είναι το ίδιο με το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένοι οι ήχοι που δεν είναι λέξεις, δεν είναι γλώσσα.

Αλλά τί είναι ήχος; Είναι μια διατάραξη του αέρα, μια μικρή αλλά γρήγορη αλλαγή στη ατμοσφαιρική πίεση που «ταξιδεύει» στον αέρα - ένα ηχητικό κύμα . Στην περίπτωση της γλώσσας, όταν ο ήχος φτάνει στο αφτί του ακροατή, δημιουργεί μικρές κινήσεις στο τύμπανο του αφτιού του. Οι κινήσεις αυτές προσλαμβάνονται από τον εγκέφαλο του, ο οποίος τις αναγνωρίζει ως συγκεκριμένους γλωσσικούς ήχους.

Το μεγάλο μυστικό της γλώσσας είναι, όπως είδαμε, ότι ενώ οι μη γλωσσικοί ήχοι (οι κραυγές, το γάβγισμα κλπ.) δεν μπορούν να χωριστούν σε μικρότερα κομμάτια, ο ήχος από τον οποίο είναι φτιαγμένη η λέξη χωρίζεται σε μικρότερα κομμάτια (σε φθόγγους), τα οποία μπορούν να συνδυαστούν σε διαφορετικούς συνδυασμούς για να σχηματιστούν διαφορετικές λέξεις. Οι ήχοι της γλώσσας, λοιπόν, δεν διαφέρουν ως προς τη φύση τους από τους μη γλωσσικούς ήχους αλλά διαφέρουν ως προς τη λειτουργία τους.

Μπορούμε να πούμε ότι η γλώσσα είναι ένα καινούργιο εργαλείο φτιαγμένο από παλιά υλικά - από παλιά ανταλλακτικά. Και αυτό το καταλαβαίνουμε αν σκεφτούμε τα όργανα που συμμετέχουν στην παραγωγή του γλωσσικού ήχου . Τα όργανα αυτά είναι οι πνεύμονες, η στοματική κοιλότητα (χείλη, δόντια, ουρανίσκος), η ρινική κοιλότητα, δηλαδή η κοιλότητα της μύτης. Δεν χρειάζεται πολλή σκέψη για να καταλάβει κανείς ότι κανένα από αυτά τα όργανα δεν είναι φτιαγμένο ειδικά για τη γλώσσα. Οι πνεύμονες και η ρινική κοιλότητα εξυπηρετούν την αναπνοή, τα δόντια και τα χείλη το φαΐ και τη μάσηση. Παλιά ανταλλακτικά, λοιπόν, που χρησιμοποιούνται για να φτιαχτεί ένα καινούργιο εργαλείο.

Η Ευτυχία της Ελευθερίας

Που κρύβεται η ευτυχία; Τι είναι τελικά η ελευθερία και κατά πόσο ελεύθερος είσαι στην πραγματικότητα; Πέρα από όσα σου έχουν περαστεί, πέρα από πεποιθήσεις πλάνες, πέρα από αντιλήψεις διάφορες, πώς θα όριζες εσύ την ελευθερία; Τι όνομα θα της έδινες;

Η έννοια της ελευθερίας

Ξέρεις, η ελευθερία είναι παράξενη και αφήνεται σε εσένα να της δώσεις μορφή. Είναι σαν το νερό, το διάφανο. Είσαι εσύ που την ορίζεις, της δίνεις σχήμα, χρώμα, όνομα και όχι εκείνη. Ούτε εκείνη, ούτε κανείς άλλος. Μόνο εσύ. Η ελευθερία το μόνο που κάνει είναι να σε φέρει σε επαφή με την ψυχή σου, να σε κάνει να την ακούσεις, να αφεθείς στη μελωδία της, να γίνεις ένα με το φωτεινότερο χρώμα της, να γαληνέψεις.

Το όνομά της είναι η σοφία της. Μια σύνθεση δύο λέξεων. Το ελεύθω (πορεύομαι, έρχομαι) και το ερώ (αγαπώ). Να πορεύεσαι προς ό,τι αγαπάς.

Για κάποια μάτια η ελευθερία βρίσκεται στη φύση, για άλλα στα παλάτια, στη θάλασσα, στο χρήμα, στον ήλιο, στη δόξα, στις λέξεις, στην συντροφιά, στην μοναξιά, στα αστέρια και τόσα άλλα πολλά.

Έχεις αναλογιστεί τι είναι εκείνο που ζητά η ψυχή σου; Εκείνο το πρώτο, το μοναδικό που σού ‘ρχεται στο νου;

Εκείνο κάνει την καρδιά σου να χορεύει σε ρυθμούς πασπαλισμένους με τα χρώματα του ουράνιου τόξου; Εκείνο που σου είναι αρκετό για χίλιες ζωές; Μπορεί να σε παραπλανούν τα εξωτερικά μα σώπασε λίγο και άκου το μέσα σου. Μπορείς να το ονοματίσεις; Ναι, ίσως δεν είναι μόνο ένα και να υπάρχουν κι άλλα. Δοκίμασε. Ονομάτισέ τα και ύστερα βάλε τα στη σειρά. Μόνο έτσι θα τα ορίσεις.

Ο φόβος δεν είναι η ύψιστη αλήθεια

Όταν τα κάνεις διάφανα στο μέσα σου. Έπειτα, με οδηγό το θάρρος που μέσα σου υπάρχει άπλετο, προχώρα προς εκείνα. Ίσως να είναι μεγάλη η διαδρομή, ίσως και σύντομη. Δεν έχει σημασία. Ετούτο που έχει σημασία είναι να προχωρήσεις και σε κάθε μονοπάτι να αφήνεις και κάτι από τα βάρη που κουβαλάς. Ξεχώρισε κι εκείνα.

Ποια είναι δικά σου και ποια άλλων; Διώξε τα ξένα πρώτα. Δεν έχει νόημα να τα κουβαλάς, δεν είσαι σε θέση να ελαφρύνεις άλλες ψυχές αν δεν είναι έτοιμες.

Έπειτα, κοίταξε τα δικά σου. Τι σε έμαθαν, τι οφείλεις να κρατήσεις, πώς μπορείς να τα αφήσεις δίχως να ξανάρθουν; Εμπόδια πραγματικά στο δρόμο σου δε θα βρεις. Μόνο πλανεύτρες σκέψεις και εικόνες παραισθήσεις. Εκείνες που ο φόβος σου προκαλεί. Ένας φόβος, όμως, πόσο αληθινός μπορεί να είναι; Πόσο αξιόπιστος όταν βασίζεται στα μελλούμενα; Πώς το ξέρει; Πόσο βέβαια τα σημάδια του; Πόσο, πραγματικά, σε προστατεύει όπως ο ίδιος κραυγάζει μέσα σου;

Ποιες οι αποδείξεις του; Και ποια τα αποτελέσματα της ύπαρξής του; Πόσο σε ενισχύουν και πόσο σε εξελίσσουν; Κατά πόσο σε οδηγούν σε εκείνο που αγαπάς;

Πριν ψάξεις την ευτυχία ψάξε την ελευθερία. Μόνο ελεύθερος θα είσαι ευτυχισμένος.

Η ελευθερία βρίσκεται παντού

Έχει κι ένα άλλο γνώρισμα η ελευθερία. Τη βρίσκεις παντού. Όταν γεμίσει την ψυχή σου, όταν γνωρίσεις εκείνο που αγαπάς, όταν συνεχίσεις να ονειρεύεσαι. Τότε, ακόμα και στη φυλακή σου θα τη βρεις. Όταν τα ένστικτα, τα συναισθήματα και ο νους συντονιστούν, τότε θα δεις θαύματα να συμβαίνουν. Ρώτησέ τα.

Πού νιώθεις ασφάλεια, πού ζεστασιά, πού οι σκέψεις δε σε παιδεύουν; Εκεί είναι η ελευθερία, εκεί είναι η ευτυχία, εκεί είναι η γαλήνη. Η ελευθερία δημιουργείται και η ευτυχία τη συνοδεύει. Η Ευτυχία είναι το οίκημα (η θεά Τύχη της μυθολογίας, προστάτιδα της ευμάρειας, της ευζωίας, της άνεσης). Η Ελευθερία το υλικό του και ο Σεβασμός προς τον εαυτό και τους γύρω είναι το θεμέλιο.

Σεβασμός απέναντι στον εαυτό μας

Να τιμάς εσένα πρώτα, να τιμάς τα δώρα που σου δόθηκαν, να τα βάζεις στο πιο φωτεινό σημείο του παλατιού σου. Έτσι, τα δώρα που σου έδωσαν οι γονείς, οι φίλοι, εκείνοι που για λίγο συνάντησες δε θα πάνε χαμένα. Και αν κάποιο δεν είναι του γούστου σου, μην το πετάς.

Μεταποίησέ το έτσι ώστε να ταιριάζει με την υπόλοιπη διακόσμηση, γυάλισέ το και μείνε περήφανος που κατάφερες να το εντάξεις με τρόπο που να σε εξυπηρετεί. Να σέβεσαι τους οίκους των άλλων, να σέβεσαι τις επιλογές τους.

Να έχεις το σπίτι σου ανοιχτό, να μοιράζεσαι τα εδέσματα που εσύ έφτιαξες και να ξέρεις πως στη γεύση του καθενός δεν υπάρχει κρίση. Κάποια θα τα βρουν μελένια και κάποιοι θα νιώσουν πικρά, σε μερικούς δε θα κάνουν καμία εντύπωση και σε άλλους θα αφήσουν αποτυπώματα χαραγματιές, κάποιοι θα αδειάσουν τις πιατέλες και κάποιοι δε θα τις αγγίξουν. Ούτε το ένα, ούτε το άλλο όμως δεν αλλάζει την ουσία τους, την πραγματική αξία, τη σύστασή τους.

Ζήσε ελεύθερα και αυθεντικά

Ζήσε κατά πως θέλεις και άσε και τους άλλους να κάνουν το ίδιο.

Κι αν θέλεις κάτι να πεις, πες το μέσα από εσένα, μέσα από τις πράξεις, μέσα από τα όσα κάνεις. Και να θυμάσαι, υπάρχει κάποιος εκεί έξω που θα σε δει και θα αλλάξει η ματιά του. Ακόμα και αν αυτός είναι μόνο ένας σε όλο τον κόσμο, ακόμα κι έτσι, να είσαι σίγουρος πως η φιλοξενία σου τιμήθηκε.

Ξεκίνα σήμερα, ξεκίνα τώρα, η ευτυχία είναι στα χέρια σου και κανείς δεν μπορεί να σου την πάρει, καθάρισε τα γυαλιά σου και δες την μέσα στα πιο μικρά και φαινομενικά ασήμαντα. Ψάξε για το καλό, παντού υπάρχει, ακόμα και στη μεγαλύτερη καταστροφή. Καθάρισε τα γυαλιά σου και δες, γύρνα τη ματιά σου, δες από κοντά και από μακριά, ψάξε για την ομορφιά και θα τη βρεις.

Πάντα, μα πάντα βρίσκεις ό,τι ψάχνεις και πάντα, μα πάντα πηγαίνεις εκεί όπου κοιτάς.

Γιατί κάποιοι άνθρωποι δυσκολεύονται να συγχωρήσουν τον εαυτό τους

Έχετε ποτέ «αυτομαστιγωθεί» αλύπητα επειδή κάνατε ένα λάθος; Κάποιοι άνθρωποι δυσκολεύονται εξαιρετικά να ξεχάσουν τα στραβοπατήματά τους. Αναμηρυκάζουν στο νου τους τι συνέβη και πώς θα μπορούσαν να αλλάξουν ό,τι συνέβη. Βυθίζονται στην αυστηρή αυτοκριτική τους, επιμένοντας ότι αυτή η αυτοκατηγορία θα τους κρατήσει μακριά από το να επαναλάβουν το ίδιο λάθος.

Αλλά η κριτική από μόνη της ποτέ δεν αλλάζει κάτι. Αντιθέτως, η «ριζική αποδοχή» ως μέσο εξέλιξης σε σύγκριση με το παρελθόν μπορεί να είναι η απάντηση. Κάνατε το λάθος και τίποτα δεν μπορεί να το αλλάξει αυτό. Αν το αποδεχτείτε αυτό, θα σας είναι ευκολότερο να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές και να διορθώσετε τις μελλοντικές σας συμπεριφορές και θα πονάτε λιγότερο.

Η ικανότητα να συγχωρούμε τον εαυτό μας και τους άλλους, και στη συνέχεια να αλλάζουμε, είναι τουλάχιστον εν μέρει εξαρτημένο από την προσωπικότητά μας… ή σε αυτή την περίπτωση τον τύπο προσκόλλησής μας.

Ένα από τα κρίσιμα κομμάτια ενός ασφαλούς τύπου προσκόλλησης είναι η ικανότητα να αποδεχόμαστε «το καλό, το κακό και το άσχημο» μέσα μας και στους άλλους. Οι άνθρωποι με ασφαλή τύπο δεσμού θα έχουν μάθει από μικρή ηλικία ότι η διάπραξη ενός λάθος, αν και έχει τις συνέπειές της, δεν σημαίνει ότι πρέπει να ακολουθείται από ντροπή, εξευτελισμό ή ανησυχία για την αγάπη του γονέα ή φροντιστή.

Οι υγιείς ψυχικά γονείς εστιάζουν στη διόρθωση της συμπεριφοράς, όχι στην κατηγορία ή στην εστίαση σε εσωτερικές πλευρές του παιδιού. Κατ’ επέκταση, τα ενήλικα πια παιδιά βλέπουν τον εαυτό τους ως καλούς ανθρώπους που μπορεί ορισμένες φορές να εμπλέκονται σε αρνητικές συμπεριφορές.

Επειδή οι γονείς τους δεν αντιδρούν υπερβολικά, δεν πλημμυρίζονται από έντονα αρνητικά συναισθήματα, αυτοκατηγορίες ή αμυντικές τακτικές σχεδιασμένες να προκαλούν περισπασμό ή προβολή σε άλλα πρόσωπα. Όσοι έχουν ανατραφεί σε λιγότερο ασφαλή περιβάλλοντα μπορεί να:

– Επικρίνονταν για τις αρνητικές τους συμπεριφορές χωρίς διάθεση διόρθωσης

– Να γελοιοποιούνταν ή ντροπιάζονταν για τη συμπεριφορά τους σα να ήταν κάτι που πήγασε από μέσα τους

– Να βιώνουν απειλές γονικής απομόνωσης ή εγκατάλειψης

– Να μην πρόσεχε ή ασχολούταν κανείς με τους ίδιους.

Αν δεν λάβατε κάποια ανταπόκριση ή διόρθωση, είναι πιθανό να είχατε έναν αδιάφορο ή εξαιρετικά ανεκτικό γονέα. Αλλά τα παιδιά προχωρούν καλύτερα όταν υπάρχουν ξεκάθαρα δοσμένα όρια και προσδοκίες για συμπεριφορά. Όταν οι γονείς δεν υποστηρίζουν τέτοια όρια, το παιδί μπορεί να αναρωτιέται αν κάτι πάει στραβά με τα αυτά, τόσο πολύ που ο γονέας δεν νοιάζεται πια. Κατ’ επέκταση, λαμβάνουν μια έλλειψη φροντίδας και αγάπης.

Κάτι παρόμοιο μπορεί να συμβεί και με έναν τιμωρητικό και αυταρχικό γονέα, καθώς το παιδί καθώς μεγαλώνει, μιμείται τις δικές του πρακτικές. Αν, λοιπόν, αυτό το παιδί, ενήλικας πια, κάνει ένα λάθος, ενεργοποιεί στο νου του τον τρόπο που τιμωρούταν από τον γονέα, το πρόσωπο αναφοράς του. Είναι ένας τρόπος ερμηνείας που επαναλαμβάνει στη ζωή του.

Γιατί πιστεύουμε στα παραφυσικά φαινόμενα;

Πιστεύετε στα παραφυσικά φαινόμενα; Ως ερευνητής ψυχολόγος, είμαι εκπαιδευμένος να είμαι επιφυλακτικός. Όσο και να θέλω να πιστέψω σε υπερφυσικά φαινόμενα, γνωρίζω ότι οι έρευνες δεν υποστηρίζουν την ύπαρξη νοητικής τηλεπάθειας, μαντικών ικανοτήτων, τηλεμεταφοράς ή φαντασμάτων. Συχνά, αυτό που πιστεύουμε ότι είναι παραφυσικό, προκαλείται στην πραγματικότητα από φυσικά φαινόμενα.

Δεν είμαι εδώ για να σας πω τι να πιστεύετε – κάποιοι από τους φίλους και την οικογένειά μου πιστεύουν στα φαντάσματα, στην αστρολογία και στη μαντεία – αλλά αυτό που με ανησυχεί είναι όταν οι άνθρωποι αγνοούν φυσικές, συχνά ψυχολογικές εξηγήσεις για συμβάντα και αμέσως πιστεύουν στο υπερφυσικό. Ακόμα χειρότερα, είναι η επιθυμία μας να πιστεύουμε στο υπερφυσικό που μας κάνει θύματα κάποιων ανθρώπων, και χρειάζεται να μπορούμε να τους αντικρούσουμε.

Αφού λοιπόν η επιστήμη μας λέει ότι τα υπερφυσικά φαινόμενα δεν είναι αληθινά, γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν σε αυτά; Μέρος του λόγου είναι οι γνωσιακές προκαταλήψεις που μας ξεγελούν.

Η «εκ των υστέρων» πλάνη

Είχατε ποτέ ένα προαίσθημα ότι κάτι θα συμβεί; Ας πούμε ότι κάποιος από την οικογένειά σας θα αρρωστήσει και λίγες μέρες μετά μαθαίνετε ότι ο πατέρας σας έχει πνευμονία. Τότε λέτε στον εαυτό σας «Το ήξερα!». Είναι αυτό απόδειξη ότι έχετε μαντικές ικανότητες ή είναι μια πλάνη; Η «εκ των υστέρων» πλάνη είναι η ανθρώπινη τάση να πιστεύουμε ότι γνωρίζαμε κάτι πριν συμβεί, αλλά το αναγνωρίζουμε μόνο μετά από μια τέτοια σύμπτωση. Αυτή η πλάνη μας κάνει να σκεφτούμε ότι μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον.

Προκατάληψη επιβεβαίωσης

Έχετε ποτέ πάει σε έναν μελλοντολόγο ή έχετε δει κάποιον που να διαβάζει σκέψεις; Φαίνεται να έχουν κάποια υπερφυσική ικανότητα να μαθαίνει για εμάς και για το μέλλον μας. Ο μάντης μας λέει ότι θα γνωρίσουμε έναν «ψηλό, μελαχρινό άνδρα» και λίγες μέρες αργότερα γνωρίζουμε έναν τέτοιο άνθρωπο.

Η πραγματικότητα είναι ότι η πλάνη επιβεβαίωσης μας κάνει να πιστεύουμε στη μελλοντολογία λόγω της τάσης μας να αναζητάμε πληροφορίες που επιβεβαιώνουν τις αρχικές μας πεποιθήσεις (ότι θα γνωρίσουμε κάποιον ψηλό, μελαχρινό) και αγνοούμε τις μη επιβεβαιωτικές πληροφορίες (όλες τις άλλες μας γνωριμίες εκείνων των ημερών).

Συσχέτιση και αιτιότητα

Πρόκειται για μια προκατάληψη που συμβαίνει όταν πράγματα φαινομενικά άσχετα συμβαίνουν μαζί. Η προκατάληψη αυτή τείνει να κάνει μια αιτιώδη σύνδεση, πιστεύοντας ότι το ένα πράγμα προκάλεσε στην πραγματικότητα το άλλο. Για παράδειγμα, διαβάζουμε μια αστρολογική πρόβλεψη που μας λέει ότι θα έρθουν δύσκολες μέρες και ύστερα όντως άσχημα πράγματα μας συμβαίνουν. Νομίζουμε ότι αυτά τα δύο συνδέονται, αν και δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους και έτσι ενδυναμώνεται η πεποίθησή μας στην αστρολογία.

Αυτές οι προκαταλήψεις λειτουργούν μαζί και συνδυαστικά ώστε να πιστέψουμε σε υπερφυσικά φαινόμενα, αν και η συστηματική έρευνα επαναλαμβάνει ότι δεν υπάρχουν.

Να κοιτάς κατάματα την καταιγίδα

Όλοι μας έχουμε περάσει κακές μέρες, χρόνια, περιόδους… Ο καθένας από εμάς γνωρίζει τι τον τρομάζει, τι τον κάνει να τρέμει και μόνο στην ιδέα να το αντιμετωπίσει ξανά. Ακόμα και αν το ξεπεράσαμε, όταν θα αρχίσει να έρχεται ξανά, το μυαλό θολώνει, η καρδιά παγώνει και το βλέμμα σου γίνεται πάλι σκοτεινό. Βλέπεις την καταιγίδα να έρχεται! Κοιτάς τους κεραυνούς. Βλέπεις τα σύννεφα να πλησιάζουν. Έχεις μυρίσει ήδη το χώμα που ζητάει τη βροχή.

Όσο και αν προσπάθησες, όσο και αν το ξεπέρασες, αυτό που σε φοβίζει θα είναι ακόμα εκεί, έτοιμο να σε κατασπαράξει ξανά! Έτοιμο να μουδιάσει το εγώ σου… Έτοιμο να κάνει τη σκιά σου να εξαφανιστεί! Ποτέ δεν μπορείς να ξέρεις αν το ξεπέρασες, αν δεν εμφανιστεί ξανά μπροστά σου… Τότε μόνο θα μπορείς να δεις την αλήθεια! Και αν σου έφυγε ο φόβος όλα καλά. Αν έχει μείνει ακόμα, πως μπορείς να τον αφήσεις;

Δεν είναι εύκολο να ξεπερνάς τις φοβίες σου! Για να υπάρχουν στη ζωή σου, κάποιος τις έβαλε εκεί, κάπως μπήκαν στην ψυχή σου, την σκοτείνιασαν και κατοικούν εκεί. Δεν είναι εύκολο να τις διώξεις από το ¨σπίτι¨ τους. Έχουν γίνει πια ένα με εσένα, αλλά δεν είσαι εσύ. Είναι σωρεία άσχημων συναισθημάτων που εγκαταστάθηκαν εκεί, όσο εσύ τις άφησες στα αθώα σου τα χρόνια!

Η ψυχή η γαλήνια, η καθαρή, η διάφανη, είναι η πιο ευάλωτη από όλες, καθώς στην προσπάθειά της να αντέξει και να σώσει, δέχεται πολλαπλά χτυπήματα που όσο και να μην το θέλει την λυγίζουν, την μαυρίζουν!

Μα ποτέ δεν θα μπορέσουν να την αδειάσουν. Πάντα θα υπάρχει μέσα της αγάπη, ελπίδα, δύναμη, θέληση, χαρά, ζωντάνια και θάρρος! Είναι η πιο ευάλωτη, αλλά όχι και η πιο αδύναμη! Αντιθέτως είναι η πιο δυνατή από όλες! Γι’ αυτό δέχτηκε, γι’ αυτό άντεξε, γι’ αυτό άλλαξε. Γιατί μπορεί να μεταμορφώνεται. Είναι καθαρή και ξέρει πως δεν θα αλλοιωθεί ότι και να γίνει. Αυτή την ψυχή έχουν και οι άνθρωποι που φοβήθηκαν! Αγνή. Καθάρια. Δυνατή. Άφησαν να μπουν μέσα τους τα πάντα, γιατί είχαν θάρρος. Δεν πίστεψαν ποτέ πως θα αλλάξουν, πως θα πονέσουν., πως θα απογοητευτούν!

Γιατί τι είναι ο φόβος; Συσσωρευμένες απογοητεύσεις της ψυχής σου, από την πίστη σε ακατάλληλες ψυχές!

Τι φοβάσαι; Έναν άνθρωπο, ένα συναίσθημα, ένα πράγμα, μία κατάσταση ή κάτι άλλο; Φοβάσαι να το ξαναζήσεις; Ή φοβάσαι να έρθει πάλι η ψυχή σου αντιμέτωπη με αυτή την κατάσταση;

Ότι και αν είναι αυτό, ότι και αν φοβάται η ψυχούλα σου, η λύση δεν είναι να φοβάσαι… Όσο απλό και αν ακούγεται, η μόνη λύση για να το ξεπεράσεις είναι να το αντιμετωπίσεις μέχρι το κόκκαλο! Να το ζήσεις ξανά, να μπεις πάλι σε αυτό, να το κοιτάς στα μάτια. Μόνο τότε θα δεις αν έφυγε ο φόβος ή αν είναι ακόμα εκεί. Ακόμα καλύτερα θα δεις εάν τελικά ο φόβος ήταν αντάξιος του χαμένου σου χρόνου! Τότε θα καταλάβεις… Μην φοβάσαι να το ζήσεις πάλι! Δεν πρέπει να φοβάσαι να το αντιμετωπίσεις!

Να κοιτάς την καταιγίδα κατάματα όταν έρχεται! Να μην χρησιμοποιείς ¨υπόστεγα¨ και ¨ομπρέλες¨. Να πέφτεις καταπάνω της, να την νιώσεις, να περπατήσεις μέσα σε αυτή, να νιώθεις τη βροχή, τη μυρωδιά, να αναπνέεις. Να το ζεις! Μόνο τότε θα την δεις καθαρά έτσι όπως είναι. Θα την γνωρίσεις… Θα την καταλάβεις… Πρέπει να πέσεις καταπάνω της ή ακόμα καλύτερα να ¨βγεις από πάνω της¨.

Κάνε το όπως οι αετοί! Όταν βρέχει, δεν ψάχνουν υπόστεγο όπως τα άλλα πουλιά. Πετάνε πάνω από τα σύννεφα….

Και να είσαι σίγουρος πως ποτέ ξανά δεν θα είναι το ίδιο για σένα! Θα είσαι πιο δυνατός… Θα το έχεις αντιμετωπίσει…. Μην κρύβεσαι… Βγες έξω στη ¨μάχη¨….

Κάπως έτσι γίνεται και με τον φόβο! Πρέπει να τον κοιτάς κατάματα, να μη διστάσεις να τον αντιμετωπίσεις ξανά! Μόνο έτσι θα το ξεπεράσεις, θα βγεις πιο δυνατός .

Και που ξέρεις ίσως τον συνηθίσεις και σου φαίνεται απλό. Ίσως πάλι να μην ήτανε τόσο σημαντικό και μεγάλο όσο νόμιζες κάποτε…

Ο ρυθμός της ζωής μας αποτελεί σοβαρή παράμετρο της ψυχολογίας και της συμπεριφοράς μας

Οι κάτοικοι της γης συγκροτούνται όχι μόνο κατά φυλή, έθνος, θρησκεία ή ιδεολογία, αλλά, κατά κάποιο τρόπο, και σύμφωνα με τη θέση τους στο χρόνο. Εξετάζοντας τους σημερινούς πληθυσμούς σε όλο τον κόσμο, ανακαλύπτουμε ένα πολύ μικρό ποσοστό που ακόμα ζει κυνηγώντας και λεηλατώντας για τροφή, όπως έκαναν οι άνθρωποι πριν από χιλιετηρίδες. Οι άλλοι, η μεγάλη πλειονότητα του ανθρώπινου είδους, δεν εξαρτώνται από το κυνήγι της αρκούδας ή από τη συλλογή καρπών, αλλά από τη γεωργία. Ζουν, από πολλές απόψεις, όπως οι πρόγονοί τους, πριν από αιώνες. Αυτές οι δύο ομάδες μαζί αποτελούν ίσως το 70% όλων των ανθρώπινων υπάρξεων. Είναι οι άνθρωποι του παρελθόντος.

Αντίθετα, ένα ποσοστό κάπως μεγαλύτερο από το 25% του πληθυσμού της γης, βρίσκεται στις βιομηχανοποιημένες κοινωνίες. Η ζωή τους είναι σύγχρονη· Αποτελούν προϊόντα των πρώτων πενήντα χρόνων του 20ού αιώνα, βγαλμένοι από ομοιόμορφα καλούπια της μηχανοποίησης και της μαζικής εκπαίδευσης, διαπαιδαγωγημένοι με τις επίμονες αναμνήσεις του αγροτικού παρελθόντος της χώρας τους. Αυτοί ουσιαστικά, είναι οι άνθρωποι του παρόντος.

Ωστόσο, το υπόλοιπο 2% ή 3% του πληθυσμού της γης, δεν μπορεί πια να ενταχθεί ούτε στο παρελθόν, ούτε στο παρόν. Διότι μέσα στις κύριες εστίες της τεχνολογικής και πολιτισμικής αλλαγής, στη Σάντα Μόνικα, στην Καλιφόρνια και στο Καίμπριτζ, στη Μασσαχουσέτη, στη Νέα Υόρκη, στο Λονδίνο και στο Τόκιο, υπάρχουν εκατομμύρια άντρες και γυναίκες, που μπορούν να θεωρηθούν ότι ήδη ζουν με τον τρόπο ζωής του μέλλοντος. Οι πρωτοπόροι, χωρίς να το συνειδητοποιούν, ζουν σήμερα όπως εκατομμύρια άλλοι άνθρωποι θα ζήσουν αύριο. Και ενώ αποτελούν μόνο ένα μικρό ποσοστό του συνολικού πληθυσμού, σχηματίζουν ήδη μια διεθνή κοινότητα του μέλλοντος ανάμεσά μας. Είναι οι προελαύνοντες αντιπρόσωποι των ανθρώπων, οι πρώτοι πολίτες στις ωδίνες της γέννησης της παγκόσμιας υπερ-βιομηχανικής κοινωνίας.

Τι είναι αυτό που τους κάνει να διαφέρουν απ’ το υπόλοιπο ανθρώπινο είδος; Σίγουρα είναι πλουσιότεροι, πιο μορφωμένοι, πιο δραστήριοι από τους υπόλοιπους ανθρώπους. Εκτός αυτού, ζουν και περισσότερο. Αλλά αυτό που ιδιαίτερα προσδιορίζει τον άνθρωπο του μέλλοντος είναι ο ήδη σαφής προσανατολισμός του σε έναν νέο, γρήγορο ρυθμό ζωής. «Ζει πιο γρήγορα» από τους άλλους γύρω του.

Μερικούς ανθρώπους τους συναρπάζει αυτός ο έντονος ρυθμός ζωής —στην προσπάθειά τους να τον προκαλέσουν ξεπερνούν ακόμη και τον εαυτό τους και αισθάνονται αμηχανία, άγχος και ένταση όταν ο ρυθμός επιβραδύνεται. Διεκδικούν εναγωνίως να είναι παρόντες εκεί όπου «βρίσκεται η δράση». (Είναι αλήθεια ότι κάποιοι αδιαφορούν πλήρως για το αντικείμενο της δράσης, αρκεί να γίνεται με την αρμόζουσα μεγάλη ταχύτητα). Ο Τζέημς Α. Ουίλσον θεωρούσε, για παράδειγμα, ότι η γοητεία του γρήγορου ρυθμού ζωής συνιστά μια απ ’ τις κρυφές κινητήριες δυνάμεις της ευρέως γνωστής μαζικής μετανάστευσης Ευρωπαίων επιστημόνων στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά. Αφού μελέτησε τις περιπτώσεις 517 Βρετανών επιστημόνων και τεχνικών, ο Ουίλσον κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτά που τους δελέασαν, δεν ήταν μόνο οι υψηλότεροι μισθοί ή οι καλύτερες συνθήκες έρευνας, αλλά και ο ταχύτερος ρυθμός ζωής. Οι μετανάστες, γράφει, «δεν αποθαρρύνονται καθόλου από τον ταχύτερο ρυθμό της Β. Αμερικής. Πέρα από οτιδήποτε άλλο, δείχνουν να προτιμούν αυτόν το ρυθμό ζωής». Ακόμη, ένας λευκός βετεράνος του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα στον Μισσισιπή, αναφέρει: «Οι άνθρωποι που είναι συνηθισμένοι σε μια έντονη αστική ζωή… δεν μπορούν να αντέξουν για πολύ στον Αγροτικό Νότο. Αυτός είναι ο λόγος που οδηγούν συνεχώς χωρίς συγκεκριμένο προορισμό και σκοπό. Τα ταξίδια είναι το βάλσαμο του Κινήματος». Αν και επιφανειακά άσκοπη, αυτή η περιπλάνηση αποτελεί έναν αντισταθμιστικό μηχανισμό. Όταν αντιληφθούμε τη δυνατή έλξη που μπορεί να ασκήσει στο άτομο ένας ορισμένος ρυθμός ζωής, τότε μόνο θα είμαστε σε θέση να εξηγήσουμε πολλά που, διαφορετικά, συνιστούν μια ανεξήγητη ή «άσκοπη» συμπεριφορά.

Αλλά αν κάποιοι άνθρωποι ευημερούν με τον νέο ταχύ ρυθμό , κάποιοι άλλοι τον αποστρέφονται έντονα και κάνουν ό,τι μπορούν για να τον σταματήσουν. Απαραίτητη προϋπόθεσή για να συμβαδίσει κανείς με την ανατέλλουσα υπερ-βιομηχανική κοινωνία, είναι να συμβαδίζει με έναν κόσμο που κινείται ταχύτερα από ποτέ άλλοτε. Αυτοί όμως προτιμούν να αποσυρθούν, να πορευτούν σύμφωνα με τους δικούς τους αργούς ρυθμούς και δεν είναι καθόλου τυχαίο που ένα μιούζικαλ με τίτλο Σταματήστε τον κόσμο – Θέλω να κατέβω, σημείωσε εκπληκτική επιτυχία στο Λονδίνο και στη Νέα Υόρκη.

Ο εφησυχασμός και η αναζήτηση νέων τρόπων «απόσυρσης» ή «απόδρασης» που χαρακτηρίζει κάποιους, αν όχι όλους τους χίπις, μπορεί να οφείλεται λιγότερο στην κραυγαλέα αποστροφή τους για τις αξίες ενός τεχνολογικού πολιτισμού και πιο πολύ σε μια ασυνείδητη προσπάθεια να αποδράσουν από ένα ρυθμό ζωής που πολλοί βρίσκουν αβάσταχτο. Προφανώς δεν αποτελεί απλή σύμπτωση το γεγονός ότι περιγράφουν την κοινωνία σαν ένα διαρκή «αθέμιτο ανταγωνισμό» — με έναν όρο δηλαδή που παραπέμπει πολύ συγκεκριμένα στον ταχύ βηματισμό της κοινωνίας.

Μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι είναι ακόμα πιο πιθανόν να αντιδράσουν έντονα ενάντια σε οποιαδήποτε περαιτέρω επιτάχυνση της αλλαγής. Υπάρχει μια στέρεη μαθηματική βάση για το γεγονός ότι συχνά η μεγάλη ηλικία συσχετίζεται με τον συντηρητισμό: για τους ηλικιωμένους ο χρόνος κυλάει πιο γρήγορα.

Όταν ένας πενηντάχρονος πατέρας λέει στον δεκαπεντάχρονο γιο του ότι θα πρέπει να περιμένει δύο χρόνια για να αποκτήσει δικό του αυτοκίνητο, αυτό το μεσοδιάστημα των 730 ημερών αντιπροσωπεύει χρονικά μόνο ένα 4% της περιόδου ζωής του πατέρα και περισσότερο από 13% της ζωής του παιδιού. Δεν είναι καθόλου παράξενο που στο παιδί η καθυστέρηση φαίνεται τρεις ή τέσσερις φορές μεγαλύτερη απ ’ ό,τι στον πατέρα. Για τον ίδιο λόγο, δύο ώρες στη ζωή ενός τετράχρονου παιδιού αποτελεί το ακριβές αντίστοιχο των δώδεκα ωρών στη ζωή της εικοσιτετράχρονης μητέρας του. Όταν ζητάμε από το παιδί να περιμένει ένα κομμάτι γλυκό, είναι σαν να ζητάμε από τη μητέρα να περιμένει δεκατέσσερις ώρες για έναν καφέ.

Μπορεί, επίσης να υπάρχει και μία βιολογική βάση για αυτές τις διαφορές στην υποκειμενική αντίδραση στο χρόνο. Ο ψυχολόγος Τζον Κοέν, του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ, γράφει ότι με το πέρασμα της ηλικίας, τα ημερολογιακά χρόνια προοδευτικά φαίνονται να συρρικνώνονται. Εκ των υστέρων, κάθε χρόνο φαίνεται συντομότερος από αυτόν που μόλις συμπληρώθηκε, πιθανόν σαν αποτέλεσμα μιας βαθμιαίας επιβράδυνσης των «μεταβολικών Εργασιών». Στους ηλικιωμένος, σε σχέση με επιβράδυνση των δικών τους βιολογικών ρυθμών, ο κόσμος φαίνεται να κινείται ταχύτερα, ακόμα κι αν αυτό στην πραγματικότητα δε συμβαίνει.

‘Όποιοι κι αν είναι οι λόγοι οποιαδήποτε επιτάχυνση της αλλαγής, που έχει σαν αποτέλεσμα τη συσσώρευση περισσότερων καταστάσεων μέσα στο εμπειρικό κανάλι σ ένα δεδομένο χρονικό διάστημα, στη συνείδηση του ηλικιωμένου υπερβάλλεται. Καθώς ο ρυθμός της αλλαγής στην κοινωνία αυξάνεται, ολοένα και πιο πολλοί μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι αισθάνονται τη διαφορά πολύ έντονα. Γίνονται κι αυτοί απόβλητοι της κοινωνίας, αποσυρόμενοι σ’ ένα περιχαρακωμένο περιβάλλον, μειώνοντας στο ελάχιστο την επικοινωνία με τον ταχέως κινούμενο εξωτερικό κόσμο και, τελικά, υπολειτουργούν μέχρι το θάνατό τους. Μπορεί ποτέ να μην μπορέσουμε να λύσουμε τα ψυχολογικά προβλήματα των ηλικιωμένων, αν δεν ανακαλύψουμε τους τρόπους — μέσω της βιοχημείας ή της επιμόρφωσης— που θα μας επιτρέψουν να αλλάξουμε την αντίληψή τους για το χρόνο, ή να τους προσφέρουμε καλά στεγανοποιημένους χώρους, μέσα στους οποίους ο ρυθμός της ζωής θα ελέγχεται, ή ακόμη και θα διευθετείται σύμφωνα με ένα ημερολόγιο «κινητής κλίμακας», το οποίο θα αντανακλά τη δική τους υποκειμενική αίσθηση του χρόνου.

Πολλές συγκρούσεις που, διαφορετικά, θα ήταν ακατανόητες ανάμεσα στις γενιές, στους γονείς και τα παιδιά, στους συζύγους— μπορούν να αποδοθούν στις διαφορετικές αντιδράσεις απέναντι στην επιτάχυνση του ρυθμού της ζωής. Το ίδιο ισχύει και για τις αντιθέσεις ανάμεσα σε διαφορετικούς πολιτισμούς.

Κάθε πολιτισμός έχει τον δικό του χαρακτηριστικό βηματισμό. Ο F. Μ. Esfantaiary, ο Ιρανός συγγραφέας, αναφέρθηκε στη σύγκρουση δύο συστημάτων διαφορετικών ρυθμών, όταν Γερμανοί μηχανικοί πριν από τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, ανέλαβαν την κατασκευή ενός σιδηροδρόμου στη χώρα του. Οι Ιρανοί και, γενικότερα, οι προερχόμενοι από τη Μέση Ανατολή, χαρακτηρίζονται από μια πιο χαλαρή στάση απέναντι στο χρόνο έναντι των Αμερικανών και των Δυτικοευρωπαίων. Όταν τα συνεργεία των Ιρανών καθυστερούσαν συστηματικά κατά δέκα λεπτά για να φτάσουν στο χώρο εργασίας, οι Γερμανοί, απόλυτα συνεπείς οι ίδιοι και, πάντα βιαστικοί, προέβαιναν σε μαζικές απολύσεις, οι Ιρανοί μηχανικοί δυσκολεύτηκαν να τους πείσουν ότι, με τα δεδομένα της Μ. Ανατολής, οι εργάτες ήταν ηρωικά συνεπείς και ότι αν οι απολύσεις συνεχίζονταν πολύ σύντομα δε θα έμενε κάνεις για να εργαστεί, παρά μόνο γυναίκες και παιδιά.

Αυτή η απάθεια απέναντι στο χρόνο εξοργίζει τους ανθρώπους που κινούνται με γρήγορους και προγραμματισμένους ρυθμούς. Έτσι οι Ιταλοί από τις βιομηχανικές πόλεις του Βορρά, το Μιλάνο ή το Τορίνο, περιφρονούν τους σχετικά βραδύρρυθμους Σικελούς, των οποίων η ζωή ακόμα χαρακτηρίζεται από τους βραδύτερους αγροτικούς ρυθμούς. Οι Σουηδοί της Στοκχόλμης ή του Γκαίτεμπουργκ αισθάνονται την ίδια περιφρόνηση για τους κατοίκους του Λαπλάντ. Οι Αμερικανοί λοιδορούν τους Μεξικανούς, για τους οποίους το manana σημαίνει, στην πραγματικότητα, αρκετά σύντομα. Στις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι Βόρειοι θεωρούν τους Νότιους αργοκίνητους, και οι μεσοαστοί Μαύροι κατακρίνουν τους ομοφύλους τους της εργατικής τάξης που συμμετέχουν στην οργάνωση «Η εποχή των Μαύρων». Αντίθετα, σε σύγκριση με όλους σχεδόν τους άλλους, οι λευκοί Αμερικανοί και Καναδοί θεωρούνται δραστήριοι και πολυμήχανοι.

Οι λαοί μερικές φορές αντιστέκονται σθεναρά σε μια αλλαγή του ρυθμού. Αυτό το γεγονός εξηγεί και την παθολογική αντίδρασή ενάντια στη λεγάμενη «Αμερικανοποίηση» της Ευρώπης. Η νέα τεχνολογία στην οποία βασίζεται η θεωρία του υπερ-βιομηχανισμού και, σε μεγάλο βαθμό, προγραμματίζεται στα Αμερικάνικα ερευνητικά εργαστήρια, συνεπάγεται μια αναπόφευκτη επίσπευση της κοινωνικής αλλαγής και μια συνακόλουθη επιτάχυνση του ρυθμού της ιδιωτικής ζωής. Οι αντι-Αμερικανοί ρήτορες, αν και επιλέγουν για στόχο τους τους κομπιούτερ και την Κόκα-Κόλα, η πραγματική τους αντίρρηση μπορεί εύκολα να εντοπιστεί στην εισβολή στην Ευρώπη μιας ξένης αντίληψης για τον χρόνο. Η Αμερική, ως η αιχμή του δόρατος του υπερ-βιομηχανισμού, αντιπροσωπεύει έναν νέο, ταχύτερο και άκρως ανεπιθύμητο ρυθμό.

Αυτό ακριβώς το πρόβλημα αποκαλύπτει χαρακτηριστικά η έντονη αποδοκιμασία ‘μα την πρόσφατη εμφάνιση των αμερικανικού τύπου καταστημάτων αναψυκτικών, καλλυντικών και φάρμακων στο Παρίσι. Για πολλούς Γάλλους, η ύπαρξή τους συνιστά κραυγαλέα μαρτυρία ενός δυσοίωνου «πολιτισμικού ιμπεριαλισμού» των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι Αμερικανοί δυσκολεύονται να κατανοήσουν μια τόσο εμπαθή αντίδραση σε ένα, απόλυτα αθώο, πρατήριο αναψυκτικών, όπου ο δικασμένος Γάλλος πίνει γρήγορα ένα μιλκ-σέικ, αντί να χασομερά για δύο ώρες με κάποιο απεριτίφ σε ένα υπαίθριο μπιστρό. Αξίζει να σημειωθεί ότι, καθώς η νέα τεχνολογία τα τελευταία χρόνια έχει επεκταθεί, περίπου 30.000 μπιστρό έκλεισαν, θύματα, σύμφωνα με το Time ενός «βραχυπρόθεσμου πολιτισμού». (Πράγματι, μπορεί οι λόγοι της ευρέως διαδεδομένης Ευρωπαϊκής αντιπάθειας για το Time να μην είναι εξ ολοκλήρου πολιτικοί, αλλά, ασυνείδητα, να απορρέει από τους συνειρμούς που δημιουργεί ο τίτλος του. To TIME με την ακριβολογία του και το, χωρίς ανάσα, στιλ, του, εξάγει κάτι πολύ περισσότερο από τον Αμερικάνικο Τρόπο Ζωής. Ενσαρκώνει και εξάγει τον Αμερικάνικο Ρυθμό Ζωής).

Η προσδοκία της διάρκειας

Για να κατανοήσουμε γιατί η επιτάχυνση του ρυθμού ζωής μπορεί να αποδείχνει ενοχλητική και αποδιοργανωτική, είναι πολύ σημαντικό να να συλλάβουμε την έννοια της «προσδοκίας της διάρκειας».

Η αντίληψη του ανθρώπου για το χρόνο συνδέεται στενά με τους εσωτερικούς του ρυθμούς. Αλλά η αντίδρασή του στο χρόνο βρίσκεται σε αντιστοιχία με την πολιτισμική του τοποθέτηση. Ένα μέρος αυτής της αντιστοιχίας συνίσταται στη δημιουργία μιας σειράς προσδοκιών στο παιδί, σε σχέση με τη διάρκεια των γεγονότων, των λειτουργιών ή των σχέσεων. Πράγματι, ένα απ ’ τα πιο σημαντικά είδη γνώσεων που μεταδίδουμε στο παιδί, είναι η γνώση της διάρκειας των πραγμάτων. Αυτή η γνώση μεταβιβάζεται με αδιόρατους, άτυπους και συχνά μηχανικούς τρόπους. Παρ’ όλ ’ αυτά, χωρίς ένα πλούσιο σύνολο κοινωνικά αποδεκτών προσδοκιών της διάρκειας, κανένα άτομο δε θα μπορούσε να λειτουργήσει κανονικά.

Από τη βρεφική ηλικία το παιδί μαθαίνει, για παράδειγμα, ότι όταν ο μπαμπάς φεύγει το πρωί για τη δουλειά του, αυτό σημαίνει ότι δε θα επιστρέφει πριν περάσουν πολλές ώρες. (Εάν επιστρέφει, κάτι δεν πάει καλά, το πρόγραμμα χάλασε. Το παιδί το διαισθάνεται. Ακόμη και ο σκύλος της οικογένειας —έχοντας κι αυτός αποκτήσει μια σειρά προσδοκιών της διάρκειας— έχει επίγνωση της αλλαγής της ρουτίνας). Το παιδί, πολύ σύντομα, μαθαίνει ότι η ώρα του φαγητού δεν είναι υπόθεση ενός λεπτού, ούτε πέντε ωρών, αλλά ότι συνήθως διαρκεί από δεκαπέντε λεπτά έως μία ώρα. Μαθαίνει ότι ένα φιλμ διαρκεί δύο έως τέσσερις ώρες, αλλά μια επίσκεψη στον παιδίατρο σπάνια ξεπερνά τη μία ώρα. Μαθαίνει ότι η σχολική μέρα συνήθως διαρκεί έξι ώρες και η σχέση του με έναν καθηγητή, ένα σχολικό έτος, αλλά ότι η σχέση του με τον παππού και τη γιαγιά του προορίζεται να είναι πολύ μεγαλύτερης διάρκειας. Πραγματικά, κάποιες σχέσεις προορίζονται να διαρκέσουν μια ολόκληρη ζωή. Η συμπεριφορά των ενηλίκων, ουσιαστικά όλες οι πράξεις μας, από το να ταχυδρομήσουμε ένα γράμμα μέχρι το να κάνουμε έρωτα, υπόκεινται σε συγκεκριμένες, ειπωμένες ή μη, προϋποθέσεις σχετικά με τη διάρκεια.

Αυτές ακριβώς οι προσδοκίες της διάρκειας, διαφορετικές σε κάθε κοινωνία, αλλά από νωρίς διαμορφωμένες και βαθιά ριζωμένες, είναι που κλονίζονται όταν αλλάζει ο ρυθμός της ζωής.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο φαίνεται και η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα σ ’ εκείνους που υποφέρουν από τον εντεινόμενο ρυθμό ζωής και σ’ εκείνους που είναι σε θέση να τον αξιοποιήσουν δημιουργικά. Αν ένα άτομο δεν προσαρμόσει τις προσδοκίες του για τη διάρκεια, έτσι ώστε να αντιστοιχούν στη συνεχή επιτάχυνση, είναι πιθανόν να φανταστεί ότι δύο καταστάσεις που, κατά τα άλλα, μοιάζουν μεταξύ τους, ταυτίζονται και ως προς τη διάρκεια. Είναι όμως βέβαιο ότι οι ορισμένες τουλάχιστον καταστάσεις θα συμπτυχθούν χρονικά, σαν αποτέλεσμα της επιταχυντικής ώθησης.

Το άτομο, το οποίο έχει αφομοιώσει την αρχή της επιτάχυνσης -που αισθάνεται, φυσικά και διανοητικά, ότι τα πράγματα στον κόσμο γύρω του κινούνται ταχύτερα— δημιουργεί ένα αυτόματο, ασυνείδητο αντιστάθμισμα της χρονικής σύμπτυξης. Προβλέποντας ότι οι καταστάσεις θα διαρκέσουν λιγότερο, σπάνια παρουσιάζεται απροετοίμαστο ή συγκλονισμένο, σε αντίθεση με το άτομο, που δεν προβλέπει σταθερά τη συνεχή συρρίκνωση της διάρκειας των καταστάσεων, αλλά οι προσδοκίες του για τη διάρκεια είναι στατικές.

Εν ολίγοις, ο ρυθμός της ζωής πρέπει να θεωρείται σαν κάτι περισσότερο από μία τετριμμένη φράση, μια αιτία αστεϊσμών, παραπόνων ή εθνικών καταστολών. Αποτελεί μία ψυχολογική μεταβλητή κρίσιμης σημασίας. Σε προηγούμενες εποχές, όταν οι ρυθμοί της κοινωνικής αλλαγής ήταν αργοί, οι άνθρωποι παρέμεναν ανυποψίαστοι σε σχέση μ ’ αυτή τη μεταβλητή. Καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου ζωής ενός ανθρώπου, ο ρυθμός είναι δυνατόν, σε κάποιο βαθμό, να ποικίλλει, αλλά η επιταχυντική ώθηση τον μεταβάλλει ριζικά. Διότι, ακριβώς μέσα από την επιτάχυνση του ρυθμού ζωής, η αυξημένη ταχύτητα μιας ευρείας επιστημονικής, τεχνολογικής αλλαγής, μετατρέπεται σε δύναμη δύναμη πίεσης στη ζωή του ατόμου. Ένα μεγάλα μέρος της της ανθρώπινης συμπεριφοράς, προκαλείται από την έλξη ή τον ανταγωνισμό απέναντι στον ρυθμό ζωής, που επιβάλλεται στο άτομο από την κοινωνία ή από την κοινωνική στην οποία είναι ενταγμένο. Η αποτυχία του να αφομοιώσει αυτή τη γενική αρχή, οφείλεται στην επικίνδυνη ανικανότητα του εκπαιδευτικού συστήματος και της ψυχολογίας να προετοιμάσουν τους ανθρώπους για τη δημιουργική συμμετοχή τους σε μια υπερ-βιομηχανική κοινωνία.

Η αρπακτική Τύχη αφαιρεί από εδώ το στέμμα με σφοδρό πάταγο, ενώ χαίρεται να το τοποθετεί αλλού

Ενώ σπανίως και με φειδώ λάτρευα τους θεούς
ως ένας πλανώμενος μύστης της ασύνετης σοφίας,
αναγκάζομαι τώρα να στρέψω προς τα πίσω τα ιστία
και να ακολουθήσω πάλι τις διαδρομές,
που είχα εγκαταλείψει..

Διότι ο Δίας,
που συχνά σχίζει τα νέφη με λαμπρό πυρ, οδήγησε σε αίθριο ουρανό τους βροντώδεις ίππους και το άρμα του,
από το οποίο συνταράσσεται η ακίνητη γη,
οι ρέοντες ποταμοί, η Στύγα, η φρικτή
περιοχή του μισητού Ταινάρου, και το ατλαντικό
σύνορο.

Ο Θεός έχει τη δύναμη να αλλάσσει
τα κατώτερα με τα ανώτερα, να σμικρύνει τον επιφανή,
να φανερώνει τα σκοτεινά.

Η αρπακτική Τύχη
αφαιρεί από εδώ το στέμμα με σφοδρό πάταγο, ενώ
χαίρεται να το τοποθετεί αλλού.

Ορατίου, Ωδές

Εντοπίστηκε ο «απολιθωμένος» γαλαξίας Ηρακλής - Tον «κατάπιε» ο δικός μας δισεκατομμύρια χρόνια πριν

Η σύγκρουση μεταξύ γαλαξιών είναι μια διαδικασία που παίρνει πολλά εκατομμύρια χρόνια και έτσι προκαλεί αίσθηση η μεγάλη ανακάλυψη στην οποία προχώρησαν οι αστρονόμοι, καθώς εντόπισαν το «απολίθωμα» ενός άγνωστου έως τώρα γαλαξία, τον οποίο είχε «καταπιεί» ο δικός μας πολλά δισεκατομμύρια χρόνια πριν.

Ο εν λόγω γαλαξίας, που ονομάστηκε «Ηρακλής», είχε συγκρουστεί πολύ παλιά, πριν δέκα δισεκατομμύρια χρόνια, με τον δικό μας γαλαξία, από τον οποίο τελικά απορροφήθηκε.

Πρέπει να γίνει κατανοητό πως για το Σύμπαν διαδικασίες εκατομμυρίων ετών είναι κάτι σαν «λίγες ώρες ή ημέρες». Επίσης, οι κινήσεις των γαλαξιών και οι συγκρούσεις έχουν να κάνουν αποκλειστικά και μόνο στο πως διαστέλλεται ο χωροχρόνος.

Ο χωροχρόνος είναι σαν ένα «σεντόνι» πολλών διαστάσεων πάνω στο οποίο είναι «ραμμένοι» γαλαξίες, άστρα και πλανήτες. Αν κάποιες «πτυχώσεις» του συγκλίνουν τότε συγκλίνουν και τα ουράνια σώματα που βρίσκονται πάνω σε αυτές.

​Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Ρικάρντο Σκίαβον του Πανεπιστημίου Τζον Μουρς του Λίβερπουλ, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Monthly Notices» της βρετανικής Βασιλικής Εταιρείας Αστρονομίας, έκαναν την ανακάλυψη μελετώντας τα δεδομένα από την έρευνα του ουρανού «Sloan Digital Sky Survey (SDSS)» και του παρατηρητηρίου APOGEE (Apache Point Observatory Galactic Evolution).

Η ανακάλυψη μπορεί να οδηγήσει σε αναθεώρηση της κατανόησης σχετικά με το πώς ο γαλαξίας μας έφθασε στη σημερινή μορφή του. Όταν έγινε η σύγκρουση με τον «Ηρακλή», ο δικός μας γαλαξίας ήταν ακόμη σε «νηπιακή» φάση.

​Σήμερα, τα απομεινάρια του «Ηρακλή» -άστρα και αέρια- εκτιμάται ότι αποτελούν ένα μεγάλο ποσοστό, περίπου το ένα τρίτο, της σφαιρικής άλω του δικού μας γαλαξία.

Η δημιουργία μεγαλύτερων γαλαξιών από τη σύγκρουση και απορρόφηση μικρότερων γαλαξιών είναι συχνό φαινόμενο στο σύμπαν. Τα απομεινάρια των παλαιότερων γαλαξιών συνήθως γίνονται αντιληπτά στην εξωτερική άλω, ένα τεράστιο, αλλά πολύ αραιό, νέφος άστρων που περιβάλλουν το κυρίως τμήμα του γαλαξία.

​Επειδή ο γαλαξίας μας «χτίστηκε» σταδιακά από έξω προς τα μέσα, η ανακάλυψη «απολιθωμάτων» πανάρχαιων γαλαξιών που έχουν απορροφηθεί απαιτεί να ψάξει κανείς στα κεντρικά μέρη του γαλαξία μας.

Ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο, δεν είχε γίνει έως τώρα αντιληπτή η σημαντική συμβολή του «Ηρακλή» στη διαμόρφωση του γαλαξία μας, επειδή η θέση του στα βάθη του γαλαξία μας τον κρύβει από τη Γη, καθώς παρεμβάλλονται νέφη διαστρικής σκόνης.

Όμως, το APOGEE μπορεί να «δει» μέσα από αυτά τα νέφη στο εγγύς υπέρυθρο τμήμα του φάσματος, αντί για το ορατό που «τυφλώνεται» από τη σκόνη.

Η έκρηξη Tunguska το 1908 προκλήθηκε από αστεροειδή στη γειτονιά μας

Μια νέα θεωρία εξηγεί τη μυστηριώδη έκρηξη στη Σιβηρία, μια πολύ μεγάλη έκρηξη που συνέβη σε μία ακατοίκητη περιοχή κοντά στον ποταμό Τουνγκούσκα το πρωί στις 30 Ιουνίου 1908 ισοπεδώνοντας 1000 τ. χλμ δάσους, που υποδηλώνει ότι η Γη ήταν τυχερή που ξέφυγε από μια πολύ μεγαλύτερη καταστροφή.

Περιέργως, η έκρηξη δεν άφησε κρατήρα, δημιουργώντας ένα μυστήριο που προβληματίζει τους επιστήμονες έκτοτε – τι θα μπορούσε να προκαλέσει μια τόσο μεγάλη έκρηξη χωρίς να αφήσει υπολείμματα που να μαρτυρούν την αιτία πίσω της;

Τώρα ο Daniil Khrennikov στο Πανεπιστήμιο της Σιβηρίας έχει δημοσιεύσει ένα νέο μοντέλο του συμβάντος που μπορεί τελικά να επιλύσει το μυστήριο. Ο Κρέννικοφ και οι συνεργάτες του λένε ότι η έκρηξη προκλήθηκε από έναν αστεροειδή που βρισκόταν κοντά στη Γη, μπαίνοντας στην ατμόσφαιρα υπό γωνία και έπειτα πέρασε ξανά στο διάστημα.

«Υποστηρίζουμε ότι το συμβάν Tunguska προκλήθηκε από ένα σιδερένιο αστεροειδές σώμα, το οποίο πέρασε από την ατμόσφαιρα της Γης και συνέχισε στην σχεδόν ηλιακή του τροχιά», λένε. Εάν είναι σωστά αυτό, η θεωρία υποδηλώνει ότι η Γη διέφυγε από μια ακόμη μεγαλύτερη καταστροφή από όσο σε παρόμοια γεγονότα του παρελθόντος.

Ίσως η πιο διαδεδομένη ιδέα μέχρι τώρα είναι ότι η έκρηξη ήταν το αποτέλεσμα της πτώσης ενός παγωμένου σώματος, όπως ένας κομήτης, που μπήκε στην ατμόσφαιρα. Ο πάγος στη συνέχεια θερμάνθηκε γρήγορα και εξατμίστηκε με εκρηκτικό τρόπο στον αέρα αλλά χωρίς να χτυπήσει ποτέ το έδαφος.

Μια τέτοια έκρηξη θα μπορούσε να ήταν αρκετά ισχυρή για να ισοπεδώσει τα δέντρα χωρίς να αφήσει πίσω του έναν κρατήρα. Και θα είχε αφήσει λίγα στοιχεία εκτός από ατμούς στην ατμόσφαιρα.

Αλλά αυτή η θεωρία δεν ταιριάζει με κάποια από τα υπόλοιπα στοιχεία. Υπήρχαν μόνο μερικές λίγες αναφορές μαρτύρων για το φαινόμενο αυτό. Αυτές περιγράφουν πώς «ο ουρανός χωρίστηκε στα δύο», έγινε μια τεράστια έκρηξη και εκτεταμένη φωτιά. Όμως όλες μαζί, δίνουν στοιχεία ότι ο “κρουστικός εκτοξευτής” ταξίδεψε περίπου 700 χλμ. μέσω της ατμόσφαιρας πριν από την έκρηξη εκείνο το πρωί.

Πεσμένα δέντρα στο Tunguska το 1927.

Έτσι ο Khrennikov και οι συνάδελφοί του προσομοίωσαν την επίδραση των μετεωριτών από πέτρα, μέταλλο ή πάγο, που κινούνται μέσω της ατμόσφαιρας με ταχύτητα 20 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο. Οι μετεωρίτες μπαίνουν στην ατμόσφαιρα με ελάχιστη ταχύτητα 11 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο.

Η τριβή με την ατμόσφαιρα θερμαίνει αμέσως αυτά τα αντικείμενα. Όμως, ενώ ο σίδηρος εξατμίζεται σε περίπου 3.000 βαθμούς Κελσίου, το νερό εξατμίζεται μόνο στους 100 βαθμούς Κελσίου. Έτσι, οι παγωμένοι μετεωρίτες δεν αντέχουν και πολύ.

Πράγματι, ο Khrennikov και οι συνεργάτες του υπολογίζουν ότι ένα παγωμένο σώμα αρκετά μεγάλο για να προκαλέσει μια τόσο μεγάλη έκρηξη θα είχε ταξιδέψει όχι περισσότερο από 300 χιλιόμετρα μέσω της ατμόσφαιρας πριν εξατμιστεί πλήρως. Αυτό υποδηλώνει ότι ο μετεωρίτης Tunguska δεν θα μπορούσε να είναι φτιαγμένος από πάγο.

Αντίθετα, ο Khrennikov και οι συνάδελφοί του λένε ότι ένα διαφορετικό σενάριο ταιριάζει γάντι στα γεγονότα. Λένε ότι η έκρηξη πρέπει να προκλήθηκε από έναν μετεωρίτη σιδήρου στο μέγεθος ενός γηπέδου ποδοσφαίρου. Αυτό πρέπει να έχει περάσει από την ανώτερη ατμόσφαιρα, να θερμανθεί γρήγορα και στη συνέχεια να περάσει ξανά πίσω στο ηλιακό σύστημα. Το κρουστικό κύμα από αυτήν την τροχιά ήταν αυτό που ισοπέδωσε τα δέντρα.

Το κρουστικό κύμα θα είχε προκαλέσει έκρηξη περίπου του σωστού μεγέθους και ο σίδηρος που εξατμίστηκε θα είχε συμπυκνωθεί σε σκόνη που δεν θα μπορούσε να διακριθεί στο έδαφος. Βασικά, αυτό το σενάριο δεν θα είχε αφήσει ορατά υπολείμματα αστεροειδών.

Θα μπορούσε επίσης να εξηγήσει κάποιες αναφορές σκόνης στην ανώτερη ατμόσφαιρα στην Ευρώπη μετά το συμβάν Tunguska.

Εάν ο Κρέννικοφ και οι συνάδελφοί του είναι σωστοί, τότε η Γη είχε μια τυχερή σχεδόν ημέρα εκείνο το πρωί. Μια άμεση πρόσκρουση με έναν αστεροειδή πλάτους 200 m;etrvn, θα είχε καταστρέψει τη Σιβηρία, αφήνοντας έναν κρατήρα πλάτους 3 χιλιομέτρων. Θα είχε επίσης καταστροφικές επιπτώσεις στη βιόσφαιρα, ίσως τερματίζοντας τον σύγχρονο πολιτισμό.

Στο γεγονός αυτό, η σύγκρουση στην Tunguska θεωρείται ότι σκότωσε ίσως τρία άτομα, επειδή η περιοχή είναι πολύ απομακρυσμένη. Θα μπορούσε σαφώς να ήταν πολύ χειρότερα τα πράγματα.

Έξι ερωτήσεις που κάνουν οι φυσικοί κατά την αξιολόγηση των επιστημονικών ισχυρισμών

Δεν είναι όλοι οι επιστημονικοί ισχυρισμοί ίσοι. Πώς μπορείτε να καταλάβετε εάν μια ανακάλυψη είναι πραγματική; Για παράδειγμα το 2011, επιστήμονες στο πείραμα OPERA ανακοίνωσαν μια παρατήρηση που δεν μπορούσαν να εξηγήσουν: τα νετρίνα φαίνονταν να ταξιδεύουν γρηγορότερα από την ταχύτητα του φωτός.

Οι μέθοδοι ανάλυσής τους ήταν σταθερές και οι αριθμοί τους στατιστικά σημαντικοί. Όμως πολύ λίγοι φυσικοί πίστευαν ότι αυτά τα νετρίνα κινούνταν πέρα ​​από το σημερινό όριο ταχύτητας του σύμπαντος. «Δεν θυμάμαι ποτέ να έχω συνομιλήσει με έναν σοβαρό επιστήμονα που πίστευε ότι ήταν πιθανό να είναι σωστό», έγραψε ο θεωρητικός Matt Strassler σχετικά με τα ευρήματα του OPERA στο ιστολόγιό του.

Οι δύσπιστοι επιστήμονες είχαν δίκιο: Λίγους μήνες μετά την ανακοίνωση, οι πειραματιστές ανακάλυψαν τους ενόχους: ένα καλώδιο οπτικών ινών που δεν είχε βιδωθεί σωστά, καθώς και σφάλματα βαθμονόμησης στο σύστημα χρονισμού τους.

Ο στόχος της επιστήμης είναι η αναζήτηση της αλήθειας μέσω αμερόληπτης ανάλυσης. Ωστόσο, σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Όστιν, Peter Onyisi, οι επιστήμονες πρέπει επίσης να λάβουν υπόψη το ανθρώπινο στοιχείο.

«Υπάρχει μια σημαντική ποσότητα με ανθρώπινη ερμηνεία στις επιστήμες», λέει ο Onyisi. «Προσπαθούμε να βάλουμε τα πράγματα σε αυτήν την εικόνα με απόλυτους κανόνες για να αφαιρέσουμε την ανθρώπινη κρίση. Αλλά η ανθρώπινη κρίση είναι στην πραγματικότητα πολύ σημαντική.”

Εδώ είναι έξι ερωτήσεις που κάνουν οι φυσικοί όταν κρίνουν την αληθινή αξία και το νόημα ενός επιστημονικού ισχυρισμού.

1. Από πού προέρχονται τα δεδομένα;

Το 2004, ακαδημαϊκοί που μελετούσαν τη γυναικεία γονιμότητα δημοσίευσαν ένα επιστημονικό έγγραφο που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι μετά από ένα χρόνο προσπάθειας, μία στις τρεις γυναίκες μεταξύ 35 και 39 ετών δεν θα είναι σε θέση να μείνει έγκυος.

Τα ευρήματα διαδόθηκαν παντού. Ανάγκασαν την ψυχολόγο Jean Twenge να ανησυχεί ότι μπορεί να είχε χάσει την ευκαιρία να ξεκινήσει μια οικογένεια – μέχρι που διάβασε το επιστημονικό έγγραφο και ανακάλυψε την πηγή των δεδομένων τους: γυναίκες που ζούσαν στην αγροτική Γαλλία μεταξύ των ετών 1670 και 1830.

«Με άλλα λόγια, εκατομμύρια γυναίκες λένε πότε να μείνουν έγκυες με βάση στατιστικά στοιχεία πριν από την ηλεκτρική ενέργεια, τα αντιβιοτικά ή τη θεραπεία γονιμότητας», έγραψε η Twenge σε ένα άρθρο της το 2013 στο The Atlantic . «Οι περισσότεροι υποθέτουν ότι αυτοί οι αριθμοί βασίζονται σε μεγάλες, καλά διεξαγόμενες μελέτες σύγχρονων γυναικών, αλλά δεν είναι έτσι»

Σύμφωνα με τον Peter Onyisi καθηγητή στο Τέξας, η πηγή των δεδομένων παρέχει ζωτικό πλαίσιο για επιστημονικά ευρήματα. «Τα δεδομένα σας πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικά αυτού που θέλετε να αντιπροσωπεύσετε», λέει.

Η προέκταση των αποτελεσμάτων από έναν πληθυσμό σε άλλους μπορεί να οδηγήσει σε παρανοήσεις ή στην ανάπτυξη εργαλείων ή θεραπειών που δεν είναι αποτελεσματικά για μεγάλα υποσύνολα του πληθυσμού. Πολλά εργαλεία αναγνώρισης του προσώπου λειτουργούν καλά για λευκά πρόσωπα, για παράδειγμα, αλλά δεν αναγνωρίζουν τους ανθρώπους του χρώματος.

«Εάν εκπαιδεύσετε τους αλγόριθμους μηχανικής μάθησης σε ένα συγκεκριμένο υποσύνολο προσώπων που δεν είναι αντιπροσωπευτικά όλου του πληθυσμού, το εργαλείο σας θα μάθει να διακρίνει μόνο αυτόν τον τύπο ατόμου, αλλά όχι όλους», λέει ο Onyisi.

Από την πλευρά τους, οι φυσικοί είναι πολύ προσεκτικοί με σκοπό να εξετάσουν όλες τις σχετικές υποατομικές διεργασίες κατά την ανάπτυξη των προσομοιώσεων σύγκρουσης Monte Carlo, οι οποίες χρησιμεύουν για τον έλεγχο των δεδομένων που βγαίνουν από τα πειράματά τους. Η παράβλεψη μιας σχετικής διαδικασίας παρασκηνίου θα μπορούσε να οδηγήσει σε εσφαλμένη ερμηνεία των πειραματικών δεδομένων ή να χάσουν σημαντικά σήματα φυσικής.

2. Πώς συλλέχθηκαν και διεκπεραιώθηκαν τα δεδομένα;

Ακόμα κι αν οι ερευνητές προμηθεύονται τα δεδομένα τους από έναν αντιπροσωπευτικό πληθυσμό, εξακολουθούν να κινδυνεύουν να επηρεάσουν κατά λάθος τα αποτελέσματα μέσω της διαδικασίας του πειράματος.

«Είναι πολύ δύσκολο να κάνεις πράγματα που είναι εντελώς αμερόληπτα», λέει ο Peter Onyisi.

Οι ερευνητές προσπαθούν να εξαλείψουν την προκατάληψη πραγματοποιώντας μελέτες στις οποίες ορισμένες πληροφορίες είναι κρυμμένες μέχρι το τέλος. Οι φυσικοί θα δημιουργήσουν ακόμη και τις αναλύσεις τους χρησιμοποιώντας προσομοιωμένα δεδομένα για να βεβαιωθούν ότι η επιθυμία τους για κάποια ανακάλυψη δεν θα επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο ρυθμίζουν την αναζήτηση.

«Μόλις οριστεί, τεκμηριωθεί, αναθεωρηθεί και εγκριθεί ολόκληρη η διαδικασία ανάλυσης, «ανοίγουμε το κουτί» και εξετάζουμε την περιοχή σήματος», λέει ο Stephane Willocq, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης, Amherst. «Προσπαθούμε να ελαχιστοποιήσουμε την πειραματική προκατάληψη. Θα θέλαμε να το εξαλείψουμε εντελώς, αλλά γνωρίζουμε ότι στο τέλος της ημέρας, μπορεί να υπάρχει κάποιο επίπεδο προκατάληψης.”

Οι φυσικοί παλεύουν πάντα με το πώς μπορούν να λογοδοτήσουν για προκατάληψη και να ενσωματώσουν πρόσθετους ελέγχους και δοκιμές στις αναλύσεις τους.

«Βοηθά να έχουμε μια μεγάλη αίσθηση αμφιβολίας», λέει ο Onyisi. «Είναι λίγο αστείο, αλλά αναρωτιόμαστε πάντα, «Πώς θα μπορούσα να το κάνω αυτό λάθος;»

3. Πόσο εξαιρετικά είναι τα δεδομένα;

Σύμφωνα με τον Stephane Willocq του Amherst, ο αριθμός των δεδομένων που οι επιστήμονες χρειάζονται για να ισχυριστούν ότι μια ανακάλυψη είναι κοντά, συνδέεται στενά με το πόσο αναμφισβήτητα είναι τα δεδομένα.

«Θα μπορούσατε να κάνετε μια ανακάλυψη με ένα συμβάν», λέει ο Willocq. “Αυτό που έχει σημασία είναι αν η ανακάλυψή σας μπορεί να μιμηθεί εύκολα από κάτι άλλο.”

Το 2016, το Παρατηρητήριο Βαρυτικών Κυμάτων LIGO ανακάλυψε βαρυτικά κύματα που προέρχονταν από σύγκρουση δύο μαύρων οπών. Επειδή οι επιστήμονες του LIGO είχαν πλήρη κατανόηση των τρόπων με τους οποίους ο ανιχνευτής τους θα μπορούσε να ξεγελαστεί και είχαν εξαλείψει αυτές τις πιθανότητες, θα μπορούσαν να διεκδικήσουν αυτή τη σπουδαία ανακάλυψη με αυτό το ένα μοναδικό γεγονός.

Αλλά δεν είναι όλα τα σήματα τόσο ξεκάθαρα όσο τα κύματα βαρύτητας που παρατηρούνται από το LIGO. Πριν από μερικές δεκαετίες, το πείραμα DAMA παρατήρησε αυτό που θα μπορούσε να είναι η απόδειξη για τα σωματίδια σκοτεινής ύλης – αυξημένη ποσότητα δραστηριότητας στον ανιχνευτή του κατά τους μήνες που η Γη κινείται πιθανώς γρηγορότερα μέσα από ένα “σύννεφο” σκοτεινής ύλης του Γαλαξία μας. Το DAMA συνέχισε να βλέπει αυτό το σήμα μέχρι σήμερα. Αλλά επειδή οι επιστήμονες μπορούν να σκεφτούν κι άλλες αιτίες για την παρουσία του σήματος εκτός από τη σκοτεινή ύλη, οι περισσότεροι περιμένουν κάποια άλλη μορφή επιβεβαίωσης πριν αποδεχθούν την ερμηνεία των αποτελεσμάτων του DAMA για τη σκοτεινή ύλη.

Σύμφωνα με τον Willocq, η εξάλειψη όλων των άλλων πιθανοτήτων – δυνατοτήτων είναι η πιο σκληρή δουλειά. «Χρειάζεστε τα πειραματικά σας εργαλεία για να είστε αρκετά ευκρινείς για να διακρίνετε το σήμα από το φόντο», λέει. “Και πρέπει επίσης να ρωτήσετε, είναι τα εργαλεία κατάλληλα για την ερώτηση που προσπαθείτε να απαντήσετε;”

4. Είναι στατιστικά σημαντικά τα αποτελέσματα;

Το 2016, τόσο τα πειράματα ATLAS όσο και CMS στο CERN είδαν κάτι απροσδόκητο: μια αύξηση στα πειραματικά δεδομένα τους περίπου στα 750 GeV. Η θεωρητική κοινότητα χρησιμοποίησε αυτά τα αινιγματικά αποτελέσματα και δημοσίευσε περίπου 500 εργασίες που εικάζουν αν αυτή η άνοδος στα 750 GeV θα μπορούσε να είναι η πρώτη απόδειξη ενός νέου σωματιδίου. Τους επόμενους μήνες, και τα δύο πειράματα τετραπλασίασαν τα σύνολα δεδομένων τους. Και η αύξηση εξαφανίστηκε.

«Όταν αντιμετωπίζουμε περιστατικά χαμηλής συχνότητας, μπορούμε να δούμε εντυπωσιακές διακυμάνσεις», λέει ο Onyisi, «αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι βλέπουμε κάτι νέο».

Για παράδειγμα, ένας δήμαρχος θα μπορούσε να αναφέρει αύξηση κατά 7% στις ληστείες ως απόδειξη νέου κύματος εγκληματικότητας. «Αλλά αν αυτή η αύξηση είναι από 100 σε 107, στατιστικά μιλώντας, αυτό είναι το ποσό της διακύμανσης που μπορούμε να περιμένουμε να δούμε χρόνο με το χρόνο», λέει ο Onyisi.

Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν στατιστική ανάλυση για να προσδιορίσουν τη διαφορά μεταξύ της φυσικής παραλλαγής σε μια κανονική διαδικασία και της αναμφισβήτητης επίδρασης κάτι καινούργιου.

«Η στατιστική αβεβαιότητα είναι πολύ κατανοητή», λέει ο Ονυήσι. «Υπάρχει ένα πολύ εντυπωσιακό σύνολο μαθηματικών θεωριών πίσω από αυτό. Μπορείτε εύκολα να υπολογίσετε πόσο συχνά θα πρέπει να βλέπετε ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα μόνο λόγω της τύχης.”

Οι φυσικοί δεν θα διεκδικήσουν μια νέα ανακάλυψη έως ότου έχουν περάσει μία διαδικασία που ονομάζεται κατώφλι 5-σίγμα: δηλαδή, οι πιθανότητες ότι το σήμα τους οφείλεται σε κανονικές στατιστικές διακυμάνσεις (και όχι σε κάτι νέο) είναι 1 έως 3,5 εκατομμύρια. (Οι επιστήμονες του γεγονότος στα 750 GeV είδαν μόνο περίπου 2,1 σίγμα και αποδείχθηκε ότι ήταν μόνο ένα ξαφνικό σήμα 1 στις 50 στατιστικές διακυμάνσεις.)

5. Πόσο σημαντική είναι η εξήγηση;

Αλλά η στατιστική σημασία δεν είναι και το τέλος της επιστημονικής ανακάλυψης.

«Οι άνθρωποι τείνουν να συγχέουν τη στατιστική σημασία με την πραγματική σημασία του κόσμου», λέει ο Onyisi.

Το αποτέλεσμα του πειράματος «ότι τα νετρίνα κινούνται ταχύτερα από το φως» είχε μία σπουδαία στατιστική σημασία, 6 σίγμα. Ήταν πολύ απίθανο να είναι στατιστική διακύμανση, αλλά επίσης πολύ απίθανο να βρει λάθος τον Αϊνστάιν.

Η κοινότητα της φυσικής προσπαθεί πάντα να ερμηνεύει τα στατιστικά σημαντικά αποτελέσματά τους. Για παράδειγμα, οι επιστήμονες είναι εξαιρετικά σίγουροι για τις πολυάριθμες στατιστικά σημαντικές μετρήσεις του μποζονίου Higgs. Αλλά αυτό που δεν μπορούν ακόμη να αποκλείσουν είναι μοντέλα που επεκτείνουν το Καθιερωμένο Μοντέλο και επιτρέπουν ένα σύνθετο Higgs – δηλαδή, ένα μποζόνιο Higgs που είναι στην πραγματικότητα ένα σύνθετο σωματίδιο κατασκευασμένο από μικρότερα συστατικά μέρη.

«Ακόμα και όταν κάτι είναι στατιστικά σημαντικό, οι ερμηνείες μπορεί να διαφέρουν», εξηγεί ο Onyisi. «Η συσσωρευμένη γνώση μας για την επιστήμη φιλτράρεται μέσω όλων αυτών των προηγούμενων πειραμάτων και διαφωνιών. Φτάνουμε σε συναίνεση μόνο αφού αποκλειστούν όλες οι εναλλακτικές εξηγήσεις.”

6. Επιβεβαιώθηκαν τα αποτελέσματα από ανεξάρτητο πείραμα;

Ακόμη και οι πιο αυστηροί πειραματιστές μπορούν να κάνουν λάθη, γι ‘αυτό και η ανεξάρτητη επιβεβαίωση είναι το κλειδί.

«Ως φυσικοί, είμαστε πολύ προσεκτικοί», λέει ο Willocq. «Κατανοούμε τους περιορισμούς της πειραματικής διαδικασίας. Πάντα υπάρχει αβεβαιότητα και υποθέσεις και θέλουμε να δούμε κι άλλες μελέτες πριν κάνουμε οριστικές δηλώσεις.”

Παρόλο που ήταν σαφές ότι τα αποτελέσματα του LIGO έκρυβαν την ανακάλυψη των βαρυτικών κυμάτων, αυτή η σαφήνεια θα είχε τεθεί υπό αμφισβήτηση εάν το παρατηρητήριο βαρυτικών κυμάτων VIRGIN στην Ιταλία δεν είχε δει επίσης βαρυτικά κύματα όταν ενεργοποιήθηκε.

Η ανεξάρτητη επιβεβαίωση είναι τόσο σημαντική που ο επιταχυντής LHC περιέχει δύο παρόμοια πειράματα – ATLAS και CMS – και τα δύο εξερευνούν μερικά από τα ίδια φαινόμενα. Τα δύο πειράματα χρησιμεύουν ως ανεξάρτητοι έλεγχοι των αποτελεσμάτων του άλλου χάρη στα μοναδικά πειραματικά τους σχέδια. Λίγο μετά την έναρξη του LHC, και τα δύο πειράματα εργάστηκαν σε ανεξάρτητες αναζητήσεις για το μποζόνιο Higgs. Το 2012, τα δύο πειράματα παρουσίασαν ανεξάρτητα στοιχεία για ένα νέο μποζόνιο σαν το Higgs.

Σύμφωνα με τον Willocq, μια νέα σημαντική ανακάλυψη δεν είναι το σημείο όπου τελειώνει η διαδικασία της επιστημονικής έρευνας, αλλά πού ξεκινά το επόμενο κεφάλαιο.

«Δεν έχουμε κλείσει το βιβλίο στο μποζόνιο Higgs», λέει. «Στην πραγματικότητα είναι ακριβώς το αντίθετο. το Higgs είναι ίσως το πιο συναρπαστικό σωματίδιο για να μελετήσουμε για τις επόμενες δεκαετίες. Είναι εντελώς διαφορετικό από οτιδήποτε άλλο έχει ανακαλυφθεί μέχρι τώρα και μια πολύ πλούσια περιοχή εξερεύνησης.

Άγιοι καταστροφείς: Ο Άγιος μεγαλομάρτυς Μερκούριος

 Άγιοι της χριστιανοσύνης που φέρονται ως καταστροφείς του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού ή των αντιπάλων τους ή και δολοφόνοι!

Ένας από τους γνωστούς ισχυρισμούς των χριστιανών απολογητών είναι ότι: "Οι χριστιανοί δεν έκαναν καταστροφές, ο Ελληνικός πολιτισμός κατέπεσε από μόνος του και αν έγιναν κάποιες ελάχιστες καταστροφές από κάποιους φανατικούς· αυτό έγινε λόγω των διωγμών που υπέστησαν από τους εθνικούς". Θα δούμε αν ευσταθεί αυτός ο πολύ συχνός ισχυρισμός τους, με βάση τα δικά τους κείμενα που είναι τα συναξάρια των αγίων, από τα οποία θα δούμε αποσπάσματα καταστροφών, όπως και από την ιστορία, τι αναφέρει για όσους από αυτούς τους αγίους, έχουμε ιστορικά στοιχεία.

Τα Συναξάρια είναι οι βιογραφίες των αγίων του Χριστιανισμού, άσχετα αν περιλαμβάνουν πλήθος μυθικών και υπερφυσικών στοιχείων, ή πολλές από αυτές είναι δημιουργήματα μεταγενέστερης ανάγκης για ύπαρξη πληθώρας μαρτύρων

Τα σχετικά με καταστροφές αποσπάσματα που ακολουθούν, είναι κυρίως από την συλλογή του Άγιου Νικόδημου του Αγιορείτη. Ακολουθεί ο "σύνδεσμος 1" στο πρωτότυπο. Ο δεύτερος "σύνδεσμος 2", είναι ένα διαδομένο συναξάρι στο Διαδίκτυο, που έχει μεταφρασμένα τα κείμενα, και ίσως πληροφορίες και από άλλα συναξάρια, αλλά όπως θα διαπιστώσετε και αρκετά αλλοιωμένα. Όταν ο δεύτερος σύνδεσμος είναι σε παρένθεση, υπάρχει αλλοίωση που συνήθως σημειώνεται δίπλα του σε παρένθεση. Για τα ιστορικά πρόσωπα χρησιμοποιήθηκαν άλλες πηγές.

Ο Άγιος μεγαλομάρτυς Μερκούριος (εορτάζει για την Εκκλησία στις 25 Νοεμβρίου).

Δεν θα βρείτε κάτι στον συναξαριστή του Νικόδημου που αναφέρεται στη ζωή του, αλλά σε κάποια συναξάρια αναφέρεται ότι εμφανίστηκε μετά θάνατον στον Άγιο Βασίλειο και τον ενημέρωσε για τον θάνατο του Ιουλιανού. Η βυζαντινή αγιογραφία τον εμφανίζει συχνά να σκοτώνει ο ίδιος τον Ιουλιανό, για τον οποίο υπάρχουν κάποιες υπόνοιες δολοφονίας του από Ρωμαίο (Βυζαντινό) κατά την διάρκεια της μάχης στη Σαμάρρα (σημερινό Ιράκ).

Η αλήθεια είναι ότι τα συναξάρια είναι σε απίστευτο βαθμό μυθολογήματα και εφόσον δεν μπορούμε να δεχτούμε ως αληθή τα εξόφθαλμα θαύματα που περιέχουν, άλλο τόσο και τις ιστορίες τους. Αυτά όμως μαζί και με τις πράξεις των ιστορικών αγίων, αλλά και ότι έχουμε δει ήδη για το πως επικράτησε ο Χριστιανισμός, δείχνουν την ιδεολογία των χριστιανών διαχρονικά στο πως έβλεπαν τις άλλες θρησκείες και το μίσος τους για τις θεωρήσεις των άλλων που δεν άντεχαν, κυρίως των αρχαίων Ελλήνων που τους θεωρούσαν "μιαρούς", και "διεφθαρμένους". Αντικατοπτρίζουν τελικά το ποιοι κατέστρεφαν τα αρχαία ιερά, επίσης αντικατοπτρίζει τον πραγματικό λόγο που έγιναν οι σχετικά λίγοι διωγμοί των χριστιανών: Έγιναν εξαιτίας της επιθετικής τους δράσης κατά της αρχαίας θρησκείας, αφού εκείνη την εποχή και μέχρι να επικρατήσουν, υπήρχε πραγματική ανεξιθρησκεία.

Βλέπετε, για τους χριστιανούς τότε δεν εθεωρείτο κακό να καταστρέψεις τον ναό μιας άλλης θρησκείας ή τα αγάλματα της, υπήρχαν άλλωστε και οι κανόνες του Δευτερονομίου που δεν φαίνεται κανείς στον Χριστιανισμό να τους θεωρεί ως άκυρους, το αντίθετο. Υπάρχουν επίσης και οι εντολές του ίδιου του Ιησού, που είπε: ότι όποιος δεν είναι μαζί του είναι εναντίον του, ότι θα φέρει διχόνοια και ότι όποιος είναι έξω από την διδασκαλία του, πρέπει να αποβληθεί και να ριφθεί στην φωτιά. Έτσι δεν μας κάνουν εντύπωση τα κατορθώματα και οι καταστροφές αγίων χριστιανών, αφού συμφωνούν και με την θεωρία του. Μια θεωρία που η σύγχρονη Εκκλησία θέλει να ξεχάσει ή να συμβολοποιήσει.

Η μελέτη αυτή μπήκε για να ξεκαθαρίσουμε άλλη μια φορά, ότι ο Χριστιανισμός στην ουσία του και συχνά με την πράξη του, δεν έχει καμιά σχέση με την αγάπη και την ειρήνη που δήθεν θέλει να μας πει, ειδικά στον τρόπο που εξαπλώθηκε. Ήταν φονταμενταλιστικός, δηλαδή επικροτούσε και εφάρμοσε την βία στους άλλους όπως κάνουν τώρα οι μουσουλμάνοι, το προβάλει αυτό σαν επίτευγμα στα κείμενα αλλά και σε εικόνες του. Έτσι εξαπλώθηκε και δυστυχώς δεν υπάρχει καμιά διασφάλιση ότι δεν μπορεί να ξαναγίνει κάποια στιγμή το ίδιο.

ΔΕΣ: Άγιοι καταστροφείς

David Hume: Ανθρώπινη Φύση και Ηθική

Πώς κουβεντιάζεται η ηθική;

§1. Το έργο του Χιουμ που συζητάμε εδώ αποτελεί το τρίτο βιβλίο της Πραγματείας του για την ανθρώπινη φύση. Τα άλλα δυο βιβλία είναι τα εξής: Ι. Περί της Νόησης και ΙΙ. Περί των Παθών. Το βιβλίο του περί Ηθικής θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά έργα της ηθικής φιλοσοφίας. Το εν λόγω κείμενο δεν είναι το μοναδικό έργο του Χιουμ για την ηθική φιλοσοφία. Υπάρχει και το μετέπειτα έργο του: Έρευνα για της αρχές της ηθικής. Ωστόσο το περί Ηθικής λογίζεται, στη διεθνή βιβλιογραφία, ως πιο μεστό φιλοσοφικού περιεχομένου σε σχέση με το τελευταίο. Η φιλοσοφική του μεστότητα και συναφώς η σπουδαιότητά του έγκειται στο ότι ο Χιουμ επιχειρεί να αντλήσει βασικές σκέψεις για τα θεμέλια της ηθικής από την ανάλυση της ανθρώπινης φύσης. Έτσι χωρεί πολύ πιο πέρα από στείρες ηθικολογικές ντιρεκτίβες πολλών άλλων έργων ηθικής φιλοσοφίας και κατορθώνει να συνδυάζει ηθικές έννοιες ή εννοιολογήσεις με τα συμφραζόμενα της πράξης. Απ’ αυτή την άποψη, στο συγκεκριμένο βιβλίο δεν θεωρητικολογεί αφηρημένα και ασύστολα, αλλά φιλοσοφεί συγκεκριμένα πάνω στην αναγκαιότητα συγκρότησης μιας φιλοσοφίας, που θα έχει λόγο στο και για το εκάστοτε παρόν της ανθρώπινης φύσης. Να γιατί οι διάφορες φιλοσοφικές αντιπαραθέσεις, από τότε έως σήμερα, γύρω από ορθολογικές ή κανονιστικές θεωρίες, γύρω από ηθικά κίνητρα ή το ρόλο των αισθήσεων και των αισθημάτων, δεν μπορούν να σταθούν ανταποδοτικές χωρίς τις πολλαπλές αναφορές στο εν λόγω έργο του Χιουμ και γενικότερα στη σκέψη του.

§2. Πώς θα μπορούσε να χαρακτηριστεί με μια πρόταση η αντίληψη του Χιουμ για την ηθική; Κανονιστική αντίληψη περί ηθικής. Στο πλαίσιο αυτού του κανονιστικού χαρακτήρα της ηθικής αναπτύσσεται και η θεωρία του για την ατομική ηθική, αλλά και για την αξία των ηθικών θεσμίσεων και των συναφών πολιτικών θεσμών. Κάθε μονοδιάστατα ορθολογική αντίληψη περί ηθικής δεν έχει ιδιαίτερη αξία για τον Χιουμ, γιατί δεν διασφαλίζει ένα ακέραιο ηθικό πράττειν. Απεναντίας μια εμπειρική –και καμιά μεταφυσική– πρόσληψη της ανθρώπινης φύσης ενεργοποιεί το ενδιαφέρον του ανθρώπου να διεκδικεί μια κανονιστική θέση ή τοποθέτηση μέσα στον κόσμο των αξιών, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να ευαισθητοποιείται όχι μόνο για τη δική του ευημερία, αλλά και για την αλτρουιστική προσέγγιση του άλλου. Απαράγραπτος όρος, ως προκύπτει, για ένα συγκεκριμένο, πρακτικό αντίκρισμα της ηθικής παραμένει η εμπειρική-γνωσιακή οριοθέτηση της ανθρώπινης φύσης. Τούτο σημαίνει για την εσωτερική διάρθρωση του υπό συζήτηση έργου του Χιουμ πως τα συστατικά στοιχεία της νόησης, των αντιλήψεων, των ιδεών ή παραστάσεων, των εντυπώσεων, των ποικίλων παθημάτων και εναισθήσεων, καθώς και η σύμπραξη ορθού λόγου και αισθήματος ή συναισθήματος αποτελούν μια ενιαία νοητή γραμμή και μόνο έτσι συνθέτουν την εσώτερη δυναμική της σχέσης: ανθρώπινη φύση και ηθική. Αυτή η προϋπόθεση της ενιαίας γραμμής του σκέπτεσθαι και του πράττειν συνιστά την ακατάλυτη αρχή –χτες και σήμερα και πάντα– για την ηθική ολοκλήρωση, τουτέστι απρόσκοπτη ευδοκίμηση ανθρώπινου ατόμου και κοινωνικο-πολιτικής κοινότητας. Μόνο μέσα από μια τέτοια οπτική νομιμοποιείται και η πολιτική πράξη της εξουσίας, της κυβέρνησης ως τέτοιας. Και τούτο ισχύει σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, καθώς οι αμοραλιστές, μειοδότες και δοσίλογοι της παρούσας ελλαδικής κυβερνοπολιτείας έχουν ποδοπατήσει κάθε έννοια ηθικού δέοντος και ορθολογικού πολιτικού πράττειν.

§3. Ο Χιουμ ανατιμά δεόντως «το συναίσθημα, τη συμπάθεια, το λόγο και την ανθρώπινη βούληση». Εδώ αναγνωρίζει μια ομοιότητα με το χριστιανικό σχήμα, σύμφωνα με το οποίο: «νοιώθω την απειρία του όλου, την απροσδιοριστία του γύρω μου κόσμου και μέσα από την εμπειρική μου πράξη, που βασίζεται στη συμπάθεια, προσπαθώ σ’ αυτόν τον κόσμο να προσδιοριστώ». Γενικεύοντας τη σημασία του συγκεκριμένου έργου για το σήμερα γράφει με ευστοχία:

«Στη σημερινή εποχή αυτό το έργο του Χιουμ -το οποίο γιατί όχι έχει και πολιτικές προεκτάσεις- είναι επίκαιρο. Επιβάλλεται ο κόσμος μας να στηριχθεί στη συμπάθεια από άκρου εις άκρον της γης. Επιβάλλεται ο κόσμος μας να ακτινοβολεί την ευχαρίστηση μέσα από την ωραία επικοινωνία των ανθρώπων μεταξύ τους και με την ευνομούμενη κοινωνία. Η σχέση του ανθρώπου με το κράτος είναι ηθική σχέση και αυτό το άνοιγμα της ηθικής που καταφέρνει ο Βρετανός φιλόσοφος είναι σπουδαίο επίτευγμα. Το κράτος που πείθει τον πολίτη είναι ηθικό, ο πολίτης που προσφέρει στο κράτος είναι ηθικός. Ο πολίτης που ευχαριστείται μέσα από την συμπάθειά του για τον άλλο είναι ηθικός, ο άλλος που επιστρέφει όλα αυτά είναι ηθικός. Τελικά η ηθική είναι η εμπειρία του ωραίου και του ευχάριστου. Αυτός ο εμπειρισμός του Βρετανού φιλοσόφου ίσως αποτελεί θεραπεία για τις αρνητικές εμπειρίες που εκπέμπει ο κόσμος μας. Ίσως μπορεί να δημιουργήσει ένα νέο μοντέλο ανθρώπου και κράτους που θα εγγυηθούν την καλύτερη πορεία της ανθρωπότητας».

