Κυριακή 2 Φεβρουαρίου 2020

Michel de Montaigne, Είσαι ο ερευνητής χωρίς γνώση, ο δικαστής χωρίς δικαιοδοσία και τελικά, ο γελωτοποιός της φάρσας

Η απλότητα της συμπεριφοράς μου, δημιουργεί πράγματι την εντύπωση εύκολης ερμηνείας της εικόνας μου, αλλά επειδή η μέθοδος είναι κάπως καινούργια και ασυνήθιστη, δίνει αφορμή για κακολογία. Και πάλι, μου φαίνεται ότι σε όποιον θέλει δίκαια να με προσβάλει, δίνω τόσες αφορμές για κριτική με τις ομολογημένες και γνωστές ατέλειές μου που είναι αρκετές για να ικανοποιηθεί, χωρίς να χρειάζεται να τα βάζει με τον άνεμο. Αν, επειδή πρώτος εγώ τις κατηγορώ και τις αποκαλύπτω, νομίζει ότι του παίρνω τη μπουκιά από το στόμα. Είναι λογικό να εξασκεί τα δικαιώματά του με την υπερβολή και τη διόγκωση (έχει και η προσβολή δικαιώματα που πάνε πέραν της δικαιοσύνης), και από τα ελαττώματα των οποίων του δείχνω τις ρίζες μέσα μου, αυτός να κάνει δέντρα, και να χρησιμοποιεί όχι μόνο αυτά που με χαρακτηρίζουν αλλά και εκείνα που μόνο με απειλούν. Επιζήμια ελαττώματα, και λόγω είδους και λόγω αριθμού- ας με χτυπήσει με αυτά.

Θα ακολουθούσα ειλικρινά το παράδειγμα του φιλοσόφου Βίωνα. Ο Αντίγονος ήθελε να τον κοροϊδέψει για την καταγωγή του- εκείνος του έκοψε τη φόρα: είμαι, είπε, γιος ενός σκλάβου, χασάπη, μαρκαρισμένου με καυτό σίδερο, και μιας πόρνης που παντρεύτηκε ο πατέρας μου, εξαιτίας της φτωχής του καταγωγής. Και οι δυο τιμωρήθηκαν για κάποιο αδίκημα. Ένας ρήτορας με αγόρασε όταν ήμουν παιδί, γιατί με βρήκε συμπαθητικό, και πεθαίνοντας μου άφησε όλη του την περιουσία, που μεταφέροντάς τη στην πόλη των Αθηνών, αφοσιώθηκα στη φιλοσοφία. Ας μην κουράζονται οι ιστορικοί να βρουν πληροφορίες για μένα- θα τους πω ό,τι υπάρχει. Η ελεύθερη και γενναιόδωρη εξομολόγηση αποδυναμώνει την κατηγορία και αφοπλίζει την προσβολή.

Παραμένει όμως το γεγονός ότι, σε τελική ανάλυση, μου φαίνεται πως το ίδιο συχνά με επαινούν και με κατηγορούν ξεπερνώντας τα όρια της λογικής. Όπως μου φαίνεται επίσης ότι, από τα παιδικά μου χρόνια, σε τάξη και βαθμό τιμής με έβαλαν μάλλον πιο πάνω παρά πιο κάτω από αυτό που άξιζα.

Αν οι άλλοι εξέταζαν προσεκτικά τους εαυτούς τους, όπως κάνω εγώ, θα τους έβρισκαν, όπως βρίσκω εγώ τον δικό μου, γεμάτους ματαιότητα και ανοησία. Να απαλλαγώ από αυτό δεν μπορώ χωρίς να απαλλαγώ από τον ίδιο τον εαυτό μου. Μας έχει όλους διαποτίσει, και τους μεν και τους δε· όσοι όμως το συνειδητοποιούν είναι λίγο καλύτερα, αν και, πάλι, δεν ξέρω.

Αυτή η κοινή στάση και συνήθεια να κοιτάμε περισσότερο αλλού παρά μέσα μας είναι πολύ χρήσιμη για τις δουλειές μας. Είμαστε για μας τους ίδιους ένα θέμα που προκαλεί δυσαρέσκεια- βλέπουμε μόνο κακομοιριά και ματαιότητα. Για να μη μας αποθαρρύνει, η Φύση έχει πολύ σωστά κατευθύνει την όραση προς τα έξω. Πηγαίνουμε μπροστά ακολουθώντας το ρεύμα, όμως το να γυρίσουμε πίσω προς τους εαυτούς μας είναι μια επώδυνη κίνηση: η θάλασσα ανακατεύεται και ταράζεται όταν απωθείται πίσω. Κοιτάξτε, λέει ο καθένας, την κίνηση του ουρανού, κοιτάξτε το λαό, τη διαμάχη του ενός, το σφυγμό του άλλου, τη διαθήκη εκείνου- δηλαδή, κοιτάξτε πάντα ψηλά ή χαμηλά, ή στο πλάι, ή μπροστά, ή πίσω σας. Ήταν μια παράδοξη εντολή που μας έδινε στην αρχαιότητα εκείνος ο θεός στους Δελφούς: Κοιτάξτε μέσα σας, γνωρίστε τον εαυτό σας, μείνετε στον εαυτό σας. Το πνεύμα σας και τη θέλησή σας, που καταναλώνονται αλλού, φέρτε τα πάλι πίσω σε σας- ξοδεύεστε και σκορπίζεστε- συγκεντρώστε ξανά τον εαυτό σας και γραπωθείτε πάνω του- σας προδίδουν, σας σκορπούν και σας κλέβουν από τον εαυτό σας. Δεν βλέπεις ότι αυτός ο κόσμος έχει στρέψει όλα του τα βλέμματα μέσα του και έχει τα μάτια του ανοιχτά για να παρατηρεί τον εαυτό του; Είναι ούτως ή άλλως ματαιότητα για σένα, και μέσα και έξω, είναι όμως λιγότερη ματαιότητα όταν είναι λιγότερο εκτεταμένη. Εκτός από σένα, άνθρωπε, έλεγε αυτός ο θεός, κάθε πράγμα εξετάζει πρώτα τον εαυτό του και, ανάλογα με τις ανάγκες του, έχει όρια στα έργα του και στις επιθυμίες του. Δεν υπάρχει ούτε ένα πράγμα τόσο κενό και φτωχό όσο εσύ, που αγκαλιάζεις το σύμπαν: είσαι ο ερευνητής χωρίς γνώση, ο δικαστής χωρίς δικαιοδοσία και τελικά, ο γελωτοποιός της φάρσας.

Michel de Montaigne, ΠΕΡΙ ΔΟΞΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΜΑΤΑΙΟΤΗΤΑΣ

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου