Τρίτη 29 Οκτωβρίου 2019

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Σφῆκες (835-862)

835 ΣΩ. βάλλ᾽ ἐς κόρακας. τοιουτονὶ τρέφειν κύνα.
ΒΔ. τί δ᾽ ἐστὶν ἐτεόν; ΣΩ. οὐ γὰρ ὁ Λάβης ἀρτίως,
ὁ κύων, παρᾴξας εἰς τὸν ἰπνὸν ὑφαρπάσας
τροφαλίδα τυροῦ Σικελικὴν κατεδήδοκεν;
ΒΔ. τοῦτ᾽ ἆρα πρῶτον τἀδίκημα τῷ πατρὶ
840 εἰσακτέον μοι· σὺ δὲ κατηγόρει παρών.
ΣΩ. μὰ Δί᾽ οὐκ ἔγωγ᾽· ἀλλ᾽ ἅτερός φησιν κύων
κατηγορήσειν, ἤν τις εἰσαγάγῃ γραφήν.
ΒΔ. ἴθι νυν, ἄγ᾽ αὐτὼ δεῦρο. ΣΩ. ταῦτα χρὴ ποεῖν.
ΒΔ. τουτὶ τί ἐστι; ΦΙ. χοιροκομεῖον Ἑστίας.
845 ΒΔ. εἶθ᾽ ἱεροσυλήσας φέρεις; ΦΙ. οὔκ, ἀλλ᾽ ἵνα
ἀφ᾽ Ἑστίας ἀρχόμενος ἐπιτρίψω τινά.
ἀλλ᾽ εἴσαγ᾽ ἁνύσας· ὡς ἐγὼ τιμᾶν βλέπω.
ΒΔ. φέρε νυν, ἐνέγκω τὰς σανίδας καὶ τὰς γραφάς.
ΦΙ. οἴμοι, διατρίβεις κἀπολεῖς τριψημερῶν·
850 ἐγὼ δ᾽ ἀλοκίζειν ἐδεόμην τὸ χωρίον.
ΒΔ. ἰδού. ΦΙ. κάλει νυν. ΒΔ. ταῦτα δή. τίς οὑτοσὶ
ὁ πρῶτός ἐστιν; ΦΙ. ἐς κόρακας. ὡς ἄχθομαι,
ὁτιὴ ᾽πελαθόμην τοὺς καδίσκους ἐκφέρειν.
ΒΔ. οὗτος σύ, ποῖ θεῖς; ΦΙ. ἐπὶ καδίσκους. ΒΔ. μηδαμῶς·
855 ἐγὼ γὰρ εἶχον τούσδε τοὺς ἀρυστίχους.
ΦΙ. κάλλιστα τοίνυν· πάντα γὰρ πάρεστι νῷν
ὅσων δεόμεθα, πλήν γε δὴ τῆς κλεψύδρας.
ΒΔ. ἡδὶ δὲ δὴ τίς ἐστιν; οὐχὶ κλεψύδρα;
ΦΙ. εὖ γ᾽ ἐκπορίζεις πάντα κἀπιχωρίως.
860 ΒΔ. ἀλλ᾽ ὡς τάχιστα πῦρ τις ἐξενεγκάτω
καὶ μυρρίνας καὶ τὸν λιβανωτὸν ἔνδοθεν,
ὅπως ἂν εὐξώμεσθα πρῶτα τοῖς θεοῖς.

***
Από το σπίτι βγαίνει ο Σωσίας.ΣΩΣ. Να πάρ᾽ η οργή· σκυλί να σου πετύχει!
ΒΔΕ. Τί τρέχει πάλι; ΣΩΣ. Ο σκύλος μας ο Λάβης
πήδησε στην κουζίνα κι έχαψε ένα
σικελικό μεγάλο χλωροτύρι.
ΒΔΕ. Για τον πατέρα νά μια πρώτη δίκη·
840 και να ᾽σαι εσύ ο κατήγορος. ΣΩΣ. Εγώ όχι·
κατήγορος λέει μπαίνει ο άλλος σκύλος,
αν την κατηγορία διαβάσει κάποιος.
ΒΔΕ. Μπρος, φέρ᾽ τους και τους δυο. ΣΩΣ. Θα γίνει αμέσως.
Κάνει να μπει στο σπίτι, αλλά την ίδια στιγμή βγαίνει
απ᾽ αυτό ο Φιλοκλέωνας με μια μεγάλη κλούβα.
ΒΔΕ. Ετούτο τί είναι; ΦΙΛ. Κλούβα· εδώ φυλάω
γουρούνια για θυσία προς την Εστία.
ΒΔΕ. Έγινες αγιογδύτης και τη φέρνεις;
ΦΙΛ. Όχι, καλέ· θ᾽ αρχίσω απ᾽ την Εστία,
για να τσακίσω κάποιον. Γρήγορα, έλα!
Διψώ για καταδίκη. (Κάθεται.) ΒΔΕ. Πινακίδια
και δικόγραφα τρέχω εγώ να φέρω.
Μπαίνει στο σπίτι.
ΦΙΛ. Αργείς, χασομεράς και θα με σκάσεις·
850 βιάζομαι να πατήσω τη νυχιά μου.
ΒΔΕ., ξαναγυρίζοντας με πινακίδια και δικόγραφα.
Τα ᾽φερα. ΦΙΛ. Κάλεσε, έλα! ΒΔΕ. Αυτό θα κάμω.
Κοιτάζει τα πινακίδια.
Ποιός είν᾽ ο πρώτος;
ΦΙΛ., αναπηδώντας από την έδρα του.
Στην οργή! Θα σκάσω·
λησμόνησα τις κάλπες για τους ψήφους.
ΒΔΕ. Πού πας; ΦΙΛ. Για κάλπες. ΒΔΕ. Μη, δεν είν᾽ ανάγκη·
έχω μαζί μου αυτά τα κουβαδάκια.
ΦΙΛ. Ωραία, εντάξει· τ᾽ απαιτούμενα όλα
εδώ· μας λείπει μόνο μια κλεψύδρα.
ΒΔΕ., δείχνοντας το ουροδοχείο.
Και τούτο τί είναι; Δεν είναι κλεψύδρα;
ΦΙΛ Όλα τα βρίσκεις με αττική ξυπνάδα.
860 ΒΔΕ. Ένας να φέρει γρήγορα από μέσα
τη φωτιά, τις μυρτιές και το λιβάνι,
μια δέηση στους θεούς να γίνει πρώτα.
Μερικοί δούλοι τρέχουν να εκτελέσουν τη διαταγή.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΛΙΧΑΣ

ΛΙΧΑΣ
(πέτρα, νησιά)
 
Ο Λίχας ήταν σύντροφος, υπηρέτης ή κήρυκας του Ηρακλή, συνδεδεμένος μαζί του στην τελευταία εκστρατεία και στην τελευταία φάση της ζωής του, όπου κυριαρχούν ο έρωτας -του Ηρακλή για τη νεαρή Ιόλη, της Δηιάνειρας για τον Ηρακλή- και ο θάνατος του ήρωα ως αποτέλεσμα εκδίκησης ύστερα από χρόνια για τον ανεκπλήρωτο έρωτα του Νέσσου προς τη Δηιάνειρα (Σοφ., Τρ. 189-328).
 
Όταν έφτασε στην Τραχίνα [ο Ηρακλής], συγκέντρωσε στρατό για να επιτεθεί στην Οιχαλία, επειδή ήθελε να τιμωρήσει τον Εύρυτο. Μαζί του πολέμησαν οι Αρκάδες και οι Μηλιείς από την Τραχίνα και οι Επικνημίδιοι Λοκροί, σκότωσε τον Εύρυτο και τα παιδιά του και κυρίευσε την πόλη. Και αφού έθαψε όσους από τους συμπολεμιστές του είχαν πεθάνει, λαφυραγώγησε την πόλη και πήρε αιχμάλωτη την Ιόλη. Και αφού προσάραξε στο Κήναιο της Εύβοιας, ίδρυσε στο ακρωτήριο βωμό προς τιμή του Δία Κηναίου. Και επειδή θέλησε να προσφέρει θυσία, έστειλε στην Τραχίνα τον κήρυκα <Λίχα> να του φέρει λαμπρή φορεσιά [χιτώνα και ιμάτιο φορούσαν στις θυσίες]. Όταν η Δηιάνειρα έμαθε από αυτόν για την Ιόλη, επειδή φοβήθηκε μήπως αγαπήσει περισσότερο εκείνη και επειδή θεώρησε ότι το αίμα του Νέσσου που είχε τρέξει ήταν στ' αλήθεια φίλτρο ερωτικό, επάλειψε μ' αυτό τον χιτώνα. Τον φόρεσε ο Ηρακλής και άρχισε τη θυσία. Αλλά μόλις ο χιτώνας πήρε να θερμαίνεται, το δηλητήριο της ύδρας άρχισε να του σαπίζει το δέρμα, και αρπάζοντας τον Λίχα από τα πόδια, τον εκσφενδόνισε. (Απολλόδωρος 2.156-158)
 
Ο Διόδωρος παραδίδει την ίδια ιστορία, χωρίς όμως να αναφέρει τη μεταμόρφωση του υπηρέτη-συντρόφου σε πέτρα:
 
Θέλοντας [ο Ηρακλής] να τελέσει θυσία, έστειλε τον Λίχα τον υπηρέτη του, στην Τραχίνα, στη γυναίκα του Δηιάνειρα, με την εντολή να της ζητήσει το ιμάτιο και τον χιτώνα, που συνήθιζε να φοράει κατά τις θυσίες. Η Δηιάνειρα, όταν έμαθε από τον Λίχα την αγάπη του Ηρακλή προς την Ιόλη, επειδή ήθελε να αγαπάει περισσότερο αυτήν, άλειψε τον χιτώνα με το φίλτρο που της είχε δώσει ο Κένταυρος για την εξόντωσή του. Ο Λίχας, αγνοώντας την κατάσταση, έφερε τα ρούχα για τη θυσία. Και ο Ηρακλής ντύθηκε τον αλειμμένο χιτώνα και σιγά σιγά, καθώς επενεργούσε η δύναμη του δηλητηρίου, έπεσε στη φοβερότερη συμφορά. Γιατί η αιχμή του βέλους έφερε πάνω της το δηλητήριο της ύδρας [της Λερναίας Ύδρας] και όπως ο χιτώνας άρχισε με τη θερμότητα του σώματος να διαβρώνει τις σάρκες, ο Ηρακλής πάνω στον πόνο του σκότωσε τον Λίχα τον υπηρέτη του (Διόδ. 4.38)
 
Ο Λίχας, λοιπόν, σύμφωνα με ορισμένους συγγραφείς, μεταμορφώθηκε σε πέτρα ή ότι από τα κομμάτια του διαμελισμένου σώματός και το αίμα του δημιουργήθηκαν τα νησιά Λιχάδες, μια συστάδα τριών νησιών, αναφέρει ο Στράβωνας (9.4.4), στα βορειοδυτικά της Εύβοιας μεταξύ του Μαλιακού και του Βόρειου Ευβοϊκού κόλπου, γύρω από το ακρωτήριο Κήναιο. Ο ίδιος μνημονεύει και τον τάφο του Λίχα στην Εύβοια.
 
Κατά μια εκδοχή ο Λίχας ήταν εγγονός του Ηρακλή από τον Ύλλο και την Ιόλη, την κόρη του Ευρύτου (Τζέτζ. Σχόλ. Λυκόφρ. Αλεξ. 804).

Γιατί η αποφυγή δεν είναι λύση

Ένα μέρος αυτού που μας κάνει ανθρώπους είναι ότι μπορούμε να ορίσουμε την ύπαρξή μας με δύο τρόπους: στοχεύοντας στην ευχαρίστηση και αποφεύγοντας τον πόνο. Θέλουμε να αποφύγουμε οτιδήποτε μας βγάζει από τις ζώνες άνεσής μας και μας κάνει να νιώθουμε άβολα. Για την επίλυση των προβλημάτων, ωστόσο, η αποφυγή δεν είναι ένα ωφέλιμο όπλο στη φαρέτρα σας.

Τι είναι η Αποφυγή;

Κάθε φορά που κάποιος βιώνει κάτι επώδυνο, το αντιμετωπίζει με έναν από τους παρακάτω τρόπους: είτε μέσω προσέγγισης είτε, όπως εμείς βλέπουμε εδώ, μέσω της αποφυγής.

Με την αποφυγή, υιοθετείτε μια σειρά συμπεριφορών που σας επιτρέπουν να απομακρυνθείτε από οποιοδήποτε επώδυνο ή δυσάρεστο γεγονός. Αυτό μπορεί να γίνει με τους εξής τρόπους:
  • Απομονώνοντας τον εαυτό σας από το γεγονός, διατηρώντας δηλαδή μια απόσταση από το βίωμα
  • Ελαχιστοποιώντας το εύρος των συναισθημάτων σας
  • Αρνούμενοι ότι το δυσάρεστο αυτό γεγονός σάς συμβαίνει
  • Υπερκαταναλώνοντας τροφή ή καταναλώνοντας εξαρτησιογόνες ουσίες
  • Απομονώνοντας τον εαυτό σας από τους ανθρώπους
Γιατί συμβαίνει αυτό;

Βασικά, αυτό που συμβαίνει είναι σαν το φαινόμενο της στρουθοκαμήλου, η οποία θάβει το κεφάλι της στην άμμο. Είναι μια άρνηση αποδοχής της πραγματικότητας και των τρεχουσών συνθηκών.

Σίγουρα θα είστε περιτριγυρισμένοι από άτομα που ενδιαφέρονται για εσάς και θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της αποφυγής, συζητώντας μαζί σας σε ένα ήπιο κλίμα για το πρόβλημα, βοηθώντας σας έτσι να προσεγγίσετε το ζήτημα που σας απασχολεί.

Μπορεί να έχετε την αίσθηση ότι αν αγνοήσετε το πρόβλημα, αυτό θα λυθεί ως δια μαγείας, γεγονός που γνωρίζετε ότι δεν ισχύει. Δεν έχει σημασία πόσο μεγάλο είναι το θέμα ή το τραύμα. Όσο το αποφεύγουμε,  τόσο μεγαλύτερο γίνεται.

Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τις περιπτώσεις που η αποφυγή μας βοηθάει, από τις περιπτώσεις εκείνες που μας ζημιώνει, διακρίνοντας και διασαφηνίζοντας αρχικά τη φύση του προβλήματος και τις προοπτικές επίλυσής του. Ως εκ τούτου, συμπεραίνουμε ότι η αποφυγή δεν είναι πανάκεια για όλα τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσουμε.

Με τον καιρό, η συνεχής αντιμετώπιση των πραγμάτων μέσω της αποφυγής μπορεί να οδηγήσει σε:
  • Συναισθηματικό μούδιασμα που μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στις σχέσεις.
  • Έλλειψη συνειδητοποίησης του πώς αισθάνεστε.
  • Έλλειψη συνειδητοποίησης του τρόπου που συνδέεστε με τον κόσμο.
  • Αδυναμία ανάληψης δράσης όταν χρειαστεί.
Πώς μπορείτε να σταματήσετε την αποφυγή;

Από τη μία πλευρά, ένα άτομο που κάνει αποφυγές μπορεί να προχωρήσει τη ζωή του – αλλά μόνο προς το παρόν. Θα πρέπει να θυμάται ότι τίποτα δεν λύνεται έτσι, δεν επιλύει το τραύμα, γεγονός που σημαίνει ότι αυτό μπορεί να χειροτερεύσει ακόμα περισσότερο. Μπορεί να φαίνεται σαν μια γρήγορη λύση, αλλά μόνο χειροτερεύει την κατάσταση, μακροπρόθεσμα, προκαλώντας περισσότερο άγχος.
Το πρωτο πραγμα που πρεπει να εξετασουμε ειναι η ενεργη στρατηγικη αντιμετωπισης.
Αυτό συνεπάγεται αλλαγή του τρόπου σκέψης σας για τον αγχογόνο παράγοντα. Εάν θεωρείτε ότι κάθε πρόβλημα έχει και τη λύση του, τότε το πρόβλημα μπορεί να είναι πιο εύκολο να ξεπεραστεί. Ένα τραύμα ή άγχος έχει δύναμη πάνω σας μόνο αν εσείς το επιτρέψετε. Η πεποίθησή σας πως οποιοδήποτε πρόβλημα παρουσιαστεί μπορείτε να το διαχειριστείτε, δίνει από μόνο του μια άλλη δυναμική στην στρατηγική αντιμετώπισης που θα ακολουθήσετε.

Αυτή η αντιμετώπιση είναι το πρώτο βήμα, καθώς πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε είναι αυτά που έχουμε οι ίδιοι δημιουργήσει στο μυαλό μας. Το μυαλό είναι σαν ένας μυς και μπορείτε να τον «γυμνάσετε», με άλλα λόγια να τον εκπαιδεύσετε, ώστε να σταματήσετε να σκέφτεστε με υπερβολικά αρνητικό τρόπο.

Το επόμενο μεγάλο πράγμα είναι να αποδεχτείτε την ιδέα ότι η αποφυγή του προβλήματος δεν το λύνει.

Όσο πιο γρήγορα μπορείτε να το αποδεχτείτε αυτό, τόσο πιο γρήγορα μπορείτε να προχωρήσετε παρακάτω. Διαβάζοντας ένα άρθρο όπως αυτό δείχνει ότι κάνετε τα πρώτα βήματα. Η απόκτηση πληροφοριών σχετικά με την αποφυγή σας δίνει τη δύναμη που χρειάζεστε για να την σταματήσετε.

Ένας άλλος τρόπος να σταματήσετε την αποφυγή είναι να αναγνωρίσετε πότε την κάνετε.

Κάντε μια σημείωση κάθε φορά που αποφεύγετε να αντιμετωπίσετε κάτι και σύντομα θα μάθετε να  σταματάτε από τα αρχικά στάδια.

Αυτή είναι επίσης μια καλή στιγμή για να χρησιμοποιήσετε τεχνικές διαχείρισης του στρες, όπως ο διαλογισμός, η γιόγκα και η άσκηση. Δεν είναι ότι θα αποφύγετε ένα πρόβλημα, αλλά θα βρεθείτε σε μια πιο ήρεμη κατάσταση για να το αντιμετωπίσετε. Προσπαθώντας να αντιμετωπίσουμε το τραύμα έχοντας αυξημένο άγχος είναι μια συνταγή για καταστροφή, όχι για επίλυση.

Τελικές σκέψεις

Η αποφυγή αντιμετώπισης είναι μια φυσιολογική αντίδραση και κανείς δεν χρειάζεται να κατακρίνει τον εαυτό του γι’ αυτό. Είναι σημαντικό, όμως,  να αναγνωρίσετε αν έχει παγιωθεί ως τρόπος αντιμετώπισης σε όλα σας τα προβλήματα, γιατί τότε χρειάζεται να κάνετε κάτι για να τον αλλάξετε. Όσο πιο γρήγορα μπορείτε να σταματήσετε αυτή τη μέθοδο αντιμετώπισης, τόσο πιο γρήγορα μπορείτε να αναλάβετε τον έλεγχο της ζωής, των συναισθημάτων και της ψυχικής σας υγείας.

Αυτό είναι δύσκολο και απαιτεί προσπάθεια εκ μέρους σας. Μαθαίνοντας να αναδιαμορφώνετε τις σκέψεις σας είναι το πρώτο βήμα για να ξεκινήσετε. Μια άλλη καλή ιδέα είναι να θυμόμαστε να κάνουμε μικρά βήματα προόδου και να μην αισθανόμαστε ότι πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα πάντα με μιας. Είναι μια πράξη πραγματικής δύναμης.

Το πρώτο ψέμα που λέμε στον εαυτό μας είναι όταν λέμε “εγώ”

Αν αρχίσουμε να μελετάμε τον εαυτό μας, πρώτα απ’ όλα συναντάμε μια λέξη που χρησιμοποιούμε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη, και αυτή είναι η λέξη “εγώ”. Λέμε “εγώ κάνω”, “εγώ κάθομαι”, “εγώ αισθάνομαι”, “εγώ συμπαθώ”, “εγώ αντιπαθώ”, κ.λπ. Αυτή είναι η μεγαλύτερη ψευδαίσθησή μας, γιατί το κυριότερο λάθος που κάνουμε γα τον εαυτό μας είναι ότι νομίζουμε πως είναι ένας· μιλάμε πάντοτε για τον εαυτό μας ως “εγώ” και υποθέτουμε ότι αναφερόμαστε συνέχεια στο ίδιο πράγμα, ενώ στην πραγματικότητα είμαστε χωρισμένοι σε εκατοντάδες εκατοντάδων διαφορετικά “εγώ”. Τη μια στιγμή όταν λέω “εγώ”. Μιλάει ένα μέρος μου και την άλλη στιγμή όταν λέω “εγώ” , μιλάει ένα εντελώς διαφορετικό “εγώ”. Δεν ξέρουμε ότι δεν έχουμε ένα “εγώ”, αλλά πολλά διαφορετικά “εγώ”, που συνδέονται με τα συναισθήματα και τις επιθυμίες μας και ότι δεν έχουμε κυρίαρχο Εγώ. Αυτά τα εγώ αλλάζουν συνέχεια· το ένα πνίγει το άλλο, το ένα αντικαθιστά το άλλο και όλη αυτή η πάλη αποτελεί την εσωτερική μας ζωή.

