Πέμπτη 23 Απριλίου 2020

Μελέτες για την Αρχαία Μακεδονία, Από το τέλος της εποχής του χαλκού στη γένεση των πόλεων: Η εποχή του σιδήρου - Κεραμική

Στις περιοχές της Μακεδονίας (π.χ. Καστανάς, Άσσηρος, Τούμπα Θεσσαλονίκης) η κυριαρχία κατά την ύστερη εποχή του χαλκού της εντόπιας χειροποίητης κεραμικής έναντι της τροχήλατης μυκηναϊκής (της ΥΕΙΙΙΑ και YEΙΙΙΒ) και της επιχωριάζουσας μυκηναΐζουσας κεραμικής είναι αδιαμφισβήτητη (Κουκούλη-Χρυσανθάκη 1993, Wardle 1993, Ανδρέου - Κωτσάκης 1999). Στις περισσότερες περιπτώσεις η τοπική κεραμική φθάνει και υπερβαίνει το 95% του συνόλου. Μαζί με την αδιακόσμητη καθημερινής χρήσης κεραμική παράγεται σε πολλά σημεία της Μακεδονίας (π.χ. Αιανή) η γραπτή αμαυρόχρωμη, η οποία έχει θεωρηθεί ένας συνδυασμός μεσοελλαδικής ή παραδοσιακής και μυκηναϊκής κεραμικής (Hochstetter 1982, Κουκούλη-Χρυσανθάκη 1993, Καραμήτρου-Μεντεσίδη 1993). Επίσης, παράγεται η εγχάρακτη κεραμική με επίθεση χρώματος λευκού, ερυθρού ή κίτρινου, η οποία απαντά ιδιαίτερα στην Ανατολική Μακεδονία και ανατολικά του Αξιού ποταμού (Κουκούλη-Χρυσανθάκη 1993). Ένα εμβληματικό αγγείο της εγχώριας κεραμικής, αλλά και του ευρύτερου γεωγραφικού χώρου νότια του Δούναβη, αποτελεί το δίωτο κανθαροειδές.
 
Η ισχυρή παράδοση των χειροποίητων τοπικών κατηγοριών κεραμικής συνεχίζεται στη Μακεδονία και κατά το διάστημα μεταξύ 11ου και 8ου αι. π.Χ. (Βοκοτοπούλου - Κουκούλη-Χρυσανθάκη 1993):
 
α) Αδιακόσμητη κεραμική καθημερινής χρήσης, με χαρακτηριστικά αγγεία την πρόχου με λοξότμητη προχοή και τα φιαλόσχημα με λαβές διχαλωτές (wish bone handles).
 
β) Γραπτή αμαυρόχρωμη κεραμική, που συναντάται πυκνά στη Δυτική και Κεντρική Μακεδονία. Οι παραλλαγές στη Μακεδονία διευρύνουν το φάσμα της αμαυρόχρωμης κεραμικής που γνωρίζουμε από τη Θεσσαλία, την Ήπειρο και την Αλβανία, ενώ πλανάται ακόμη στους ερευνητές η υπόθεση ότι αυτή συσχετίζεται με τους μετακινούμενους κτηνοτρόφους αιγοπροβάτων της Πίνδου (Καραμήτρου 1993).
 
Παράλληλα, παρουσιάζονται καινοτομίες (Βοκοτοπούλου - Κουκούλη-Χρυσανθάκη 1993):
 
α) Χειροποίητη κεραμική με αυλακωτή διακόσμηση, που προέκυψε προφανώς από την εγχάρακτη, η οποία δεν έπαψε να παράγεται κατά διαστήματα. Πρόκειται για μια κατηγορία που «ανθεί» στην Ανατολική Μακεδονία, ενώ φανερώνει συγγενή τυπολογία με ανάλογες των ηπειρωτικών Βαλκανίων και της Θράκης του Αιγαίου.
 
β) Τροχήλατη γκρίζα κεραμική με οριζόντιες αυλακώσεις στο σώμα. Η κατηγορία αυτή εδραιώθηκε κατά τον 9ο και 8ο αι. π.Χ. Ενδιαφέροντα δείγματά της επιβίωσαν στην Τορώνη της Χαλκιδικής μέχρι και τους αρχαϊκούς χρόνους.
 
Από την άλλη πλευρά, σημειώνουμε την εισαγωγή τροχήλατης πρωτογεωμετρικής κεραμικής, συχνά ευβοϊκής προέλευσης, στη Μακεδονία από τα μέσα του 11ου αι. π.Χ. Στα νεκροταφεία της νότιας Πιερίας, της Βεργίνας και της Τορώνης, στους οικισμούς του Καστανά και της Νέας Αγχιάλου η εισαγωγή πρωτογεωμετρικής, γεωμετρικής και υπογεωμετρικής κεραμικής από τον 11ο έως τον 8ο αι. π.Χ. ώθησε τοπικές απομιμήσεις που άγγιξαν τον 6ο αι. π.Χ.
 

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου