Δευτέρα 27 Ιανουαρίου 2020

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΥΑΚΙΝΘΟΣ

ΥΑΚΙΝΘΟΣ
(κρινολούλουδο)
 
Οι έρωτες των θεών για τους θνητούς σπάνια έχουν καλή έκβαση για τους δεύτερους. Αυτό ήταν γνωστό μοτίβο στην αρχαιότητα και αυτό διαφύλαξαν και μεταγενέστεροι μυθογράφοι ή μυθοπλάστες.
 
Ένα από τα θύματα του έρωτα του Απόλλωνα ήταν και ο πανέρμορφος Υάκινθος, το γενεαλογικό δέντρο του οποίου εμφανίζεται μπερδεμένο, κάτι που δείχνει την προσπάθεια τοπικών παραδόσεων να τον εγκολπωθούν. Ο Απολλόδωρος διασώζει δύο παραδόσεις, μία θεσσαλική, η άλλη των Λακεδαιμονίων. Σύμφωνα με την πρώτη ο Υάκινθος ήταν γιος της Μούσας Κλειώς και του Πίερου. Τον ερωτεύτηκε ο Θάμυρις, που θεωρούνταν ο πρώτος που εισήγαγε την παιδεραστία. (Απολλόδωρος 1.3*)
 
Η δεύτερη παράδοση θέλει τον Υάκινθο γιο του Αμύκλα και της Διομήδης, κόρης του Λαπίθη, εγγονό του Λακεδαίμονα και της Σπάρτης, δισέγγονο της Ταϋγέτης και του Δία. (Απολλόδωρος 3.3**)
 
Και στις δύο εκδοχές ο Απόλλωνας ερωτεύεται τον όμορφο νέο και τον σκοτώνει άθελά του με τον δίσκο, είτε γιατί ο άνεμος παρέσυρε τον δίσκο προς άλλη κατεύθυνση· είτε γιατί προσέκρουσε σε βράχο και μετά αναπήδησε και χτύπησε τον Υάκινθο στο κεφάλι· είτε γιατί παρενέβη ο Ζέφυρος, ερωτικός αντίζηλος του Απόλλωνα και προκάλεσε την παρέκκλιση στην τροχιά του δίσκου -με αυτό τον τρόπο εκδικήθηκε και τους δυο, εραστή και ερωμένο, προκαλώντας αφενός τον θάνατο του ερωμένου και αφετέρου την θλίψη του εραστή. Άλλοι μυθογράφοι βάζουν στη θέση του Ζέφυρου τον Βορέα, και αυτόν ερωτευμένο με τον Υάκινθο.
 
Ο Απόλλωνας θέλησε να κάνει τουλάχιστον το όνομα του αγαπημένου φίλου αθάνατο, γι' αυτό και μετέτρεψε το αίμα που έτρεξε από την πληγή του Υάκινθου σε ένα νέο άνθος, τον υάκινθο (ροζ κρίνος;). Τα σημάδια στα πέταλα του λουλουδιού θύμιζαν την κραυγή πόνου του Υάκινου (ΑΪ) ή το αρχικό του ονόματός του (Υ). Ο Λουκιανός βάζει τον Απόλλωνα να διαλέγεται με τον αδελφό του Ερμή και να του εκμυστηρεύεται τη θλίψη του για την ατυχία του στον έρωτα και για τον θάνατο του Υάκινθου (Θεών Διάλογοι 14***).
 
Το όνομα του Υάκινθου, όπως και του Κυπάρισσου, ίσως να προδηλώνει παλαιά θεότητα της βλάστησης που απορροφήθηκε από τις νεότερες ολύμπιες υποστάσεις και εξέπεσε σε θνητή ύπαρξη. Γι' αυτό και στον μύθο ο Υάκινθος πεθαίνει -όπως και ο Κυπάρισσος. Εξάλλου, ως ένα φυσικό αποτέλεσμα στη βλαστητική διαδικασία μπορούμε να δούμε τον έρωτα του Απόλλωνα, θεού του ήλιου, του Ζέφυρου και του Βορέα, θεών των ανέμων, το ίδιο και τον θάνατο του Υάκινθου από τον δίσκο που έριξε εναντίον του, κατά λάθος ή με παρέμβαση τρίτων, ο Απόλλωνας -ο βλαστός (Υάκινθος) καταστρέφεται από τον καυστικό δίσκο του ήλιου.
 
