Κυριακή 7 Ιουνίου 2020

Πόσο αυστηρός πρέπει να είναι ο γονιός; Οι προσεγγίσεις στην καθοδήγηση της συμπεριφοράς ενός παιδιού

Οι τρεις πιο συνηθισμένες προσεγγίσεις στην προσπάθεια καθοδήγησης της συμπεριφοράς ενός παιδιού είναι: η αυστηρότητα, η επιείκεια και η συνεργασία.

Αυστηρότητα


Η αυστηρότητα είναι ίσως η πιο συνηθισμένη προσέγγιση, όταν προσπαθούμε να κάνουμε ένα παιδί να πειθαρχήσει. Βασικά ο ενήλικος γονιός επιβάλλει τη θέλησή του στο παιδί. Για παράδειγμα, επιμένετε ότι το παιδί πρέπει να καθαρίσει το δωμάτιό του και το τιμωρείτε αν δεν το κάνει. Κανείς όμως δεν δέχεται με ευκολία την επιβολή της θέλησης κάποιου άλλου και τα παιδιά δεν αποτελούν εξαίρεση. Κάποια παιδιά ίσως είναι πιο υπάκουα από άλλα, πάντως σίγουρα δεν είναι όλα τα παιδιά έτσι.

Αυτή η προσέγγιση οδηγεί σε αδιέξοδο, σε αντιδικία με τον έναν νικητή και τον άλλο ηττημένο, και τελικά οδηγεί σε ταπείνωση και θυμό. Ο κίνδυνος μ' αυτή την προσέγγιση είναι ότι το παιδί βλέπει τη συμπεριφορά αυτή ως πρότυπο και το πρότυπο που προβάλλετε στην προκειμένη περίπτωση είναι αυτό της αδιαλλαξίας, της επιμονής στη διεκδίκηση της νίκης και της κακής διαχείρισης της ματαίωσης.
Με το να επιβάλλετε τη θέλησή σας στο παιδί, άθελά σας του διδάσκετε ότι και το ίδιο στο μέλλον θα πρέπει σε κάθε διαμάχη να έχει το πάνω χέρι, να είναι αδιάλλακτο και προσηλωμένο στο πείσμα του.

Ο αυταρχισμός ως βασικός τρόπος επικοινωνίας με τα παιδιά


Έτσι μπαίνετε σε ένα φαύλο κύκλο αμοιβαίας αδιαλλαξίας ή, για να το πω αλλιώς, αδιεξόδων και καβγάδων, ενώ υπάρχει και ο κίνδυνος της απομόνωσης και της διακοπής κάθε επικοινωνίας. Αυτή δεν είναι η καλύτερη στρατηγική για τη διατήρηση μιας άνετης και αβίαστης σχέσης με το παιδί σας. Βέβαια, κάποιες στιγμές θα χρειαστεί να πείτε ''Μάζεψε τα παιχνίδια σου τώρα!'', αλλά αυτό το είδος επικοινωνίας πρέπει να το επιλέγετε σε εξαιρετικές και μόνο περιπτώσεις να μην είναι ο κανόνας στη σχέση σας.
Αν επιλέγετε τον αυταρχισμό ως βασικό τρόπο επικοινωνίας με τα παιδιά σας, διακινδυνεύετε την περαιτέρω εξέλιξή τους ως μέλη μιας κοινωνίας και τη σχέση που θα αποκτήσουν με την εξουσία.
Μπορεί να τα εμποδίσει στη συνεργασία τους με τις αρχές του τόπου όπου ζουν ή να τα δυσκολέψει στην ανάληψη ηγετικών ρόλων ή, ακόμα, μπορεί να μεγαλώνετε έναν μελλοντικό δικτάτορα. Για να συνοψίσω, λοιπόν, όταν συστηματικά προσπαθείτε να επιβάλλετε τη θέλησή σας στο παιδί, ακολουθείτε μια τακτική που δεν ευνοεί την ανάπτυξη ηθικών αρχών και πνεύματος συνεργασίας, ενώ εμποδίζει σημαντικά τη δημιουργία μιας υγιούς σχέσης ανάμεσά σας.

Η υπερβολική επιείκεια


Η υπερβολική επιείκεια από την άλλη δείχνει ότι ποτέ δεν θέτετε πρότυπα ή εκφράζετε προσδοκίες στο παιδί σας. Πολύ συχνά, όταν οι γονείς δεν βάζουν όρια στα παιδιά τους, το κάνουν επειδή ιδεολογικά είναι ενάντια στον αυταρχικό και υπερπροστατευτικό τρόπο διαπαιδαγώγησης, ή από αντίδραση στον τρόπο που μεγάλωσαν οι ίδιοι. Κάποια παιδιά έχουν την ικανότητα να θέσουν τα πρότυπα και τις προσδοκίες που εκείνα επιθυμούν, αλλά δεν είναι όλα τα παιδιά έτσι. Ένα παιδί που δεν ξέρει τι ακριβώς περιμένουν οι γονείς του από αυτό ίσως νιώσει αποπροσανατολισμένο και ανασφαλές

Καμία φορά, εμείς οι γονείς, στην αγωνία μας να αποφύγουμε τον αυστηρό και αυταρχικό τρόπο που μας δίδαξαν οι δικοί μας γονείς, πάμε στο άλλο άκρο αποτυγχάνοντας να θέσουμε έστω και τα ελάχιστα όρια. Αν το καλοσκεφτείτε, αυτή η στάση είναι μάλλον βασισμένη στην αντίδρασή μας προς τους γονείς μας. Δεν έχει καμία σχέση με το παρόν μας και την κατάσταση που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε ως γονείς.

Προσδοκίες


Παρ' όλα αυτά, η επίδειξη επιείκειας δεν είναι πάντα κακή. Μάλιστα μπορεί να είναι η ιδανική τακτική σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Συχνά έχει νόημα να εγκαταλείπουμε κάποιες προσδοκίες που έχουμε για τα παιδιά μας, όταν διαπιστώνουμε ότι δεν ήταν έτοιμα γι' αυτές. Για παράδειγμα, μπορεί το μεγαλύτερό σας παιδί να τα κατάφερε με σχετική ευκολία όταν του ζητήσατε να τακτοποιήσει το δωμάτιό του, αλλά το μικρότερο να δυσκολεύεται πολύ. Αντί λοιπόν να ξεκινήσει μια μάχη και μάλιστα μια μάχη από την οποία κανείς δε βγαίνει νικητής και η οποία απλώς διαβρώνει κάθε ίχνος καλής θέλησης, είναι καλύτερο να εγκαταλείψετε αυτή την προσδοκία για την ώρα, μια και το παιδί δείχνει ανέτοιμο να αναλάβει αυτό που θέλετε.

Αυτό σημαίνει πως δεν θα του ζητήσετε να μαζέψει τα παιχνίδια του. Και σε καμία περίπτωση δεν εγκαταλείπετε την προσπάθεια, δεν ηττηθήκατε ως γονείς. Απλώς συνειδητά αναβάλλετε την τοποθέτηση ενός ορίου, ώσπου το παιδί σας να είναι έτοιμο γι΄ αυτό. Η επιείκεια είναι χρήσιμη ως προσωρινή, βραχυπρόθεσμη λύση, ώσπου το παιδί να ωριμάσει και να είναι έτοιμο να δεχθεί την ιδέα της συνεργασίας.

Συνεργατική μέθοδος


Κατά τη συνεργατική μέθοδο εσείς και το παιδί σας αναζητάτε από κοινού τη λύση ενός προβλήματος, οπότε ο γονιός γίνεται σύμβουλος, όχι δικτάτορας. Αυτή είναι η αγαπημένη μου τακτική και ουσιαστικά συνίσταται στη συνεργασία για την επίλυση ενός προβλήματος μαζί με το παιδί.

Τι ακριβώς είναι η συνεργατική μέθοδος και πώς λειτουργεί;
  1. Ορίστε το πρόβλημα, ορίζοντας τον εαυτό σας: Το δωμάτιό σου πρέπει να τακτοποιηθεί και θα ήθελα να το αναλάβεις εσύ.
  2. Εντοπίστε το συναίσθημα πίσω από τη συμπεριφορά. Μπορεί το παιδί σας να χρειάζεται τη βοήθειά σας σε αυτό το βήμα. Για παράδειγμα: ''Πιστεύεις ότι είναι άδικο που πρέπει να τακτοποιήσεις εσύ το δωμάτιό σου, παρόλο που το έκανε άνω κάτω ο φίλος σου;'' ή ''Σε δυσκολεύει αυτή η δουλειά; Νιώθεις ότι θα σου πάρει πάρα πολύ ώρα να την κάνεις;''
  3. Αξιολογήστε και επικυρώστε αυτό το συναίσθημα. ''Σε καταλαβαίνω αν νιώθεις ότι αδικείσαι'' ή ''Κάθε φορά που ξεκινάμε μια σημαντική δουλειά μάς φαίνεται βουνό.''
  4. Προσπαθήστε να βρείτε λύσεις. ''Παρ' όλα αυτά το δωμάτιο πρέπει να καθαριστεί. Ποιος νομίζεις πως θα ήταν ο πιο εύκολος τρόπος να το κάνεις;''
  5. Ολοκληρώστε τη διαδικασία, επαναλαμβάνοντας τα βήματα ανάλογα με τις ανάγκες του παιδιού.
Και μην κρίνετε το παιδί σας.

Διακρίνετε το συναίσθημα που δημιουργεί πρόβλημα


Το δεύτερο βήμα μπορεί να είναι κάπως δύσκολο, καθώς θα πρέπει να εκφράσετε κάτι που κατά βάθος δεν θέλετε να ενθαρρύνετε, αλλά αν δεν εντοπίσετε το συναίσθημα και αν δεν το επικυρώσετε, το παιδί σας είναι πολύ πιο πιθανό να αντιδράσει αρνητικά και να πεισμώσει. Κατά πάσα πιθανότητα το παιδί δεν μπορεί να εκφράσει από μόνο του αυτά που νιώθει, οπότε θα χρειαστεί να του κάνετε ερωτήσεις πολλαπλών απαντήσεων, μέχρι να διακρίνετε το συναίσθημα που δημιουργεί το πρόβλημα, όπως στο παραπάνω παράδειγμα.

Όταν πλέον θα έχετε εντοπίσει τα συναισθήματα που νιώθει το παιδί, μπορείτε να επαναπροσδιορίσετε το πρόβλημα, το οποίο δεν θα πρέπει να παρουσιαστεί με μία φράση όπως: ''Το δωμάτιό σου είναι άνω κάτω, φρόντισε να το καθαρίσεις, αλλιώς θα πετάξω όλα σου τα παιχνίδια''. Μια τέτοια φράση έχει ως αποτέλεσμα την ταπείνωση του παιδιού, εμπεριέχει απειλή και τροφοδοτεί τον εκνευρισμό και την αντιπαλότητα ανάμεσα στον γονιό και το παιδί. Αντ' αυτού, προτιμήστε την ενσυναίσθηση. Είναι μια τακτική που απαιτεί εξάσκηση και είναι καμιά φορά αντιδιαισθητική, όμως ο μόνος τρόπος να μάθει ένα παιδί να υπολογίζει τα συναισθήματα των άλλων είναι να δει πως και οι άλλοι υπολογίζουν τα δικά του.

Συζητήστε με το παιδί τις λύσεις του προβλήματος


Όταν προσπαθείτε να βρείτε μαζί λύσεις για το πρόβλημα, είναι σημαντικό να δώσετε στο παιδί σας τον πρώτο λόγο. Μην απορρίψετε κατευθείαν τις προτάσεις του, όποιες κι αν είναι αυτές. Για παράδειγμα, το παιδί μπορεί να προτείνει ''να αφήσουμε το δωμάτιο όπως είναι''. Η απάντησή σας θα μπορούσε να είναι: ''Ναι, για εσένα αυτή η λύση είναι καλή, αλλά εγώ δυσκολεύομαι να τη δεχτώ. Δεν είναι μόνο ότι με κάνει να νιώθω άβολα, αλλά θα με δυσκολέψει πολύ να τακτοποιήσω και να καθαρίσω το δωμάτιό σου μόνη μου. Τι άλλο θα μπορούσαμε να κάνουμε;'' ή ''Δεν πειράζει, δε βιαζόμαστε. Έχεις όσο χρόνο θέλεις''.
Είναι σημαντικό να κρατάτε τη συζήτηση στο επίπεδο που το παιδί μπορεί να χειριστεί, δηλαδή δεν είναι απαραίτητο να βρίσκετε εσείς όλες τις έξυπνες απαντήσεις, γιατί αυτό θα κάνει το παιδί να νιώσει μειονεκτικά.
''Μπορώ να τακτοποιήσω εγώ τα παιχνίδια τώρα, να κάνω ένα διάλειμμα και μετά ίσως θα μπορούσες να με βοηθήσεις με το δίπλωμα των ρούχων, που με δυσκολεύει λιγάκι'' ή ''Εντάξει αυτό καλό ακούγεται. Έλα να με φωνάξεις όταν είναι η ώρα για να διπλώσουμε τα ρούχα και θα βρούμε έναν τρόπο να το κάνουμε πιο εύκολο''.

Αυταρχική Vs Συνεργατική μέθοδος


Αν μεγαλώσατε με την αυταρχική μέθοδο, πιθανόν να πιστεύετε πως αυτή είναι η ιδανική τακτική για έναν γονιό. Και σε αυτή την περίπτωση η συνεργατική μέθοδος σίγουρα θα σας φαίνεται εξαιρετικά χρονοβόρα. Παρ' όλα αυτά, το σημαντικό στο παραπάνω παράδειγμα είναι ότι εκτός από το ότι τελικά το δωμάτιο θα τακτοποιηθεί, τόσο το παιδί όσο και εσείς μιλάτε ανοιχτά για το πώς νιώθετε κάνοντας έτσι τεράστιο καλό στη σχέση σας, ενώ διδάσκετε στο παιδί πώς να συμβιβάζεται και να επιλύει προβλήματα. Η πραγματική δουλειά του γονιού δεν είναι να καθαρίζει και να τακτοποιεί δωμάτια, αλλά να στέκει διπλά στο παιδί και να το βοηθά να ωριμάσει και να εξελιχθεί. Η συνεργατική μέθοδος βοηθά στην ανάπτυξη σημαντικών δεξιοτήτων που συντελούν στην ομαλή κοινωνικοποίηση του ατόμου: ανθεκτικότητα στο αίσθημα της ματαίωσης, ευελιξία, επίλυση προβλημάτων και ενσυναίσθηση.

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου