Τετάρτη 1 Ιουλίου 2020

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἡρακλεῖδαι (892-927)

ΧΟ. ἐμοὶ χορὸς μὲν ἡδύς, εἰ λίγεια λω- [στρ. α]
τοῦ χάρις †ἐνὶ δαΐ†·
ἡδεῖα δ᾽ εὔχαρις Ἀφροδί-
895 τα· τερπνὸν δέ τι καὶ φίλων
ἆρ᾽ εὐτυχίαν ἰδέσθαι
τῶν πάρος οὐ δοκούντων.
πολλὰ γὰρ τίκτει Μοῖρα τελεσσιδώ-
900 τειρ᾽ Αἰών τε Χρόνου παῖς.

ἔχεις ὁδόν τιν᾽, ὦ πόλις, δίκαιον· οὐ [ἀντ. α]
χρή ποτε τοῦδ᾽ ἀφέσθαι,
τιμᾶν θεούς· ὁ ‹δὲ› μή σε φά-
σκων ἐγγὺς μανιᾶν ἐλαύ-
905 νει, δεικνυμένων ἐλέγχων
τῶνδ᾽· ἐπίσημα γάρ τοι
θεὸς παραγγέλλει, τῶν ἀδίκων παραι-
ρῶν φρονήματος αἰεί.

910 ἔστιν ἐν οὐρανῶι βεβα- [στρ. β]
κὼς ὁ σὸς γόνος, ὦ γεραι-
ά· φεύγω λόγον ὡς τὸν Ἅι-
δα δόμον κατέβα, πυρὸς
δεινᾶι φλογὶ σῶμα δαισθείς·
915 Ἥβας τ᾽ ἐρατὸν χροΐ-
ζει λέχος χρυσέαν κατ᾽ αὐλάν.
ὦ Ὑμέναιε, δισ-
σοὺς παῖδας Διὸς ἠξίωσας.

συμφέρεται τὰ πολλὰ πολ- [αντ. β]
920 λοῖς· καὶ γὰρ πατρὶ τῶνδ᾽ Ἀθά-
ναν λέγουσ᾽ ἐπίκουρον εἶ-
ναι, καὶ τούσδε θεᾶς πόλις
καὶ λαὸς ἔσωσε κείνας·
ἔσχεν δ᾽ ὕβριν ἀνδρὸς ὧι
925 θυμὸς ἦν πρὸ δίκας βίαιος.
μήποτ᾽ ἐμοὶ φρόνη-
μα ψυχά τ᾽ ἀκόρεστος εἴη.

***
ΧΟΡ. Γλυκός μού είναι ο χορός, σα συντροφεύεται
με της λυγερής φλογέρας τα τσακίσματα
και με τη χιλιόχαρη Αφροδίτη·
κι είναι χαρά κανείς να βλέπει
τους καλούς του να ευτυχούνε,
που πρώτα το ήσαν στερημένα.
Πολλά γεννά η Μοίρα, που δίνει
το κάθε τέλος, κι η ελικιά,
900 το παιδί του αιώνιου χρόνου.

Ω πόλη μας, κρατείς τον δίκιο
δρόμο· ποτέ τους θεούς μην πάψεις
να τους τιμάς· κι ο που σου λέγει
τ᾽ όχι είναι αληθινά τρελός
μετά από τέτοιες αποδείξεις.
Γιατί ολοφάνερα ο θεός
δυνατός δείχτηκε, των άδικων
τη μεγαλοφροσύνη ρίχνοντας.

910 Στον ουρανό είναι ανεβασμένος
θεός ο γόνος σου, ω γερόντισσα·
δεν το πιστεύω πως κατέβηκε
στου Άδη το βασίλειο καίγοντας
το κορμί με φλόγα ολέθρια·
τώρα το ερωτικό κρεβάτι
μοιράζεται της Ήβης στ᾽ ουρανού
την ολόχρυσην αυλή.
Ω θείε Υμέναιε, δυο παιδιά
του Διός άξια τα ένωσες!

Γιά ιδές πώς τα ᾽φερεν η τύχη·
920 καταπώς λέγουν, του πατέρα των
φίλος ήταν η Αθηνά,
κι η πόλη κι ο λαός της τώρα
τους έσωσε κι αντίσκοψε
την περηφάνια του τυράννου,
που πριν τιμωρηθεί ήταν η ψυχή του
απόκοτη. Άμποτες εμένα
μήτε η ψυχή μου μήτε η γνώμη μου
να ᾽ναι ποτές αχόρταγες!

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της, Η τέχνη της αρχαϊκής εποχής

3.3.4. Δύο κούροι από το Άργος στους Δελφούς

Ένα άλλο εργαστήριο μαρμαρογλυπτικής που αναπτύχθηκε στις πρώτες δεκαετίες του 6ου αιώνα π.Χ. είναι εκείνο του Άργους. Το εργαστήριο αυτό μας είναι γνωστό κυρίως από δύο μεγάλους όμοιους κούρους, με ύψος λίγο παραπάνω από 2 m, που βρέθηκαν στους Δελφούς στο τέλος του 19ου αιώνα, κατά τις ανασκαφές της Γαλλικής Σχολής της Αθήνας. Στην πλίνθο του ενός από τα δύο αγάλματα υπάρχει μια επιγραφή που σώζει μέρος από το όνομα και την πατρίδα του δημιουργού τους: «Ο ---μήδης τα κατασκεύασε ο Αργείος.» Για πολλά χρόνια οι αρχαιολόγοι πίστευαν ότι οι κούροι των Δελφών εικονίζουν δύο αδέλφια από το Άργος, τον Κλέοβη και τον Βίτωνα. Τους δύο αυτούς νέους τούς αναφέρει ο Ηρόδοτος, όταν διηγείται την επίσκεψη του σοφού Αθηναίου νομοθέτη Σόλωνα στον πάμπλουτο βασιλιά της Λυδίας Κροίσο, που έσπευσε να ρωτήσει τον καλεσμένο του ποιον θεωρούσε τον πιο ευτυχισμένο από όλους τους ανθρώπους, με την ιδέα ότι ο ίδιος ήταν ο πιο ευτυχισμένος. Ο Σόλων όμως πίστευε ότι μόνο στο τέλος της ζωής ενός ανθρώπου μπορεί κανείς να γνωρίζει αν πράγματι ήταν ευτυχισμένος και ανέφερε δύο τέτοια παραδείγματα· το πρώτο ήταν ο Τέλλος ο Αθηναίος και το δεύτερο ο Κλέοβις και ο Βίτων. Η ιστορία έχει ως εξής (Ηρόδοτος 1.31):
 
«Έτσι μιλώντας για τον Τέλλο ερέθισε ο Σόλων τον Κροίσο με όσα είπε για την ευτυχία του, ώστε εκείνος τώρα ρωτούσε ποιον έβρισκε ο Σόλων δεύτερο στη σειρά μετά τον Τέλλο, πιστεύοντας ακράδαντα πως τη δεύτερη θέση θα την έπαιρνε βέβαια ο ίδιος. Όμως ο Σόλων αποκρίθηκε: "Τον Κλέοβη και τον Βίτωνα. Αυτοί, που ήταν από αργίτικη γενιά, και αγαθά αρκετά είχαν και επιπλέον σωματική δύναμη τέτοιας λογής· και οι δύο είχαν κερδίσει βραβεία σε αγώνες, και λένε μάλιστα γι᾽ αυτούς την ακόλουθη ιστορία: Πως σε μια γιορτή που έκαναν οι Αργίτες προς τιμή της Ήρας, έπρεπε η μητέρα τους να πάει οπωσδήποτε με ζεμένο αμάξι στο ιερό, όμως τα βόδια δεν έφταναν στην ώρα τους από το χωράφι· καθώς ο χρόνος δεν τους έπαιρνε να περιμένουν, μπήκαν οι ίδιοι οι νέοι κάτω από το ζυγό και έσερναν το αμάξι, ενώ πάνω του πήγαινε η μητέρα τους. Κι αφού έσυραν το φορτίο τους σαράντα πέντε στάδια [λίγο περισσότερο από οκτώ χιλιόμετρα], έφτασαν στο ιερό. Το κατόρθωμά τους, που το είδε όλος ο μαζεμένος κόσμος στο πανηγύρι, το επισφράγισε λαμπρά το τέλος της ζωής τους, και έδειξε στην περίσταση αυτή ο θεός πόσο είναι για τον άνθρωπο καλύτερο να πεθαίνει παρά να ζει. Γιατί οι Αργείοι τούς περικύκλωσαν και μακάριζαν τα παλικάρια για τη ρώμη τους, ενώ οι Αργίτισσες μακάριζαν τη μάνα τους, που της έτυχαν τέτοια παιδιά. Και η μητέρα τους γεμάτη χαρά για το έργο και τους επαίνους των παιδιών της, στάθηκε αντίκρυ στο άγαλμα της θεάς και ευχόταν για τον Κλέοβη και τον Βίτωνα, τα παιδιά της, που τόσο πολύ την τίμησαν, να τους δώσει η θεά ό,τι καλύτερο μπορεί να τύχει σε άνθρωπο. Ύστερα από αυτή την ευχή έκαναν θυσίες και έφαγαν, και σαν κοιμήθηκαν τα παλικάρια στο ίδιο το ιερό, δεν ματαξύπνησαν πια αλλά η ζωή τους τελείωσε έτσι. Και οι Αργείοι τους έφτιαξαν αγάλματα και τα αφιέρωσαν στους Δελφούς, να τους τιμήσουν που στάθηκαν άριστοι άνδρες."».
 
Όπως ήταν φυσικό και αναμενόμενο, οι Γάλλοι ανασκαφείς, μόλις αντίκρισαν τους δύο δίδυμους κούρους και διάβασαν στην πλίνθο του ενός την υπογραφή ενός Αργείου γλύπτη, θυμήθηκαν τη διήγηση του Ηροδότου και πίστεψαν ότι αυτά ήταν τα αγάλματα του Κλέοβη και του Βίτωνα, που είχαν στήσει οι Αργείοι στους Δελφούς. Τα υπολείμματα μιας δεύτερης επιγραφής, που ήταν χαραγμένη στην πλίνθο του δεύτερου κούρου, διαβάστηκαν και ερμηνεύτηκαν με τρόπο που φάνηκε να ενισχύει την ταύτιση των δύο κούρων με τον Κλέοβη και τον Βίτωνα: «Αυτοί οι δύο μετέφεραν τη μητέρα τους.» Ένα άλλο στοιχείο που έμοιαζε να στηρίζει την ερμηνεία αυτή ήταν ότι οι δύο κούροι των Δελφών, σε αντίθεση με τους άλλους, δεν έχουν γυμνά πόδια, αλλά φορούν κλειστά παπούτσια, όπως ταιριάζει για όσους κάνουν μεγάλες πορείες. Οι σκέψεις όμως αυτές, όσο εύλογες και αν φαίνονται, δεν είναι απόλυτα πειστικές. Το καθοριστικό στοιχείο είναι η ανάγνωση της επιγραφής, η οποία, όπως έδειξε μια πρόσφατη επανεξέταση, δεν είναι καθόλου βέβαιη. Τα ίχνη των γραμμάτων μπορούν να διαβαστούν διαφορετικά, ώστε να αναγνωρίζεται το όνομα Άνακες. Αν η ανάγνωση αυτή είναι σωστή, τότε οι εικονιζόμενοι είναι ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης, δηλαδή οι Διόσκουροι, οι δίδυμοι γιοι του Δία και της Λήδας και αδελφοί της Ελένης, της ομορφότερης γυναίκας στην ελληνική μυθολογία. Ξέρουμε ότι οι Διόσκουροι λατρεύονταν στο Άργος (όπως και στη Σπάρτη και αλλού) με την επωνυμία Άνακες. Τα κλειστά παπούτσια ταιριάζουν στους Διοσκούρους, που ήταν ήρωες ταξιδευτές. Η ταυτότητα των δύο κούρων από τους Δελφούς παραμένει επομένως προβληματική· βέβαιη είναι πάντως, όπως είδαμε, η απόδοσή τους σε Αργείο γλύπτη.
 
Όσο και αν οι δύο κούροι από τους Δελφούς ακολουθούν το ίδιο γενικό σχήμα, είναι προφανείς οι διαφορετικές αναλογίες τους σε σχέση με τους ναξιώτικους και τους αττικούς κούρους. Ο κορμός είναι σαφώς πιο κοντός, όπως και οι βραχίονες, ενώ το στήθος είναι τοποθετημένο αισθητά ψηλότερα. Το σχεδόν κυβικό κεφάλι με το πλατύ πρόσωπο και το χαμηλό μέτωπο πλαισιώνεται από χοντρούς βοστρύχους που πέφτουν στους ώμους, τρεις από κάθε πλευρά, όπως στα κεφάλια των αγαλμάτων της δαιδαλικής εποχής. Ακόμη, η θωρακική κοιλότητα αποδίδεται με μια τοξωτή εγχάρακτη γραμμή, που θυμίζει τη διακόσμηση των χάλκινων θωράκων. Είναι προφανές ότι οι γλύπτες του αργίτικου εργαστηρίου ακολουθούσαν τα δικά τους αισθητικά πρότυπα και γι᾽ αυτό οι κούροι τους διαφέρουν από τους ναξιώτικους και τους αττικούς.

Κάθε άνθρωπος που κάποτε ήρθε κοντά μας και μας τράβηξε, ζει μέσα μας για πάντα

Ένας δεσμός δεν τελειώνει ποτέ. Έτσι και κάποτε συναντήθηκες, βρέθηκες με κάποιον, βρέθηκες πια για πάντα.

Ο χωρισμός δεν σημαίνει τέλος, σημαίνει γύρισμα σελίδας, σημαίνει μεταμόρφωση ή σημαίνει πως: ξέρεις, δεν μπορώ πια να σε καταλάβω και πρέπει να φύγω. Πρέπει να πάω τόσο μακριά που να σε κατανοήσω.

Οι εποχές των χωρισμών είναι πολύ σκληρές και άρρωστες. Κάνουν πυρετό, πονούν, αγριεύουν. Ποτέ ο άλλος δεν σου είναι πιο ξένος όσο την εποχή που χωρίζετε. Ξένος, άγνωστος, εχθρικός, αισθάνεσαι βάναυσα να σε προδίδει.

Τις ώρες και της πιο μικρής απώλειας οι άνθρωποι κακιώνουν. Γίνονται μνησίκακοι, εκδικητικοί, φτηνοί και ωμοί. Γίνονται χειρότεροι και κατώτεροι απ’ τον εαυτό τους.

Είναι που έχουμε την κακιά συνήθεια να πιστεύουμε πως οι άλλοι, διαρκώς, μας χρωστούνε διάφορα. Τα περισσότερα απ’ τα χιλιάδες παράπονά μας που μας φθείρουν αυτή η συνήθεια τα προκαλεί.

Όταν παραπονιόμαστε δείχνουμε άχαροι και ντροπιασμένοι. Η ντροπή μας εξασθενίζει τόσο που αντί να συμμαζευόμαστε, αντί να συνερχόμαστε, εύκολα γλιστράμε στην κατηφόρα της εξαθλίωσης με την ηδονή της αυτοκαταστροφής.

Τελικά ποτέ δεν χώρισα με τους άντρες/γυναίκες που χώρισα.

Πάντα ζούμε, κάπως, μαζί. Μπορεί και περισσότερο μονιασμένοι, περισσότερο τρυφεροί και συμπονετικοί μεταξύ μας.

Πάντα τους σέρνω μαζί μου, τους κοιτώ, τους χαϊδολογώ, τους λέω αστεία. Τους ρωτώ και νομίζω πως μου απαντούνε. Έρχονται στον ύπνο μου, στου ονείρου το χλιαρό κουκούλι και μου κάνουνε νοήματα.

Συνεννοούμαστε! Τώρα συνεννοούμαστε καλύτερα απ’ τον καιρό που είμασταν κοντά.

Φτάσαμε στο χωρισμό γιατί φτάσαμε σε αδιέξοδο.

Όμως το αδιέξοδο είναι ένα μυστικό σημείο στο τοπίο της ιστορίας μας που λειτουργεί μαγικά. Στέκεσαι μπροστά τους, αδειάζεις, ακινητοποιείσαι. Στρέφεσαι απελπισμένος και κάνεις πίσω, κάνεις επιτέλους τη σωστή κίνηση: προς τα μέσα σου.

Εκεί, μέσα σου είναι πια η έξοδος κι οι συναντήσεις οι αληθινές, η εύγλωττη σιωπή, οι ζωντανές μνήμες. Εκεί είναι πια η συνεννόηση κι η κατανόηση, η συναίνεση και η παραδοχή.

Γι’ αυτό το λέω πως κάθε άνθρωπος που κάποτε ήρθε κοντά μας και μας τράβηξε, ζει μέσα μας για πάντα. Ωριμάζοντας μέχρι την εικόνα του την αληθινή. Και βηματίζοντας μέχρι τη θέση που του αξίζει.

Ψυχοϊστορία: Η Μέθοδος που προβλέπει το μέλλον μας

Ρομπότ. Αυτό έρχεται στο μυαλό των ανθρώπων όταν ακούν το όνομα του Ισαάκ Ασίμωφ είναι από τα καλύτερα πράγματα που έγραψε. Όμως επίσης «ανακάλυψε» και μία μοναδική και αξιομνημόνευτη θεωρία, που ίσως να μην κινείται μόνο στην σφαίρα του Φανταστικού, την Ψυχοϊστορία.

Η Ψυχοϊστορία ( που διαχωρίστηκε αρχικά ως Ψυχό – Ιστορία) εμφανίστηκε ως έννοια για πρώτη φορά στις σύντομες ιστορίες του Ασίμωφ που αργότερα σχημάτισαν το Μυθιστόρημα με τίτλο «Foundation». Η ιστορία διαδραματίζεται στο μακρινό μέλλον και περιγράφει μία αχανή Διαγαλακτική αυτοκρατορία που κυβερνά και ελέγχει χιλιάδες από κατοικημένους πλανήτες για πάνω από 12.000 χρόνια. Όμως είναι έτοιμη να καταρρεύσει και οι άνθρωποι που διαπίστωσαν την επερχόμενη κατάρρευση είναι λίγοι, και κυρίως εκείνοι που εργάζονταν με τον μεγάλο Μαθηματικό Hari Seldon, αφού τα Μαθηματικά Μοντέλα του Επιστήμονα είχαν αποκαλύψει πως η Αυτοκρατορία θα καταρρεύσει στις επόμενες εκατοντάδες χρόνια, όπως επίσης και το γεγονός πως θα ακολουθούσαν 30.000 χρόνια μίας σκοτεινής εποχής προτού ξαναφτιαχτεί Πολιτισμός. Το μεγάλο κατόρθωμα του Seldon ήταν η Ανακάλυψη της θεωρίας που αποτελεί την Ψυχοϊστορία, μία θεωρία που αργότερα εξελίχθηκε σε μία στατιστική Επιστήμη που ήταν ικανή να «προβλέπει» την άνοδο και την πτώση των πολιτισμών, ή ακόμη και της καθοδήγησης του Πολιτισμού ώστε τα 30.000 χρόνια σκοταδισμού να μειωθούν σε μία Χιλιετία.

Η Λογική που κρύβεται πίσω από την Ψυχοϊστορία είναι η πιθανότητα κάποιος να συσσωρεύσει αρκετό κόσμο σε ένα σημείο, έτσι ώστε να προβλέπει ή και να μειώνει την τυχαία δραστηριότητα των δισεκατομμυρίων ανθρώπων μέσα από τους φυσικούς ή Τεχνητούς Νόμους που καθορίζουν την συμπεριφορά των Πολιτισμών. Μπορεί όμως μία τέτοια θεωρία να ισχύει; Μπορούν να αναπτυχθούν οι τεχνικές πρόβλεψης του Μέλλοντος μέσα από την γνώση της περασμένης Ιστορίας και της Ψυχολογίας του Συλλογικού Ασυνείδητου των χαμένων Πολιτισμών της Γης;

Η Ψυχοϊστορία στην Πραγματικότητα

Ανεξάρτητα από το αν πίστευε στην Ψυχοϊστορία, ο Ασίμωφ δεν ήταν ο μόνος που πίστευε πως μία επιστημονική προσέγγιση της Ιστορίας θα μας επέτρεπε να προβλέψουμε «μελλοντικές» τάσεις. Η Ιδέα του Καρλ Μαρξ περί Ιστορικού Υλισμού ήταν μία πρώτη απόπειρα στην επιστημονική προσέγγιση της Ιστορίας και θεωρείται ως μία από τις μεγαλύτερες επιρροές στην Ψυχοϊστορία και την ανάπτυξή της.

Ο Spengler ήταν ο πρώτος άνθρωπος που ανέπτυξε την κυκλική οπτική της ιστορίας στο βιβλίο «The Decline of the West) που έγραψε το 1918, και στο οποίο αναγνώρισε 8 τεράστιους Παγκόσμιους Πολιτισμούς: Τον Βαβυλωνιακό, τον Αιγυπτιακό, τον Κινέζικο, τον Κλασικό (Αρχαία Ελλάδα – Ρωμαϊκός Πολιτισμός), τον Αραβικό και τον Δυτικό – και διέκρινε παράλληλες αρχές στην ανάπτυξη αλλά και την πτώση τους. Αυτές οι παράλληλες τον οδήγησαν να πιστεύει πως οι πολιτισμοί είναι οργανικοί και έχουν συγκεκριμένο κύκλο ζωής που κυμαίνεται στα 1000 χρόνια. Έτσι διαίρεσε τον κύκλο σε τέσσερα στάδια: Την Άνοιξη ( περίοδος πολιτισμικής γέννησης που βασίζεται κυρίως στην γέννηση ενός νέου Θεού), το καλοκαίρι που σηματοδοτείται με την ανάπτυξη των πρώιμων πόλεων και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, το Φθινόπωρο που είναι μία εποχή οργάνωσης και αστικής ανάπτυξης και το Χειμώνα, εποχή κατά την οποία ξεκινά η καταστροφή και η πτώση του Πολιτισμού με τους ανθρώπους να χάνουν την πίστη τους στις θρησκευτικές πεποιθήσεις.

Από την άλλη, ενώ ο Βρετανός Ιστορικός Arnold Toynbee επηρεάστηκε από το έργο του Spengler, απέρριψε την θεωρία πως η κοινωνία είναι οργανική και υιοθέτησε ένα πιο σύνθετο μοντέλο, αφού πίστευε πως οι νέες προκλήσεις δημιουργούν ένα πολιτισμό, που αναγκάζεται να βρει τρόπους να ξεπεράσει τις δυσκολίες και να αναγεννηθεί. Σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή, χωρίς τις δυσκολίες μία κοινωνία θα σταματούσε τις δημιουργικές διαδικασίες της και θα παραδινόταν στην αχαλίνωτη καταστροφή. Έτσι όταν εδραιώνεται μία νέα μικρή «δημιουργική μειονότητα» κρατά στη ζωή ολόκληρο τον Πολιτισμό και αποτρέπει τον «θάνατό» του. Μέσα από αυτή την θεωρία μπόρεσε να προβλέψει συγκεκριμένα γεγονότα στην διάρκεια ζωής ενός πολιτισμού, όμως τα αντιμετώπισε ως αποτελέσματα των πράξεων των ανθρώπων που αποτελούσαν τον Πολιτισμό, κατορθόνωντας έτσι να καταγράψει τα μοτίβα που αποκάλυπταν «μελλοντικά γεγονότα».

Αν και δεν ήταν τόσο γνωστός σε σχέση με τους Spengler και Toynbee, ο Κοινωνιολόγος του Harvard, Pitirim Sorokin παρείχε μία Τρίτη παρόμοια θεωρία που μνημονεύεται για τις κατηγορίες στις οποίες χώρισε τους Πολιτισμούς: Τον Ιδεολογικό, στον οποίο επικρατεί η Πνευματική Κοινωνία, και τον Υλικό, που αποτελείται από εκείνους που ενδιαφέρονται για τα υλικά πράγματα. Σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή, ο συνδυασμός των δύο παραπάνω απέφερε την κοινωνία που παρείχε την απόλυτη ισορροπία, κάτι που μπορεί να γίνει αντιληπτό στην Κλασσική Ελλάδα. Όμως αντίθετα από τους προηγούμενους, ο Sorokin είδε την αλλαγή από το ένα στάδιο στο άλλο ως ένα τυχαίο γεγονός που μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή. Ενώ παρατήρησε τάσεις στην Ιστορία, ήλπιζε πως με την σωστή καθοδήγηση από εκείνους που γνωρίζουν την τέχνη αυτή αλλά και την υποσυνείδητη φύση των πολιτισμών, θα ήταν δυνατών να περάσει η ανθρωπότητα στο επόμενο ιδεολογικό στάδιο. Γιατί δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο όμως;

Ο Έλεγχος της Κοινωνίας μέσα από την Ψυχοϊστορία
Αν είναι πράγματι πιθανή η ύπαρξη της Ψυχοϊστορία , και των στατιστικών μοντέλων που αποτελούν την θεωρία αυτή, τότε το πιθανότερο είναι πως το συλλογικό ασυνείδητο ενός Πολιτισμού χειραγωγείται έτσι ώστε ολόκληρες πόλεις, χώρες ή πολιτισμοί να οδηγούνται στην ατέρμονη ανάπτυξη ή τον πλήρη σκοταδισμό και εν τέλει την πνευματική ή κυριολεκτική καταστροφή.

Αν υποθέσουμε πως μία τέτοια πιθανότητα είναι υπαρκτή, τότε μπορούμε να θεωρήσουμε πως έχουν εδώ και εκατοντάδες χρόνια αναπτυχθεί τα στατιστικά και μη μοντέλα που θα προβλέπουν τα μελλούμενα ενός συνόλου ανθρώπων. Μέσα από την μελέτη αυτών των μοντέλων χαρτογραφείται ο Ψυχο-Ιστορικός χάρτης και ανάλογα τις προθέσεις, ένας πολιτισμός, ή σε μικρότερη κλίμακα μία μεγάλη ομάδα ανθρώπων μπορούν να οδηγηθούν στις λανθασμένες μελλοντικές επιλογές έτσι ώστε να επέλθει το τέλος των νέων ιδεών που εν δυνάμει υπήρχαν ήδη στο συλλογικό ασυνείδητό τους.

Η Πολυπλοκότητα τις διαδικασίας αυτής είναι φανερή, αφού φαίνεται ακατόρθωτο για έναν απλό άνθρωπο να κατανοήσει τις διεργασίες που πραγματοποιούνται ψυχο-ιστορικά έτσι ώστε να «προβλεφθεί» το επερχόμενο μέλλον του , που πηγάζει από μία σειρά παραγόντων, όπως το πολιτισμικό, οικονομικό, ψυχολογικό και πνευματικό υπόβαθρο. Επίσης δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως η πτώση επέρχεται όταν εκπίπτει πρωτίστως το θρησκευτικό πλαίσιο μίας κοινωνίας, που παγιώνει κάθε νέα αντίληψη σχετικά με το μέλλον του πνευματισμού, αφού αυτόματα με την επανέναρξη της διαδικασίας ανακαλύπτεται ένας νέος εδραιωμένος θεός, που ξαναπαγώνει το συλλογικό ασυνείδητο του κοινωνικού συνόλου σε θρησκευτικά δόγματα που έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να μετατρέπουν την πνευματική αφύπνιση σε πνευματικό εγκλεισμό.

Το ερώτημα εδώ είναι το εξής: Πως μπορούμε να αντισταθούμε στην διαδικασία αυτή; Πως μπορούμε να αποφύγουμε την χρονική «λούπα» έτσι ώστε να μην πραγματοποιήσουμε τα συνειδησιακά λάθη του παρελθόντος, έτσι ώστε ο Πνευματισμός να προχωρήσει στην μαζική αφύπνιση και εν τέλει την συνειδησιακή απελευθέρωση του Πληθυσμού; Φαίνεται πως θα πρέπει να βρεθούν οι «αντεστραμμένες» φόρμουλες, που θα αναγνωρίζουν τα επαναλαμβανόμενα βήματα των ανθρώπων που ελέγχουν τις μάζες και αποκαλύπτουν τον τρόπο με τον οποίο συμβαίνει αυτό. Ως τότε ίσως να πρέπει ο κάθε ένας από εμάς, ατομικά, να «χαρτογραφεί» τα μικρά σφάλματα εκείνων που «ηγούνται» σε κάθε παγιωμένο δόγμα (Πολιτικό-Οικονομικό- Θρησκευτικό) έτσι ώστε να καταφέρουμε σταδιακά να ανακαλύψουμε συνειδητά τις παγίδες που καραδοκούν στημένες και έτοιμες να μας υποδεχθούν, βουλιάζοντάς μας στην πνευματική αποχαύνωση. Μόνο έτσι η Ιστορία θα λάβει νέα τροπή και η ανθρωπότητα θα χαράξει ένα νέο πνευματικά απελευθερωμένο δρόμο προς ένα Φωτεινό Πολιτισμό.

Δεν θα αρέσεις σε όλους… και τελικά δεν πειράζει

Θα ήθελες να αρέσεις σε όλους.. Θα ήθελες να σε αποδέχονται όλοι.. Θα ήθελες να σου λένε μπράβο όλοι.. Θα ήθελες να νιώθεις την επιβεβαίωση από όλους και ότι αναγνωρίζουν την αξία σου..

Εάν όμως συμβούλευες κάποιον, θα του έλεγες ότι αυτό δεν είναι εφικτό.. Εσύ όμως εξακολουθείς να το περιμένεις.. και εκεί εγκλωβίζεσαι σε έναν φαύλο κύκλο προσδοκιών και σκέψεων...

Δεν σου αρέσουν ούτε εσένα όμως όλοι.. γιατί περιμένεις λοιπόν να συμβεί κάτι που δεν κάνεις και εσύ;

Δεν μπορείς να πείσεις κάποιον να σε αποδεχτεί.. δεν μπορείς να τον πείσεις να είναι μαζί σου.. δεν μπορείς να τον πείσεις να σε αγαπήσει όσο τον αγαπάς... δεν μπορείς να του ζητήσεις να σε αποδέχεται αβίαστα όπως τον αποδέχεσαι εσύ.. δεν μπορείς να προβάλλεις τα δικά σου θέλω και τα δικά σου συναισθήματα στους άλλους.. όπως δεν μπορείς και να αρέσεις σε όλους..

Μπορείς όμως να επιλέξεις..

Μπορείς να επιλέξεις τον άνθρωπο που θέλεις να είναι δίπλα σου..

Μπορείς να επιλέξεις τις σκέψεις σου… γιατί η αλήθεια είναι ότι τις περισσότερες φορές σκέφτεσαι τι γνώμη θα έχει ο άλλος για σένα.. Σπάνια όμως σκέφτεσαι τι γνώμη έχεις εσύ για εκείνον…

Σπάνια εστιάζεις στην δική σου άποψη…

Μπορείς να επιλέξεις λοιπόν… γιατί έχεις και εσύ δύναμη... απλά ορισμένες φορές επιλέγεις να την φυλακίζεις..

Μπορείς να επιλέξεις να γίνεις εσύ το κίνητρό σου και να το βλέπεις κάθε μέρα στον καθρέπτη...

Μπορείς να νιώσεις την δύναμή σου... Μπορείς να εξελιχθείς και να αντιμετωπίσεις τους δαίμονές σου, τους φόβους και τα άγχη σου...

Και πάντα να ακούς την αξιολόγηση των άλλων... όχι την κριτική, την αξιολόγηση... γιατί στην κριτική χαρακτηρίζουμε, ενώ στην αξιολόγηση εστιάζουμε σε δεδομένα... χωρίς να μας ενδιαφέρουν τα επίθετα ή οι χαρακτηρισμοί..

Και να έχεις πάντα στο μυαλό σου, ότι τελικά δεν θα αρέσεις σε όλους... ίσως όμως τελικά να μην πειράζει… όπως άλλωστε και σε σένα δεν αρέσουν όλοι…

Βλέπω ανθρώπους να βολεύονται με τη μοναξιά ή με το λάθος σύντροφο

Ποιος είδε τη βολεμένη ζωή και δεν την φοβήθηκε.

Βλέπω ανθρώπους στα 30 και στα 40 να τους πνίγει η ρουτίνα και η δουλειά τόσο, που ξέχασαν πώς είναι να ζουν.

Ξέχασαν τη μυρωδιά του έρωτα και περνάνε τα περισσότερα βράδια μόνοι σε ένα καναπέ ή με κάποιον που δε θέλουν πια ούτε να αγγίζουν.

Βλέπω ανθρώπους να φοβούνται να βγουν έξω από το κλουβί τους για να βρουν μια δουλειά που τους αρέσει και μένουν εκεί να τους τρώει την ψυχή ένα τοξικό περιβάλλον και να λένε κάθε μέρα για τα όνειρα που δεν θα εκπληρώσουν ποτέ.

Βλέπω ανθρώπους να αρκούνται μόνο σε μηνύματα μέσω μιας οθόνης αντί να πάρουν το αυτοκίνητο για να συναντήσουν τους φίλους τους.

Αν τους ρωτήσεις ποια είναι η πιο όμορφη, πρόσφατή τους ανάμνηση, πιθανόν να μη θυμούνται ή να σου πουν κάτι από τα φοιτητικά ή σχολικά τους χρόνια.

Βλέπω ανθρώπους να βολεύονται με τη μοναξιά ή με το λάθος σύντροφο αντί να ρισκάρουν να επενδύσουν συναίσθημα, κάνοντας μια νέα αρχή στα προσωπικά τους.

Βλέπω ανθρώπους να κάνουν σεξ χωρίς αίσθημα, χωρίς φαντασία απλά για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους, που στο τέλος μένουν πάντα ανικανοποίητες.

Βλέπω ανθρώπους να κυνηγάνε μόνο το χρήμα και τη δουλειά, ξεχνώντας αυτούς που αγαπάνε και τους αγαπάνε, ξεχνώντας να δημιουργήσουν νέες όμορφες στιγμές που θα γίνουν πολύτιμες αναμνήσεις.

Κάθε όμορφη στιγμή μετράει. Γίνεται πολύτιμη ανάμνηση και οι αναμνήσεις μπορεί να μην στοιχίζουν τίποτα, είναι, όμως, ο μοναδικός θησαυρός που θα γεμίζει την ψυχή μας στα γεράματα και θα μας κάνει να χαμογελάμε ή να κλαίμε. Γιατί η ζωή θέλει και τον πόνο της, όπως θέλει τη χαρά. Μέσα από τον πόνο μαθαίνουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο, ωριμάζουμε, κάνουμε νέες αρχές, γινόμαστε πιο δυνατοί.

Ο φόβος είναι το χειρότερο συναίσθημα. Ο φόβος της απόρριψης, της απογοήτευσης, της αποτυχίας και γενικά όλοι οι φόβοι που κουβαλούμε μέσα μας, δε μας αφήνουν να ζήσουμε και το τραγικό είναι ότι οι φόβοι αυτοί είναι μόνο μέσα στο μυαλό μας και δεν έχουν πολλές φορές καμία υπόσταση.

Βλέπω ανθρώπους που ξέχασαν να ζουν και είναι σαν ζόμπι που περιμένουν απλά το τέλος τους. Βλέπω ανθρώπους που σε 20 χρόνια θα έχουν μετανιώσει τόσο για τις safe επιλογές που πήραν και για τα ρίσκα που δεν πήραν στον έρωτα, στη ζωή και στη δουλειά τους, που θα είναι μόνο για λύπηση.

Βλέπω ανθρώπους που τους τρώει ο εγωισμός και η έπαρση. Η κακία και το μίσος, οι ανασφάλειες και το κόμπλεξ. Πόσο χρόνο χάνουν από τη ζωή τους με μαυρισμένη ψυχή. Αντί να γελούν αυθαίρετα και αυθόρμητα, αντί να βλέπουν τη ζωή από τη θετική της πλευρά, έχουν μία μαυρίλα και μία κακία στα μάτια που σε κάνει να θες να τους χαστουκίσεις.

Βλέπω ανθρώπους που ξέχασαν τι θέλει η ζωή για είναι “καλή ζωή”. Η ζωή θέλει ρίσκο, τρέλα, πάθος, πόνο και διασκέδαση. Τα θέλει όλα, και τα καλά και τα κακά. Μισεί το βόλεμα, πληγώνεται από τις φοβίες. Η ζωή είναι μικρή για να μη τη ζούμε, κλεισμένοι στο ασφαλές κουτάκι μας. Η ζωή είναι μικρή γι’ αυτό κάθε στιγμή της μετράει.

Η Aγάπη είναι η τροφή για την ψυχή

Μπορείς να πεις κάτι για τούτα τα λόγια του Βούδα: ΄΄Να αγαπάς τον εαυτό σου και να παρατηρείς -σήμερα, αύριο, πάντοτε΄΄;

Η αγάπη είναι τροφή για την ψυχή. Όπως ακριβώς είναι το φαγητό για το σώμα, έτσι είναι και η αγάπη για την ψυχή. Χωρίς φαγητό, το σώμα είναι αδύναμο, χωρίς αγάπη, η ψυχή είναι αδύναμη. Και καμιά πολιτεία, καμιά εκκλησία και κανένα επενδεδυμένο συμφέρον δεν θέλησε ποτέ να έχουν οι άνθρωποι δυνατή ψυχή, γιατί ο άνθρωπος που έχει πνευματική ενέργεια είναι επόμενο να είναι εξεγερμένος.

Η αγάπη σε κάνει εξεγερμένο, επαναστατημένο. Η αγάπη σού δίνει φτερά να πετάξεις ψηλά. Η αγάπη σού δίνει ενόραση για τα πράγματα, ώστε να μην μπορεί να σε εξαπατήσει κανείς, να σε εκμεταλλευτεί, να σε καταπιέζει. Και οι ιερείς και οι πολιτικοί επιβιώνουν μόνο με το αίμα σου΄ επιβιώνουν μόνο με την εκμετάλλευση. Είναι παράσιτα, όλοι οι ιερείς και όλοι οι πολιτικοί.

Για να σε κάνουν αδύναμο πνευματικά, έχουν βρει μια σίγουρη μέθοδο, εκατό τοις εκατό εγγυημένη, και αυτή είναι να σε μαθαίνουν να μην αγαπάς τον εαυτό σου΄ γιατί αν ένας άνθρωπος δεν μπορεί να αγαπά τον εαυτό του, δεν μπορεί να αγαπά και κανέναν άλλο επίσης. Η διδασκαλία αυτή είναι πολύ πονηρή. Λένε: Να αγαπάς τους άλλους -γιατί ξέρουν ότι αν δεν μπορείς να αγαπάς τον εαυτό σου, δεν μπορείς να αγαπάς καθόλου. Λένε όμως συνεχώς: Να αγαπάς τους άλλους, να αγαπάς την ανθρωπότητα, να αγαπάς το Θεό, να αγαπάς τη φύση, να αγαπάς τη γυναίκα σου, να αγαπάς τον άντρα σου, τα παιδιά σου, τους γονείς σου, αλλά να μην αγαπάς τον εαυτό σου, γιατί αν αγαπάς τον εαυτό σου είναι εγωιστικό αυτό το πράγμα σύμφωνα με εκείνους.

Επικρίνουν την αγάπη για τον εαυτό τόσο όσο δεν επικρίνουν τίποτε άλλο΄ και έχουν κάνει τη διδασκαλία τους να φαίνεται πολύ λογική. Λένε: Αν αγαπάς τον εαυτό σου, θα γίνεις εγωιστής, αν αγαπάς τον εαυτό σου θα γίνεις ναρκισσιστής. Δεν είναι αλήθεια αυτό. Ο άνθρωπος που αγαπά τον εαυτό του βλέπει ότι δεν υπάρχει εγώ μέσα του. Το εγώ προβάλει όταν αγαπάς τους άλλους χωρίς να αγαπάς τον εαυτό σου, όταν προσπαθείς να αγαπάς τους άλλους.

Η αγάπη δεν έχει ιδέα από καθήκον. Το καθήκον είναι βάρος, κάτι το τυπικό. Η αγάπη είναι χαρά, μοίρασμα΄ η αγάπη δεν είναι τυπική. Αυτός που αγαπάει δεν νιώθει ποτέ ότι έχει κάνει αρκετά΄ αυτός που αγαπάει νιώθει πάντα ότι μπορούσε να κάνει κι άλλα. Αυτός που αγαπάει δεν αισθάνεται ποτέ ότι, ΄΄Τον έχω υποχρεώσει τον άλλο.΄΄ Αντίθετα αισθάνεται ότι, ΄΄Επειδή η αγάπη μου έχει γίνει δεκτή, είμαι υποχρεωμένος. Ο άλλος με έχει υποχρεώσει με το που δέχτηκε το δώρο μου, που δεν το απέρριψε.΄΄ Ο άνθρωπος τού καθήκοντος σκέφτεται, ΄΄Είμαι ανώτερος, πνευματικός, σπάνιος. Κοίτα πώς υπηρετώ τους ανθρώπους!΄΄

Ο άνθρωπος που αγαπάει τον εαυτό του σέβεται τον εαυτό του και ο άνθρωπος που αγαπάει τον εαυτό του και σέβεται τον εαυτό του σέβεται και τους άλλους επίσης, επειδή γνωρίζει ότι, ΄΄Όπως ακριβώς είμαι εγώ, το ίδιο είναι και οι άλλοι. Όπως απολαμβάνω εγώ την αγάπη, το σεβασμό, την αξιοπρέπεια, το ίδιο τα απολαμβάνουν και οι άλλοι.΄΄ Συνειδητοποιεί ότι δεν είμαστε διαφορετικοί΄ σε ό,τι αφορά τα θεμελιώδη πράγματα, είμαστε ένα. Βρισκόμαστε κάτω από τον ίδιο νόμο: Eς ντάμο σαναντάνο

Ο άνθρωπος που αγαπάει τον εαυτό του απολαμβάνει τόσο πολύ την αγάπη, γίνεται τόσο ευδαίμων, που η αγάπη αρχίζει να ξεχειλίζει, αρχίζει να φτάνει ως τους άλλους. Φτάνει κατ΄ ανάγκην! Αν ζεις την αγάπη, θέλεις να την μοιράζεσαι. Δεν μπορείς να συνεχίσεις να αγαπάς τον εαυτό σου για πάντα, γιατί ένα πράγμα θα σου γίνει τελείως ξεκάθαρο: ότι αν το να αγαπάς έναν άνθρωπο, τον εαυτό σου, είναι κάτι τόσο εξαιρετικά εκστατικό και όμορφο, πόση ακόμη έκσταση σε περιμένει, αν αρχίσεις να μοιράζεσαι την αγάπη σου με πάρα πολλούς ανθρώπους!

Σιγά-σιγά τα μικρά κύματα αρχίζουν να πηγαίνουν όλο και πιο μακριά. Αγαπάς άλλους ανθρώπους μετά αρχίζεις να αγαπάς τα ζώα, τα πουλιά, τα δέντρα, τις πέτρες. Μπορείς να γεμίσεις ολόκληρο το σύμπαν με την αγάπη σου. Ένας και μόνο άνθρωπος αρκεί για να γεμίσει ολόκληρο το σύμπαν με αγάπη, όπως ακριβώς ένα και μόνο βότσαλο μπορεί να γεμίσει ολόκληρη τη λίμνη με μικρά κύματα΄ ένα βοτσαλάκι.

Ο άνθρωπος πρέπει να γίνει θεϊκός. Αν δεν γίνει θεϊκός ο άνθρωπος, δεν πρόκειται να υπάρξει καμιά ικανοποίηση, καμιά ευχαρίστηση. Αλλά πώς μπορείς να γίνεις θεϊκός; Οι ιερείς σου λένε ότι είσαι αμαρτωλός. Οι ιερείς σου λένε ότι είσαι καταδικασμένος, ότι είναι επόμενο να πας στην κόλαση. Και σε κάνουν να φοβάσαι πολύ να αγαπήσεις τον εαυτό σου.

Γι΄ αυτό ακριβώς και είναι τόσο εύκολο στους ανθρώπους να βρίσκουν ελαττώματα. Βρίσκουν ελαττώματα στον εαυτό τους, πώς να αποφύγουν να βρουν ελαττώματα στους άλλους; Μάλιστα, τα βρίσκουν και τα μεγεθύνουν, τα κάνουν όσο πιο μεγάλα γίνεται. Φαίνεται πως μόνο με αυτό το τέχνασμα σώζονται΄ αναγκαστικά το κάνεις αυτό για να περισώσεις κατά κάποιο τρόπο το γόητρό σου. Γι΄ αυτό και υπάρχει τόση πολλή κριτική και τόση έλλειψη αγάπης.

Λέω πως αυτή είναι μια από τις βαθύτερες σούτρες του Βούδα και μόνο ένας αφυπνισμένος άνθρωπος μπορεί να προσφέρει μια τέτοια ενόραση.

Ο άνθρωπος που αγαπά τον εαυτό του μπορεί να γίνει εύκολα διαλογιστικός, γιατί διαλογισμός σημαίνει να είσαι με τον εαυτό σου.

Αν μισείς τον εαυτό σου -όπως ακριβώς κάνεις, όπως σου έχουν πει να κάνεις, και το ακολουθείς αυτό με θρησκευτική ευλάβεια- αν μισείς τον εαυτό σου, πώς γίνεται να είσαι με τον εαυτό σου; Ο διαλογισμός δεν είναι τίποτε άλλο από την απόλαυση της όμορφης μοναχικότητάς σου και από τον γιορτασμό του εαυτού σου. Αυτό είναι όλο κι όλο ο διαλογισμός. Ο διαλογισμός δεν αποτελεί κάποια σχέση. Ο άλλος δεν είναι καθόλου αναγκαίος΄ είναι κανείς αρκετός από μόνος του. Λούζεται κανείς μέσα στην δική του δόξα, λούζεται μέσα στο δικό του φως. Είναι χαρούμενος που είναι ζωντανός, που υπάρχει.

Το μεγαλύτερο θαύμα στον κόσμο είναι το ότι υπάρχεις και το ότι υπάρχω. Το μεγαλύτερο θαύμα είναι ότι υπάρχεις και ο διαλογισμός ανοίγει τις πόρτες τού θαύματος αυτού. Μόνο όμως ένας άνθρωπος που αγαπά τον εαυτό του μπορεί να διαλογίζεται΄ αλλιώς, ξεφεύγεις συνεχώς από τον εαυτό σου, αποφεύγεις τον εαυτό σου. Ποιος θέλει να κοιτάξει ένα άσχημο πρόσωπο και ποιος θέλει να διεισδύσει μέσα σε μια άσχημη ύπαρξη; Ποιος θέλει να πάει βαθιά μέσα στη δική του λάσπη, στο δικό του σκοτάδι; Ποιος θέλει να μπει μέσα στην κόλαση που νομίζει ότι αποτελεί; Θέλεις να κρατήσεις σκεπασμένο το όλο πράγμα με λουλούδια όμορφα και θέλεις πάντα να ξεφεύγεις από τον εαυτό σου.

Έτσι λοιπόν οι άνθρωποι αναζητούν συνεχώς συντροφιά. Δεν μπορούν να μείνουν μόνοι τους΄ θέλουν να είναι μαζί με άλλους. Οι άνθρωποι αναζητούν κάθε είδους συντροφιά΄ αν μπορούν να αποφύγουν τη συντροφιά του εαυτού τους, τους κάνει το οτιδήποτε. Κάθονται μέσα σε ένα κινηματογράφο τρεις ώρες βλέποντας κάτι τελείως ανόητο. Διαβάζουν ένα αστυνομικό μυθιστόρημα ώρες ολόκληρες, χάνοντας την ώρα τους. Διαβάζουν την ίδια εφημερίδα ξανά και ξανά απλώς για να μείνουν απασχολημένοι. Παίζουν χαρτιά και σκάκι για να σκοτώσουν την ώρα τους… λες και έχουν πάρα πολλή ώρα!

Η αγάπη ξεκινά με τον εαυτό σου κα μετά εξαπλώνεται συνεχώς. Εξαπλώνεται συνεχώς από μόνη της΄ δεν χρειάζεται να κάνεις κάτι για την εξάπλωσή της.

΄΄Να αγαπάς τον εαυτό σου…΄΄ λέει ο Βούδας. Και αμέσως μετά προσθέτει: ΄΄…και να παρατηρείς.΄΄Αυτό είναι ο διαλογισμός, αυτό είναι το όνομα τού Βούδα για τον διαλογισμό. Αλλά η πρώτη προϋπόθεση είναι να αγαπάς τον εαυτό σου και μετά να παρατηρείς. Αν δεν αγαπάς τον εαυτό σου και αρχίσεις να παρατηρείς, μπορεί να νιώσεις τη διάθεση να αυτοκτονήσεις..’ Πολλοί βουδιστές νιώθουν την διάθεση να αυτοκτονήσουν, επειδή δεν δίνουν προσοχή στο πρώτο μέρος της σούτρας, πηδούν αμέσως στο δεύτερο: να παρατηρείς τον εαυτό σου. Μάλιστα, δεν έχω δει ποτέ κανένα σχολιασμό της Νταμαπάντα, αυτών των αποφθεγμάτων του Βούδα, που να έχει δώσει κάποια προσοχή στο πρώτο μέρος: Να αγαπάς τον εαυτό σου.

Ο Σωκράτης λέει: Γνώθι σαυτόν: ο Βούδας λέει: Να αγαπάς τον εαυτό σου. Και ο Βούδας είναι πολύ πιο αληθινός, γιατί, αν δεν αγαπάς τον εαυτό σου, δεν θα γνωρίσεις ποτέ τον εαυτό σου΄ η γνώση έρχεται αργότερα μόνο, η αγάπη προετοιμάζει το έδαφος. Η αγάπη αποτελεί την δυνατότητα να γνωρίσεις τον εαυτό σου. Η αγάπη είναι ο σωστός τρόπος για να γνωρίσεις τον εαυτό σου.

΄΄Να αγαπάς τον εαυτό σου και να παρατηρείς… σήμερα, αύριο, πάντοτε.΄΄

Δημιούργησε ενέργεια αγάπης γύρω από τον εαυτό σου. Να αγαπάς το σώμα σου και να αγαπάς το νου σου. Να αγαπάς τον όλο σου μηχανισμό, τον όλο σου οργανισμό. Με τη λέξη αγάπη εννοώ: αποδέξου το έτσι όπως είναι, μην προσπαθείς να καταπιέσεις. Καταπιέζουμε μόνο όταν μισούμε κάτι, καταπιέζουμε μόνο όταν είμαστε εναντίον κάποιου πράγματος. Μην καταπιέζεις, γιατί αν καταπιέζεις, πώς θα παρατηρείς; Δεν μπορούμε να κοιτάξουμε τον εχθρό κατάματα΄ μπορούμε να κοιτάξουμε μόνο τον αγαπημένο μας στα μάτια. Αν δεν αγαπάς τον εαυτό σου, δεν θα μπορέσεις να κοιτάξεις μέσα στα ίδια σου τα μάτια, το ίδιο σου το πρόσωπο, την ίδια σου την πραγματικότητα.

Η παρατήρηση είναι διαλογισμός, το όνομα που δίνει ο Βούδας στο διαλογισμό. Η λέξη κλειδί του Βούδα είναι παρατήρησε. Λέει: Έχε επίγνωση, να είσαι σε εγρήγορση, μην χάνεις τη συνειδητότητα. Μην συμπεριφέρεσαι με νυσταγμένο τρόπο. Μην λειτουργείς συνεχώς σαν μηχανή, σαν ρομπότ. Έτσι λειτουργούν οι άνθρωποι.

Παρατήρησε΄ παρατήρησε απλώς. Ο Βούδας δεν λέει τι πρέπει να παρατηρείς΄ τα πάντα! Όταν περπατάς, παρατήρησε το περπάτημά σου. Όταν τρως, παρατήρησε που τρως. Όταν κάνεις ντους, παρατήρησε το νερό, το κρύο νερό που πέφτει πάνω σου, το άγγιγμα του νερού, την ψυχρότητα, το τρεμούλιασμα που περνάει από τη σπονδυλική σου στήλη΄ παρατήρησε τα πάντα, ΄΄σήμερα, αύριο, πάντοτε.΄΄

Έρχεται τελικά μια στιγμή που παρατηρείς ακόμη και τον ύπνο σου. Αυτό είναι το υπέρτατο σημείο της παρατήρησης. Το σώμα αποκοιμιέται και υπάρχει ακόμη ένας παρατηρητής που είναι ξύπνιος, που παρατηρεί σιωπηλά το σώμα καθώς κοιμάται βαθιά. Αυτό είναι το υπέρτατο σημείο της παρατήρησης. Προς το παρόν, ακριβώς το αντίθετο ισχύει: το σώμα σου είναι ξύπνιο, αλλά εσύ κοιμάσαι. Τότε, εσύ θα είσαι ξύπνιος και το σώμα σου θα κοιμάται. Το σώμα χρειάζεται ανάπαυση, αλλά η συνειδητότητά σου δεν χρειάζεται ύπνο. Η συνειδητότητά σου είναι συνειδητότητα΄ είναι εγρήγορση, αυτό ακριβώς είναι η φύση της.

Καθώς γίνεσαι πιο παρατηρητικός, αρχίζεις να έχεις φτερά΄ τότε όλος ο ουρανός είναι δικός σου. Ο άνθρωπος αποτελεί συνάντηση της γης και του ουρανού, του σώματος και της ψυχής.

Όλα αξίζουν μια δεύτερη ευκαιρία, ακόμα και η αγάπη

Η αγάπη τελειώνει και όταν τελειώσει, μας διχάζει, αλλά με τον καιρό πρέπει να θεραπευτούμε και να ξαναπροσπαθήσουμε.
«Πείτε ‘Μου λείπεις’ φωναχτά. Ορκιστείτε. Νιώστε ότι τίποτα δεν έχει νόημα, τουλάχιστον όχι για πολύ καιρό. Σκεφτείτε τον θάνατο. Προχωρήστε.» –Leila Guerriero
Συνδέουμε τον πόνο ενός συναισθηματικού χτυπήματος με την αποτυχία επειδή μας κάνει να καταρρέουμε, μας πληγώνει, μας αποπροσανατολίζει και μας κάνει να αισθανόμαστε πως έχουμε χάσει όλη μας την δύναμη. Γι' αυτό οι αποτυχίες και τα λάθη μας φοβίζουν τόσο πολύ. Ξαφνικά, έχουμε μείνει με πολλές ανοιχτές πληγές και κανείς παρά μόνο εμείς μπορούμε να τις θεραπεύσουμε.
Ωστόσο, όλα αξίζουν μια δεύτερη ευκαιρία και η αγάπη δεν αποτελεί εξαίρεση. Δεν είναι η πτώση που σας κάνει να υποφέρετε, αλλά το να μένετε ηττημένοι στο πάτωμα. Μπορείτε να σηκωθείτε, να σκουπίσετε τα δάκρυα σας και να γιατρέψετε την καρδιά σας. Μην τα παρατάτε.

Δηλώστε με θάρρος πως έχετε χάσει τα πάντα

Ίσως πιο δύσκολο από τον χωρισμό, πιθανότατα για βιολογικούς ή συναισθηματικούς λόγους είναι το να σταματήσετε για να ερμηνεύσετε τι σας συμβαίνει. Δεν είναι εύκολο να παραδεχθείτε πως είστε στο σημείο όπου πρέπει να αντιδράσετε για να προχωρήσετε. Αλλά ακόμα, μπορείτε να το κάνετε ακόμα και αν δεν πιστεύετε ότι μπορείτε και όταν το κάνετε, η περίοδος θλίψης θα κάνει τον κύκλο της μέχρι να νιώσετε και πάλι καλά.

Δεν είναι εύκολο να ελέγξετε την κατάσταση, αλλά είναι ένα τίμημα που πρέπει να πληρώσετε αν θέλετε να σας εμφανιστούν καινούργιες ευκαιρίες ξανά. Ξυπνήστε από την εύθραυστη υπνοβασία σας και αντιμετωπίστε τον φόβο της αποδοχής. Θα χρειαστεί μεγάλη προσπάθεια, αλλά σας βεβαιώνω πως αξίζει.

Ο Julio Cortázar είπε πως «τίποτα δεν έχει χαθεί αν είστε γενναίοι αρκετά να ανακηρύξετε πως όλα έχουν χαθεί». Αν το σκεφτείτε, το να ξεπεράσεις οποιαδήποτε συναισθηματική απώλεια περιλαμβάνει το να έχεις το θάρρος να αντιμετωπίσεις την πραγματικότητα. Θα φτάσετε πιο κοντά στο φως αν έχετε τα κότσια να το βρείτε στην μέση του σκοταδιού.

Περάστε την διαδικασία πένθους πριν ξεκινήσετε μια νέα σχέση

Συχνά, δεν συνειδητοποιούμε πως η λέξη «πένθος» δεν συνδέεται μόνο με τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου. Σχετίζεται επίσης με το συναισθηματικό, διανοητικό και φυσικό σοκ ως αποτέλεσμα της απώλειας. Στην περίπτωση μιας ρομαντικής σχέσης, τα βήματα που κάνετε είναι τα ίδια με άλλες περιπτώσεις πένθους και το πόσο διαρκούν εξαρτάται από το άτομο.
  • Άρνηση: στον χωρισμό από μια σχέση, το άτομο που δεν ήθελε να χωρίσει θα αρνηθεί το ότι έχει χάσει τον σύντροφο του.
  • Οργή ή αδιαφορία: με τον καιρό, το άτομο θα ξεκινήσει να αναγνωρίζει τον χωρισμό αλλά ίσως δεν θα τον καταλάβει. Αυτό θα αυξήσει το αίσθημα της ενοχής, της δυσαρέσκειας κλπ.
  • Διαπραγμάτευση: ο χωρισμός έχει αναγνωρισθεί, αλλά το άτομο ίσως ακόμα σκέφτεται λύσεις ή τρόπους για να είναι πάλι μαζί με τον σύντροφο του.
  • Πόνος: σε αυτή την φάση πένθους, το άτομο δεν είναι ικανό να βρει μια λύση και έχει καταβληθεί από λύπη. Αν το αίσθημα της ταλαιπωρίας δεν μειωθεί σταδιακά το άτομο θα πρέπει να ζητήσει βοήθεια.
  • Αποδοχή: το άτομο έχει συνειδητοποιήσει πως δεν υπάρχει γυρισμός και πως πρέπει να ξεκινήσει να αγαπά τον εαυτό του πάλι. Έχει αποδεχθεί την ανάγκη να ξεχάσει την παλιά του σχέση και να φτιάξει καινούργιες αναμνήσεις μακριά από αυτή.
«Το να ξεχάσεις είναι να χτίσεις καινούργιες αναμνήσεις πάνω στις παλιές.» -Elvira Sastre
Δώστε στον εαυτό σας και στην αγάπη ακόμα μια ευκαιρία
Μετά την φάση αποδοχής του χωρισμού, θα είστε έτοιμοι να προσπαθήσετε καινούργια πράγματα ξανά. Αυτό το επίπονο ταξίδι θα σας διδάξει πώς να βρείτε τον εαυτό σας, να μάθετε από τα λάθη σας και πάνω από όλα να καταλάβετε τι σας κάνει χαρούμενους. Πρέπει πρώτα να αγαπάτε τον εαυτό σας για να αγαπήσετε και να αγαπηθείτε από κάποιον άλλον ξανά.

Σε αυτή την περίπτωση, θα δώσετε στον εαυτό σας μια ακόμα ευκαιρία και θα δώσετε και σε κάποιον άλλον την ευκαιρία να μείνει και να κάνει τον κόσμο σας ένα καλύτερο μέρος. Αξίζετε αυτή την περιποίηση και στοργή. Ίσως να κάνετε κάποια βήματα πίσω, βέβαια, αλλά δεν θα σας πονάει πλέον. Θα κοιτάτε το παρελθόν με έκπληξη, με το πρόσωπο ενός θαρραλέου πολεμιστή.
«Οι σπίθες πετούν μπροστά στα μάτια σας, Εκκωφαντικές καμπάνες ηχούν στα αυτιά σας Και τα αστέρια ξεκινούν να χορεύουν.» -Rosa Montero
Παρόλη την ταλαιπωρία που σας προκάλεσε η αγάπη, μην αφήσετε ένα τέτοιο όμορφο συναίσθημα να καταστραφεί από μια κακή εμπειρία. Έχουμε γεννηθεί για να αγαπάμε και παρόλο που δυστυχώς πονάει μερικές φορές, στην πραγματικότητα δεν σχετίζεται καθόλου με τον πόνο. Επιτρέψτε στον εαυτό σας να γνωρίσει την καλύτερη εκδοχή σας με ένα νέο σύντροφο. Αν είστε πραγματικά έτοιμοι, μην αφήσετε τον φόβο να σας σταματήσει. Αφήστε τον να φύγει, αφήστε το να μεγαλώσει και αν αποτύχει, προσπαθήστε ξανά.

Οι φρουροί του συστήματος

Η αποτίναξη τής παράδοσης ως απαραίτητη προϋπόθεση για την απελευθέρωση τού ανθρώπου
Πώς αντιδρούν οι ίδιοι οι δούλοι – δέσμιοι τού Συστήματος, που είναι και οι καλύτεροι φρουροί του
 
Η δημιουργία ενός φρουρού ξεκινά από νηπιακή ηλικία. Οι φρουροί δεν είναι κάποια σέχτα ή μια μικρή ομάδα μυημένων και εκλεκτών. Δεν έχει σημασία το φύλο. Άνδρας ή γυναίκα. Όλοι όσοι είναι μέλη των κοινωνιών, που έχει δημιουργήσει ο άνθρωπος, είναι φρουροί.

Το έδαφος είναι πρόσφορο, λόγω τής μιμητικής ικανότητας τού ανθρώπου, μα και τού φόβου του απέναντι στην απομόνωση τής διαφορετικότητας. Μεγαλώνει μαθαίνοντας να φοβάται το να είναι διαφορετικός. Πρέπει να είναι όμοιος! Αλλιώς…

Ψυχολογικός πόλεμος. Απειλή, η οποία αιωρείται χωρίς περιγραφή, είναι χειρότερη από την χειρότερη απειλή, η οποία λέγεται. Έτσι τού λένε. Με όλους τους τρόπους, σε όλους τους τόνους.

Από νήπιο ο άνθρωπος μαθαίνει από τον ίδιους του τους γεννήτορες να είναι πιστός θρησκευτικών ομάδων, ακόλουθος πολιτικών ομάδων, οπαδός ποδοσφαιρικών ομάδων, οιονεί ήρωας τής όποιας πατρίδας του και των, κατά καιρούς, συμμάχων αυτής. Υπερασπιστής λοιπόν, όλων αυτών πολλές φορές μέχρι θανάτου (τού δικού του, εννοείται). Και το μαθαίνει καλά.

Οι ίδιοι οι γεννήτορές του, που διατείνονται πως τον αγαπούν, ξοδεύουν ένα σωρό χρήματα για τη σίτισή του, για την εκπαίδευσή του, για τη διασκέδασή του, από την άλλη πλευρά το μαθαίνουν να μην εκτιμά καθόλου την, τόσο πολυέξοδη και «ακριβή» γι΄ αυτούς, ζωή του. Το προτρέπουν να την προσφέρει χωρίς ερωτήσεις στις ιδέες, που είναι και οι ίδιοι ακόλουθοι. Τον αγαπούν λοιπόν, υπό πολλούς όρους, κυρίως υπό τον εξής έναν: να γίνει ίδιος με αυτούς.

 Η εκπαίδευση λειτουργεί επικουρικά συναινώντας στο έργο των γεννητόρων. O κοινωνικός περίγυρος, επίσης. Και γίνεται ένα πιστό αντίγραφο ιδεών, απόψεων. Τις περισσότερες φορές, τουλάχιστον. Συχνά θέλει την επιβεβαίωση των ανθρώπων που αγαπά, ακόμη και μ΄ ένα χαμόγελο. Κάνει ο,τιδήποτε γι΄ αυτό το χαμόγελο, αυτή την άτυπη επιβεβαίωση αποδοχής. Δέχεται τις απόψεις των άλλων. Τις κάνει δικές του. Αρκεί να τού επιβεβαιώσουν, πως το κατάλαβε καλά. Μεγαλώνοντας ένα παιδί, αρχίζει δειλά-δειλά να σκέφτεται μόνο του. Διαβάζει, διαφωνεί με τους υπόλοιπους, έχει άλλες ιδέες πιο φρέσκες πιο ανατρεπτικές ή απλώς διαφορετικές. Αυτή η φυσική ροπή τού ανθρώπου καταπνίγεται αμέσως και επαναληπτικά. Από όλους. Γονείς, δασκάλους, φίλους… οπότε το αποτέλεσμα στην ενήλικη πλέον ζωή του είναι αυτό, που «καμαρώνουμε» όλοι. Η ομοιογένεια.

Όταν λέμε, πως ένα παιδί είναι καλό, εννοούμε κατ΄ ουσίαν πως είναι υπάκουο. Μπράβο λοιπόν! Κατασκευάστηκε άλλος ένας υπάκουος πολίτης. Το παιδί μας. Κατ΄ εικόνα και ομοίωση με εμάς, που είμαστε κατ΄ εικόνα και ομοίωση με τους γεννήτορές μας και πάει (κ)λέ(αι)γοντας, διότι όπως υπακούει σε εμάς, έτσι θα υπακούσει και σε όλους τους «αρχηγούς» του, που εμείς το πείσαμε πως έχει.

Η παράδοση (εθνική, θρησκευτική, οικογενειακή κ.λπ.) αποτελεί μια από τις χειρότερες μορφές καταπίεσης, αλλοτρίωσης και χειραγώγησης τού ανθρώπου.

Η εφηβεία είναι μια υγιέστατη ηλικία, κατά την οποία ο νέος άνθρωπος αμφισβητεί τα διδαχθέντα. Επαναστατεί. Αναρωτιέται. Ολοκληρώνεται ως άνθρωπος επιθυμώντας να εδραιώσει τις δικές του απόψεις και φιλοσοφίες και με αυτές να πορευθεί στη ζωή του. Εν τέλει «τού περνάει», συμμορφώνεται.

Ασφαλώς και υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις. Λίγες βέβαια, δεδομένου, ότι ο άνθρωπος βάλλεται από όλες τις κατευθύνσεις και είναι θύμα γενικής πλύσης εγκεφάλου καταστέλλοντας τη διαφορετικότητα στις απόψεις και τις ιδέες του για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, που στο τέλος κάνει κτήμα του τις απόψεις και τις ιδέες τού περίγυρού του.

Πόσο δύσκολο είναι για εκείνον, να γυρίσει πάλι στα νεανικά του χρόνια και να αρχίσει πάλι να αμφισβητεί τις διδαχθείσες ιδέες ψάχνοντας να βρει σωστότερες ή έστω διαφορετικές. Πολύ δύσκολο. Είναι τόσο δυνατή η επανάληψη τής διδασκαλίας. Όλοι τις γνωρίζουν και συμφωνούν, πως οι «αλήθειες» είναι αυτές, που όλοι λένε. Ούτε καν θυμάται ποιες ήταν οι ιδέες του λίγα χρόνια πριν, όταν επαναστατούσε γι΄ αυτές. Κανείς δεν τού τις έχει επαναλάβει, για να τις θυμάται.

Παραδείγματος χάριν θυμάται πάρα πολύ καλά τί του έμαθαν πως είχε συμβεί (είτε είναι αληθινό είτε όχι) στην ιστορία τής χώρας που ζει, 1.000 ή 2.000 χρόνια πριν, αλλά τού είναι αδύνατον να θυμηθεί τί σκεπτόταν 10, 20 ή 30 χρόνια πριν.

Λίγες λοιπόν είναι οι εξαιρέσεις. Και μάλιστα, οι άνθρωποι που αποφασίζουν να εξαιρέσουν εαυτόν από την ομάδα των φρουρών τού Συστήματος και να αρχίσουν να σκέπτονται μόνοι τους, γίνονται αμέσως στόχος των υπολοίπων, οι οποίοι με την σειρά τους έχουν υποστεί παρόμοια πλύση εγκεφάλου και έχουν απόλυτα εναρμονιστεί με τους υπολοίπους τής αγέλης.

Ποιος λοιπόν μπορεί να αναχαιτίσει καλύτερα ένα maverick, ένα μοσχάρι δηλαδή, που ξέφυγε από την αγέλη; (αμερικάνικος όρος).

Μονάχα η ίδια η αγέλη!

Αλλά μέχρι να φτάσουμε εκεί ας ξεκινήσουμε από την γέννηση τού εμπόλεμου τρόπον τινά, ταξιδιού ενός ανθρώπου, που, ως ενήλικας πλέον και κύριος τού εαυτού του, αποφασίζει να ψάξει για ο,τιδήποτε πέρα από τα περιορισμένα ιδεολογήματα τού συνόλου.

Εννοείται, πως το πλέον δύσκολο είναι να καταπνίξει τον ίδιο του το φόβο θέτοντας εαυτόν εκτός αγέλης. «Μήπως κάνω λάθος;» ή «τι ψάχνω να βρω;» ή «μήπως είναι κακό αυτό που κάνω;». Μόλις νικήσει λοιπόν τον φόβο του, παρουσιάζεται σχεδόν αμέσως ο επόμενος εχθρός του: ο «κατασκευασμένος» εαυτός του! Εδώ η μάχη είναι απίστευτα άγρια, αφού από την μία πλευρά είναι η πρώτη που δίνει, και από την άλλη, οι δύο αντίπαλοι βρίσκονται μέσα το ίδιο κεφάλι. Η μάχη αυτή μπορεί να διαρκέσει από μερικές ημέρες έως αρκετούς μήνες… ή μήπως χρόνια; Καθημερινές αψιμαχίες, πισωγυρίσματα, αναστολές… «ποιος από τους δύο αντιπάλους κάνει λάθος και ποιος όχι;». Στην καλύτερη περίπτωση αυτή η κατάσταση περνά και αρχίζει η κανονική έρευνα: «Ποιο απ΄ όσα γνωρίζω είναι ψέμα; Ποιο είναι λάθος; Όλα; Ποιος μού είπε πρώτος ψέματα; Για ποιο λόγο;» Ίσως και να θυμώνει, επειδή τον είχαν δεμένο σε ακατανόητα, βάσει λογικής, δεσμά και ψάχνει να βρει τους λόγους. «Κατά ποιο τρόπο είμαι χρήσιμος ως δεμένος; Σε ποιους; Σε όλους;» Περνούν χρόνια.

Μετά από χρόνια αναζήτησης φτάνει στις νέες του απόψεις. Τότε αρχίζει και κοιτάζει γύρω του. Τους οικείους του. Αυτούς που αγαπά ή που έμαθε να αγαπά και νομίζει πως τον αγαπούν δίχως όρους. Αρχίζει να τους λέει με χαρά, για αυτά που έχει ανακαλύψει γνωρίζοντας, πως υπάρχουν πολύ περισσότερα να βρει, αφού είναι ακόμη στην αρχή της αναζήτησής του, μα και ακόμη περισσότερα από αυτά, που τους έμαθαν να γνωρίζουν.

Η μεγαλύτερη μάχη, που μπορεί να δώσει ένας άνθρωπος στη ζωή του είναι η μάχη με τον ίδιο του τον εαυτό. Η μεγαλύτερη νίκη, είναι η νίκη επί τού εαυτού του, ενώ η μεγαλύτερη και χειρότερη ήττα, είναι η ήττα από τον ίδιο του τον εαυτό. «Το νικάν αυτόν εαυτόν πασών νικών πρώτη τε και αρίστη, το δε ηττάσθαι αυτόν υφ’ εαυτού πάντων αίσχιστόν τε άμα και κάκιστον», Πλάτων, «Νόμοι», Α΄ 626e.

Έδωσε μία μάχη με τον εαυτό του και νίκησε. Έδωσε άλλη μία μάχη με τις επιτηδευμένα λανθασμένες γνώσεις, που τον είχαν γεμίσει και νίκησε. Απέκτησε με κόπο, κόστος και μεγάλη προσπάθεια την αλήθεια του, ανακαλύπτει κάθε ημέρα που περνά καινούριες και είναι έτοιμος να μοιραστεί χαρούμενος όλη αυτήν την πνευματική κινητικότητα με αυτούς που αγαπά περιμένοντας -ίσως- άλλη μία επιβράβευση, άλλο ένα χαμόγελο.

Λάθος! Διότι εκεί ακριβώς βλέπει, πως πρέπει να δώσει κι άλλη μάχη. Μόνο, που δεν είναι προετοιμασμένος για πόλεμο αυτή την φορά και βρίσκεται μπροστά στην μεγαλύτερη έκπληξη: έχει απέναντί του αληθινούς αντιπάλους κι όχι τον εαυτό του. Δεν πιστεύει στα μάτια του: Θεωρείται εχθρός! Μαθαίνει λοιπόν, την μεγαλύτερη αλήθεια: Ποιος είπε, πως αυτοί που ένιωθε πιο κοντά του είναι διατεθειμένοι να παραμείνουν κοντά του, αφού δεν τους μοιάζει πια; Προσπαθούν να τον γυρίσουν πίσω, στην ομάδα τους. Με το καλό, με το άγριο ή με την ειρωνεία.

Νωρίτερα είπαμε, πως το νήπιο αγαπιέται υπό όρους. Ήλθε η ώρα να βρεθεί αντιμέτωπος με αυτούς τους όρους για πρώτη φορά στη ζωή του. Δύσκολο το μάθημα, που πρέπει να πάρει κανείς. Όμως, αφού έμαθε πλέον να διαχειρίζεται δύσκολες καταστάσεις, θα δώσει το κρεσέντο των μαχών του σε αυτήν εδώ την τελευταία. Αν νικήσει και σε ετούτη, γιατί το συναισθηματικό δέσιμο και η συνήθεια μεταξύ των ανθρώπων είναι μία ακόμη τροχοπέδη, τότε ο δρόμος για τις αναζητήσεις, που δεν τις φοβάται πια, επειδή δεν τις θεωρεί δικές του, είναι ανοιχτός. Είναι έτοιμος να νιώσει κάτι πρωτόγνωρο: Την αληθινή ευτυχία τού πορεύεσθαι με την καλύτερη δυνατή συντροφιά: τον εαυτό του. Αν καταφέρει να συναντήσει συνοδοιπόρο σε αυτήν την πορεία, ακόμη καλύτερα.

Ένα σωρό φληναφήματα κυκλοφορούν σχετικά με την αλληγορία τού Σπηλαίου τού Πλάτωνα από θεωρητικούς τού εγχώριου ή/και διεθνούς Εξουσιασμού. Χριστιανοί απολογητές έφτασαν να υποστηρίζουν μάλιστα, ότι το φως, που αντικρύζουν αυτοί, που βγήκαν έξω από τη σπηλιά, είναι η λάμψη τού Γιαχβέ! (sic)

Τα δεσμά, που κρατούν δεμένους τους ανθρώπους από τη γέννησή τους είναι η παράδοση, η ηθική, οι νόμοι τής κοινωνίας, στην οποία γεννήθηκαν. Την αποτίναξη των δεσμών τους αυτών -απαραίτητη προϋπόθεση για την ελευθερία τους- δεν τολμούν να την κάνουν οι περισσότεροι άνθρωποι, οι οποίοι προτιμούν να παραμένουν δέσμιοι κι επί πλέον αντιδρούν σε αυτούς, που την τολμούν.

Ο Πλάτων στην Πολιτεία του, το είχε περιγράψει όμορφα: Σε κάποια σπηλιά γεννιούνται άνθρωποι και μεγαλώνοντας μαθαίνουν να ζουν εκεί, δεμένοι ο ένας με τον άλλον στο ημίφως μη έχοντας τη δυνατότητα να κοιτάξουν προς το άνοιγμα τής σπηλιάς, προς το φως, απ΄ όπου περνούν άλλοι άνθρωποι, ίδιοι με αυτούς, που ζουν στο φως τού ήλιου.

Έχουν την δυνατότητα να κοιτάξουν μόνο τις σκιές που σχηματίζονται στον τοίχο και να ακούσουν τους αντίλαλους από τους έξω ήχους. Κάποιος περνά μόνος του, άλλος κρατώντας κάτι, άλλοι σε παρέες μιλώντας κ.λπ.. Οι σκιές τους μέσα στην σπηλιά σχηματίζουν τερατουργήματα, τα οποία κινούνται στον τοίχο τής σπηλιάς.

Οι άνθρωποι τής σπηλιάς μόνον αυτές τις σκιές γνωρίζουν. Καταβάλλοντας μεγάλη προσπάθεια, σωματική και ψυχολογική, μερικά μέλη τής δεμένης ομάδας, κόβουν τα δεσμά τους και αποφασίζουν να βγουν έξω από την σπηλιά. Ας προσπαθήσουμε να φανταστούμε την εσωτερική τους πάλη, την αγωνία τους, τον τρόμο τους, που αποφάσισαν να βγουν έξω και να αντιμετωπίσουν τις σκιές. Αντικρίζουν για πρώτη φορά τον εκτυφλωτικό ήλιο, που όμως τους ζεσταίνει. Συνηθίζουν τα μάτια τους στο φως αυτό κι αρχίζουν να διακρίνουν άλλους ανθρώπους. Οι σκιές μετατρέπονται σε ανθρώπους με σκιές, σαν τους ίδιους.

Γυρίζουν πίσω να πουν στους υπόλοιπους, πως δεν έχουν τίποτε να φοβούνται, πρέπει κι εκείνοι να σπάσουν τα δεσμά τους και να βγουν έξω. Ποιά είναι η αντίδραση των δεμένων; Στην αρχή τους λοιδορούν, ενώ όταν οι άλλοι συνεχίζουν να επιμένουν, τους απειλούν την ίδια τους την ζωή.

Οι ίδιοι οι δεμένοι είναι οι φρουροί τού Συστήματος.

Καλό ταξίδι…

Η δύναμη του να λέμε “έναν καλό λόγο”, χωρίς λόγο

Όταν «λέω καλά λόγια» στους άλλους, το μυαλό μου γεννά φωτεινές σκέψεις και η καρδιά μου καλλιεργεί ζεστά συναισθήματα.

Έτσι ο πρώτος που ωφελείται είμαι εγώ!

Μου είναι αδύνατον να υπολογίσω τις επιπτώσεις που έχει αυτή η πρακτική στους άλλους· αλλά ακόμα κι αν αποδεικνυόταν ότι δεν έχει κάποιο όφελος για αυτούς (κάτι που διαψεύδεται από πολλές μελέτες – για παράδειγμα, σε σχέση με τη δύναμη της προσευχής από απόσταση), το αποτέλεσμα που έχει πάνω μου είναι πολύ πειστικό και αρκεί από μόνο του για να με παρακινήσει να συνεχίσω.

Σας καλώ λοιπόν να κάνετε σκόπιμα μια δοκιμή. Βγείτε από το σπίτι σας και κάντε μια βόλτα για δέκα λεπτά, με μοναδικό σκοπό να απευθύνετε σιωπηρά τα καλά σας λόγια σε κάθε άτομο που συναντάτε. Δοκιμάστε το και δείτε πώς θα αισθάνεστε όταν γυρίσετε. Μην πιστεύετε ούτε τον Pierre ούτε εμένα: αξιοποιήστε εσείς οι ίδιοι αυτό το εργαλείο και ελέγξτε την αποτελεσματικότητά του!
Μήπως θέλετε όμως και κάτι πιο τολμηρό, πιο προκλητικό;

Μπορείτε να εφαρμόσετε την απλή τέχνη του καλού λόγου για μία εβδομάδα, από το πρωί ως το βράδυ, σε όποιο περιβάλλον βρίσκεστε και με όποιους ανθρώπους είναι γύρω σας.

Μην το πείτε σε κανέναν. Θα είναι το μυστικό σας, η κρυφή εξάσκησή σας. Αγοράζοντας το ψωμί σας το πρωί, πείτε έναν καλό λόγο στο φούρναρη. Στο λεωφορείο ή στο μετρό, σκεφτείτε κάτι καλό για τους γύρω σας. Στη δουλειά, στο τηλέφωνο, σε όλες τις συναλλαγές, πείτε έναν καλό λόγο στα άτομα με τα οποία έρχεστε σε επαφή. Στο σπίτι, εμποτίστε τη ματιά και τις χειρονομίες σας προς τα αγαπημένα σας πρόσωπα με πολλά καλά λόγια!

Στη συνέχεια κάντε τον απολογισμό. Τι άλλαξε μέσα σας, στη ζωή σας και στο περιβάλλον σας;

Καλός λόγος είναι το αντίθετο της κατάρας. Στην κοινωνία μας, όπου είναι τόσο συνηθισμένο να κάνουμε κουτσομπολιά, να ασχολούμαστε με φήμες, να κακολογούμε, ακόμα και να συκοφαντούμε – τόσο συνηθισμένο που, για να πούμε την αλήθεια, δεν μας εκπλήσσει πλέον το δηλητήριο που υπάρχει στις σχέσεις μας -, μπορούμε να προτάξουμε ένα αντίδοτο ενάντια σε όλες αυτές τις κατάρες πολλαπλασιάζοντας τα καλά λόγια σιωπηρά, με τον τρόπο που μας ταιριάζει.

Ο καλός λόγος μοιάζει με την επανάληψη ενός μάντρα, όπως αυτά που η διάδοση των ανατολικών θρησκειών έκαναν πολύ δημοφιλή.

Πράγματι, η επανάληψη ενός μάντρα, εκατοντάδες ή χιλιάδες φορές τη μέρα, είναι ένας τρόπος για να δώσουμε τροφή στη σκέψη και στην καρδιά μας, να τις χρησιμοποιούμε για το καλό, να τις κάνουμε να υπηρετούν κάτι θετικό, αντί να τους επιτρέπουμε να αναμασούν οποιεσδήποτε σκέψεις και οποιαδήποτε συναισθήματα.

Γιατί λοιπόν να μην ασκήσετε την τέχνη του καλού λόγου για λίγο;

Στοιχηματίζω ότι θα εκπλαγείτε από τις αλλαγές που ένα τόσο απλό εργαλείο μπορεί να επιφέρει στη ζωή και στις σχέσεις σας!

Η ορθή επιχειρηματική δεοντολογία αποφέρει πολλά οφέλη

Γίνομαι ηθικά άμεμπτο άτομο δεν σημαίνει ότι καλλιεργώ απλώς αυτή την εικόνα. Το να προσπαθείτε να κάνετε εντύπωση χωρίς πρώτα να έχετε βάλει γερά θεμέλια που βασίζονται σε αρχές είναι σαν να αντιμετωπίζετε απλώς τα συμπτώματα αντί να φροντίζετε να είστε υγιείς γενικότερα.

Η συμπεριφορά που ακολουθεί κάποιες αρχές βασίζεται στο πώς αισθάνεστε για τον εαυτό σας. Ένα ηθικό άτομο έχει μια εσωτερική φωνή που λέει: «Δεν είμαι από τους ανθρώπους που κάνουν τέτοια». Οι παθιασμένες αρχές παραείναι απειλητικές για να τις μοιραστούμε ανοιχτά μέχρι να αισθανθούμε άνετα με τηv ταυτότητα μας. Δεν μπορείτε να περιμένετε να σας αποδεχθούν οι άλλοι ως πρότυπο αρχών μέχρι να αποδεχθείτε εσείς τον εαυτό σας.

Οι αποκλίσεις μεταξύ των όσων λέτε και των εσωτερικών σας πεποιθήσεων αποκαλύπτονται με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Αν δεν έχετε σταθερή αυτοεικόνα, «Δεν θα μπορείτε να ξεγελάτε για πάντα τους άλλους». Γιατί προσπαθείτε;

Οι αρχές μπορούν να καλλιεργηθούν με πολλούς τρόπους. Ένα εργαλείο για να αναζωογονήσετε την ηθική σας αυτοεκτίμηση είναι να εξετάσετε τα παλιά σας επιτεύγματα. Να είστε συγκεκριμένοι. Σκεφτείτε τρία προσωπικά και τρία επαγγελματικά επιτεύγματα για τα οποία αισθάνεστε πραγματικά υπερήφανοι. Υπό το φως αυτών των επιτευγμάτων, τι γνωρίσματα, χαρακτηριστικά και τι πλεονεκτήματα έχετε; Τι αποκαλύπτουν για το άτομό σας; Δεν πρόκειται απλώς για καυχησιολογίες. Με το να νιώσετε περήφανοι τώρα για αυτά που έχετε κάνει μπορεί να αποτρέψετε πράξεις που κάποια μέρα ίσως σας προκαλέσουν ντροπή.

Η Έλινορ Ρούσβελτ είπε: «Κανείς δεν μπορεί να σας κάνει να αισθανθείτε κατώτεροι χωρίς την άδειά σας». Πολλοί από μας, ακόμα και οι πιο επιτυχημένοι οικονομικά, κουβαλάμε μέσα μας σωρεία αρνητικών μηνυμάτων για τον εαυτό μας. Μπορεί να ξεκίνησαν από τους γονείς, τους δασκάλους, τα αφεντικά, τους συναδέλφους ή ακόμα και από τη φαντασία μας. Αλλά έχουμε πάντοτε την ικανότητα να αναδιατυπώσουμε αυτά τα μηνύματα και να κάνουμε τις θετικές πεποιθήσεις τη συνειδητή μας επιλογή.

ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΚΕΡΔΟΣ

Η δεοντολογία δεν είναι απλώς ζήτημα ηθικότητας, αλλά έχει επίσης άμεσο αντίκτυπο στα κέρδη και στις ζημίες. Μπορεί κάποιος να φανταστεί μεγαλύτερες οικονομικές καταστροφές από αυτές που συνέβησαν στην Εnrοn ή την WorldCom; Χάθηκαν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια και υπέστησαν τη ζημία όχι μόνο οι ένοχοι, αλλά οι επενδυτές και οι πρώην υπάλληλοι.

Αν θεωρείτε ότι δεν προκύπτουν ποτέ δεοντολογικά προβλήματα στην επιχείρησή σας, ίσως έχετε δίκιο. Αλλά ίσως και να σφάλλετε. Σε πρόσφατη μελέτη το 43 τοις εκατό των συμμετεχόντων δήλωσαν ότι οι προϊστάμενοί τους δεν θέτουν καλά παραδείγματα ηθικής ακεραιότητας. Το ίδιο ποσοστό θεωρούσε ότι υφίστατο πιέσεις να παραβιάσει τον δεοντολογικό κώδικα της εταιρείας. Με άλλα λόγια, τέσσερις στους πέντε ερωτηθέντες πίστευαν ότι θα μπορούσε να ξεσπάσει σκάνδαλο στην εταιρεία τους. Μπορεί να μη γινόταν πρωτοσέλιδο, αλλά θα επρόκειτο για πραγματική τραγωδία.

Η ορθή επιχειρηματική δεοντολογία αποφέρει πολύ περισσότερα οφέλη από την απλή αποφυγή νομικών καταστροφών. Οι υπάλληλοι που θεωρούν ότι η εταιρεία τους έχει συνείδηση παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης από τη δουλειά τους και αισθάνονται ότι τους εκτιμούν περισσότερο ως εργαζόμενους. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι προσπάθειες καθιέρωσης ορθής επιχειρηματικής δεοντολογίας χαίρουν της αποδοχής του εργατικού δυναμικού. Και ο καλύτερος τρόπος για να καθιερώσουν οι μάνατζερ αυτή τη δεοντολογία είναι να δώσουν οι ίδιοι το παράδειγμα.

Να πώς βρίσκει εφαρμογή κάτι τέτοιο στον πραγματικό κόσμο. Το 1991, ένα σκάνδαλο με στημένες δημοπρασίες έφερε τη Salomon Brothers, μία από τις κορυφαίες χρηματιστηριακές εταιρείες, στο χείλος της χρεοκοπίας. Η εταιρεία προσέλαβε ως προσωρινό CΕΟ της τον Γουόρεν Μπάφετ, τον δισεκατομμυριούχο επενδυτή. Ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε ο Μπάφετ ήταν να γράψει μια επιστολή σε όλους τους μάνατζερ της εταιρείας. Στην επιστολή έδωσε τον τηλεφωνικό αριθμό του σπιτιού του και παρότρυνε όποιον έβλεπε οποιαδήποτε αντιδεοντολογική συμπεριφορά να του τηλεφωνήσει. Και πράγματι του τηλεφώνησαν. Σύντομα καταστρώθηκε ένα συλλογικό σχέδιο για την αποκατάσταση της φήμης της Salomon.

ΠΟΙΟ ΔΡΟΜΟ ΘΑ ΕΠΙΛΕΞΕΤΕ;

Σκεφθείτε τη δική σας συμπεριφορά. Μη διστάσετε να συγχαρείτε τον εαυτό σας για τα πράγματα που κάνετε ήδη σωστά να ανανεώσετε τη δέσμευσή σας ώστε να συνεχίσετε να τα κάνετε. Ταυτόχρονα επισημάνετε τα πράγματα στα οποία πρέπει να δουλέψετε… τους τομείς όπου έχετε τις μεγαλύτερες ευκαιρίες να βελτιωθείτε ηθικά.. Μόλις τους εντοπίσετε, αρχίστε να τους διορθώνετε.

Να προσέχετε τα τέσσερα πιο συνηθισμένα εμπόδια της ηθικής συμπεριφοράς:

Πρώτον, απληστiα – η παρόρμηση να αποκτήσετε ισχύ, γόητρο ή υλικά οφέλη μόνο για τον εαυτό σας.
Δεύτερον, ταχύτητα – η τάση να «κόψετε δρόμο» προσπαθώντας να ανταποκριθείτε στους ξέφρενους ρυθμούς του σύγχρονου επιχειρηματικού κόσμου.
Τρίτον, οκνηρία – όταν ακολουθείτε τον δρόμο της λιγότερης αντίστασης και προσπάθειας.
Τέταρτον και πιο επικίνδυνο, έλλειψη διαύγειας – να δράτε ή να αντιδράτε χωρίς να σκέφτεστε.

Αυτοί είναι οι βασικοί παράγοντες που οδηγούν στην ανήθικη συμπεριφορά. Πρόκειται για πειρασμούς που πρέπει να αναγνωρίσετε και να ξεπεράσετε.

A. Schopenhauer: πώς να ζούμε;

ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡ: Από τη βούληση για ζωή στη μη βούληση

§1

Ο Σοπενχάουερ ανήκει στην κατηγορία εκείνων των φιλοσόφων, που η φωνή τους ακούγεται κυρίως μετά θάνατον. Βασικά γνωρίσματα της βιο-φιλοσοφικής του πορείας είναι, κατ’ αρχήν, το γεγονός ότι δεν διατηρούσε καλές σχέσεις με τον ακαδημαϊκό κόσμο, πράγμα που καθυστέρησε τη διάδοση της σκέψης του. Κατά δεύτερον, η καλλιέργεια μιας καινοτόμας και ελεύθερης σκέψης, η οποία του χάρισε τη μεταθανάτια φήμη. Τρίτον, η προσπάθεια να σκεφτεί τον κόσμο ως μια δική του παράσταση, δηλαδή ως παράσταση του βουλητικού και γνωρίζοντος υποκειμένου. Ό,τι γνωρίζουμε σχετικά με τον κόσμο, έλεγε, αποτυπώνεται ως ένα φαινόμενο, ως μια ψευδαίσθηση. Οποιαδήποτε γνώση για τον κόσμο συνιστά ένα νοητικό οικοδόμημα του γνωρίζοντος υποκειμένου, κυριολεκτικά μια απεικόνιση. Στο έργο του, ο κόσμος ως βούληση και ως παράσταση, η γνώση προσδιορίζεται ως ένας σχηματισμός παραστάσεων του νου. Έτσι κάθε είδους γνώση συνδέεται με ένα υποκείμενο και με ένα αντικείμενο γνώσης. Τα αντικείμενα, απ’ αυτή την άποψη, δεν είναι ανεξάρτητα από την αντίληψη που έχουμε για αυτά και από την όλη ψυχολογία μας.

§2

Ο κόσμος στο σύνολό του είναι παράσταση: ό,τι υπάρχει υπό την έννοια του κόσμου, ολόκληρη η πραγματικότητα, προϋποθέτει την ύπαρξη του υποκειμένου και σχετίζεται άμεσα με τη γνώση που διαθέτει το άτομο. Ολόκληρη έτσι η πραγματικότητα είναι μια νοητική παράσταση, μια διαισθητική εικόνα που έχει αυτό για τα πράγματα. Η εικόνα τούτη δεν απηχεί κάποια αντικειμενική εικόνα της πραγματικότητας παρά μια άκρως υποκειμενική, φαινομενική, απατηλή αναπαράσταση. Από την άποψη αυτή, η εν λόγω παράσταση αντανακλά, υποδηλώνει τον εξωτερικό κόσμο, αλλά δεν είναι σε θέση να αποκαλύψει, να φωτίσει τη βαθύτερη ουσία του, ολόκληρη την αλήθεια του, τις ακατάληπτες όψεις του. Το ερώτημα, ως εκ τούτου, που γεννιέται τώρα είναι: τελικά δεν μπορεί τίποτα να γνωρίσει πλήρως και αντικειμενικά ο άνθρωπος; Ο Σοπενχάουερ απαντά: τίποτα εκτός από το σώμα του. Το να διαθέτει το ανθρώπινο άτομο, ως μόνη αντικειμενική, νοητική γνώση, τη γνώση του σώματός του, τη σωματική του ουσία και υπόσταση, σημαίνει ότι το ατομικό του Εγώ δομείται πάνω στη βούληση για ζωή.

§3

Το σώμα, λοιπόν, που προσδιορίζεται με βάση τη δυναμική της βούλησης για ζωή είναι μια ζωική ορμή. Στη συνάφεια τούτη η βούληση για ζωή έχει για δική της οδό αυτή την ορμή, πράγμα που σημαίνει ότι πάντοτε παραμένει ανικανοποίητη, άρα διέπεται από την αίσθηση της πείνας, της στέρησης και από την αχαλίνωτη τάση να τροφοδοτεί τον εαυτό της με καθετί που μπορεί να γεννά νέες επιθυμίες. Για τον άνθρωπο αυτό συνεπάγεται πηγή πόνου και δυστυχίας, γιατί αυτός, ως τέτοια βούληση, δεν γνωρίζει γιατί θέλει να υπάρχει ή να μην υπάρχει παρά μόνο πως θα εναλλάσσει την πλήξη του, τη μονοτονία του, την αποχαύνωσή του με την πραγμάτωση όλο νέων επιθυμιών του και κατ’ επέκταση με την επίτευξη απατηλών στόχων. Ωστόσο, αυτό το παιχνίδι της ζωής από την επιθυμία στην απόλαυση και από εδώ στη νέα επιθυμία συνιστά μια από τις κύριες μορφές της ευτυχίας του ανθρώπου, γιατί τον απαλλάσσει από την αδράνεια των κενών επιθυμιών και τον ωθεί να σχεδιάζει, κατά τη φορά του συγκεκριμένου παιχνιδιού, τις επιθυμίες του και να οργανώνει έτσι την όλη του προσπάθεια, ώστε να κρύβει τον βαθύτερο πόνο της ζωή, χωρίς βέβαια να μπορεί να τον αποβάλει ή να τον ελαχιστοποιήσει.

§4

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, η βούληση για ζωή εξουσιάζει τόσο οδυνηρά την ύπαρξή μας, ώστε να γεμίζει τη ζωή μας με πόνο. Την ίδια στιγμή, οι προαναφερθείσες μορφές ευτυχίας ικανοποιούν το φαίνεσθαι της ζωής αλλά δεν λυτρώνουν την ύπαρξη. Τι μέλλει γενέσθαι; Ο φιλόσοφος απαντά: μπορούμε να καταπολεμήσουμε τη βούληση για ζωή με το να καλλιεργούμε τη μη-βούληση. Πώς κατανοεί την άσκηση της τελευταίας τούτης; Ως σιωπή, ως φυγή –τουλάχιστον προσωρινή– από την πραγματικότητα μέσω κυρίως της τέχνης, ως μια μυστικιστική έκσταση χωρίς τη μεσολάβηση του θεού. Προτείνει μια πορεία άρνησης της ζωής, με το νόημα της εκρίζωσης από μέσα μας της όποιας άρρωστης επιθυμίας. Έτσι υπερβαίνουμε τον κλειστό ορίζοντα των σχεδιασμένων κινήσεων ή ενεργειών και φτάνουμε σε μια κατάσταση ειρήνης, γαλήνης της ψυχής, αποδέσμευσης από τη μετεώριση ανάμεσα στην επιθυμία και το φόβο, στη χαρά και τον πόνο, στην ικανοποίηση και στο ανικανοποίητο.

ΠΛΑΤΩΝ: Ἴων (532b-533c)

ΙΩΝ. Τί οὖν ποτε τὸ αἴτιον, ὦ Σώκρατες, ὅτι ἐγώ, ὅταν μέν τις περὶ ἄλλου του ποιητοῦ διαλέγηται, οὔτε προσέχω [532c] τὸν νοῦν ἀδυνατῶ τε καὶ ὁτιοῦν συμβαλέσθαι λόγου ἄξιον, ἀλλ᾽ ἀτεχνῶς νυστάζω, ἐπειδὰν δέ τις περὶ Ὁμήρου μνησθῇ, εὐθύς τε ἐγρήγορα καὶ προσέχω τὸν νοῦν καὶ εὐπορῶ ὅτι λέγω;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Οὐ χαλεπὸν τοῦτό γε εἰκάσαι, ὦ ἑταῖρε, ἀλλὰ παντὶ δῆλον ὅτι τέχνῃ καὶ ἐπιστήμῃ περὶ Ὁμήρου λέγειν ἀδύνατος εἶ· εἰ γὰρ τέχνῃ οἷός τε ἦσθα, καὶ περὶ τῶν ἄλλων ποιητῶν ἁπάντων λέγειν οἷός τ᾽ ἂν ἦσθα· ποιητικὴ γάρ πού ἐστιν τὸ ὅλον. ἢ οὔ;
ΙΩΝ. Ναί.
[532d] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Οὐκοῦν ἐπειδὰν λάβῃ τις καὶ ἄλλην τέχνην ἡντινοῦν ὅλην, ὁ αὐτὸς τρόπος τῆς σκέψεως ἔσται περὶ ἁπασῶν τῶν τεχνῶν; πῶς τοῦτο λέγω, δέῃ τί μου ἀκοῦσαι, ὦ Ἴων;
ΙΩΝ. Ναὶ μὰ τὸν Δία, ὦ Σώκρατες, ἔγωγε· χαίρω γὰρ ἀκούων ὑμῶν τῶν σοφῶν.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Βουλοίμην ἄν σε ἀληθῆ λέγειν, ὦ Ἴων· ἀλλὰ σοφοὶ μέν πού ἐστε ὑμεῖς οἱ ῥαψῳδοὶ καὶ ὑποκριταὶ καὶ ὧν ὑμεῖς ᾄδετε τὰ ποιήματα, ἐγὼ δὲ οὐδὲν ἄλλο ἢ τἀληθῆ λέγω, [532e] οἷον εἰκὸς ἰδιώτην ἄνθρωπον. ἐπεὶ καὶ περὶ τούτου οὗ νῦν ἠρόμην σε, θέασαι ὡς φαῦλον καὶ ἰδιωτικόν ἐστι καὶ παντὸς ἀνδρὸς γνῶναι ὃ ἔλεγον, τὴν αὐτὴν εἶναι σκέψιν, ἐπειδάν τις ὅλην τέχνην λάβῃ. λάβωμεν γὰρ τῷ λόγῳ· γραφικὴ γάρ τίς ἐστι τέχνη τὸ ὅλον;
ΙΩΝ. Ναί.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Οὐκοῦν καὶ γραφῆς πολλοὶ καὶ εἰσὶ καὶ γεγόνασιν ἀγαθοὶ καὶ φαῦλοι;
ΙΩΝ. Πάνυ γε.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ἤδη οὖν τινα εἶδες ὅστις περὶ μὲν Πολυγνώτου τοῦ Ἀγλαοφῶντος δεινός ἐστιν ἀποφαίνειν ἃ εὖ τε γράφει καὶ ἃ μή, περὶ δὲ τῶν ἄλλων γραφέων [533a] ἀδύνατος; καὶ ἐπειδὰν μέν τις τὰ τῶν ἄλλων ζωγράφων ἔργα ἐπιδεικνύῃ, νυστάζει τε καὶ ἀπορεῖ καὶ οὐκ ἔχει ὅτι συμβάληται, ἐπειδὰν δὲ περὶ Πολυγνώτου ἢ ἄλλου ὅτου βούλει τῶν γραφέων ἑνὸς μόνου δέῃ ἀποφήνασθαι γνώμην, ἐγρήγορέν τε καὶ προσέχει τὸν νοῦν καὶ εὐπορεῖ ὅτι εἴπῃ;
ΙΩΝ. Οὐ μὰ τὸν Δία, οὐ δῆτα.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Τί δέ; ἐν ἀνδριαντοποιίᾳ ἤδη τιν᾽ εἶδες ὅστις περὶ μὲν Δαιδάλου τοῦ Μητίονος [533b] ἢ Ἐπειοῦ τοῦ Πανοπέως ἢ Θεοδώρου τοῦ Σαμίου ἢ ἄλλου τινὸς ἀνδριαντοποιοῦ ἑνὸς πέρι δεινός ἐστιν ἐξηγεῖσθαι ἃ εὖ πεποίηκεν, ἐν δὲ τοῖς τῶν ἄλλων ἀνδριαντοποιῶν ἔργοις ἀπορεῖ τε καὶ νυστάζει, οὐκ ἔχων ὅτι εἴπῃ;
ΙΩΝ. Οὐ μὰ τὸν Δία, οὐδὲ τοῦτον ἑώρακα.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ἀλλὰ μήν, ὥς γ᾽ ἐγὼ οἶμαι, οὐδ᾽ ἐν αὐλήσει γε οὐδὲ ἐν κιθαρίσει οὐδὲ ἐν κιθαρῳδίᾳ οὐδὲ ἐν ῥαψῳδίᾳ οὐδεπώποτ᾽ εἶδες ἄνδρα ὅστις περὶ μὲν Ὀλύμπου δεινός ἐστιν ἐξηγεῖσθαι ἢ περὶ Θαμύρου ἢ περὶ [533c] Ὀρφέως ἢ περὶ Φημίου τοῦ Ἰθακησίου ῥαψῳδοῦ, περὶ δὲ Ἴωνος τοῦ Ἐφεσίου [ῥαψῳδοῦ] ἀπορεῖ καὶ οὐκ ἔχει συμβαλέσθαι ἅ τε εὖ ῥαψῳδεῖ καὶ ἃ μή.
ΙΩΝ. Οὐκ ἔχω σοι περὶ τούτου ἀντιλέγειν, ὦ Σώκρατες· ἀλλ᾽ ἐκεῖνο ἐμαυτῷ σύνοιδα, ὅτι περὶ Ὁμήρου κάλλιστ᾽ ἀνθρώπων λέγω καὶ εὐπορῶ καὶ οἱ ἄλλοι πάντες μέ φασιν εὖ λέγειν, περὶ δὲ τῶν ἄλλων οὔ. καίτοι ὅρα τοῦτο τί ἔστιν.

***
ΙΩΝ. Τότε όμως πού τάχα να οφείλεται, Σωκράτη, ότι εγώ, όταν μιλάει κάποιος για έναν άλλο ποιητή, ούτε δίνω [532c] προσοχή ούτε να προσθέσω κάτι αξιόλογο μπορώ, αλλά κυριολεκτικά με πιάνει νύστα, μόλις όμως αναφερθεί κανείς στον Όμηρο, τότε αμέσως ξυπνώ και τον προσέχω και έχω πολλά να πω;
ΣΩ. Δεν είναι δύσκολο να μαντέψει κανείς, φίλε μου, γιατί σου συμβαίνει αυτό· είναι ολοφάνερο ότι δεν είσαι σε θέση να μιλάς για τον Όμηρο έχοντας ως βάση ειδικές τεχνικές γνώσεις. Διότι, αν μπορούσες να μιλήσεις βάσει τέτοιων γνώσεων, τότε θα μπορούσες να μιλάς και για όλους τους άλλους ποιητές· γιατί το ευρύτερο όλο είναι, υποθέτω, η ποιητική τέχνη. Ή μήπως όχι;
ΙΩΝ. Ναι.
[532d] ΣΩ. Αλλά αν πάρουμε και οποιαδήποτε άλλη τέχνη ως όλο, ο ίδιος τρόπος σκέψης δεν θα ισχύει για όλες γενικά τις τέχνες; Θα ᾽θελες να ακούσεις, Ίωνα, πώς το εννοώ αυτό;
ΙΩΝ. Ναι, μά τον Δία, Σωκράτη, το θέλω πολύ· γιατί νιώθω χαρά να σας ακούω εσάς τους σοφούς.
ΣΩ. Πολύ θα ᾽θελα να ήταν έτσι, Ίωνα· φαίνεται όμως ότι σοφοί είσαστε εσείς, οι ραψωδοί και συνάμα ηθοποιοί, κι επίσης εκείνοι που εσείς απαγγέλλετε τα ποιήματά τους, ενώ εγώ το μόνο που κάνω είναι να λέω την αλήθεια, [532e] όπως είναι φυσικό να κάνει ένας κοινός άνθρωπος. Αφού κι αυτό που σε ρώτησα τώρα δα, δες τί εύκολο και απλό είναι και πώς μπορεί να το αντιληφθεί ο καθένας, ότι δηλαδή αν πάρουμε μια τέχνη στην ολότητά της, η μέθοδος της εξέτασης των πραγμάτων είναι σ᾽ αυτήν η ίδια. Ας πάρουμε ένα παράδειγμα: δεν υπάρχει μια τέχνη της ζωγραφικής γενικώς;
ΙΩΝ. Ναι.
ΣΩ. Και φυσικά υπάρχουν, κι έχουν υπάρξει και στο παρελθόν, πολλοί ζωγράφοι, άλλοι καλοί, άλλοι κακοί· έτσι;
ΙΩΝ. Ασφαλώς.
ΣΩ. Έχεις δει λοιπόν ως τώρα κανέναν άνθρωπο ο οποίος για τον Πολύγνωτο του Αγλαοφώντα, ας πούμε, να είναι εξαιρετικά ικανός να εκφέρει μια γνώμη —ποιό έργο του είναι ωραία ζωγραφισμένο και ποιό όχι—, για τους άλλους όμως ζωγράφους [533a] να μην είναι σε θέση να το κάνει αυτό; Κι όταν του δείχνει κάποιος τα έργα των άλλων ζωγράφων, αυτός να νυστάζει, να έρχεται σε δύσκολη θέση και να μην έχει να συνεισφέρει έστω κάτι στη συζήτηση, ενώ απεναντίας, όταν χρειαστεί να πει τη γνώμη του για τον Πολύγνωτο ή για όποιον άλλο ζωγράφο θέλεις —αλλά για έναν και μόνο—, τότε να ζωντανεύει, να συγκεντρώνεται και να έχει ένα σωρό πράγματα να πει;
ΙΩΝ. Όχι, μά τον Δία, ασφαλώς όχι.
ΣΩ. Αλλά για δες και στη γλυπτική: Είδες ως τώρα στη γλυπτική κανέναν ο οποίος για μεν τον Δαίδαλο, τον γιο του Μητίονα, [533b] ή για τον Επειό του Πανοπέα ή τον Θεόδωρο από τη Σάμο ή για κάποιον άλλο γλύπτη —αλλά έναν μόνο— να είναι εξαιρετικά ικανός να μας εξηγήσει σε ποιά έργα του έχει πετύχει, ενώ μπροστά στα έργα των άλλων γλυπτών να έρχεται σε δύσκολη θέση, να νυστάζει και να μην έχει τί να πει;
ΙΩΝ. Όχι, μά τον Δία, ούτε τέτοιον έχω δει κανένα.
ΣΩ. Αλλά, όπως πιστεύω εγώ τουλάχιστον, ούτε στο παίξιμο του αυλού, ούτε στης κιθάρας, ούτε στο τραγούδι με συνοδεία κιθάρας, ούτε στην απαγγελία των επικών ποιημάτων είδες ποτέ ως τώρα κανέναν ο οποίος για τον Όλυμπο ή τον Θάμυρη, [533c] για τον Ορφέα ή τον Φήμιο από την Ιθάκη, να είναι εξαιρετικά ικανός να μιλήσει, αλλά για τον Ίωνα από την Έφεσο να δυσκολεύεται και να μην μπορεί να δώσει μια γνώμη τί είναι καλό στην απαγγελία του και τί όχι.
ΙΩΝ. Δεν μπορώ να σε αντικρούσω σ᾽ αυτό, Σωκράτη· εκείνο όμως που διαπιστώνω στον εαυτό μου είναι ότι για τον Όμηρο μιλώ ωραιότερα από τον καθένα και ότι βρίσκω πολλά να πω κι ότι όλοι οι άλλοι παραδέχονται πως τα λέω καλά, ενώ για τους άλλους ποιητές δεν μου συμβαίνει το ίδιο. Για σκέψου λοιπόν τί τέλος πάντων συμβαίνει με αυτό.