Ο υάκινθος είναι ένα από τα λουλούδια που χρησιμοποίησαν οι Χάριτες και οι Ώρες για να βάψουν τα ρούχα**** με τα οποία έντυσαν την αναδυομένη Αφροδίτη.
--------------------------------
*Καταγωγή και βίος του Υάκινθου 1
 
Η Κλειώ ερωτεύτηκε τον Πίερο, τον γιο του Μάγνητα, από την οργή της Αφροδίτης (επειδή την ντρόπιασε για τον έρωτά της προς τον Άδωνη), κοιμήθηκε μαζί του και απέκτησε από αυτόν ένα γιο, τον Υάκινθο, που τον ερωτεύτηκε ο Θάμυρις, γιος του Φιλάμμωνα και της νύφης Αργιόπης, που πρώτος εισήγαγε τον έρωτα ανάμεσα σε άνδρες. Αργότερα, όμως, άθελά του σκότωσε τον Υάκινθο ο Απόλλωνας, που τον είχε ερωμένο, χτυπώντας τον με τον δίσκο.
(Απολλόδωρος 1.3)
 
**Καταγωγή και βίος του Υάκινθου 2
 
Η Ταϋγέτη <απέκτησε> από τον Δία τον Λακεδαίμονα, από τον οποίο ονομάστηκε και η χώρα Λακεδαίμων. Από τον Λακεδαίμονα και τη Σπάρτη, κόρη του Ευρώτα, ο οποίος καταγόταν από τον Λέλεγα, τον αυτόχθονο, και τη ναϊάδα νύμφης Κλεοχάρεια, γεννήθηκαν ο Αμύκλας και η Ευρυδίκη, που την παντρεύτηκε ο Ακρίσιος. Από τον Αμύκλα και την κόρη του Λαπίθη Διομήδη γεννήθηκε ο Κυνόρτης και ο Υάκινθος. Γι' αυτόν τον τελευταίο λένε ότι ήταν ερωμένος του Απόλλωνα, ο οποίος τον σκότωσε άθελά του, την ώρα που έρριχνε τον δίσκο.
(Απολλόδωρος 3.3)
 
***Ερμού και Απόλλωνος διάλογος για τον Υάκινθο
 
ΕΡ. Διατί σκυθρωπός, Απόλλων;
ΑΠ. Διότι είμαι ατυχής εις τον έρωτα, ω Ερμή.
ΕΡ. Αυτό είναι τωόντι λυπηρόν· αλλά εις τι δυστυχείς; Ή μήπως το επεισόδιον της Δάφνης σε λυπή ακόμη;
ΑΠ. Όχι, αλλ' έχασα τον Λάκωνα ερμωμένον μου τον υιόν του Οιβάλου.
ΕΡ. Πώς απέθανεν ο Υάκινθος; Ειπέ μου.
ΑΠ. Εφονεύθη.
ΕΡ. Παρά τίνος; Ποίος υπήρξε τόσον αφιλόκαλος ώστε να φονεύση τον ωρείον εκείνον έφηβον;
ΑΠ. Εγώ αυτός τον εφόνευσα.
ΕΡ. Μήπως ετρελλάθης, Απόλλων;
ΑΠ. Όχι, αλλά συνέβη ακούσιον δυστύχημα.
ΕΡ. Πώς; Θέλω να μάθω λεπτομερείας.
ΑΠ. Εγυμνάζετο εις τον δίσκον και εγώ συνεδίσκευα μετ' αυτού· ο δε κατηραμένος ο Ζέφυρος ο οποίος τον ηγάπα προ πολλού, αλλ' επεριφρονείτο και δεν υπέφερε την περιφρόνησιν, παρενέβη δια να εκδικηθή. Όταν δε εγώ έρριψα προς τα επάνω τον δίσκον, αυτός καταπνεύσας από τον Ταΰγετον παρέσυρε τον δίσκον και τον έρριψεν εις την κεφαλήν του νέου, ούτως ώστε από την πληγήν εχύθη αίμα πολύ και ο νέος εντός ολίγου απέθανεν. Εγώ επετέθην αμέσως κατά του Ζεφύρου και τον κατετόξευσα, φεύγοντα δε τον κατεδίωξα μέχρι του όρους· τον δε νέον έθαψα κατασκευάσας τάφον εις τα Αμύκλας, όπου ο δίσκος τον εφόνευσε· και από το αίμα του εφύτρωσε εις την γην άνθος ωραιότατον και χαριέστερον όλων των ανθέων, το οποίον μάλιστα έχει και γράμματα εκφράζοντα την λύπην μου δια τον νεκρόν. Λοιπόν, σου φαίνεται τώρα παράλογος η λύπη μου;
ΕΡ. Ναι, διότι εγνώριζες ότι ερωμένος σου ήτο θνητός και δεν έπρεπε να απορής διότι απέθανε.
(Λουκ., Θεών διάλ. 14)

****Ρούχα και αρώματα για την Αφροδίτη
 
και στο κορμί της φόρεσε φορέματα που γι' αυτήν οι Χάριτες κι οι Ώρες
έφτιαξαν και βάψανε σε λούλουδα της άνοιξης,
τέτοια που οι Ώρες φορούν, και στον κρόκο και στον υάκινθο
και στη βιολέττα την ολάνθιστη και στο όμορφο του ρόδου τ' άνθος
το γλυκό σαν νέκταρ, και στα θεόμορφα μπουμπούκια,
στα όμορφα του νάρκισσου τα άνθη· τέτοια η Αφροδίτη
για κάθε ώρα ευωδιαστά φορέματα είχε ντυθεί.
(Ἀθήναιος 15, 682d-e)

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου