Τετάρτη 15 Ιουλίου 2020

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἡρακλῆς Μαινόμενος (408-441)

τὸν ἱππευτάν τ᾽ Ἀμαζόνων στρατὸν [στρ. γ]
Μαιῶτιν ἀμφὶ πολυπόταμον
410 ἔβα δι᾽ ἄξεινον οἶδμα λίμνας,
τίν᾽ οὐκ ἀφ᾽ Ἑλλανίας
ἄγορον ἁλίσας φίλων,
κόρας Ἀρείας †πέπλων
χρυσεόστολον φάρος†
415 ζωστῆρος ὀλεθρίους ἄγρας·
τὰ κλεινὰ δ᾽ Ἑλλὰς ἔλαβε βαρ-
βάρου κόρας λάφυρα καὶ
σώιζεται Μυκήναις.
τάν τε μυριόκρανον
420 πολύφονον κύνα Λέρνας
ὕδραν ἐξεπύρωσεν,
βέλεσί τ᾽ ἀμφέβαλ᾽ ‹ἰόν›,
τὸν τρισώματον οἷσιν ἔ-
κτα βοτῆρ᾽ Ἐρυθείας.

425 δρόμων τ᾽ ἄλλων ἀγάλματ᾽ εὐτυχῆ [ἀντ. γ]
διῆλθε τόν ‹τε› πολυδάκρυον
ἔπλευσ᾽ ἐς Ἅιδαν, πόνων τελευτάν,
ἵν᾽ ἐκπεραίνει τάλας
βίοτον οὐδ᾽ ἔβα πάλιν.
430 στέγαι δ᾽ ἔρημοι φίλων,
τὰν δ᾽ ἀνόστιμον τέκνων
Χάρωνος ἐπιμένει πλάτα
βίου κέλευθον ἄθεον ἄδι-
κον· ἐς δὲ σὰς χέρας βλέπει
435 δώματ᾽ οὐ παρόντος.
εἰ δ᾽ ἐγὼ σθένος ἥβων
δόρυ τ᾽ ἔπαλλον ἐν αἰχμᾶι
Καδμείων τε σύνηβοι,
τέκεσιν ἂν προπαρέσταν
440 ἀλκᾶι· νῦν δ᾽ ἀπολείπομαι
τᾶς εὐδαίμονος ἥβας.

***
Και στον στρατό τον καβαλάρη
των Αμαζόνων ήρθ᾽ ενάντια
γύρω στην πολυπόταμη Μαιώτιδα
410μέσ᾽ απ᾽ του Εύξεινου το κύμα
μαζεύοντας απ᾽ την Ελλάδα
συντροφιά φίλων, κυνηγούς
ολέθριους της ζώνης της κόρης
της πολεμικής, στολίδι
που ήταν των πέπλων της ολόχρυσο·
και πήρε η Ελλάδα τα ένδοξα
λάφυρ᾽ από το βάρβαρο κορίτσι
και στας Μυκήνας αυτός γύρισε.
Και την απειροκέφαλη,
420πολύφονη σκύλα της Λέρνας,
την ύδρα, την κατέκαψε
και περικάρφωσε με βέλη,
που το τρισώματο μ᾽ αυτά
θεριό της Ερυθείας εσκότωσε.

Και ταξιδιών άλλων επέρασε
χαρές ευτυχισμένες·
και στον πολύδακρην Άδη έπλευσε
για τέλος των κόπων του,
όπου ο κακόμοιρος τη ζωή
τέλειωσε δίχως να γυρίσει.
430Κι έρμο το σπίτ᾽ είναι από φίλους,
και το κουπί του Χάρου περιμένει
των παιδιώνε του το αγύριστο
ταξίδι της ζωής των τ᾽ άθεο κι άδικο·
κι απ᾽ τα δικά σου χέρια ελπίζει
το σπίτι, ω Ηρακλή, που λείπεις.
Κι αν ήμουν νιος εγώ στη δύναμη
και το δόρυ έπαλλα στη μάχη
και των Καδμείων οι νιοι μαζί μου,
θα βόηθαγα με βιά τα τέκνα σου·
440μα τώρα πια είμαι στερημένος
τα ευτυχισμένα μου τα νιάτα.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της, Η τέχνη της αρχαϊκής εποχής

3.4.5. Κόρες του δεύτερου μισού του 6ου αιώνα π.Χ. από την Ακρόπολη της Αθήνας

Μετά τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. εξαπλώνεται στην Αθήνα η συνήθεια να αφιερώνουν στο ιερό της Αθηνάς στην Ακρόπολη αγάλματα κορών. Οι κόρες αυτές μπορεί να εικονίζουν θεότητες, συχνά όμως δεν παριστάνουν άλλο από όμορφα και κομψά νεαρά κορίτσια, που λαμπρύνουν με την παρουσία τους το ιερό, είναι δηλαδή ἀγάλματα, ευχάριστα δώρα για τη θεά. Κάποια από τα αγάλματα αυτά είναι έργα καλλιτεχνών από άλλες περιοχές της Ελλάδας, κυρίως από τα νησιά του Αιγαίου (τη Νάξο, τη Σάμο, τη Χίο). Δύο όμως από τις κόρες της Ακρόπολης, που χρονολογούνται στο τρίτο τέταρτο του 6ου αιώνα π.Χ. και φαίνεται να είναι έργα Αθηναίων γλυπτών, μας βοηθούν να διακρίνουμε τις διαφορετικές καλλιτεχνικές τάσεις που συνυπήρχαν στην Αττική.
 
Η πρώτη κόρη συγκολλήθηκε από δύο κομμάτια, που ο Άγγλος αρχαιολόγος Humphry Payne αναγνώρισε ότι συνανήκουν: το μεγαλύτερο, που περιλαμβάνει τον κορμό και το κεφάλι, κατέληξε στη Γαλλία, στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Lyon, ενώ το άλλο, που σώζει τα σκέλη ως τα γόνατα μαζί με τους γλουτούς καθώς και την αριστερή κνήμη, βρίσκεται στο Μουσείο της Ακρόπολης. Η κόρη, γνωστή ως κόρη της Lyon, χρονολογείται λίγο μετά τα μέσα του 6ου αιώνα (γύρω στο 540 π.Χ.) και είναι η παλαιότερη κόρη από την Αττική με τη χαρακτηριστική «ιωνική» ενδυμασία των κορών της ύστερης αρχαϊκής εποχής, που αποτελείται από έναν ποδήρη χιτώνα με μακριά μανίκια από λεπτό λινό ύφασμα και ένα μάλλινο ιμάτιο φορεμένο λοξά, όπως δείχνει η πορεία της παρυφής του επάνω στο στήθος· στο κεφάλι φοράει πόλο και στα αφτιά περίτεχνα σκουλαρίκια, ενώ κρατάει μπροστά στο στήθος με το δεξί χέρι ένα πουλί, πιθανόν περιστέρι. Τα ασυνήθιστα μακριά μαλλιά αποδίδονται ως επίπεδη κυματιστή μάζα επάνω στο κρανίο· στην πλάτη κατεβαίνουν χαμηλά διαρθρωμένα σε διακοσμητικούς βοστρύχους, ενώ μπροστά σχηματίζουν τρεις λεπτούς και μακριούς βοστρύχους δεξιά και αριστερά από το στήθος. Εντύπωση προκαλεί η ρωμαλέα σωματική διάπλαση της κόρης της Lyon, με τους φαρδείς ώμους, το μικρό στήθος και τους παχιούς βραχίονες. Ο καλλιτέχνης που κατασκεύασε το άγαλμα μοιάζει να χρησιμοποίησε τις αναλογίες του ανδρικού σώματος. Ο πόλος που η κόρη φοράει στο κεφάλι, σε συνδυασμό με το περιστέρι που κρατάει, οδηγούν στη σκέψη ότι το άγαλμα μπορεί να εικονίζει όχι μια οποιαδήποτε νεαρή γυναίκα, αλλά την Αφροδίτη. Ξέρουμε ότι η θεά λατρευόταν στη βόρεια και στη δυτική πλευρά της Ακρόπολης.
 
Η δεύτερη κόρη είναι περίπου 10 χρόνια νεότερη από την κόρη της Lyon (χρονολογείται γύρω στο 530 π.Χ.) και ανήκει σε διαφορετική καλλιτεχνική παράδοση, όπως δείχνουν οι αναλογίες της. Η νεαρή γυναίκα φοράει κατάσαρκα έναν μακρύ λινό χιτώνα με κοντά μανίκια, που οι λεπτές κυματιστές πτυχώσεις του διακρίνονται στο κάτω μέρος και στον δεξιό αγκώνα, και από πάνω έναν πέπλο, δηλαδή ένα μεγάλο ορθογώνιο μάλλινο ύφασμα που τυλίγεται γύρω από το σώμα και ζώνεται στη μέση, ενώ ένα τμήμα του στο επάνω μέρος, το ἀπόπτυγμα, αναδιπλώνεται και πέφτει μπροστά στο στήθος και πίσω στην πλάτη, φτάνοντας σχεδόν ως το ύψος της μέσης, επάνω από τη ζώνη. Η ενδυμασία αυτή εμφανίζεται σε αγγειογραφίες ήδη από το πρώτο μισό του 6ου αιώνα, και είναι συχνή στα γυναικεία αγάλματα της κλασικής εποχής (του 5ου και του 4ου αιώνα π.Χ.)· δεν τη συναντούμε όμως σε άλλη αρχαϊκή κόρη και σε αυτή την ιδιαιτερότητα οφείλεται η ονομασία Πεπλοφόρος κόρη. Τα μαλλιά πέφτουν σε κυματοειδείς βοστρύχους στην πλάτη, ενώ τρεις όμοιοι βόστρυχοι κατεβαίνουν μπροστά από κάθε ώμο, δεξιά και αριστερά από το στήθος. Στο επάνω μέρος του κεφαλιού υπάρχουν τρύπες για τη στερέωση ενός μεγάλου μετάλλινου διαδήματος. Τα αφτιά έχουν τρύπες, στις οποίες στερεώνονταν μετάλλινα σκουλαρίκια. Την κλειστή παλάμη του δεξιού χεριού τη διαπερνά μια τρύπα, μέσα από την οποία περνούσε ένα λεπτό μετάλλινο στέλεχος. Ο αριστερός πήχυς μαζί με το άκρο χέρι ήταν ένθετος από ξεχωριστό κομμάτι μαρμάρου και κρατούσε δίχως άλλο ένα αντικείμενο. Στα ενδύματα, στα μαλλιά και στα μάτια σώζονται ίχνη από τα ζωηρά χρώματα του αγάλματος. Είδαμε ότι η ενδυμασία είναι μοναδική για αρχαϊκή κόρη. Ασυνήθιστη είναι επίσης η οπή στο δεξί χέρι, στην οποία το πιθανότερο είναι ότι στερεωνόταν ένα βέλος, κάτι που μας δίνει τη δυνατότητα να συμπληρώσουμε στο ένθετο αριστερό χέρι ένα τόξο, όπως δείχνει ένα χάλκινο αγαλμάτιο της ίδιας εποχής στη Βοστόνη. Αν τα στοιχεία αυτά δεν απατούν, τότε η Πεπλοφόρος κόρη εικονίζει τη θεά Άρτεμη, που λατρευόταν και αυτή, όπως και η Αφροδίτη, στην Ακρόπολη της Αθήνας.
 
Η μόνη αρχαϊκή κόρη από την Ακρόπολη της οποίας γνωρίζουμε τον δημιουργό είναι η κόρη του Αντήνορα. Πρόκειται για μια ασυνήθιστα μεγάλη κόρη (το ύφος της είναι 2,15 m μαζί με την πλίνθο), η οποία, σύμφωνα με την επιγραφή στη βάση της, είναι αφιέρωμα του κεραμέα Νεάρχου και έργο του γλύπτη Αντήνορα, γιου του Ευμάρη. Το γλυπτό, παρά τις φθορές που έχει υποστεί η επιφάνειά του ειδικά στο στήθος και στο πρόσωπο, δείχνει να έχει δουλευτεί με προσοχή και επιδεξιότητα. Χαρακτηριστική είναι η διαφοροποίηση ανάμεσα στην απόδοση του λεπτού χιτώνα και του χοντρού μάλλινου ιματίου με τις έντονα ανάγλυφες πτυχές. Δεξιοτεχνικά έχουν αποδοθεί οι βόστρυχοι των μαλλιών, ενώ αξιοσημείωτα είναι τα πρόσθετα στοιχεία: τα ένθετα μετάλλινα σκουλαρίκια και τα κοσμήματα στο διάδημα, καθώς και τα ένθετα μάτια, τα οποία έδιναν περισσότερη ζωντάνια στο πρόσωπο. Ο δεξιός πήχυς ήταν ένθετος, όπως στις περισσότερες κόρες της Ακρόπολης, κάτι που δείχνει ότι η μορφή θα κρατούσε στο χέρι μια προσφορά για την Αθηνά. Χρονολογικά το έργο τοποθετείται γύρω στο 520 π.Χ.
 
Ο γλύπτης Αντήνωρ ήταν ασφαλώς διάσημος στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 6ου αιώνα π.Χ., αφού μας είναι γνωστός ως δημιουργός του πρώτου χάλκινου συντάγματος των τυραννοκτόνων, που οι Αθηναίοι έστησαν στην Αγορά της πόλης τους λίγο μετά την εκδίωξη των Πεισιστρατιδών το 509 π.Χ. Οι δύο τυραννοκτόνοι, ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων, είχαν δολοφονήσει το 514 π.Χ. τον γιο του Πεισιστράτου Ίππαρχο στη διάρκεια της πομπής των Παναθηναίων και είχαν θανατωθεί γι᾽ αυτό. Από τότε ο αδελφός του ο Ιππίας, που, όπως είδαμε, είχε στα χέρια του την εξουσία, έγινε ακόμη πιο καχύποπτος και τυραννικός, και αυτή η συμπεριφορά του επιτάχυνε την πτώση του. Μετά την επάνοδο των Αλκμεωνιδών και την εγκαθίδρυση δημοκρατικού πολιτεύματος στην Αθήνα με πρωτοβουλία του Κλεισθένη, οι τυραννοκτόνοι θεωρήθηκαν ήρωες και πρωτεργάτες της ανατροπής των Πεισιστρατιδών· οι Αθηναίοι τούς μακάριζαν, τραγουδώντας το κατόρθωμά τους στα συμπόσια, και τα αγάλματά τους στην Αγορά, που τους έδειχναν με τα σπαθιά στα χέρια, ήταν το σπουδαιότερο μνημείο της αθηναϊκής δημοκρατίας. Τα αγάλματα αυτά τα πήραν ως λάφυρα οι Πέρσες, όταν κατέλαβαν την Αθήνα το 480 π.Χ., και τα επέστρεψε ο Μέγας Αλέξανδρος (ή, σύμφωνα με μιαν άλλη εκδοχή, ο Σέλευκος), όταν κατέλαβε το ανάκτορο της Περσέπολης, όπου τα είχε μεταφέρει ο Ξέρξης. Μετά την αποχώρηση των Περσών οι Αθηναίοι κατασκεύασαν, όπως θα δούμε, ένα νέο σύνταγμα των τυραννοκτόνων.
 
Στον Αντήνορα έχουν επίσης αποδοθεί με αρκετή πιθανότητα και τα γλυπτά του ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς, του οποίου την κατασκευή είχαν αναλάβει οι Αλκμεωνίδες. Η σύγκριση της κόρης του Αντήνορα από την Ακρόπολη με τις κόρες του ανατολικού αετώματος του ναού του Απόλλωνα, δείχνει ότι παρά τη χρονική τους διαφορά (οι κόρες από τους Δελφούς είναι 10 περίπου χρόνια νεότερες), έχουν αρκετά κοινά στοιχεία, ιδιαίτερα στον τρόπο απόδοσης των πτυχών του ιματίου.
 
Πώς εξελίχθηκε η υστεροαρχαϊκή γλυπτική στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. μας το δείχνει μια από τις οψιμότερες κόρες που βρέθηκαν στην Ακρόπολη της Αθήνας και που ξεχωρίζει για το όμορφο νεανικό της πρόσωπο με το γοητευτικά σεμνό χαμόγελο και τα δεξιοτεχνικά δουλεμένα ρούχα της. Οι αναλογίες του σώματος είναι εκείνες ενός λεπτοκαμωμένου νεαρού κοριτσιού. Η σχετικά καλή διατήρηση του έργου μάς επιτρέπει να εκτιμήσουμε την ποιότητα της εργασίας. Σε αντίθεση με τα παλαιότερα έργα, είναι φανερή εδώ η προσπάθεια του καλλιτέχνη να δώσει στον θεατή την εντύπωση ότι η μορφή πάλλεται από ζωή.
 
Η τελευταία χρονολογικά από τις κόρες της Ακρόπολης ονομάζεται κόρη του Ευθυδίκου από το όνομα του αναθέτη που είναι χαραγμένο στο κιονόκρανο του μικρού κίονα, ο οποίος χρησίμευε ως βάση της. Η κόρη αυτή χρονολογείται λίγο πριν την καταστροφή της Αθήνας από τον στρατό του Ξέρξη το 480 π.Χ. και έχει εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά από τις προηγούμενες. Παρόλο που το εικονογραφικό σχήμα παραμένει το ίδιο, εικονίζεται δηλαδή μια όρθια νεαρή γυναίκα σε μετωπική στάση, ντυμένη με χιτώνα και λοξό ιμάτιο, η οποία κρατούσε μια προσφορά για τη θεά στο προτεταμένο ένθετο δεξί της χέρι, τα χαρακτηριστικά του προσώπου και η σχέση του σώματος με το ένδυμα έχουν αλλάξει εντελώς. Αντί για τη χαριτωμένη έκφραση με το ανεπαίσθητο μειδίαμα των παλαιότερων κορών, που οφείλεται στην ελαφρή σύσπαση των μυών των παρειών, βλέπουμε ένα πρόσωπο αυστηρά δομημένο, με έντονη πλαστικότητα, από το οποίο αποκομίζουμε την αίσθηση μιας απόμακρης σοβαρότητας.
 
Τα ενδύματα πάλι, παρά την προσεκτική απόδοση των πτυχών, δεν έχουν αυτόνομο όγκο, αλλά κολλούν σαν μια δεύτερη επιδερμίδα επάνω στο σώμα, τονίζοντας την ανατομία του νεαρού κοριτσιού. Είναι σαφές ότι εδώ εμφανίζεται μια διαφορετική αντίληψη για την απεικόνιση του ανθρώπινου σώματος, στην οποία η δεξιοτεχνία του γλύπτη υποτάσσεται στη μελέτη της ανατομίας και της κίνησης. Η αντίληψη αυτή είναι, όπως θα δούμε, συνέπεια πρωτοποριακών αναζητήσεων, οι οποίες ανοίγουν μια καινούργια εποχή για την ελληνική τέχνη, που την ονομάζουμε κλασική.

Πίστεψε σε εσένα - Δεν είσαι οι σκέψεις σου

Ο Sergi Torres είπε: Δεν είσαι αυτό που πιστεύει ο εγκέφαλός σου. Αν δεν αγαπώ κάποιον, οφείλεται στις ιδέες μου. Και αυτές οι ιδέες με εμποδίζουν να είμαι απόλυτα ευτυχισμένος. Ο Sergi μου δίδαξε ότι είμαστε ένα σκυλάκι που κυνηγάει την ουρίτσα του. Οι σκέψεις μας είναι η ουρίτσα μας κι εμείς την κυνηγάμε.

Πώς λειτουργεί το μυαλό μας


Περνάμε μεγάλο μέρος της ζωής μας ψάχνοντας έξω ό,τι κρύβεται μέσα μας. Περνάμε μεγάλο μέρος της ζωής μας κατηγορώντας τους άλλους για αυτό που μας συμβαίνει. Περνάμε μεγάλο μέρος της ζωής μας μαλώνοντας, κρίνοντας ή κατακρίνοντας.

'Έχουμε συνεχώς άποψη για τον εαυτό μας και για όσους μας περιβάλλουν. Το μυαλό μας βάζει ταμπέλες σε όλα. Του αρέσει να κατηγοριοποιεί πράγματα και εμπειρίες. Απόψεις, κατηγορίες, ταμπέλες. Αν δούμε το Α, τότε θα συμβεί το Β. Το μυαλό μας ταξιδεύει συνεχώς από το παρελθόν στο μέλλον. Αν δω αυτό, σημαίνει εκείνο. Αν κάνω αυτό, θα μου συμβεί εκείνο. Αποστολή του μυαλού μας είναι η προστασία μας. Γι' αυτό του αρέσει να απορροφά πληροφορίες και να τις κατηγοριοποιεί. Αυτοματοποιεί τη πληροφορία που δεχόμαστε για να αυξήσει την ταχύτητα αντίδρασης. Είμαστε ικανοί να αντιδράσουμε σε κλάσματα δευτερολέπτου.

Χάρη σε αυτό έχουμε αντανακλαστικά και μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα ταυτόχρονα χωρίς να δίνουμε σημασία. Είμαστε ικανοί να οδηγούμε, να ακούμε μουσική, να συζητάμε ή απλώς να σκεφτόμαστε άλλα πράγματα, και όλα αυτά ταυτόχρονα. Όλα αυτά χάρη στο γεγονός ότι το μυαλό μας υποσυνείδητα αυτοματοποιεί την οδήγηση.

Το μυαλό βασίζεται στην αποκτηθείσα εμπειρία


Το μυαλό βασίζεται σε εμπειρία που έχουμε ήδη αποκτήσει και, με τη βοήθειά της, προχωρά στο μέλλον, για να σε προειδοποιήσει για ό,τι πρόκειται να συμβεί με βάση όσα σου έχουν συμβεί ήδη μέχρι αυτή τη στιγμή. Έχει ασύλληπτες δυνατότητες, είναι η πιο ισχυρή μηχανή που μπορείς να φανταστείς, είναι το GPS της ζωής μας. Βέβαια, το μυαλό μας υποσυνείδητα δε σκέφτεται λογικά, δεν ξεχωρίζει το πραγματικό από το μη πραγματικό. Είναι ένας σκληρός δίσκος που συγκεντρώνει εμπειρίες και αυτοματοποιεί απαντήσεις. Τίποτα περισσότερο.

Από την επανάληψη στην πεποίθηση


Αυτό ναι, διαθέτει μεγάφωνα και εντυπωσιακούς ενισχυτές. Μιλάει συνέχεια, καθαρά και δυνατά, και ακούγεται τόσο πειστικό που, παρότι ξέρεις πως πρόκειται μόνο για μια καταγραφή των εμπειριών σου, τις περισσότερες φορές πιστεύεις ό,τι σου λέει. Μπορείς να το δοκιμάσεις όποτε θέλεις. Αν επαναλάβεις κάθε μέρα εκατό φορές: ''Είμαι ικανός/η να καταφέρω ό,τι θελήσω'', τελικά θα το πιστέψεις και θα νιώσεις ικανός να πετύχεις ό,τι βάλεις στο νου σου. Γι' αυτό και όσο πιο πολύ επικρίνει κάποιος τον εαυτό του, τόσο περισσότερο πιστεύει πως αυτά που λέει ισχύουν. Έχεις αιφνιδιάσει ποτέ τον εαυτό σου λέγοντας ''μα κοίτα τι χαζός που είμαι''; Γι' αυτό και είναι σημαντικό να ακούσεις πώς μιλάς στον εαυτό σου και να αλλάξεις τα υποτιμητικά λόγια με πιο τρυφερά. Γιατί όσο περισσότερο επαναλαμβάνεις κάτι, τόσο περισσότερο το πιστεύεις.

Το σύστημα των πεποιθήσεών μας


Έτσι μάθαμε ακούγοντας τα ίδια πράγματα πολλές φορές για χρόνια. Και έτσι ακριβώς δημιουργηθήκε το σύστημα των πεποιθήσεών σου. Ό,τι σκέφτεσαι για τον εαυτό σου δεν είναι τίποτε άλλο παρά αυτά που είδες και άκουσες στη ζωή σου. Η πρώτη άποψη που σχηματίζουμε για τον εαυτό μας βασίζεται σε ό,τι έχουμε ακούσει στην παιδική μας ηλικία. Ενισχύεται από τις εμπειρίες που ζήσαμε με τα χρόνια, οι οποίες, όμως, ορίζονται πάντα από την αρχική πληροφορία. Κινούμαστε με αυτόματο πιλότο, ακολουθώντας κληρονομημένα μοτίβα με τρόπο αυτόματο, χωρίς καν να τα αμφισβητούμε.
Δεν είσαι αυτό που σκέφτεσαι. Πιστεύεις αυτά που σου λένε οι πεποιθήσεις σου. Ζεις, σκέφτεσαι, νιώθεις και δρας σύμφωνα με τον προγραμματισμό που κληρονόμησες. Είσαι, όμως, πολύ περισσότερα από ένα πρόγραμμα του μυαλού.

Μοτίβα συμπεριφορών και πεποιθήσεων


Όμως, όσο πιάνεσαι από τις πεποιθήσεις σου και δεν ανοίγεις το μυαλό σου, δεν θα μπορέσεις να βγεις από εκεί. Ασυνείδητα, το μυαλό μας εκφράζει συνεχώς την άποψη για ό,τι βλέπουμε και ακούμε. Μας φέρνει σε μια συναισθηματική κατάσταση, και το συναίσθημα αυτό μας κάνει να αντιδρούμε με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Και μέσω των πράξεών μας, έχουμε το ένα ή το άλλο αποτέλεσμα.

Τα μοτίβα συμπεριφοράς κληροδοτούνται από τους γονείς στα παιδιά, από γενιά σε γενιά, χωρίς πολλές φορές να το συνειδητοποιούν οι άνθρωποι. Μόνο ένα μικρό μέρος τους μεταδίδεται γενετικά, ένα ποσοστό της τάξης του 2%. Τα υπόλοιπα τα μαθαίνουμε από παιδιά με αυτά που βλέπουμε, ακούμε και βιώνουμε. Γι' αυτό, είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσεις ότι δεν είσαι αυτό που είδες ή άκουσες. Έχεις την ικανότητα να επιλέξεις ποιος θέλεις να είσαι, ποια συμπεριφορά να φύγει, ποια να αποκτήσεις και ποια μοτίβα σκέψης να απορρίψεις.

Μη θυματοποιείσαι


Η αγάπη, ο φόβος, η γενναιοδωρία, ο εγωισμός, η εμπιστοσύνη, η αισιοδοξία, η απαισιοδοξία, όλα είναι συμπεριφορές που μπορούμε να επιλέξουμε ή να απορρίψουμε. Μερικές φορές, οι άνθρωποι νιώθουν παγιδευμένοι σε μια ιστορία, θεωρώντας πως είναι θύματα ανίκανα να κάνουν οτιδήποτε, και δεν συνειδητοποιούν πως μπορούν να την αλλάξουν. Δεν έχουν επίγνωση ότι μόνο αυτοί έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τη συγκεκριμένη ιστορία, αλλάζοντας τον τρόπο σκέψης τους.

Είσαι ο μόνος που έχει τη δύναμη να επιλέξει τη συμπεριφορά του, την άποψή του, τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα. Και αυτό, αναπόφευκτα, θα καθορίσει τις πράξεις σου, τα αποτελέσματα και, οπωσδήποτε, την ιστορία σου. Η ιστορία της ζωής σου δεν έχει γραφτεί. Εσύ είσαι ο συγγραφέας. Και δεν έχει σημασία τι έχεις ζήσει.
Το παρελόν σου δε σε καθορίζει! Το μόνο που έχει σημασία είναι ότι από εδώ και μπρος, μπορείς να ξαναγράψεις το μέλλον σου.
Γι' αυτό και είναι απαραίτητο  να απομακρύνεσαι από την άποψη του μυαλού σου, από τις σκέψεις σου. Το μυαλό σου είναι ένα από τα πιο ισχυρά εργαλεία που διαθέτεις, αλλά το μυαλό σου δεν μπορεί ποτέ να είναι κάτι παραπάνω από εσένα. Είναι ένα κομμάτι του εαυτού σου, και ένα κομμάτι δεν μπορεί ποτέ να είναι το σύνολο. Αν δημιουργήθηκε για εσένα, δεν μπορεί να είναι κάτι παραπάνω από εσένα, όσο θόρυβο κι αν κάνει.

Ο τρόπος που λειτουργεί το μυαλό


Εσύ είσαι ανώτερος, και, για τον λόγο αυτό, μπορείς να αλλάξεις την άποψή που έχεις για εσένα. Εσύ είσαι αυτός που αποφασίζει. Μόνο που εσύ θέλεις να επιτρέψεις στους άλλους να καθορίζουν την άποψή σου. Το μυαλό μας κάνει συνεχώς γενικεύσεις. Είναι ζήτημα εξοικονόμησης ενέργειας, όχι ανικανότητας. Γιατί στη φύση όλα λειτουργούν επιδιώκοντας τη μεγαλύτερη εξοικονόμηση ενέργειας, δηλαδή, τη λιγότερη δυνατή κατασπατάλησή της. Γι' αυτό, το μυαλό σας γενικεύει και αυτοματοποιεί αντιδράσεις. Για να μας προστατεύσει με τη λιγότερη δυνατή κατανάλωση ενέργειας. Γι αυτό χαράσσει δρόμους, συνδυάζοντας κίνητρα και αντιδράσεις. Αν δεις τον ουρανό συννεφιασμένο, παίρνεις ομπρέλα γιατί θα βρέξει. Στην πραγματικότητα, το μυαλό σου δεν ξέρει ότι θα βρέξει. Σε προδιαθέτει, όμως, και σε κάνει να νιώσεις ότι θα βρέξει.

Πώς διαμορφώνονται οι απόψεις


Αν είχες μια κακή εμπειρία με έναν έμπορο, ή αν άκουσες, στην παιδική σου ηλικία, ότι το εμπόριο είναι κάτι κακό, γιατί θα προσπαθήσουν να σε εξαπατήσουν, είναι προκαθορισμένο ότι θα νιώθεις άβολα κάθε φορά που κάποιος θα προσπαθεί να σου πουλήσει κάτι, ή όταν θα πρέπει να πουλήσεις κάτι ο ίδιος. Ενώ, στην πραγματικότητα, πρόκειται μόνο για πεποιθήσεις. Το ίδιο συμβαίνει και με την άποψη που έχουμε για τους άλλους. Η άποψή μας είναι μόνο μια άποψη που δημιουργήθηκε αυτόματα με βάση τις σκέψεις που κατοικούν στο μυαλό μας.

Αντιλαμβανόμαστε τους άλλους σύμφωνα με τις εμπειρίες μας. Ταυτίζουμε ιδέες, ερμηνεύουμε αυτό που βλέπουμε και το πιστεύουμε σα να είναι αληθινό. Ενώ, στην πραγματικότητα, αυτό που νιώθουμε έχει δημιουργηθεί με βάση τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις μας. Γι' αυτόν τον λόγο, όταν νιώθεις πληγωμένος από κάποιον, δεν είναι ο άνθρωπος αυτός που σου κάνει κακό, αλλά η άποψη του μυαλού σου ή η ερμηνεία σου για το συγκεκριμένο πρόσωπο. Είναι το φίλτρο των σκέψεών σου που προκαλεί αυτό το συναίσθημα. Γιατί δυο άνθρωποι αντιδρούν διαφορετικά στην ίδια κατάσταση; Γιατί ο καθένας της βλέπει διαφορετικά. Και, ανάλογα με το πώς αντιλαμβάνονται αυτό που βλέπουν, θα νιώσουν κάτι και θα δράσουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.

Η αντίληψή μας για την πραγματικότητα


Κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα σύμφωνα με την οπτική του και κανείς άλλος δεν μπορεί να ξέρει τι ακριβώς ζει και νιώθει. Για κάθε άνθρωπο, αυτό που αντιλαμβάνεται είναι σωστό, γιατί έτσι νιώθει με βάση αυτό που σκέφτεται, αυτό που έχει ζήσει και έχει δεχτεί.

Για τον λόγο αυτό, υπάρχουν τόσες πραγματικότητες όσοι και άνθρωποι. Κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα από τη δική του οπτική. Κάθε άνθρωπος που συναντάμε δίνει τη δική του μεγάλη μάχη. Κάθε άνθρωπος που συναντάμε προσπαθεί να είναι ευτυχισμένος, να προχωράει μπροστά, να μαθαίνει, να αναπτύσσεται. Για τον λόγο αυτό, αφού κανείς δεν μπορεί να μάθει τι υπάρχει μέσα σε κάποιον άλλο, ποιος/α είμαι εγώ που θα κρίνω τους άλλους; Ποιος είμαι εγώ που θα τους κατακρίνω; Ποιος είμαι εγώ που θα μαντέψω τι συμβαίνει μέσα στους άλλους; Μήπως είμαι μέσα στο μυαλό τους και μπορώ να νιώσω ό,τι ακριβώς νιώθουν τα άτομα αυτά; Κανείς δεν έχει δικαίωμα να κρίνει κανέναν, γιατί κανείς δεν μπορεί να βρεθεί μέσα στον άλλον άνθρωπο.

Όπως λέει και ο Bruce Lipton που είναι γνωστός για τη βιολογία της σκέψης: Όταν κατανοήσουμε ότι ο τρόπος σκέψης και οι ατομικές αντιλήψεις είναι στην πραγματικότητα πεποιθήσεις που έχουμε αποκτήσει και καθορίζουν όχι μόνο τη βιολογία μας αλλά και τον κόσμο στον οποίο ζούμε, θα διαμορφώσουμε μια προσωπική οπτική που θα αλλάξει τον κόσμο.

Όταν το σύστημα πεποιθήσεών σου βασίζεται σε μια λανθασμένη βάση, επηρεάζονται όλα. Όταν αλλάζεις αυτήν τη βάση, όταν αλλάζεις την οπτική σου, αλλάζουν όλα, τίποτα δεν είναι πια ίδιο.

Τα επιβλητικά Μυθολογικά Πλάσματα της Παγκόσμιας Λαογραφίας

Ο Κόσμος μας είναι γεμάτος από ιστορίες σχετικά με Μυθολογικά Πλάσματα, θρυλικά τέρατα και υπερφυσικά Θεϊκά Όντα. Για χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι παντού στον κόσμο – μερικές φορές εμπνεόμενοι από πραγματικά ζώα ή ακόμα και απολιθώματα – έχουν “ζωντανέψει” μυθικά όντα σε ιστορίες, τραγούδια αλλά και έργα τέχνης.

Σήμερα αυτά τα Μυθολογικά Πλάσματα εξακολουθούν να ενθουσιάζουν, να τρομάζουν και να μας εμπνέουν. Βέβαια οι καταβολές αυτών των πλασμάτων διαφέρουν και αρκετές φορές εγείρουν αντιπαραθέσεις, ενώ διαθέτουν σημαντικό ρόλο στην ανθρώπινη κοινωνία, διεγείροντας την φαντασία και την επιθυμία της ανθρώπινης φύσης να βιώσει κάτι παραπάνω από τον φυσικό κόσμο όπως τον γνωρίζουμε. Άραγε υπήρξαν ποτέ με φυσική μορφή σε κάποιες άλλες χωροχρονικές διαστάσεις, επιτρέποντας σε κάποιους ανθρώπους να έρθουν σε επαφή μαζί τους ή προήλθαν κατευθείαν από την φαντασία του ανθρώπινου νου; ας δούμε μερικά από αυτά τα επιβλητικά Μυθολογικά Πλάσματα:

Πλάσματα της Παγκόσμιας Λαογραφίας

Η Ελληνική Μυθολογία σαφώς και δεν είναι η μοναδική στην οποία μπορούμε να ανακαλύψουμε τέτοια πλάσματα υπερβατικής Φύσης, αφού παντού στον κόσμο στις Λαογραφίες των Πολιτισμών υπάρχουν τέτοιες οντότητες που προκαλούν Δέος και έχουν εμπνεύσει μερικές από τις πιο επιβλητικές αλληγορικές ιστορίες.

Το Θρυλικό Κράκεν

Σύμφωνα με την Σκανδιναβική Μυθολογία, το Κράκεν είναι ένα γιγάντιο θαλάσσιο πλάσμα που επιτίθεται στα πλοία και είναι τόσο τεράστιο που κάποιος θα μπορούσε εύκολα να μπερδέψει το σώμα του με ένα νησί. To Κράκεν πρωτοεμφανίζεται στον Ισλανδικό Θρύλο του 13ου Αιώνα Örvar-Oddr, που περιλαμβάνει δύο θαλάσσια πλάσματα, τον Hafgufa (που είναι η πρώτη αναφορά στο Κράκεν) και το Lyngbakr. Η ύπαρξη του Κράκεν αναγράφεται ακόμα και σε επιστημονικά κείμενα όπως το Systema Naturae, που είναι μία ταξινόμηση και αναγνώριση των ζωντανών οργανισμών από τον Σουηδό Βοτανολόγο και Ζωολόγο Carolus Linnaeus, που αναγνώρισε το Κράκεν ως Κεφαλόποδο, προσδίδοντάς του την ονομασία Microcosmus marinus. Αρκετοί Ιστορικοί πιστεύουν όμως πως το περίφημο Κράκεν προήλθε από τις εμφανίσεις του Γιγάντιου καλαμαριού που φτάνει και τα 18 μέτρα σε μήκος.

Grendel, το Πλάσμα του Hroogar

Το Beowulf είναι ένα Αγγλικό Ηρωικό ποίημα που τοποθετείται στην Σκανδιναβία και θεωρείται ως ένα από τα σημαντικότερα έργα της ΑγγλοΣαξονικής Λογοτεχνίας. Το Beowulf χρονολογείται μεταξύ του 8ου και του 11ου Αιώνα και εξιστορεί τις περιπέτεις του Beowulf, ενός μεγάλου ήρωα που καλείται να βοηθήσει τον Βασιλιά Hroogar, επιχειρώντας να κατατροπώσει ένα πλάσμα που ήταν γνωστό με το όνομα Grendel. Το Grendel τρομοκρατούσε τους υπήκοους αλλά και τους Ευγενείς, απειλώντας να καταστρέψει ολόκληρο το Βασίλειο του Hroogar. Η Αρχαιολογική έρευνα που πραγματοποιήθηκε, επιβεβαίωσε πως το Βασίλειο του Hroogar όντως υπήρχε στην αρχαιότερη πόλη Lejre που βρισκόταν 23 μίλια βόρεια της σύγχρονης Κοπενγάχης. Κανείς δεν γνωρίζει φυσικά αν το Grendel όντως υπήρξε σε μία σαφώς λιγότερο θρυλική μορφή, όμως ίσως η αλληγορία του πλάσματος να αναφέρεται σε ένα δαιμόνιο πνεύμα που ήταν υπεύθυνο για τις ασθένειες και τον θάνατο που θέριζε τις εποχές εκείνες.

Το Μυθολογικό Kappa

Στην Αρχαία Ιαπωνική Λαογραφία τα Kappa αναφέρονται ως Δαίμονες του νερού που κατοικούν σε ποτάμια και λίμνες, νουθετώντας άτακτα μικρά παιδιά. Τα Kappa, που είναι μία λέξη που σημαίνει “παιδί του ποταμού” απεικονίζονται συνήθως με το σώμα μίας χελώνας με ράμφος και ένα κενό στο κεφάλι που είναι γεμάτο με νερό. Πρόκειται για ένα από τους πιο γνωστούς Λαογραφικούς θρύλους της Ιαπωνίας, και αρκετοί είναι αυτοί που πιστεύουν πως το Μυθολογικό πλάσμα είναι πραγματικό. Για την ακρίβεια, υπάρχουν σημάδια κοντά σε μερικές λίμνες της Ιαπωνίας που προειδοποιούν τους επισκέπτες για την ύπαρξη αυτών των πλασμάτων. Όμως οι περισσότεροι θεωρούν πως ο Θρύλος των Kappa συνδέεται με τις εμφανίσεις της Ιαπωνικής γιγάντιας Σαλαμάνδρας ή “hanzaki”, που είναι γνωστό πως είναι επιθετική και αρπάζει την λεία της με τα δυνατά της σαγόνια.

Cipactli, Ο “Δημιουργός” των Αζτέκων

Οι Αζτέκοι του Μεξικό πίστευαν πως η Γη δημιουργήθηκε από την καταστροφή ενός γιγάντιου Θαλάσσιου Δαίμονα που δημιουργήθηκε από τους Θεούς και ήταν γνωστός ως Cipatli. Το πλάσμα αυτό περιγράφεται με αρκετούς τρόπους : ως ένας κροκόδειλος με χαρακτηριστικά ψαριού, ως θαλάσσιος δαίμονας ή πλάσμα. Ανεξάρτητα από την περιγραφή όμως, οι Αζτέκοι θεώρησαν πως αυτό το ερμαφρόδιτο πλάσμα ήταν η πηγή ολόκληρου του κόσμου. Η όρεξή του ήταν τεράστια και κάθε μεριά του πλάσματος διέθετε και ένα στόμα. Καθώς οι θεοί ξεκίνησαν την διαδικασία της Δημιουργίας ανακάλυψαν πως οι όποιες δημιουργίες τους θα πέσουν στο χάος και θα φαγωθούν από τον Δαίμονα, οπότε αποφάσισαν να τον εξοντώσουν.

Τα Μυθολογικά Πλάσματα της Αρχαίας Ελλάδας

Όπως είναι φυσικό δεν θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για Μυθολογικά Πλάσματα δίχως να αναφερθούμε στην Αρχαία Ελληνική Μυθολογία, στην οποία παρουσιάστηκαν μερικές από τις πιο ισχυρές Μυθολογικές οντότητες. Τα πλάσματα αυτά κινούνται στη σφαίρα του “Ασυνείδητου “και του εξωπραγματικού που όμως συναντιέται κάποτε με τον πραγματικό ή πιο σωστά με τον αληθοφανή κόσμο, στην οριακή περιοχή όπου δρουν οι μεγάλοι ήρωες και ζουν οι θεοί της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Τα Μυθολογικά Πλάσματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας είναι πάρα πολλά, όπως ο Κένταυρος , ο Τρίτων, η Μέδουσα κ.α, οπότε ας ρίξουμε μία ματιά στα βασικότερα:

Μινώταυρος

Ο Μινώταυρος γεννήθηκε όταν ο Ποσειδώνας αποφάσισε να εκδικηθεί τον Μίνωα για την ασέβειά του να μην του θυσιάσει έναν όμορφο λευκό ταύρο. Ο θεός έκανε τη σύζυγο του Μίνωα Πασιφάη να συνερευθεί με τον ταύρο αυτόν κι έτσι γεννήθηκε αυτό το τρομερό παιδί, ένας άνθρωπος με κεφάλι ταύρου. Ο Μινώταυρος πέρασε ολόκληρη τη ζωή του έγκλειστος στο Λαβύρινθο που του έκτισε ο Μίνωας, καταβροχθίζοντας ετησίως 7 νέους και 7 νέες από την Αθήνα, μέχρι που τον εξολόθρευσε ο Θησέας.

Τυφώνας

Ο Τυφώνας ήταν το τελευταίο παιδί που γέννησε η Γαία με τον Τάρταρο και θεωρείται το ισχυρότερο από όλα τα τέρατα της ελληνικής μυθολογίας. Είχε το πάνω μέρος ανθρώπου, διέθετε φτερά και το κάτω μέρος του αποτελούσαν εκατό ελισσόμενα φίδια. Όταν άρχισε να καταστρέφει πόλεις, να εκσφενδονίζει βουνά και να φοβερίζει ακόμη και τους ίδιους του Ολύμπιους θεούς, ο Δίας τον αντιμετώπισε ρίχνοντάς του 100 κεραυνούς και παγιδεύοντάς τον κάτω από την Αίτνα. Πριν πεθάνει ο Τυφώνας με τη σύντροφό του την Έχιδνα φρόντισαν να γεμίσουν τον κόσμο με ένα σωρό άλλα τέρατα, όπως την Σφίγγα, τη Χίμαιρα, τη Λερναία Ύδρα και τον Κέρβερο.

Λερναία Ύδρα

Η Λερναία Ύδρα ήταν κόρη του Τυφώνα και της Έχιδνας, ένα φρικτό υδρόβιο τέρας με χαρακτηριστικά ερπετού και πολλά κεφάλια – φίδια. Μάλιστα όταν κανείς έκοβε ένα, στη θέση του φύτρωναν δύο άλλα. Ζούσε στην Λέρνα της Αργολίδας και περνούσε τον καιρό της βασανίζοντας τον κόσμο και φυλάγοντας μια πύλη προς τον Κάτω Κόσμο, μέχρι που την εξόντωσε ο Ηρακλής σταλμένος από τον Ευρυσθέα.

Ο Μεγαλειώδης Γρύπας

Ο Γρύπας είναι ίσως το πιο θρυλικό πλάσμα της Λογραφίας, και έχει το κεφάλι και τα φτερά ενός Αετού, σε συνδυασμό με το σώμα και την ουρά ενός Λιονταριού. Και αφού ο Αετός θεωρείται ο Βασιλιάς των πτηνών και το Λιοντάρι ο βασιλιάς των Ζώων, ο Γρύπας θεωρήθηκε το πιο δυνατό και μεγαλειώδες Μυθολογικό πλάσμα. Κατά την διάρκεια της Περσικής Αυτοκρατορίας ο Γρύπας αντιμετωπίσθηκε ως ο προστάτης από το Κακό, την Μαγεία και την Συκοφαντία. Οι Γρύπες εμφανίζονται στην Μυθολογία της Αρχαίας Ελλάδας, όπου μπορούμε να τους δούμε στις εκφράσεις της τέχνης της εποχής, ενώ υπάρχουν ενδείξεις εμφάνισής του στην Αρχαία Περσία και την Αίγυπτο. Στην Κρήτη οι Αρχαιολόγοι αποκάλυψαν εικόνες από Γρύπες στο Μινωικό Ανάκτορο της Κνωσσού, και είναι εικόνες που χρονολογούνται στον 15ο Αιώνα Π.Χ.

Για να δεις που θέλεις να φτάσεις, πρέπει πρώτα να δεις που στέκεσαι

Όλα στη ζωή είναι επιλογή. Μόνο δύο πράγματα υπάρχουν για τα οποία δεν έχουμε επιλογή και δεν μπορούμε να τα αποφύγουμε όσο κι αν προσπαθήσουμε. Το πρώτο είναι ότι πρέπει να πεθάνουμε. Ο θάνατος είναι κάτι βέβαιο. Το δεύτερο για το οποίο δεν έχουμε επιλογή είναι ότι μέχρι να πεθάνουμε πρέπει να ζήσουμε. Πέρα από αυτά, οτιδήποτε άλλο θεωρείτε ότι πρέπει ή είστε αναγκασμένοι να κάνετε στη ζωή είναι επιλογή.

Ό,τι κάνουμε το επιλέγουμε. Δεν μπορούμε να αλλάξουμε το γεγονός ότι θα πεθάνουμε ή ότι μέχρι τότε πρέπει να ζήσουμε. Αλλά όλα τα άλλα αποτελούν επιλογές και μπορούμε να τα αλλάξουμε. Εξετάστε όλες τις πτυχές της ζωής σας και συνειδητοποιήστε πως ό,τι κάνετε το κάνετε επειδή το επιλέγετε, όχι επειδή είστε αναγκασμένοι. Θυμηθείτε ότι τα μόνα δύο πράγματα για τα οποία δεν έχετε καμία επιλογή είναι ότι θα πεθάνετε και ότι μέχρι τότε πρέπει αναγκαστικά να ζήσετε. Τελεία και παύλα!

Σκεφτείτε πού βρίσκεστε στη ζωή αυτή τη στιγμή: Βρίσκεστε ακριβώς εκεί που θέλετε. Συνειδητά ή ασυνείδητα, έχετε κάνει μια επιλογή. Αν θέλετε να φτάσετε κάπου, πρέπει πρώτα να κατανοήσετε πού βρίσκεστε. Πολλοί λένε ψέματα στον εαυτό τους για το πού βρίσκονται και αντιμετωπίζουν την κατάσταση της ζωής τους με άρνηση. Αλλά για να καταφέρετε να προχωρήσετε, είναι απαραίτητο να αναγνωρίσετε πού βρίσκεστε.

Η ζωή σας εξελίσσεται όπως θα θέλατε;

Βρίσκεστε εκεί που θα θέλατε;

Έχετε όσα θα θέλατε;

Αν η απάντηση σε οποιαδήποτε από τις παραπάνω ερωτήσεις είναι «όχι», τότε σκεφτείτε τι όφελος αποκομίζετε από αυτό.

Τι ικανοποίηση αντλείτε από το να αρνείστε τον εαυτό σας, από το να είστε δυστυχισμένοι, από το να αισθάνεστε αμήχανα και πως δεν ανήκετε πουθενά;

Τι ικανοποίηση αντλείτε όταν σκέφτεστε με όρους έλλειψης και περιορισμού;

Είναι σημαντικό να υπενθυμίζετε στον εαυτό σας πως ό,τι κάνετε στη ζωή, θετικό ή αρνητικό, συνδέεται με κάποια ανταμοιβή ή κάποιο όφελος. Σκεφτείτε, λοιπόν, ποια μπορεί να είναι η δική σας ανταμοιβή.

Το πρώτο βήμα για να αλλάξετε οτιδήποτε είναι η παρατήρηση. Όταν παρατηρείτε, κάνετε το πρώτο βήμα προς την ελευθερία. Και καθώς παρατηρείτε, θα αρχίσετε να διακρίνετε τα μοτίβα της σκέψης σας.

Προτού προχωρήσετε, πρέπει να παραδεχτείτε την αλήθεια για το πού βρίσκεστε. Αν υποφέρετε, παραδεχτείτε το. Αν κάτι δεν πηγαίνει καλά, παραδεχτείτε το. Αυτή είναι η βασική αρχή των Ανώνυμων Αλκοολικών. Πρέπει πρώτα να παραδεχτεί κανείς ότι είναι αλκοολικός για να αρχίσει να αναρρώνει. Δείτε, λοιπόν, πού βρίσκεστε αυτή τη στιγμή και ύστερα αποφασίστε πού θέλετε να φτάσετε. Ανοίξτε το μυαλό σας σε νέες δυνατότητες.

Η σιωπή είναι η καλύτερη απάντηση

Λόγια. Ο τρόπος να εκφράζεις τις ανάγκες σου, τα συναισθήματά σου, τα θέλω σου. Λέξεις που κλωτσάς στον αέρα για να σπάσεις την ησυχία της σιωπής. Σε προστατεύουν απ’ την αμηχανία, σε βγάζουν από τη δύσκολη θέση και συχνά σε βάζουν σε άλλη.

«Τι κάνεις;», «Πώς σε λένε;», «Πώς είσαι;», «Θα βρέξει», «Μην αργήσεις», «Έρχομαι», «Όλα καλά», «Όλα κατά διαόλου», «Πεινάς;», «Τι να φτιάξω πάλι αύριο για φαγητό;», «Βαρέθηκα», «Χωρίζουμε», «Φεύγω», «Στον αγύριστο», «Μου λείπεις».

Κουβάρια λέξεις. Κουβάρια αισθήματα. Ψάχνουν να βρουν μια θέση στον κόσμο. Να βγουν απ’ το λαιμό, να ακουστούν, να φύγουν από μέσα σου, να πάρουν το δρόμο τους κι αυτές. Να ‘ρθουν άλλες, καινούριες. Οι ίδιες με άλλο νόημα, με άλλη διάθεση, με διαφορετικό ηχόχρωμα.

«Μίλα. Γιατί δε μιλάς; Έχεις κάτι; Θέλεις να το συζητήσουμε;»

Υπερεκτιμημένη επικοινωνία οι λέξεις. Οι λέξεις που ακούς. Οι λέξεις που γράφεις. Τηλέφωνα, μηνύματα, συνομιλίες, διάλογοι. Να πάμε για ένα καφέ να τα πούμε. Να πιούμε ένα ποτό να ανοίξουμε τις καρδιές μας. Να βρει ο πόνος τρόπο να εκφραστεί. Να μιλήσεις για όσα σκέφτεσαι κι όσα δε σκέφτεσαι. Όσα φοβάσαι να παραδεχτείς. Όσα δειλιάζεις να πράξεις.

Δε μιλάει. Κλειστός τύπος. Περίεργος. Παράξενος. Αχώνευτος. Απλά σιωπηλός. Δεν ξοδεύει τα λόγια του.

Δεν είναι όλες οι μέρες, οι ώρες, οι καταστάσεις, οι στιγμές, ίδιες. Δεν είναι τα λόγια ο μόνος τρόπος να εκφραστείς, να μιλήσεις, να ακουστείς.

Είναι και η σιωπή ένας τρόπος να μιλήσεις. Ο πιο δύσκολος. Ο πιο μοναχικός. Ο πιο δικός σου. Κατάδικός σου. Μαζεύονται οι σκέψεις μέσα σου. Σφίγγουν το στομάχι. Δοκιμάζουν τους παλμούς. Στριμώχνονται στα μηνίγγια. Μαγκώνουν στα δάχτυλα. Ζυμώνονται στο κεφάλι. Ξαγρυπνούν στα μάτια. Ξεροκαταπίνουν στο λαιμό. Σκέψεις. Εδώ, εκεί, παραπέρα.

Σκέψεις και κόντρα σκέψεις που δεν απέκτησαν φωνή, που δεν έγιναν πράξεις. Παλεύουν με τα όρια του κορμιού. Ώρες που μπαίνουν στο αθόρυβο κι ώρες που θεριεύουν και θέλουν να βγουν να χορέψουν, να κολυμπήσουν, να τσακίσουν. Να μείνουν κρυφές, να φανερωθούν; Δεν ήρθε η ώρα τους ακόμη.

Κι απέναντι εσύ. Εσύ που δεν ακούς. Παρεξηγείς. Κρίνεις. Βιάζεσαι να βγάλεις συμπεράσματα. Να καταλάβεις τι κρύβεται πίσω από τα τείχη. Σαν εισβολέας με το ζόρι να ανοίξεις μία χαραμάδα, να δεις τι γίνεται από πίσω. Δε δίνεις χώρο, δε δίνεις χρόνο. Περιμένεις απαντήσεις. Λόγια να έρθουν να σου χαϊδέψουν τα αυτιά. Να σου καλύψουν το ενδιαφέρον, να σου ταΐσουν την περιέργεια. Δε σκέφτεσαι πως μπορεί κανείς να μην είναι έτοιμος. Ούτε εσύ, ούτε ο άλλος. Έτοιμος να νιώσεις, να δεχτείς, να καταπιείς τα όσα στέκουν ανάμεσα. Δεν είναι όλα προορισμένα για συζήτηση. Δεν είναι εύκολο να χωνευτούν.

Ξεχνιέσαι. Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι το ίδιο. Δεν είναι όλοι φλύαροι φαφλατάδες. Δε θέλουν να λένε για να λένε. Θέλουν όταν πουν να το εννοούν, να το δείξουν, να το φωνάξουν ή να ψιθυρίσουν. Όταν θα είναι έτοιμοι, τότε θα έχει κι αξία.

Ξεχνάς τη σημασία της σιωπής. Δεν τη σέβεσαι. Δεν την υπομένεις. Ίσως τη φοβάσαι. Ίσως να αρνείσαι να δεχτείς πως η σιωπή θα είναι η μόνη απάντηση που θα λάβεις. Ίσως και η καλύτερη. Η πιο τίμια. Εκείνη που σου λύνει όλες τις απορίες γιατί ίσως πια να μην έμεινε τίποτε άλλο να ειπωθεί.

Ναι, αλλά δε μιλάει.

Αν μιλάει, λέει. Αν ήξερες, πόσα λέει που δεν ήρθε ακόμη η ώρα τους να γίνουν χείμαρρος και να μην αφήσουν όρθιο τίποτε στο διάβα τους. Αλλά εσύ χάνεις το χρόνο σου περιμένοντας ένα ζευγάρι χείλη να ανοίξουν. Μάταια. Η σιωπή δεν ακούγεται.

Η έννοια της υπαρξιακής μοναξιάς

Συνειδητοποιώντας τη μοναδικότητα σου μέσα στον κόσμο, θα αναγκαστείς να δεχτείς ότι είσαι πάντα μόνος. Ναι, μόνος!

Κανείς άλλος δεν μπορεί ποτέ να αισθανθεί όπως αισθάνεσαι εσύ, είτε βρίσκεσαι ανάμεσα σε χιλιάδες ανθρώπους, είτε κάνεις έρωτα με κάποιον, είτε βρίσκεσαι μόνος σου, κλεισμένος σ’ ένα δωμάτιο. Η αναπόδραστη «υπαρξιακή μοναξιά» σου σημαίνει ότι η ανθρώπινη ύπαρξή σου είναι αναπόδραστα θεμελιωμένη πάνω στο γεγονός ότι υπάρχεις μόνος σου, με τα μοναδικά συναισθήματα και τις σκέψεις σου.

Η αναγνώριση της υπαρξιακής μοναξιάς σου μπορεί να είναι κάτι οριακά απελευθερωτικό ή απόλυτα υποδουλωτικό, ανάλογα με το πώς αποφασίζεις να τη χρησιμοποιήσεις. Σε καμιά περίπτωση, όμως, δεν αλλάζει. Μπορείς, ωστόσο, να την κάνεις μια απελευθερωτική εμπειρία, βάζοντάς την να δουλέψει για λογαριασμό σου.

Δείτε την περίπτωση του Ραλφ, ενός διευθυντικού στελέχους σαράντα έξι χρόνων.

Η συνάντηση του Ραλφ με την πραγματικότητα της υπαρξιακής του μοναξιάς ήρθε ξαφνικά. Μου διηγήθηκε ότι καθόταν ένα βράδυ στο σαλόνι του σπιτιού του και κοίταζε τη γυναίκα του, που διάβαζε την εφημερίδα της απορροφημένη, αγνοώντας τον στρόβιλο των σκέψεων μέσα στο κεφάλι του. Ξαφνικά αισθάνθηκε μέσα του το αλλόκοτο συναίσθημα πως αυτόν τον άνθρωπο, που ζούσε μαζί του επί είκοσι τέσσερα χρόνια, δεν τον γνώριζε καν, πως ήταν σαν μια ξένη, που καθόταν στο σαλόνι του. Έτσι συνειδητοποίησε για πρώτη φορά πως το πρόσωπο αυτό δε θα γνώριζε ποτέ τις εσωτερικές σκέψεις του Ραλφ.

Το συναίσθημα αυτό ήταν πολύ εξωπραγματικό για τον Ραλφ και, μην ξέροντας τι να το κάνει, κατέληξε να έρθει να με συμβουλευτεί. Στις πρώτες συναντήσεις μας αισθανόταν πως έπρεπε κάτι να κάνει γι’ αυτό, να χωρίσει δηλαδή ή να φύγει. Όταν πλησίασε όμως, τη θεμελιακή αλήθεια του τι σημαίνει να είσαι ανθρώπινο πλάσμα, έμαθε να βλέπει αυτή την υπαρξιακή μοναξιά του από μια εντελώς διαφορετική σκοπιά – μια σκοπιά απελευθερωτική αν θέλετε. Δεδομένου ότι η γυναίκα του δε θα αισθανόταν ποτέ αυτό που αισθανόταν αυτός, μπορούσε να πάψει να της ζητά να τον καταλαβαίνει και να «είναι μαζί του» πάντοτε.

Ταυτόχρονα συνειδητοποίησε πως η γυναίκα του ήταν κι αυτή υπαρξιακά μόνη και πως μπορούσε ν’ ανακουφιστεί από το βάρος τής προσπάθειας να είναι «ένα» μαζί της και να νιώθει όπως κι εκείνη, πράγμα που του δημιουργούσε ανώφελη ενοχή, όταν δεν τα κατάφερνε. Εξοπλισμένος με τη γνώση αυτή μπορούσε να σταματήσει πια αυτή τη θανάσιμη και αυτοδιαλυτική αναζήτηση ενός ανθρώπου, που θα αισθανόταν όμοια μ’ αυτόν. Μπορούσε, δηλαδή, να αρχίσει να κινεί μόνος του τα νήματά του. Παράλληλα, μπορούσε να εγκαταλείψει τις ανεδαφικές προσδοκίες του από τη γυναίκα του και να την ξαλαφρώσει κι εκείνη.

Μέσα σε ελάχιστο διάστημα ο Ραλφ αισθάνθηκε ξαναγεννημένος — μόνο και μόνο επειδή ελευθερώθηκε από την παράλογη απαίτηση να συγκατοικήσει με κάποιον άλλον, μέσα στο μοναδικό σώμα και πνεύμα του.

Έχει σημασία να δούμε πώς θα μπορούσε ο Ραλφ να μετατρέψει αυτή τη συνειδητοποίηση της υπαρξιακής μοναξιάς σε καταστροφή, όπως το κάνουν πολλοί, λέγοντας μέσα τους πως είναι αιχμάλωτοι της ανθρώπινης μοίρας τους και ότι ποτέ κάνεις δε θα τους καταλάβει. Ήδη. πριν έρθει να με δει, συνήθιζε να παραπονιέται ότι η γυναίκα του «δεν τον καταλαβαίνει» και η ξαφνική του διαίσθηση, ότι ήταν κατά κάποιο τρόπο μια «ξένη», θα μπορούσε να επιδεινώσει τη συμπεριφορά αυτή και να κάνει την κατάσταση αφόρητη. Καθώς, όμως, εξετάζαμε μαζί την υπαρξιακή μοναξιά, ο Ραλφ συνειδητοποίησε πόσο μάταιο ήταν να προσπαθεί να ενώσει κάποιον εσωτερικά μαζί του και ότι, ενώ είναι δυνατό οι άνθρωποι να μοιραστούν πολλά πράγματα και να έρθουν πολύ κοντά, η καθαρή αλήθεια είναι ότι δεν μπορούν να γνωριστούν παρά επιφανειακά. Η εσωτερική ύπαρξη του καθενός είναι απρόσιτη, εξαιτίας αυτής ακριβώς της ανθρώπινης υπόστασής του.

Η υπαρξιακή μοναξιά μπορεί ν’ αποτελέσει πηγή μεγάλης δύναμης, όσο και πηγή μεγάλων διαταραχών. Κάθε φορά που νιώθετε τον πειρασμό να χρησιμοποιήσετε τη ζωή των άλλων σαν πρότυπο για τη δίκη σας, θυμηθείτε τι έγραφε ο Νορβηγός δραματουργός του 19ου αιώνα Ερρίκος Ίψεν: «Ο πιο δυνατός άνθρωπος στον κόσμο είναι εκείνος που είναι πιο μόνος».

Αυτό μπορείτε να το ερμηνεύσετε σαν μια στάση εγωιστική και αντικοινωνική ή μπορεί να εξετάσετε τι υπαγορεύουν οι παράμετροι της δικής σας πραγματικότητας. Το γεγονός είναι ότι οι άνθρωποι που επηρέασαν πιο πολύ την ανθρωπότητα, που βοήθησαν το μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων, είναι αυτοί που προτίμησαν να συμβουλευτούν τα προσωπικά τους συναισθήματα, αντί να κάνουν αυτό που τους έλεγαν οι άλλοι να κάνουν. Από την άποψη αυτή, δύναμη σημαίνει να πάψεις να προσπαθείς να κάνεις τους άλλους να αισθανθούν αυτό που αισθάνεσαι εσύ και να υποστηρίζεις αυτό που πιστεύεις.

Για να ξαναγυρίσω στον πρώην πελάτη μου, το Ραλφ: εξακολουθεί να θυμάται τη στιγμή εκείνη στο σαλόνι του σπιτιού του σαν μια από τις πιο σημαντικές της ζωής του, γιατί όχι μόνο τον ώθησε στη συμβουλευτική θεραπεία και του έδωσε την ελευθερία να σταματήσει τη μόνιμη, αλλά εντελώς ανώφελη προσπάθεια του να κάνει τη γυναίκα του και τα παιδιά του να αισθανθούν όπως εκείνος, αλλά του έδωσε και τη δύναμη να είναι ο εαυτός του, μ’ έναν τρόπο πιο ισχυρό και θετικό. Εξακολουθεί να πιστεύει ότι κανένας άνθρωπος δεν είναι απόλυτα αυτόνομος, ώστε να μπορεί να λειτουργήσει σαν αντικοινωνικός ερημίτης· τώρα, όμως, ξέρει ακόμη, έχοντάς το βιώσει, ότι μέσα μας είμαστε νησιά μοναδικά και πως, όταν συνειδητοποιήσουμε την ιδέα αυτή, μπορούμε -αν θέλουμε – να χτίσουμε γέφυρες προς τους άλλους, αντί να στήνουμε φράγματα, απογοητευμένοι κάθε φορά που διαπιστώνουμε ότι οι άλλοι δεν είναι σαν κι εμάς.

Ο Λύσανδρος ο Λακεδαιμόνιος έλεγε ότι η πόλη του ήταν η καλύτερη για τους ηλικιωμένους

ΚΙΚΕΡΩΝ:

Σας παρακαλώ, όμως, να λάβετε υπόψη ότι σε όλη αυτή τη συζήτηση εγκωμιάζω την ώριμη ηλικία που είναι καλά θεμελιωμένη στη νιότη. Κατά συνέπεια -όπως είπα κάποτε με τη σύμφωνη γνώμη όλου του ακροατηρίου μου-το γήρας που πρέπει να υπερασπίζεται τον εαυτό του μόνο με τα λόγια είναι δυσάρεστο. Οι ρυτίδες και τα γκρίζα μαλλιά δεν μπορούν άξαφνα να απαιτήσουν σεβασμό. Μόνο όταν τα πρότερα χρόνια του βίου έχουν ξοδευτεί σωστά, μπορεί το γήρας να αδράξει τους καρπούς της εκτίμησης.

Κι όταν αυτό έχει επιτέλους συμβεί, τα σημάδια του σεβασμού μπορεί αρχικά να μοιάζουν ασήμαντα ή και ανάξια λόγου – πρωινές επισκέψεις, προσκλήσεις για συναντήσεις, να σε παραμερίζει ο κόσμος όταν περνάς και να σηκώνεται όταν πλησιάζεις, να σε συνοδεύουν κατά την είσοδο και την έξοδό σου από τον χώρο των συνελεύσεων, να ζητούν τη συμβουλή σου. Εμείς οι Ρωμαίοι ασκούμε σχολαστικά αυτούς τους τρόπους ευγενείας, όπως συμβαίνει σε όλα τα υπόλοιπα αξιοπρεπή κράτη.

Έχει αναφερθεί ότι ο Λύσανδρος ο Λακεδαιμόνιος, για τον οποίο μόλις σας μίλησα, έλεγε ότι η πόλη του ήταν η καλύτερη για τους ηλικιωμένους, αφού στον τόπο του συμπεριφέρονταν στους γέροντες με περισσότερο σεβασμό και ευλάβεια από οπουδήποτε αλλού. Μια ιστορία λέει πως κάποτε στην Αθήνα ένας γέροντας πήγε σε ένα κατάμεστο θέατρο να δει ένα έργο, αλλά κανένας από τους συμπολίτες του δεν του παραχώρησε τη θέση του. Ωστόσο όταν έφτασε στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο για τους απεσταλμένους από τη Σπάρτη που επισκέπτονταν την πόλη, όλοι τους σηκώθηκαν και τον προσκάλεσαν να καθίσει.

Αυτή η πράξη τους επιδοκιμάστηκε με εγκαρδιότητα από το πλήθος, πράγμα που προέτρεψε έναν Σπαρτιάτη να πει: «Αυτοί οι Αθηναίοι γνωρίζουν τι είναι καλή συμπεριφορά, αλλά δεν την εφαρμόζουν».

ΜΑΡΚΟΣ ΤΥΛΛΙΟΣ ΚΙΚΕΡΩΝ, ΤΟ ΔΩΡΟ ΤΗΣ ΩΡΙΜΟΤΗΤΑΣ

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ: Οὐδείς εὐεργέτη βοῦν ἔθυσεν ἀλλ’ ἢ Πυρρίας

“Κανένας εκτός από τον Πυρρία δεν θυσίασε βόδι για τον ευεργέτη του”

“Ποιος ήταν αυτός που θυσίασε βόδι για τον ευεργέτη του;” Έξω από την Ιθάκη ήταν αγκυροβολημένο πειρατικό πλοίο, μέσα στο οποίο βρισκόταν ένας γέροντας που είχε πήλινα δοχεία γεμάτα πίσσα. Κάποιος πορθμέας της Ιθάκης, ο Πυρρίας, πλησίασε κατά τύχη το πλοίο κι έσωσε τον γέροντα χωρίς να ζητήσει ανταμοιβή, απλώς επειδή πείστηκε από τον άνθρωπο και τον λυπήθηκε. Πήρε όμως μερικά από τα δοχεία, επειδή τον προέτρεψε εκείνος. Όταν οι πειρατές έφυγαν, και οι άλλοι δεν είχαν πια τίποτα να φοβηθούν, ο γέροντας οδήγησε τον Πυρρία στα δοχεία και του έδειξε πολύ χρυσάφι και ασήμι αναμειγμένο με την πίσσα.

Ο Πυρρίας, λοιπόν, που έγινε ξαφνικά πλούσιος, έκανε διάφορα καλά στον άνθρωπο και μεταξύ αυτών θυσίασε βόδι για κείνον.

Γι’ αυτό λένε την παροιμιακή φράση: “Κανένας εκτός από τον Πυρρία δεν θυσίασε βόδι για τον ευεργέτη του”.

“Τίς ὁ βοῦν εὐεργέτη θύσας;” πλοῖον ὥρμει περί τήν Ἰθακησίαν λῃστρικόν, ἐν ὧ πρεσβύτης ἐτύγχανε μετά κεραμίων ἐχόντων πίτταν, τούτῳ οὖν κατά τύχην προσέσχε πορθμεύς Ἰθακήσιος ὀνόματι Πυρρίας, καί τόν πρεσβύτην ἐρρύσατο μηθέν δεόμενος, ἀλλά πεισθείς ὑπ’ αὐτοῦ και οἰκτείρας· προσέλαβε δέ καί τῶν κεραμίων τοῦ πρεσβύτου κελεύσαντος, ἀπαλλαγέντων δέ τῶν ληστῶν καί γενομένης ἀδείας, ὁ πρεσβύτης τοῖς κεραμίοις τόν Πυρρίαν προσαγαγών χρυσίον ἐδείκνυεν ἐν αὐτοῖς πολύ καί ἀργύριον τῆ πίττη καταμεμιγμένον, ἐξαίφνης οὖν ὁ Πυρρίας πλούσιος γενόμενος τά τ’ ἄλλ’ εὖ περιεῖπε τόν γέροντα καί βοῦν ἔθυσεν αὐτῶ ὃ καί παροιμιαζόμενοι λέγουσιν “οὐδείς εὐεργέτη βοῦν ἔθυσεν ἀλλ’ ἢ Πυρρίας”.

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, ΗΘΙΚΑ ΤΟΜΟΣ 8

Η πραγματική μοναξιά είναι να είσαι στο πλήθος και η μοναξιά σου να πληθαίνει.

Τα μάτια σου σε κοιτάνε ή σε αποφεύγουν; Κοιτάνε με απάθεια την αντανάκλαση του χρόνου ή ζαρώνουν στη σκέψη της απώλειας; Είσαι μόνος τώρα, πώς σου φαίνεται;

Tι είναι χειρότερο, να είσαι μόνος σε ένα μισοφωτισμένο δωμάτιο χωρίς παράθυρα και με μια ξύλινη μισοσπασμένη καρέκλα όπου περιμένεις αυτό που δεν ξέρεις τι μπορεί να είναι ή να περιμένεις να περάσεις τη διάβαση σε μια λεωφόρο το μεσημέρι, την ώρα που ο κόσμος σχολά από την δουλειά του και γύρω σου γίνεται χαμός, ο ήλιος σε χτυπά κατακόρυφα ενώ συνέχεια ανάβει το φανάρι για να περάσεις απέναντι αλλά εσύ μένεις κολλημένος εκεί, στην άκρη του πεζοδρομίου, σαν να έχουν κολλήσει τα πόδια σου στο πάτωμα;

Όλοι oι άλλοι γύρω περνούν δίπλα σου αδιάφοροι και ενώ εσύ ζητάς απεγνωσμένα βοήθεια κυριευμένος από πανικό απλώς σε προσπερνούν σαν να μην υπάρχεις, σαν να μην είσαι εκεί, σε σκουντούν και σε πατούν αλλά κάνεις δε γυρίζει καν να κοιτάξει το εμπόδιο στο οποίο σκόνταψε. Πως νιώθεις, σαν γίγαντας σε μια χώρα νάνων ή σαν νάνος σε μια χώρα γιγάντων;

Αυτή είναι η πραγματική μοναξιά, να είσαι στο πλήθος και η μοναξιά σου να πληθαίνει.

Μα εσύ ψάχνεις άλλους ανθρώπους για να κάνεις παρέα και να ξεφύγεις από τη μοναξιά σου. Οι άλλοι! τι ειρωνεία, καλοί και αυτοί...! Αντί να κοιτάξουν πρώτα να βελτιωθούν και να γνωρίσουν τον άγνωστο εαυτό τους που ούτε πως μοιάζουν δεν Ξέρουν και ούτε καν τις ατέλειες τους δεν αναγνωρίζουν, προσπαθούν να σου πουν ποιος είσαι και να σου πουν τα ελαττώματά σου αμέσως μόλις τους πλησιάσεις.

Αν γνώριζαν τον εαυτό τους θα τους άρεσε ή θα ήθελαν να δραπετεύσουν για να γλιτώσουν;

Ολόκληρα βιβλία έχουν γραφτεί για την ψυχή του ανθρώπου. Η ανάγκη για τη γνώση του «Είναι» και του «Εγώ», του «Συνειδητού» και του «Ασυνείδητου» γέννησε επιστήμες που μελετούν και αναζητούν την κρυφή γνώση που κρύβεται μέσα μας. Ψάχνουν αυτό που μας κάνει μοναδικούς και ξεχωριστούς σε σχέση με τα έξι δισεκατομμύρια άλλων ομοίων μας που υπάρχουν στον ετοιμοθάνατο από εμάς πλανήτη Γη.

Προσπαθούν να μας γιατρέψουν από τη μιζέρια μας και την κακία μας με χημικά παρασκευάσματα, να μας γλιτώσουν από την κατάθλιψη με μερικά σιρόπια, να μας κάνουν καλύτερους ανθρώπους, αφού δεν μπορούμε μόνοι μας να γίνουμε, με μικροσκοπικά χαπάκια.

Πόσοι όμως ασχολήθηκαν με το να μας μάθουν να αγαπάμε τον διπλανό μας; Ποιος μας είπε ότι αν αγαπήσουμε τον διπλανό μας, στο πρόσωπό του θα αγαπήσουμε και το δικό μας; Και ότι αν του χαμογελάσουμε από αγάπη, η αγάπη αυτή θα αγαπήσει την ψυχή μας;

Η αγάπη είναι σαν τον κύκλο της βροχής. Βρέχει, ποτίζεται η Γη, ανθίζουν τα λουλούδια και φαίνεται η ομορφιά του κόσμου από τα τρελά χρώματα και τα υπέροχα αρώματα. Εξατμίζεται η βροχή και το νερό και οι σταγόνες της γίνονται σύννεφα τα οποία θα ποτίσουν μιαν άλλη πεδιάδα ώστε να φανεί παντού το μεγαλείο της φύσης και το θαύμα της αγάπης να μυρίσει κάπου αλλού. Από εμάς εξαρτάται να αγαπήσουμε τον εαυτό μιας, από μας εξαρτάται να γνωρίσουμε την ευτυχία μας.

Από εμένα εξαρτάται να σε αγαπήσω. Και αφού θα σε αγαπάω γιατί να μείνω μόνος; Αφού έχω εσένα! Καταλαβαίνεις τη δύναμη της αγάπης;

Δίνε μου κουράγιο να μπορώ να σε βοηθώ να μου δίνεις δύναμη ώστε να σε αγαπώ και από αυτήν την αγάπη να καταφέρνω να σου δίνω κουράγιο να μπορείς να με βοηθάς και να σου δίνω δύναμη να με αγαπάς.

Κάπως σαν τον κύκλο της βροχής!

Δεν μπορείς να περπατήσεις σε ένα δρόμο που φτιάχτηκε από άλλους για σένα

Πάρε το απόφαση, η ζωή δίνει πολύ λίγες, ελάχιστες εγγυήσεις επιτυχίας. Ο Σενέκας είπε ότι «Κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να κάνει, παρά μονάχα όταν το κάνει.»

Να θυμάσαι ότι η συμπεριφορά και τα συναισθήματά σου προαποφασίζουν την ποιότητα της ζωής που θα ζήσεις.

Γι’ αυτό κι εσύ κάνε τον εαυτό σου να πιστέψει στον εαυτό σου. Αυτή η πίστη θα προτρέξει και θα προηγηθεί των γεγονότων. Αυτή η πίστη θα δημιουργήσει τα γεγονότα που εσύ επιδιώκεις. Γιατί η πραγματική πίστη είναι η πιο δυνατή μορφή “μαγείας”.

Πίστη σημαίνει αυτοπεποίθηση, επιμονή, προσευχή, θετικές σκέψεις και δημιουργικές πράξεις, στοχευόμενη δράση, ξεβόλεμα από τα συνηθισμένα και τέλος ακαταμάχητη, αλλά λογική αισιοδοξία. Δεν είναι εύκολο πράγμα.

Τα εύκολα είναι για τους πολλούς. Τα δύσκολα είναι για τους καλούς.

Άσκηση: Κάνε ένα δώρο στον εαυτό σου. Αφιέρωσε μια ώρα και γράψε όλες σου τις επιτυχίες και νίκες που έχεις πετύχει μέχρι σήμερα. Από την πιο μικρή και ασήμαντη, μέχρι και την πιο σημαντική. Δες πώς θα νιώσεις!

«Δεν μπορείς να σταματήσεις έναν αποφασισμένο άνθρωπο να επιτύχει. Ακόμα κι αν στρώσεις εμπόδια στο δρόμο του, αυτός θα τα χρησιμοποιήσει σαν σκαλοπάτια για να αναρριχηθεί σε ακόμα μεγαλύτερα ύψη». – Mary Kay Ash (1918–2001)

Ζήσε επικίνδυνα! Η ζωή είναι εύκολη αλλά επίπεδη. Ζεις οριζοντίως, μια πολύ λεπτή φέτα ζωής, ακριβώς σαν μια πολύ λεπτά κομμένη φέτα ψωμί. Ζεις με γραμμικό τρόπο. Το να ζεις επικίνδυνα σημαίνει πως ζεις καθέτως. Τότε η κάθε στιγμή έχει βάθος και ύψος. Αγγίζει το ψηλότερο αστέρι και τον βαθύτερο βυθό.

Το να ζεις επικίνδυνα σημαίνει ακολούθησε το δικό σου μονοπάτι, όχι την κεντρική λεωφόρο όπου κινούνται όλοι.

Δεν μπορείς να περπατήσεις σε ένα δρόμο που φτιάχτηκε από άλλους για σένα. Πρέπει να περπατήσεις και να φτιάξεις το δρόμο σου με το περπάτημα.

Πρέπει να δημιουργήσεις το δρόμο περπατώντας. Είναι σαν τα πουλιά που πετάνε στον ουρανό και δεν αφήνουν ίχνη για να τα ακολουθήσει κανένα άλλο πουλί. Ο ουρανός μένει άδειος πάλι. Το κάθε πουλί μπορεί να πετάξει, αλλά θα πρέπει να προχωρήσει μόνο του. Αυτός ήταν ο κίνδυνος.

Το να ζεις επικίνδυνα σημαίνει να προσέχεις οπουδήποτε υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις. Μη διαλέγεις το άνετο, το εύκολο, το ευυπόληπτο, το κοινωνικά αποδεκτό, το έντιμο. Διάλεξε κάτι που χτυπάει ένα καμπανάκι στην καρδιά σου. Διάλεξε κάτι που θα 'θελες να κάνεις, παρ’ όλες τις συνέπειες.

Νίτσε: Μου αρέσουν εκείνοι που δεν ξέρουν να ζουν παρά μόνο για να χαθούν

Γιατί είναι αυτοί που περνάνε αντίπερα.
Μου αρέσουν οι μεγάλοι καταφρονητές – Γιατί είναι τα βέλη της επιθυμίας για την απέναντι όχθη.
Μου αρέσει αυτός που σπαταλάει την ψυχή του,
που δεν θέλει να του λένε ευχαριστώ,
που πάντα χαρίζει και δεν θέλει να συντηρηθεί.
Μου αρέσει εκείνος που ντρέπεται όταν τον ευνοούν τα ζάρια
και που όλο ρωτάει “είμαι ένας χαρτοπαίχτης λοιπόν;” –
γιατί θέλει να καταστραφεί.
Μου αρέσει εκείνος που η ψυχή του είναι βαθιά ακόμα
και μέσα στην πληγή του και που μπορεί να καταστραφεί
από ένα παραμικρό βίωμα –
Έτσι διασχίζει πρόθυμα το ποτάμι.
Δείτε τους αγαθούς και τους δίκαιους ποιον μισούν περισσότερο.
Αυτόν που συντρίβει τις πλάκες των αξιών τους –
Τον καταστροφέα –
Τον εγκληματία.
Αυτός όμως είναι εκείνος που δημιουργεί.
Σας το λέω –
Πρέπει να έχει κανείς μέσα του το χάος, για να γεννήσει ένα χορευτικό αστέρι.
Η σοφία των δασκάλων και των σοφών της αρετής λέει να αγρυπνάτε
για να κοιμάστε καλά –
Αυτή είναι η σοφία του δίχως όνειρα ύπνου.

Μακάριοι οι νυσταγμένοι γιατί γρήγορα θα τους πάρει ο ύπνος.

Friedrich Nietzsche, Τάδε έφη Ζαρατούστρας

Eντοπίστηκε μία από τις πρώτες εκρήξεις του Σύμπαντος

Το Σύμπαν για το ανθρώπινο μυαλό είναι κάτι άπειρο, κάτι που δεν ισχύει, τουλάχιστον για το δικό μας Σύμπαν (γιατί μάλλον υπάρχουν άπειρα σύμπαντα), το οποίο είναι πεπερασμένο με αρχή, μέση και τέλος.

Όλα ξεκίνησαν με μια «Μεγάλη Έκρηξη» και αμέσως μετά από αυτό το γεγονός τα πρώτα δισεκατομμύρια χρόνια συνέβησαν αμέτρητα βίαια φαινόμενα.

Οι αστρονόμοι του τηλεσκοπίου Gemini-North της Χαβάης, έκαναν την σπάνια παρατήρηση μιας έκλαμψης από σύντομη έκρηξη ακτίνων γάμμα, η οποία σημειώθηκε σε απόσταση 10 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη.

Το συγκεκριμένο περιστατικό είναι σπάνιο, διότι είναι από τα πιο απομακρυσμένα παρόμοια περιστατικά που έχουν παρατηρηθεί από τους επιστήμονες.

Όσο πιο μακριά βρίσκεται ένα αντικείμενο από τη Γη, τόσο πιο αμυδρό θα είναι και το φως που εκπέμπει και που θα είναι ορατό στον πλανήτη μας και φυσικά τόσο πιο πίσω στο παρελθόν θα βρίσκεται, αφού το φως του είναι αυτό που μας ενημερώνει για την «πραγματικότητά» του σε μια δεδομένη χρονική στιγμή.

Για αυτό το λόγο οι ερευνητές του πανεπιστημίου Northwestern, βρέθηκαν προ εκπλήξεως, όταν διαπίστωσαν την απόσταση που σημειώθηκε η έκλαμψη, η οποία είναι μια από τις πιο ισχυρές που έχει παρατηρηθεί.

Δηλαδή είδαν ένα γεγονός που έλαβε χώρα 10 δισεκατομμύρια χρόνια πριν.

Το συγκεκριμένο φως ήταν η έκλαμψη μιας σύντομης έκρηξης ακτίνων γάμμα (SGRB) και είναι η δεύτερη πιο μακρινή που έχει εντοπιστεί. Την ίδια ώρα, υπολογίζεται πως η εν λόγω έκρηξη, σημειώθηκε 3,8 δισεκατομμύρια χρόνια μετά από το Big Bang, τη Μεγάλη Έκρηξη που σύμφωνα με τους επιστήμονες δημιούργησε το σύμπαν. Επίσης, το συγκεκριμένο φαινόμενο αποτελεί και την πιο απομακρυσμένη σύντομη έκρηξη ακτίνων γάμμα που παρατηρήθηκε και υπολογίστηκε.

Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Astrophysical Journal Letters την Τρίτη, συντάχθηκε από την βοηθό καθηγητή του πανεπιστημίου Northwestern, Γουέν-φάι Φονγκ, η οποία δήλωσε πως, η ομάδα «σίγουρα δεν περίμενε να ανακαλύψει ένα μακρινό SGRB, καθώς είναι εξαιρετικά σπάνια και πολύ αμυδρά».

Τα SGRB, οι σύντομες εκρήξεις ακτίνων γάμμα, προκαλούνται συνήθως από τη συγχώνευση δύο άστρων νετρονίων, τα οποία απελευθερώνουν μια απίστευτη έκρηξη φωτεινής ενέργειας. Μέχρι να φτάσει στη Γη, όμως, αυτή η απελευθέρωση ενέργειας είναι τόσο αχνή όσο και φευγαλέα. Τέτοιες εκρήξεις διαρκούν μόλις λίγες ώρες πριν ξεθωριάσουν.

Η άμεση αντίδραση των επιστημόνων έδωσε ακριβή στοιχεία

Αυτή την έκρηξη, που ονομάστηκε SGRB181123B, οι ερευνητές μπόρεσαν να την εντοπίσουν μέσω ενός συνδυασμού ακριβούς επιστήμης και απόλυτης τύχης.

Ανιχνεύθηκε αρχικά το βράδυ των Ευχαριστιών το 2018 από τη NASA, η ομάδα του πανεπιστημίου Northwestern γρήγορα τοποθέτησε το τηλεσκόπιο Gemini-North προς την απαραίτητη κατεύθυνση, για να μετρήσουν το μέγεθος της λάμψης. Ορισμένες παρατηρήσεις από τη Χιλή και την Αριζόνα βοήθησαν, στο να δημιουργηθεί μια εικόνα σχετικά με το τι αφορούσε η έκλαμψη.

Λόγω της άμεσης αντίδρασης της ομάδας, «μπορέσαμε να λάβουμε ακριβείς παρατηρήσεις της έκρηξης, λίγες ώρες μετά την ανακάλυψή της», δήλωσε η Κέρι Πάτερσον, μία από τους συγγραφείς της μελέτης.

Τα μυστικά του «έφηβου» σύμπαντος

Η ανακάλυψη είναι σημαντική, επειδή η έκλαμψη συνέβη όταν το σύμπαν ήταν μόλις στα εφηβικά του στάδια. Περίπου στο 30% της τρέχουσας ηλικίας του και έτσι προσφέρει μια σπάνια ματιά στις συγχωνεύσεις νετρονίων, σε μια περίοδο γνωστή ως «κοσμικό υψηλό μεσημέρι».

«Η εύρεση ενός SGRB σε αυτό το σημείο στην ιστορία του σύμπαντος, υποδηλώνει πως, σε μια εποχή που το σύμπαν σχημάτιζε πολλά άστρα, το ζεύγος των άστρων νετρονίων μπορεί συγχωνεύθηκε αρκετά γρήγορα», δήλωσε η Φονγκ.

Λογικό άλλωστε, από την στιγμή που το τότε Σύμπαν, ήταν ιδιαίτερα πυκνό και στις αρχές της «ζωής» του. Τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά.

Σύμφωνα με την Θεωρία των Υπερχορδών, το δικό μας Σύμπαν μπορεί να είναι μια απλή «παλλόμενη» σφαίρα χωροχρόνου που εκρήγνυται και «μαζεύεται» ξανά και ξανά, όπως κάνουν άπειρες άλλες τέτοιες σφαίρες.

Βέβαια αυτό, για την δική μας μικρή πεπερασμένη ζωή φαίνεται να μην έχει ιδιαίτερη σημασία, αλλά από την άλλη πρόκειται για έννοιες που βοηθούν περισσότερο στην κατανόηση της απειρίας του Θεού σε μεταφυσικό-επιστημονικό επίπεδο.

Η Σελήνη είναι 85 εκατομμύρια χρόνια… νεότερη

Σύμφωνα με μια νέα έρευνα, φαίνεται πως είναι ο δορυφόρος του πλανήτη μας, είναι περί τα 85 εκατομμύρια χρόνια… νεότερος απ’ ότι ήταν γνωστό μέχρι σήμερα!

Ομάδα του γερμανικού Κέντρου Αεροδιαστημικής, δημιούργησε ένα αριθμητικό μοντέλο για να ανακαλύψει τι ακριβώς συνέβη κατά την εξαιρετικά βίαιη πρόσκρουση ενός πρωτοπλανήτη στη Γη και τελικώς οδήγησε στη δημιουργία της Σελήνης.

Η «γέννηση» της Σελήνης

Συγκεκριμένα, όταν το ηλιακό σύστημα ήταν ακόμη υπό… κατασκευή και ο πλανήτης μας αναπτυσσόταν και διαμόρφωνε την τωρινή μορφή του, σημειώθηκε η πρόσκρουση, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να εκτοξευτούν στο διάστημα συντρίμμια, που τελικώς ενώθηκαν σχηματίζοντας τη Σελήνη.

Το συμβάν, σύμφωνα με την έρευνα των επιστημόνων με επικεφαλής τον Maxime Maurice, σημειώθηκε πριν από 4,425 δισεκατομμύρια χρόνια και όχι 4,51 όπως θεωρούνταν έως και τώρα.

«Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μας, αυτό συνέβη πριν από 4,425 χρόνια – με μία απόκλιση 25 εκατομμυρίων χρόνων – και γεννήθηκε η Σελήνη», ανέφερε ο Maurice.

Ο πρωτοπλανήτης που συγκρούστηκε με τη Γη έχει εξαφανιστεί πλήρως. Και μπορεί η επιστημονική κοινότητα να έχει συμφωνήσει σχετικά με το πώς δημιουργήθηκε το φεγγάρι, ωστόσο το πότε αποτελεί πάγιο ζήτημα προστριβών.

Τα δείγματα που έλαβαν από τη Σελήνη αστροναύτες της NASA και εκλέχθηκαν στη Γη, δεν έχουν δώσει απάντηση σε αυτό το καίριο ερώτημα.

Το νέο αριθμητικό μοντέλο, όμως, δείχνει να προσεγγίζει περισσότερο από ποτέ την ημερομηνία δημιουργίας της Σελήνης.

«Αυτή είναι η πρώτη φορά που η ηλικία της Σελήνης μπορεί να συνδεθεί άμεσα με ένα συμβάν που σημειώθηκε κατά τη δημιουργία της Γης, την περίοδο που δημιουργούνταν ο πυρήνας της», ανέφερε καθηγητής του Ινστιτούτου Παλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου του Μίνστερ, ο οποίος συμμετείχε στην έρευνα.

Άγιος Βλαδίμηρος

Άγιοι πολεμοχαρείς και δολοφόνοι!

Η ανάρτηση αυτή είναι προσθήκη στην δημοσίευση "Άγιοι καταστροφείς".


Εδώ θα δούμε ένα ακόμα άγιο, Ρώσο αυτή τη φορά, σε λίγο μεγαλύτερη ανάλυση για να καταλάβουμε τι σημαίνει άγιος για την Εκκλησία.

Ο άγιος Βλαδίμηρος (εορτάζει για την Εκκλησία στις 15 Ιουλίου).

Ο Βλαδίμηρος Α΄ ο Μέγας υπήρξε Μέγας Πρίγκηψ του Κιέβου, δηλαδή αρχηγός του κράτους των Ρως, από το 980 έως το 1015 και ήταν εγγονός της Αγίας Όλγας.

Αν και βασιλιάς τότε ήταν ο αδερφός του ο Γιάροπολκ, αν και αυτός ο Βλαδίμηρος ήταν νόθος γιος του πατέρα τους Σβιάτοσλαβ A΄ του Κιέβου, αυτός προσπάθησε να πάρει την εξουσία. Αφού έχασε στην μάχη, πήγε στην Σκανδιναβία, μάζεψε νέο στρατό από Βαράγγους και ξαναεπιτέθηκε στον αδερφό του και ενώ υποτίθεται βρέθηκαν να τα πουν σε διαπραγμάτευση, τον σκότωσε ύπουλα.

Για να ενώσει το τεράστιο κράτος του, προσπάθησε να επιβάλλει μόνο μία παγανιστική θεώρηση, αλλά απέτυχε και μετά θεώρησε καλύτερο να επιβάλει μια μονοθεϊστική θρησκεία. Τα συναξάρια λένε ότι τον βοήθησε σε αυτό η θρησκεία της γιαγιάς του που ήταν χριστιανή· το θέμα είναι ότι όπως λέει το χρονικό της εποχής, έστειλε απεσταλμένους τόσο στην Ρώμη, το Βυζάντιο, στο Ισλάμ και στους Εβραίους για να αποφασίσει και αυτοί εντυπωσιάστηκαν από την επίσκεψη στην πιο πλούσια πόλη της εποχής την Κωνσταντινούπολη. Σίγουρα αυτό που μέτρησε, ήταν τα πολιτικά οφέλη από την θρησκευτικά ταύτιση με το Βυζάντιο. Έτσι, επέβαλε τον ορθόδοξο Χριστιανισμό και παντρεύτηκε την Άννα, αδερφή του Βασιλείου Β’ του Βουλγαροκτόνου το 988, και βαπτίζεται ο ίδιος ανοίγοντας πολιτικούς δρόμους προς το Βυζάντιο, αλλά να σημειωθεί ότι είχε ήδη τουλάχιστον 10 συζύγους και 800 παλλακίδες. Ταυτόχρονα έστειλε βοήθεια στον Βασίλειο Β’ για να καταστείλει δύο σοβαρές εξεγέρσεις στο Βυζάντιο. Επεξέτεινε την επικράτειά του σε νέες θέσεις στην Πολωνία, στην Βαλτική, στην Λευκορωσία, στην Ουκρανία, στην Βουλγαρία και αργότερα στην Κριμαία.

Αν και βάφτισε με το ζόρι μαζικά τους Ρώσους του Κιέβου, υπήρξαν μεγάλες αντιδράσεις και ο όχλος σκότωσε δύο παπάδες, τον Θεόδωρο και τον Ιωάννη που θεωρούνται οι πρώτοι μάρτυρες στην Ρωσία.

Παρά τον εκχριστιανισμό, συνέχισε την επεκτατική πολιτική εκστρατεύοντας κατά των Κροατών. Μετά τον θάνατο της Άννας ξαναπαντρεύτηκε την κόρη του Όθωνα Α’ βασιλιά της Γερμανίας, που προφανώς θα ήταν καθολική, φυσικά πάλι για πολιτικούς λόγους. Πέθανε το 1014 εκστρατεύοντας κατά του γιου του Γιαροσλάβου Α' του Σοφού που συνέχισε την θρησκευτική πολιτική του πατέρα του και επετέθη στο Βυζάντιο αργότερα το 1043.

Η εκστρατεία του Βλαδίμηρου έγινε γιατί ο γιος του δεν ήταν συνεπής στους φόρους που έπρεπε να στέλνει. Να σημειώσουμε, ότι έβαλε τους δεκάδες γιους που είχε, σαν ηγεμόνες σε διάφορες περιοχές, τόσο για να μην έχουν προστριβές μαζί του όσο και μεταξύ τους, αλλά φυσικά οι φόροι είναι φόροι και άμα είναι πολλοί φέρνουν τελικά προστριβές.

Σαν συμπέρασμα από αυτά που είδαμε, μπορούμε να πούμε ότι η πολιτική εκχριστιανισμού του Βυζαντίου, μόνο πρόσκαιρα οφέλη έφερε στο κράτος, σε αντίθεση με την Εκκλησία. Επίσης είναι πλέον κατανοητό ότι οι δύο αυτές αγιοποιήσεις, δεν είχαν κανένα ουσιαστικό ηθικό έρεισμα, πέραν της συμβολικότητάς τους για την Εκκλησία, να βάλει δηλαδή πόδι σε ένα τεράστιο κράτος και να επεκταθεί απρόσκοπτα εκεί με την επίσημη βούλα, αγιοποιώντας δύο αγροίκους ηγεμόνες που η πονηριά, το κυνήγι, η διεύρυνση της εξουσίας, αλλά και οι φόνοι των αντιπάλων ακόμα και συγγενών τους, ήταν στο Είναι τους.

Τέλος, έχουμε άλλη μια περίπτωση που ο εκχριστιανισμός πλήθους λαού, δεν έγινε από ελεύθερη επιλογή αλλά από την πολιτική απόφαση για πρόσκαιρα οφέλη κάποιων ηγεμόνων και ο χριστιανισμός αυξήθηκε με προσηλυτισμό καθαρά για πολιτικούς, οικονομικούς και γεωπολιτικούς λόγους και όχι φυσικά για την ποιότητα ή αλήθεια του μηνύματός του.
 
ΔΕΣ: Αγία Όλγα

Η αλήθεια είναι ότι τα συναξάρια είναι σε απίστευτο βαθμό μυθολογήματα και εφόσον δεν μπορούμε να δεχτούμε ως αληθή τα εξόφθαλμα θαύματα που περιέχουν, άλλο τόσο και τις ιστορίες τους. Αυτά όμως μαζί και με τις πράξεις των ιστορικών αγίων, αλλά και ότι έχουμε δει ήδη για το πως επικράτησε ο Χριστιανισμός, δείχνουν την ιδεολογία των χριστιανών διαχρονικά στο πως έβλεπαν τις άλλες θρησκείες και το μίσος τους για τις θεωρήσεις των άλλων που δεν άντεχαν, κυρίως των αρχαίων Ελλήνων που τους θεωρούσαν "μιαρούς", και "διεφθαρμένους". Αντικατοπτρίζουν τελικά το ποιοι κατέστρεφαν τα αρχαία ιερά, επίσης αντικατοπτρίζει τον πραγματικό λόγο που έγιναν οι σχετικά λίγοι διωγμοί των χριστιανών: Έγιναν εξαιτίας της επιθετικής τους δράσης κατά της αρχαίας θρησκείας, αφού εκείνη την εποχή και μέχρι να επικρατήσουν, υπήρχε πραγματική ανεξιθρησκεία.

Βλέπετε, για τους χριστιανούς τότε δεν εθεωρείτο κακό να καταστρέψεις τον ναό μιας άλλης θρησκείας ή τα αγάλματα της, υπήρχαν άλλωστε και οι κανόνες του Δευτερονομίου που δεν φαίνεται κανείς στον Χριστιανισμό να τους θεωρεί ως άκυρους, το αντίθετο. Υπάρχουν επίσης και οι εντολές του ίδιου του Ιησού, που είπε: ότι όποιος δεν είναι μαζί του είναι εναντίον του, ότι θα φέρει διχόνοια και ότι όποιος είναι έξω από την διδασκαλία του, πρέπει να αποβληθεί και να ριφθεί στην φωτιά. Έτσι δεν μας κάνουν εντύπωση τα κατορθώματα και οι καταστροφές αγίων χριστιανών, αφού συμφωνούν και με την θεωρία του. Μια θεωρία που η σύγχρονη Εκκλησία θέλει να ξεχάσει ή να συμβολοποιήσει.

Η μελέτη αυτή μπήκε για να ξεκαθαρίσουμε άλλη μια φορά, ότι ο Χριστιανισμός στην ουσία του και συχνά με την πράξη του, δεν έχει καμιά σχέση με την αγάπη και την ειρήνη που δήθεν θέλει να μας πει, ειδικά στον τρόπο που εξαπλώθηκε. Ήταν φονταμενταλιστικός, δηλαδή επικροτούσε και εφάρμοσε την βία στους άλλους όπως κάνουν τώρα οι μουσουλμάνοι, το προβάλει αυτό σαν επίτευγμα στα κείμενα αλλά και σε εικόνες του. Έτσι εξαπλώθηκε και δυστυχώς δεν υπάρχει καμιά διασφάλιση ότι δεν μπορεί να ξαναγίνει κάποια στιγμή το ίδιο.

ΔΕΣ: Άγιοι καταστροφείς

Αριστοτέλης: Τι είναι ευδαιμονία;

Αριστοτέλης:384-322 π.Χ.

Ο άνθρωπος είναι η ευδαιμονία του
                                                   
§1 Τι είναι ο άνθρωπος

Ο άνθρωπος αποτελεί για τον εαυτό του ένα αίνιγμα. Σχετικά με την ουσία του, ο Καντ έθεσε τα εξής ερωτήματα: Τι μπορώ να γνωρίζω; Τι οφείλω να πράττω; Τι μου επιτρέπεται να ελπίζω; Τι είναι ο άνθρωπος; Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, ο άνθρωπος αποτελείται από θνητό σώμα και αθάνατη ψυχή. Τα βασικά της τμήματα είναι: Λογιστικό [=νοητική δύναμη], Θυμοειδές [=συναισθήματα, πάθη, βούληση για τιμές-αξιώματα-εξουσία], Επιθυμητικό [=ορμές και ένστικτα]. Με βάση αυτό το τριμερές της ψυχής, οι άνθρωποι χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: 1. όσοι αγαπούν τη σοφία – αντιστοιχία με το Λογιστικό· 2. όσοι αγαπούν τη δόξα – αντιστοιχία με το Θυμοειδές· 3. όσοι αγαπούν το χρήμα – αντιστοιχία με το Επιθυμητικό. Πρόκειται για μια μεγαλοφυή σύλληψη του τύπου/της ουσίας του ανθρώπου, που παραμένει πάντα επίκαιρη και βρίσκεται πάνω από κάθε ταξικό καθορισμό του ανθρώπινου τύπου/της ανθρώπινης ουσίας: στην πρώτη περίπτωση λαμβάνεται υπόψη ο βαθμός ανάπτυξης της συνείδησης, ενώ στη δεύτερη κυριαρχούν, κατ’ απόλυτο τρόπο, εξωτερικοί-υλικοί-οικονομικοί όροι, που από μόνοι τους δεν ανοίγουν στον άνθρωπο το δρόμο προς την ευτυχία παρά προς την κόλαση. Π.χ. διαχρονικά στρεβλές αντιλήψεις και αντίστοιχες θεσμικές πρακτικές περί σοσιαλισμού, δημοκρατίας και παρομοίων φαντασμάτων του σύγχρονου αντι-ευδαιμονικού κόσμου. Σε όλες αυτές τις θεσμίσεις του ανθρώπου, με μόνο κριτήριο το ταξικό ή ωμά υλικο-οικονομικό, απουσιάζει η καλλιέργεια της συνείδησης, δηλαδή η ενεργός δράση της φιλοσοφικής παιδείας, και παράγονται μόνο πολιτικά- και όχι μόνο- τέρατα. Και μάλιστα τέτοιου είδους διεστραμμένα τέρατα, στο πεδίο της πολιτικής ή στη σφαίρα της οικονομίας, της διανόησης, της θεσμισμένης εκπαίδευσης, του χειραγωγούμενου πολιτισμού κ.λπ., ώστε να αποδίδουν το τερατοειδές, το δυσαρμονικό, το ανεστραμμένο, το διεστραμμένο στοιχείο σε όλους τους άλλους, εκτός από τον ίδιο τον εαυτό τους.

§2 Ο άνθρωπος σύμφωνα με τον Αριστοτέλη

Είναι ένα ον με φυσικό σώμα και ψυχή. Η τελευταία νοείται ως τελειότητα του σώματος: εντελέχεια. Επομένως ο άνθρωπος είναι: η διαλεκτική ενότητα σώματος και ψυχής. Τούτο σημαίνει εύρυθμη λειτουργία αμφοτέρων, με προ – εξ – άρχουσα την ψυχή. Συναφώς, το ανθρώπινο ον είναι φύσει πολιτικό ζώο: ανήκει στην πολιτική κοινότητα. Μέσα σε τούτη την κοινότητα, την πολιτική κοινωνία, προ-ορίζεται να πραγματώνει πλήρως τη φύση του: υλικά – ηθικά – πνευματικά. Πολιτική κοινωνία: είναι φυσικό δημιούργημα και όχι συμβατικός θεσμός. Κατ’ αυτό το πνεύμα, ο μεγάλος αυτός Έλληνας φιλόσοφος αναγνωρίζει οντολογική προτεραιότητα της εν λόγω κοινωνίας έναντι του ατόμου: πρώτα υπάρχει φύσει η πόλις-πολιτεία και όχι η οικογένεια ή το άτομο. Δεν μπορεί να υπάρχει μεμονωμένο άτομο έξω από την κοινωνία. Τότε είναι ή θηρίο ή θεός. Άνθρωπος εκτός κοινωνίας σημαίνει άνθρωπος χωρίς νόμους και θεσμούς απονομής του δικαίου. Όλοι, συνακόλουθα, εκείνοι οι επαγγελματίες πολιτικοί, που νομοθετούν με βάση το δικό τους ιδιωτικό συμφέρον και όχι με βάση το κοινό καλό, λογίζονται εκτός κοινωνίας όντα: θηρία. Δεν μπορούν να σκεφτούν παρά μόνο μηχανορραφούν. Την πολιτική κοινωνία με την εύρυθμη λειτουργία της τη διακρίνει, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, μια ειδοποιός διαφορά από την κοινωνία των άλλων ζώων. Ειδοποιός διαφορά: η ικανότητα του ανθρώπου να σκέφτεται, να κατανοεί τις ιδέες του δικαίου, του αγαθού, του ωφέλιμου … και να τις εκφράζει δια λόγου (Πολιτικά 1253a). Ο συνεκτικός πολιτικός δεσμός της ανθρώπινης κοινωνίας, ως εκ τούτου, δεν είναι τα συναισθήματα, αλλά οι κοινές ιδέες, οι ποιότητες των πραγμάτων. Η από κοινού αντίληψη των ιδεών γίνεται η αιτία για να συγκροτείται η πολιτική κοινότητα. Η πολιτική κοινότητα έτσι δεν είναι απλώς ένα άθροισμα τυχάρπαστων βιολογικών όντων, μια βιολογική ομαδοποίηση παρά ύψιστη πνευματική ενοποίηση.

§3 Τι είναι η ευδαιμονία;

Έχοντας ως αρχή τις ως άνω προϋποθέσεις, ο Αριστοτέλης επιχειρεί να αναδείξει την ευδαιμονία τον ύψιστο στόχο της ανθρώπινης κοινότητας και οντότητας. Πώς την κατανοεί από την άποψη της κοινωνικής οντολογίας; Στα Ηθικά Νικομάχεια την προσεγγίζει, υπό ένα καθολικό, περιεκτικό πρωτίστως νόημα, ως το υπέρτατο, το πιο κορυφαίο αγαθό, το καθόλου, ήτοι την καθολική οντότητα, που συνυφαίνεται με έναν τελικό σκοπό. Ως τέτοιο αγαθό δεν αιωρείται κάπου στον ουρανό, αλλά ενδημεί εντός της ανθρώπινης κοινωνίας και αφορά τόσο τα καθέκαστα, τα ενικά άτομα, όσο και αυτή τούτη την πόλη, το κράτος υπό τη μορφή της πολιτείας. Ως εκ τούτου η εξομοίωση, η ταύτιση ευδαιμονίας και υπέρτατου αγαθού θεμελιώνεται, εκ πρώτης όψεως, στο γεγονός ότι ο τελικός σκοπός της πολιτικής και το ύψιστο αγαθό που μπορούν να αποκτήσουν με το έργο τους τα ανθρώπινα άτομα δεν είναι άλλο από την ευδαιμονία. Έτσι, το άτομο δεν μπορεί να είναι παρά ένας άνθρωπος της πόλης, ο πολίτης, που είναι υπεύθυνος για τις ατομικές του πράξεις και ευρύτερα για την ευδοκίμηση της πολιτείας, αφού ο ενεργός και ενάρετος πολιτικός είναι πρωτίστως πολίτης, που μέσω της πολιτικής πράξης, εργάζεται για την πραγμάτωση του υπέρτατου αγαθού. Δεν νοούνται πολίτες τα μαζοποιημένα άτομα, δηλαδή μια απλώς αγελαία μάζα ατόμων, που «έχει εντελώς-παντελώς τα γνωρίσματα των σκλάβων και προτιμά έναν τρόπο ζωής ταιριαστό στα ζώα» (Ηθικά Νικομάχεια 1095b). Μια τέτοια μάζα αποτελείται από άτομα, που οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες τα έχουν εξουθενώσει, ή ακόμη από μωροφιλόδοξα όντα, απογυμνωμένα πλήρως από υψηλούς σκοπούς ή αξίες και περιφερόμενα, ως αδιάντροποι επαίτες, από έναν κομματικό/πολιτικό μηχανισμό σε άλλον, σαν τους πολιτικούς συμμορίτες του σήμερα. Γράφει σχετικά ο Αριστοτέλης: «πολλοί από τους ανθρώπους της εξουσίας, μοιάζουν στη στάση τους και στις προτιμήσεις τους, με τον Σαρδανάπαλλο» (ό.π.), δηλαδή με τον πιο φαύλο τρόπο ζωής.  

§4

Η ευδαιμονία δεν είναι απλώς το τέλος μιας μακράς πορείας ή μιας συμβατικής πολιτικής δραστηριότητας, αφού μπορεί κανείς, από άποψη περιεχομένου, μια ολόκληρη ζωή να κοιμάται και να μην κάνει τίποτα (ό.π.). Απεναντίας είναι ένας τρόπος ζωής, που προσδιορίζεται ή καθορίζεται κάθε φορά από τα ανάλογα περιεχόμενα. Αυτά εδώ συνθέτουν ορισμένως το ύψιστο αγαθό, για χάρη του οποίου τα ανθρώπινα άτομα, όχι ως μοναχικές και ξεριζωμένες υπάρξεις, αλλά ως πολίτες ή ως άτομα της πόλης αναπτύσσουν μια πολύπλευρη δραστηριότητα με επί μέρους επιδιώξεις και σκοπούς. Κάθε όμως επί μέρους σκοπός, όσο καλός κι αν είναι, δεν οδηγεί αυτός καθεαυτόν στην ευδαιμονία. Π.χ. ένας πολίτης έχει άμεσο σκοπό να βρει εργασία· δεν είναι όμως αυτός ο τελικός σκοπός του. Ο τελικός σκοπός είναι η ευχαρίστηση, η ευδαιμονία απ’ αυτή την εργασία· ετούτη απλώς είναι και οφείλει να είναι μέσο, όργανο, για να επιτύχουμε το σκοπό. Αλλά και κάθε εργασία, γενικότερα κάθε μέσο ή όργανο –τέτοιο είναι και η πολιτική διακυβέρνηση– δεν οδηγεί στην ευδαιμονία, αν δεν ανταποκρίνεται στο εσωτερικό Είναι του ανθρώπου. Η ευδαιμονία, ως προκύπτει, είναι πάντοτε το επιδιωκτέον [=αυτό που πρέπει να επιδιώκεται], κάτι δηλαδή σαν το πλατωνικό Αγαθό. Η επιδίωξη τούτη καρποφορεί, εάν συνδράμουν οι αντικειμενικές συνθήκες, ας πούμε η σωστή ή μη σωστή λειτουργία της πολιτείας, εντός της οποίας το άτομο ως πολίτης επιδιώκει την ευδαιμονία του· επίσης εξαρτάται από τις φυσικές και επίκτητες αρετές του ανθρώπου, όπως προδιάθεση, χαρακτήρας, συνήθεια, σωφροσύνη, καλοσύνη κ.λπ. Και όλα τούτα συμβάλλουν ή καλλιεργούνται προς την προσδοκώμενη κατεύθυνση του υψηλού, όταν κανείς διάγει έναν αληθινό φιλοσοφικό βίο: όταν ο τρόπος και τα περιεχόμενα σκέψης του βρίσκονται σε εσωτερική ανταπόκριση με την αναπτυσσόμενη πρακτική του. Εκείνος π.χ. που το πρωί, με τη μάσκα του δασκάλου φιλοσοφίας, βγάζει το ψωμί του ρητορεύοντας περί Αριστοτέλη, Πλάτωνα κ.λπ. στις σκονισμένες αίθουσες της φιλοσοφίας, το δε απόγευμα φορά τη μάσκα του πολιτικάντη των υπουργείων, των βουλευτηρίων ή των κομματικών μηχανισμών, κολακεύοντας αχαλίνωτες μωροφιλοδοξίες του, δεν είναι ούτε φιλόσοφος, ούτε πολιτικός, με την Αριστοτελική έννοια, ούτε ακόμη στοιχειωδώς αναζητητής της ανθρώπινης ευδαιμονίας. Απλώς είναι ένα επί πλέον πραγμοειδές μέσα στο συνονθύλευμα των αχρείων Σαρδανάπαλλων στη σφαίρα και της επιστήμης και της πολιτικής.

§5

Η εκπλήρωση, ως εκ τούτου, των διαφόρων επιθυμιών του ανθρώπου δεν σημαίνει αυτόματα και πραγμάτωση της ευδαιμονίας. Οπωσδήποτε όμως, ανάλογα με την ευγένεια των επιθυμιών, συνιστά ένα βήμα, λαμβανομένων υπόψη και των εξής παραμέτρων: υπάρχουν οι επιθυμίες για ικανοποίηση των βασικών αναγκών μας· αυτές είναι απόλυτα θεμιτές και ικανές να μας δείχνουν τον δρόμο προς την ευδαιμονία. Υπάρχουν και εκείνες, που γεννιούνται από πλεοναστικές ανάγκες, π.χ. πλουτισμό, καταναλωτισμό, υπερβολικές απολαύσεις κ.λ.π. Εδώ συμβαίνει, όπως λέει ο Αριστοτέλης, οι άνθρωποι να χρησιμοποιούν την κάθε ικανότητά τους όχι κατά τη φυσική της αποστολή, αλλά ως προμηθευτική χρημάτων (Πολιτικά 1258a 10 κ.εξ.). Και επεξηγεί περαιτέρω πως είναι επιθυμητή για τη ζωή μας η ευχαρίστηση ή η ηδονή που συνεπάγεται η ικανοποίηση της μιας ή της άλλης επιθυμίας· ωστόσο υπάρχουν και αισχρές ηδονές, που παράγονται από εκφυλισμένες περιπτώσεις ανθρώπων και γι’ αυτό δεν είναι πραγματικές ηδονές παρά μόνο για διεφθαρμένους ανθρώπους (Ηθικά Νικομάχεια 1176a 20-24). Έτσι, μας λέει ο Αριστοτέλης, από διεφθαρμένους πολιτικούς μπορούν να προκύψουν μόνο αισχρές ηδονές για τους ίδιους και ολική καταστροφή για την πολιτεία. Τούτο σημαίνει για τον φιλόσοφο πως ό,τι ισχύει για την ευδαιμονία του ατόμου ισχύει και για την ευδαιμονία της πόλεως. Δεν μπορεί να υπάρχει μια άριστη κοινωνία και την ίδια στιγμή οι πολίτες της να είναι δούλοι, φτωχοί και ρακένδυτοι, ενώ συγχρόνως να υπάρχουν ορισμένοι πλούσιοι που ζουν σε βάρος των πολλών φτωχών. Η ευχαρίστηση, που μπορεί να αισθάνεται ο ένας ή ο άλλος πολίτης, δεν είναι αυτόχρημα ευδαιμονία. Η τελευταία συνδέεται με την ελευθερία, με την κατ’ αρετήν ενέργεια (ό.π., 1177a 11). Ευδαίμων πολιτεία και ευδαίμων βίος υπάρχει τότε μόνο, όταν τα άτομα και η πολιτεία ενεργούν, παράγουν έργο με βάση την αρετή: π.χ. μια πολιτεία που νομοθετεί ενάντια στην κλεπτοκρατία και οι πολιτικοί της είναι οι πρώτοι κλεπτοκράτες, δεν παράγει ενάρετο έργο, παρά μόνο διαφθορά και δυστυχία· άρα δεν είναι ευδαίμων και άριστη παρά μόνο αισχρή και εκφυλισμένη. Η αρετή δεν νοείται εδώ με ηθικολογικούς όρους, αλλά με όρους του μέτρου, της αρμονίας. Επομένως, η άριστη πολιτεία και ο άριστος βίος κυβερνώνται από τη μεσότητα: π.χ. ούτε φτώχεια ούτε πολυτέλεια, ούτε στέρηση ούτε υπερβολή (Πολιτικά 1295a 36 κ.εξ). Σε μια πολιτεία, για παράδειγμα, όπου δεν κυριαρχεί το μέτρο στην απόκτηση των αγαθών, το αποτέλεσμα θα είναι περίπου το εξής: «οι πλούσιοι γίνονται πιο αναιδείς και μεγαλοαπατεώνες, οι δε φτωχοί κακοποιοί και μικροαπατεώνες, ενώ τα αδικήματα διαπράττονται άλλα από αλαζονεία, άλλα από μοχθηρία» (ό.π., 1295b 1-11).

§6

Κατά τα άλλα, οι «πεινασμένοι» και γι’ αυτό αναιδείς πολιτικοί της σύγχρονης πολιτικής ζωής, και μάλιστα εκείνοι οι πιο αναιδείς της σκοταδιστικής/νεοφασιστικής «αριστεράς», με το δεξί χέρι συσσωρεύουν κεφάλαιο δι’ εαυτούς και με το αριστερό «μάχονται», υποτίθεται, ενάντια στο καπιταλιστικό κεφάλαιο, αλλά στην πράξη για να προστατέψουν το δικό τους «σοσιαλιστικό» κεφάλαιο, τις δικές τους άνομες κερδοσκοπίες και να καταδικάσουν ταυτόχρονα τον πολύ κόσμο μέσα στην ανέχεια και τη συντριβή. Αν υπάρχει ένα τέλος, δηλαδή ένας τελικός σκοπός, που βάζει τη σφραγίδα του στις πράξεις των ανθρώπων, που τις προσδιορίζει ποιοτικά, τονίζει ο Αριστοτέλης (Ηθικά Νικομάχεια, 1097a κ.εξ.), αυτό είναι το αγαθό, όχι ένα επί μέρους αγαθό, π.χ σε επίπεδο πολιτικής ένα θετικό πολιτικό μέτρο μέσα στα άπειρα αρνητικά, αλλά το τελικό, το πιο τελικό αγαθό, το οποίο δεν επιδιώκουμε για χάρη κάποιου άλλου αγαθού, αλλά για χάρη του ίδιου του εαυτού του (ό.π.). Ένα τέτοιο τελικό αγαθό είναι η ευδαιμονία, που δεν την επιδιώκουμε για χάρη κάποιου άλλου σκοπού, αλλά για ό,τι είναι αυτή η ίδια. Π.χ. σε επίπεδο κοινωνίας και πολιτείας, το τελικό αγαθό για χάρη του εαυτού του, η ευδαιμονία για χάρη της ευδαιμονίας, είναι η ευημερία της κοινωνίας και ο αγώνας για την πατρίδα, για μια ελεύθερη πατρίδα. Με λόγια του Αριστοτέλη: «εὖ ζῆν καὶ εὖ πράττειν [=ευζωία και ευπραγία» (ό.π. 1098b). Μια τέτοια ευδαιμονία, συνεχίζει ο φιλόσοφος, δεν προκύπτει ποτέ από την επενέργεια της τύχης, αλλά από την ενέργεια της ανθρώπινης ψυχής, που είναι σύμφωνη με την αρετή, όχι την επί μέρους, αλλά την τέλεια, την πιο τέλεια αρετή (ό.π.). Γι’ αυτό και η ευ-τυχία δεν είναι ούτε μπορεί να είναι ευδαιμονία. Έτσι, εάν μια κυβερνώσα πολιτική συμμορία με τις τελικές της πράξεις απεργάζεται την προδοσία της πατρίδας ή την δυστυχία των πολιτών, αλλά στα λόγια ή με επί μέρους πράξεις επιχειρεί να δείξει τον «πατριωτικό» χαρακτήρα της πολιτικής της ή κάποια επίπλαστη ευημερία/ευζωία, τότε δεν κατορθώνει άλλο παρά να δείχνει για τον εαυτό της, για χάρη του δικού της «καλού», οποία αισχρή πολιτική κλίκα κακοποιών διαχειρίζεται εκάστοτε τα κοινά και μετατρέπει την εξουσία από εκκάλυψη [=αποκάλυψη] της ανθρώπινης ουσίας σε εκ τός-ουσίας, σε συγκάλυψή της. 

ΠΛΑΤΩΝ: Κρίτων (51c-52d)

ΣΩΚΡΑΤΗΣ. «Σκόπει τοίνυν, ὦ Σώκρατες,» φαῖεν ἂν ἴσως οἱ νόμοι, «εἰ ἡμεῖς ταῦτα ἀληθῆ λέγομεν, ὅτι οὐ δίκαια ἡμᾶς ἐπιχειρεῖς δρᾶν ἃ νῦν ἐπιχειρεῖς. ἡμεῖς γάρ σε γεννήσαντες, ἐκθρέψαντες, παιδεύσαντες, μεταδόντες ἁπάντων ὧν οἷοί τ᾽ [51d] ἦμεν καλῶν σοὶ καὶ τοῖς ἄλλοις πᾶσιν πολίταις, ὅμως προαγορεύομεν τῷ ἐξουσίαν πεποιηκέναι Ἀθηναίων τῷ βουλομένῳ, ἐπειδὰν δοκιμασθῇ καὶ ἴδῃ τὰ ἐν τῇ πόλει πράγματα καὶ ἡμᾶς τοὺς νόμους, ᾧ ἂν μὴ ἀρέσκωμεν ἡμεῖς, ἐξεῖναι λαβόντα τὰ αὑτοῦ ἀπιέναι ὅποι ἂν βούληται. καὶ οὐδεὶς ἡμῶν τῶν νόμων ἐμποδών ἐστιν οὐδ᾽ ἀπαγορεύει, ἐάντε τις βούληται ὑμῶν εἰς ἀποικίαν ἰέναι, εἰ μὴ ἀρέσκοιμεν ἡμεῖς τε καὶ ἡ πόλις, ἐάντε μετοικεῖν ἄλλοσέ ποι ἐλθών, ἰέναι ἐκεῖσε ὅποι [51e] ἂν βούληται, ἔχοντα τὰ αὑτοῦ. ὃς δ᾽ ἂν ὑμῶν παραμείνῃ, ὁρῶν ὃν τρόπον ἡμεῖς τάς τε δίκας δικάζομεν καὶ τἆλλα τὴν πόλιν διοικοῦμεν, ἤδη φαμὲν τοῦτον ὡμολογηκέναι ἔργῳ ἡμῖν ἃ ἂν ἡμεῖς κελεύωμεν ποιήσειν ταῦτα, καὶ τὸν μὴ πειθόμενον τριχῇ φαμεν ἀδικεῖν, ὅτι τε γεννηταῖς οὖσιν ἡμῖν οὐ πείθεται, καὶ ὅτι τροφεῦσι, καὶ ὅτι ὁμολογήσας ἡμῖν πείσεσθαι οὔτε πείθεται οὔτε πείθει ἡμᾶς, εἰ μὴ καλῶς τι ποιοῦμεν, [52a] προτιθέντων ἡμῶν καὶ οὐκ ἀγρίως ἐπιταττόντων ποιεῖν ἃ ἂν κελεύωμεν, ἀλλὰ ἐφιέντων δυοῖν θάτερα, ἢ πείθειν ἡμᾶς ἢ ποιεῖν, τούτων οὐδέτερα ποιεῖ. ταύταις δή φαμεν καὶ σέ, ὦ Σώκρατες, ταῖς αἰτίαις ἐνέξεσθαι, εἴπερ ποιήσεις ἃ ἐπινοεῖς, καὶ οὐχ ἥκιστα Ἀθηναίων σέ, ἀλλ᾽ ἐν τοῖς μάλιστα.» εἰ οὖν ἐγὼ εἴποιμι· «Διὰ τί δή;» ἴσως ἄν μου δικαίως καθάπτοιντο λέγοντες ὅτι ἐν τοῖς μάλιστα Ἀθηναίων ἐγὼ αὐτοῖς ὡμολογηκὼς τυγχάνω ταύτην τὴν ὁμολογίαν. φαῖεν γὰρ ἂν ὅτι [52b] «Ὦ Σώκρατες, μεγάλα ἡμῖν τούτων τεκμήριά ἐστιν, ὅτι σοι καὶ ἡμεῖς ἠρέσκομεν καὶ ἡ πόλις· οὐ γὰρ ἄν ποτε τῶν ἄλλων Ἀθηναίων ἁπάντων διαφερόντως ἐν αὐτῇ ἐπεδήμεις εἰ μή σοι διαφερόντως ἤρεσκεν, καὶ οὔτ᾽ ἐπὶ θεωρίαν πώποτ᾽ ἐκ τῆς πόλεως ἐξῆλθες, ὅτι μὴ ἅπαξ εἰς Ἰσθμόν, οὔτε ἄλλοσε οὐδαμόσε, εἰ μή ποι στρατευσόμενος, οὔτε ἄλλην ἀποδημίαν ἐποιήσω πώποτε ὥσπερ οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι, οὐδ᾽ ἐπιθυμία σε ἄλλης πόλεως οὐδὲ ἄλλων νόμων ἔλαβεν εἰδέναι, ἀλλὰ ἡμεῖς [52c] σοι ἱκανοὶ ἦμεν καὶ ἡ ἡμετέρα πόλις· οὕτω σφόδρα ἡμᾶς ᾑροῦ καὶ ὡμολόγεις καθ᾽ ἡμᾶς πολιτεύσεσθαι, τά τε ἄλλα καὶ παῖδας ἐν αὐτῇ ἐποιήσω, ὡς ἀρεσκούσης σοι τῆς πόλεως. ἔτι τοίνυν ἐν αὐτῇ τῇ δίκῃ ἐξῆν σοι φυγῆς τιμήσασθαι εἰ ἐβούλου, καὶ ὅπερ νῦν ἀκούσης τῆς πόλεως ἐπιχειρεῖς, τότε ἑκούσης ποιῆσαι. σὺ δὲ τότε μὲν ἐκαλλωπίζου ὡς οὐκ ἀγανακτῶν εἰ δέοι τεθνάναι σε, ἀλλὰ ᾑροῦ, ὡς ἔφησθα, πρὸ τῆς φυγῆς θάνατον· νῦν δὲ οὔτ᾽ ἐκείνους τοὺς λόγους αἰσχύνῃ, οὔτε ἡμῶν τῶν νόμων ἐντρέπῃ, ἐπιχειρῶν διαφθεῖραι, [52d] πράττεις τε ἅπερ ἂν δοῦλος ὁ φαυλότατος πράξειεν, ἀποδιδράσκειν ἐπιχειρῶν παρὰ τὰς συνθήκας τε καὶ τὰς ὁμολογίας καθ᾽ ἃς ἡμῖν συνέθου πολιτεύεσθαι. πρῶτον μὲν οὖν ἡμῖν τοῦτ᾽ αὐτὸ ἀπόκριναι, εἰ ἀληθῆ λέγομεν φάσκοντές σε ὡμολογηκέναι πολιτεύσεσθαι καθ᾽ ἡμᾶς ἔργῳ ἀλλ᾽ οὐ λόγῳ, ἢ οὐκ ἀληθῆ.» τί φῶμεν πρὸς ταῦτα, ὦ Κρίτων; ἄλλο τι ἢ ὁμολογῶμεν;
ΚΡΙΤΩΝ. Ἀνάγκη, ὦ Σώκρατες.

***
ΣΩ. «Σκέψου λοιπόν, Σωκράτη», θα συνέχιζαν ίσως οι Νόμοι, «αν εμείς έχουμε δίκιο να υποστηρίζουμε πως δεν είναι τίμια πράγματα όσα λογαριάζεις τώρα να μας κάνεις. Εμείς βέβαια σε φέραμε στον κόσμο, σε αναθρέψαμε, σε μορφώσαμε, σου μεταδώσαμε απ᾽ όλα τα αγαθά [51d] που μπορούσαμε και σε σένα και σε όλους τους άλλους πολίτες· όμως δεν σε κρατάμε εδώ στην πόλη με τη βία, όπως δεν κρατάμε και κανέναν άλλο πολίτη. Απεναντίας, δίνουμε το δικαίωμα και το διαλαλούμε, όποιος Αθηναίος θέλει, μόλις μεγαλώσει και αποκτήσει πολιτικά δικαιώματα και μελετήσει την κατάσταση της Πολιτείας κι εμάς τους Νόμους, αν δεν του αρέσουμε, είναι ελεύθερος να πάρει τα πράγματά του και να πάει όπου θέλει. Και κανείς από μας τους Νόμους δεν εμποδίζει ούτε απαγορεύει σε κανέναν πολίτη, αν θέλει, να πάρει τα πράγματά του και να πάει να ζήσει σε καμιά αποικία είτε να πάει να κατοικήσει σε κάποια ξένη πόλη ή όπου [51e] αλλού θέλει, αν δεν του αρέσουμε εμείς και η Πολιτεία.
Όποιος όμως από σας παραμείνει εδώ, ενώ βλέπει με ποιόν τρόπο εμείς δικάζουμε τις δίκες και γενικά κυβερνάμε την Πολιτεία, τότε πια πιστεύουμε πως αυτός έχει συμφωνήσει μαζί μας με έργα να εκτελεί αυτά που εμείς προστάζουμε. Κι όποιος πάλι δεν πείθεται σε μας, λέμε πως μας αδικεί τριπλά: Τον φέραμε στη ζωή και δεν μας υπακούει, τον αναθρέψαμε και πάλι δεν μας υπακούει, υποσχέθηκε να πείθεται σε μας κι αυτός ούτε πείθεται ούτε προσπαθεί να μας πείσει, αν κάτι δεν το κάνουμε καλά. [52a] Κι όμως, εμείς προβάλλουμε τους ορισμούς μας να εκλέξει ελεύθερα, και δεν επιβάλλουμε με άγριο τρόπο να κάνει όσα προστάζουμε· κι ενώ επιτρέπουμε το ένα από τα δύο, ή να μας πείθει ή να εκτελεί όσα ορίζουμε, αυτός ούτε το ένα κάνει ούτε το άλλο.
Γι᾽ αυτές λοιπόν τις κατηγορίες λέμε ότι και συ, Σωκράτη, θα θεωρηθείς ένοχος, αν βέβαια θα κάνεις αυτά που έχεις στον νου σου· και μάλιστα καθόλου λιγότερο συ από τους άλλους Αθηναίους αλλά πολύ περισσότερο! Κι αν ρωτούσα τότε: «Γιατί περισσότερο εγώ;», με το δίκιο τους ίσως θα μ᾽ απόπαιρναν λέγοντας ότι πιο πολύ από τους άλλους Αθηναίους εγώ τυχαίνει να έχω κάνει μαζί τους αυτή τη συμφωνία. Θα ᾽λεγαν δηλαδή: [52b] «Σωκράτη, έχουμε μεγάλες αποδείξεις ότι και εμείς σου αρέσαμε και η πόλη. Αν η πόλη μας δεν σου άρεσε τόσο πολύ, δεν θα έμενες εδώ ποτέ περισσότερο από κάθε άλλον Αθηναίο, αφού ούτε απομακρύνθηκες ποτέ ως τώρα από την πόλη για να παρακολουθήσεις τους αγώνες, παρά μια φορά μονάχα που πήγες στον Ισθμό, ούτε σε άλλο μέρος πήγες πουθενά παρά μόνο όπου σε στείλαμε στρατιώτη για να πολεμήσεις.
Μα ούτε άλλη αποδημία έκανες ποτέ ως τώρα, όπως κάνουν οι άλλοι άνθρωποι, ούτε πεθύμησες ποτέ να γνωρίσεις άλλη Πολιτεία ούτε άλλους νόμους, αλλά [52c] έμενες ικανοποιημένος από μας κι από την Πολιτεία μας. Τόσο πολύ μας προτιμούσες και έδινες την υπόσχεση πως θα ζήσεις σαν πολίτης σύμφωνα με τους ορισμούς μας και μάλιστα έκανες και παιδιά στην πόλη μας, γιατί σου άρεσε.
Και κάτι άλλο ακόμη: την ώρα της δίκης σου, αν ήθελες, είχες το δικαίωμα να προτείνεις για ποινή σου την εξορία, κι έτσι αυτό ακριβώς που πας να κάνεις τώρα χωρίς τη θέληση της Πολιτείας μπορούσες να το κάνεις τότε με τη θέλησή της. Συ όμως τότε καμάρωνες τάχα πως δεν αγανακτούσες, αν θα ήταν ανάγκη να πεθάνεις, αλλά, όπως έλεγες, προτιμούσες τον θάνατο από την εξορία. Και τώρα ούτε για κείνα τα μεγάλα λόγια ντρέπεσαι ούτε για μας τους νόμους νοιάζεσαι, μόνο πας να μας καταλύσεις· [52d] και είσαι έτοιμος να κάνεις ό,τι ακριβώς θα έκανε κι ένας τιποτένιος δούλος επιχειρώντας να δραπετεύσεις, παρά τις συμφωνίες και τις υποσχέσεις με τις οποίες συμφώνησες με μας πως θα ζήσεις σαν πολίτης. Πρώτα-πρώτα λοιπόν, απάντησέ μας σε τούτο: Λέμε ή δεν λέμε την αλήθεια, όταν βεβαιώνουμε πως έχεις δώσει υπόσχεση ότι θα ζεις σαν πολίτης σύμφωνα με μας με έργα και όχι με λόγια;» Τί θ᾽ αποκριθούμε σ᾽ αυτά, Κρίτων; Άλλο τίποτα ή θα συμφωνήσουμε;
ΚΡ. Είναι ανάγκη να συμφωνήσουμε, Σωκράτη.