ΠΛΑΤΩΝ: Πολιτεία (526a-527b)

[526a] Τί οὖν οἴει, ὦ Γλαύκων, εἴ τις ἔροιτο αὐτούς· «Ὦ θαυμάσιοι, περὶ ποίων ἀριθμῶν διαλέγεσθε, ἐν οἷς τὸ ἓν οἷον ὑμεῖς ἀξιοῦτέ ἐστιν, ἴσον τε ἕκαστον πᾶν παντὶ καὶ οὐδὲ σμικρὸν διαφέρον, μόριόν τε ἔχον ἐν ἑαυτῷ οὐδέν;» τί ἂν οἴει αὐτοὺς ἀποκρίνασθαι;Τοῦτο ἔγωγε, ὅτι περὶ τούτων λέγουσιν ὧν διανοηθῆναι μόνον ἐγχωρεῖ, ἄλλως δ᾽ οὐδαμῶς μεταχειρίζεσθαι δυνατόν.
Ὁρᾷς οὖν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ φίλε, ὅτι τῷ ὄντι ἀναγκαῖον [526b] ἡμῖν κινδυνεύει εἶναι τὸ μάθημα, ἐπειδὴ φαίνεταί γε προσαναγκάζον αὐτῇ τῇ νοήσει χρῆσθαι τὴν ψυχὴν ἐπ᾽ αὐτὴν τὴν ἀλήθειαν;
Καὶ μὲν δή, ἔφη, σφόδρα γε ποιεῖ αὐτό.
Τί δέ; τόδε ἤδη ἐπεσκέψω, ὡς οἵ τε φύσει λογιστικοὶ εἰς πάντα τὰ μαθήματα ὡς ἔπος εἰπεῖν ὀξεῖς φύονται, οἵ τε βραδεῖς, ἂν ἐν τούτῳ παιδευθῶσιν καὶ γυμνάσωνται, κἂν μηδὲν ἄλλο ὠφεληθῶσιν, ὅμως εἴς γε τὸ ὀξύτεροι αὐτοὶ αὑτῶν γίγνεσθαι πάντες ἐπιδιδόασιν;
Ἔστιν, ἔφη, οὕτω.
[526c] Καὶ μήν, ὡς ἐγᾦμαι, ἅ γε μείζω πόνον παρέχει μανθάνοντι καὶ μελετῶντι, οὐκ ἂν ῥᾳδίως οὐδὲ πολλὰ ἂν εὕροις ὡς τοῦτο.
Οὐ γὰρ οὖν.
Πάντων δὴ ἕνεκα τούτων οὐκ ἀφετέον τὸ μάθημα, ἀλλ᾽ οἱ ἄριστοι τὰς φύσεις παιδευτέοι ἐν αὐτῷ.
Σύμφημι, ἦ δ᾽ ὅς.
Τοῦτο μὲν τοίνυν, εἶπον, ἓν ἡμῖν κείσθω· δεύτερον δὲ τὸ ἐχόμενον τούτου σκεψώμεθα ἆρά τι προσήκει ἡμῖν.
Τὸ ποῖον; ἢ γεωμετρίαν, ἔφη, λέγεις;
Αὐτὸ τοῦτο, ἦν δ᾽ ἐγώ.
[526d] Ὅσον μέν, ἔφη, πρὸς τὰ πολεμικὰ αὐτοῦ τείνει, δῆλον ὅτι προσήκει· πρὸς γὰρ τὰς στρατοπεδεύσεις καὶ καταλήψεις χωρίων καὶ συναγωγὰς καὶ ἐκτάσεις στρατιᾶς καὶ ὅσα δὴ ἄλλα σχηματίζουσι τὰ στρατόπεδα ἐν αὐταῖς τε ταῖς μάχαις καὶ πορείαις διαφέροι ἂν αὐτὸς αὑτοῦ γεωμετρικός τε καὶ μὴ ὤν.
Ἀλλ᾽ οὖν δή, εἶπον, πρὸς μὲν τὰ τοιαῦτα καὶ βραχύ τι ἂν ἐξαρκοῖ γεωμετρίας τε καὶ λογισμῶν μόριον· τὸ δὲ πολὺ αὐτῆς καὶ πορρωτέρω προϊὸν σκοπεῖσθαι δεῖ εἴ τι πρὸς ἐκεῖνο [526e] τείνει, πρὸς τὸ ποιεῖν κατιδεῖν ῥᾷον τὴν τοῦ ἀγαθοῦ ἰδέαν. τείνει δέ, φαμέν, πάντα αὐτόσε, ὅσα ἀναγκάζει ψυχὴν εἰς ἐκεῖνον τὸν τόπον μεταστρέφεσθαι ἐν ᾧ ἐστι τὸ εὐδαιμονέστατον τοῦ ὄντος, ὃ δεῖ αὐτὴν παντὶ τρόπῳ ἰδεῖν.
Ὀρθῶς, ἔφη, λέγεις.
Οὐκοῦν εἰ μὲν οὐσίαν ἀναγκάζει θεάσασθαι, προσήκει, εἰ δὲ γένεσιν, οὐ προσήκει.
Φαμέν γε δή.
[527a] Οὐ τοίνυν τοῦτό γε, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἀμφισβητήσουσιν ἡμῖν ὅσοι καὶ σμικρὰ γεωμετρίας ἔμπειροι, ὅτι αὕτη ἡ ἐπιστήμη πᾶν τοὐναντίον ἔχει τοῖς ἐν αὐτῇ λόγοις λεγομένοις ὑπὸ τῶν μεταχειριζομένων.
Πῶς; ἔφη.
Λέγουσι μέν που μάλα γελοίως τε καὶ ἀναγκαίως· ὡς γὰρ πράττοντές τε καὶ πράξεως ἕνεκα πάντας τοὺς λόγους ποιούμενοι λέγουσιν τετραγωνίζειν τε καὶ παρατείνειν καὶ προστιθέναι καὶ πάντα οὕτω φθεγγόμενοι, τὸ δ᾽ ἔστι που [527b] πᾶν τὸ μάθημα γνώσεως ἕνεκα ἐπιτηδευόμενον.
Παντάπασι μὲν οὖν, ἔφη.
Οὐκοῦν τοῦτο ἔτι διομολογητέον;
Τὸ ποῖον;
Ὡς τοῦ ἀεὶ ὄντος γνώσεως, ἀλλὰ οὐ τοῦ ποτέ τι γιγνομένου καὶ ἀπολλυμένου.
Εὐομολόγητον, ἔφη· τοῦ γὰρ ἀεὶ ὄντος ἡ γεωμετρικὴ γνῶσίς ἐστιν.
Ὁλκὸν ἄρα, ὦ γενναῖε, ψυχῆς πρὸς ἀλήθειαν εἴη ἂν καὶ ἀπεργαστικὸν φιλοσόφου διανοίας πρὸς τὸ ἄνω σχεῖν ἃ νῦν κάτω οὐ δέον ἔχομεν.
Ὡς οἷόν τε μάλιστα, ἔφη.

***
[526a] Και τί νομίζεις, Γλαύκων, πως θα σου απαντούσαν, αν τους ρωτούσε κανείς· «μα για ποιούς αριθμούς μιλάτε, ευλογημένοι μου; που να έχουν μέσα τους το ένα έτσι όπως εσείς θέλετε να το παραδέχεστε, ίσο κι απαράλλαχτο σε όλα του με το κάθε άλλο, χωρίς την ελάχιστη διαφορά και χωρίς κανένα απολύτως μόριο να έχει μέσα του;» Τί νομίζεις, λέγω, πως θ᾽ απαντούσαν;
Αυτό θαρρώ εγώ πως θ᾽ απαντούσαν, ότι ο λόγος των είναι για τους αριθμούς και ότι τους αριθμούς μόνο με τη διάνοια μπορούν να τους αντιληφθούν και όχι να τους μεταχειρίζονται μ᾽ άλλον κανένα τρόπο.
Βλέπεις λοιπόν, φίλε μου, πως πραγματικώς απαραίτητο [526b] καταντά να μας φαίνεται αυτό το μάθημα, αφού ολοφάνερα αναγκάζει την ψυχή να χρησιμοποιεί την ίδια τη νόηση για να βρίσκει την καθαρή αλήθεια;
Και πραγματικώς περίφημα το κάνει αυτό.
Μα δεν παρατήρησες ακόμα κι ένα άλλο, πως και όσοι γεννηθούν με μαθηματικό κεφάλι έχουν την ίδια φυσική ικανότητα και σε όλα σχεδόν τα μαθήματα, και όσοι ακόμη έχουν αργοκίνητο το μυαλό, όταν καταγίνουν και γυμναστούν μ᾽ αυτή την επιστήμη, κι αν τίποτα άλλο δεν ωφεληθούν, αποκτά όμως το πνεύμα τους πολύ μεγαλύτερη οξύτητα παρά όση από φυσικού τους έχουν;
Είναι αλήθεια αυτό.
[526c] Και όμως, καθώς εγώ νομίζω, δεν είναι εύκολο να βρεις κι άλλα πολλά μαθήματα που να δίνουν μεγαλύτερο κόπο να τα μελετήσει και να τα μάθει κανείς.
Όχι πραγματικώς.
Ώστε για όλ᾽ αυτά δεν πρέπει να παραλείψομε κι αυτό το μάθημα, αλλά πρέπει να εκπαιδεύονται σ᾽ αυτό οι άριστες ιδιοφυΐες.
Σύμφωνοι.
Το δεχτήκαμε λοιπόν αυτό πρώτο· ας εξετάσομε τώρα αν μας κάνει δεύτερο για το σκοπό μας το άλλο αυτό που σχετίζεται στενά μ᾽ εκείνο.
Ποιό λες; Μήπως τη γεωμετρία;
Αυτήν ακριβώς.

Η Γεωμετρία
[526d] Όσο τουλάχιστο μέρος της αναφέρεται στην πολεμική τέχνη είναι φανερό πως μας κάνει· γιατί και για τις στρατοπεδεύσεις και για την κατάληψη οχυρών θέσεων και τις συμπυκνώσεις και τις αναπτύξεις του στρατού και για όλους τους διάφορους σχηματισμούς των στρατευμάτων και στις μάχες και στις πορείες, μεγάλη διαφορά θα έχει από τον εαυτό του ένας, όταν είναι κάτοχος της γεωμετρίας παρά όταν δεν είναι.
Ε ναι, αλλ᾽ όσο γι᾽ αυτά θα έφτανε κ᾽ ένα μικρό μέρος από τη γεωμετρία και τη λογιστική· πρέπει όμως να εξετάσομε αν και το μεγαλύτερο και το πιο προχωρημένο της μέρος έχει τη δύναμη να οδηγεί [526e] σ᾽ εκείνο το σκοπό μας, να μας κάνει δηλαδή ευκολότερα να ιδούμε την ιδέα του αγαθού. Γιατί αυτό το σκοπό έχουν, είπαμε, όλα όσα αναγκάζουν την ψυχή να μεταστραφεί προς εκείνον τον τόπο όπου βρίσκεται το ευδαιμονέστατο μέρος του όντος, που με κάθε τρόπο πρέπει ν᾽ αντικρίσει και να δει.
Πολύ σωστά λες.
Ώστε αν αναγκάζει την ψυχή ν᾽ αντικρίζει την ουσία, μας κάνει, αν όμως τα φθαρτά, δε μας χρειάζεται.
Αυτό βέβαια παραδεχόμαστε.
[527a] Αυτό όμως δε θα μας αμφισβητήσουν όσοι και μικρή μόνο ιδέα έχουν από γεωμετρία, ότι δηλαδή η επιστήμη αυτή βρίσκεται σε τέλεια αντίθεση με τους όρους που χρησιμοποιούν στους υπολογισμούς των όσοι την έχουν επάγγελμά τους.
Πώς;
Οι όροι δηλαδή που μεταχειρίζονται είναι πολύ γελοίοι, αν και δεν μπορούν να κάνουν διαφορετικά, γιατί έχουν διαρκώς στο στόμα τους τις λέξεις τετραγωνίζω και εκτείνω και προσθέτω, σα να τα έκαναν πραγματικώς αυτά και να απέβλεπαν σε πρακτικά αποτελέσματα και όλο γι᾽ αυτά μιλούν· ενώ [527b] ολόκληρη αυτή η επιστήμη άλλο αντικείμενο δεν έχει παρά τη γνώση.
Χωρίς αμφιβολία.
Δεν πρέπει ακόμη να συμφωνήσομε και γι᾽ αυτό το άλλο;
Το ποιό;
Πως αντικείμενό της έχει το αιωνίως ον και όχι εκείνο που έχει αρχή και τέλος.
Καμιά δυσκολία δεν υπάρχει να το παραδεχτούμε· πραγματικώς είναι η γεωμετρία γνώση του αιωνίως όντος.
Ώστε θα είχε τη δύναμη να τραβά την ψυχή προς την αλήθεια και να κατεργάζεται τη διάνοια του φιλοσόφου σε τρόπο που να μπορεί να στρέφει ψηλά προς τα επάνω τα βλέμματα, που χωρίς να πρέπει τα ᾽χομε τώρα στραμμένα προς τα κάτω.
Όσο γίνεται περισσότερο.