Το πρώτο ψέμα που λέμε στον εαυτό μας είναι όταν λέμε “εγώ”. Είναι ψέμα διότι λέγοντας “εγώ” προϋποθέτουμε ορισμένα πράγματα. Προϋποθέτουμε κάποια ενότητα, κάποια δύναμη. Και αν πω “εγώ” σήμερα και “εγώ” αύριο, πρέπει κανονικά να είναι το ίδιο “εγώ”, ενώ στην πραγματικότητα δεν υπάρχει σχέση μεταξύ τους. Βρισκόμαστε στην τωρινή κατάσταση εξαιτίας ορισμένων εμποδίων ή ορισμένων γεγονότων μέσα μας και το πιο σημαντικό γεγονός που δεν καταλαβαίνουμε είναι ότι δεν έχουμε το δικαίωμα να λέμε “εγώ”, γιατί θα είναι ψέμα. Όταν αρχίσετε να παρατηρείτε τον εαυτό σας θα δείτε ότι αυτή είναι η πραγματικότητα· υπάρχουν “εγώ” μέσα σας που δεν γνωρίζονται μεταξύ τους και δεν έρχονται ποτέ σε επαφή. Για παράδειγμα, αρχίστε να μελετάτε τα γούστα σας και θα δείτε ότι μπορεί να σας αρέσει το ένα πράγμα τη μια στιγμή και κάποιο άλλο την επόμενη στιγμή και ότι τα δύο αυτά είναι τόσο αντίθετα μεταξύ τους, ώστε θα αντιληφθείτε αμέσως ότι αυτά τα “εγώ” δεν συναντιούνται ποτέ. Αν παρατηρήσετε τις αποφάσεις σας θα δείτε ότι ένα “εγώ” αποφασίζει και κάποιο άλλο πρέπει να εκτελέσει την απόφαση· κι αυτό το άλλο είτε είναι απρόθυμο να την εκτελέσει είτε ποτέ δεν άκουσε σχετικά.

Οι ομάδες αυτές των “εγώ” εκδηλώνονται ως ρόλοι που ο άνθρωπος παίζει στη ζωή του. Όλοι έχουν ένα ορισμένο αριθμό ρόλων· ένας αντιστοιχεί σε μια κατηγορία συνθηκών, ένας άλλος σε κάποια άλλη, κ.ο.κ. Ο άνθρωπος ο ίδιος σπάνια προσέχει τις διαφορές αυτές. Για παράδειγμα, έχει ένα ρόλο για την δουλειά του, έναν άλλο για το σπίτι, ακόμη έναν άλλο ανάμεσα στους φίλους του, έναν άλλον αν ενδιαφέρεται για σπορ, κ.ο.κ. Τους ρόλους αυτούς τους παρατηρούμε καλύτερα σε άλλους ανθρώπους παρά στον εαυτό μας. Οι άνθρωποι πολλές φορές είναι τόσο διαφορετικοί σε διάφορες περιστάσεις, ώστε οι ρόλοι αυτοί γίνονται ολοφάνεροι και ξεκάθαροι· αλλά καμιά φορά είναι καλύτερα κρυμμένοι ή και παίζονται μόνο εσωτερικά χωρίς εξωτερικές εκδηλώσεις. Όλοι οι άνθρωποι, είτε το γνωρίζουν είτε όχι, είτε το επιθυμούν είτε όχι, έχουν ορισμένους ρόλους που υποδύονται. Το παίξιμο αυτό γίνεται ασυνείδητα. Αν μπορούσε να γίνει συνειδητά, θα ήταν εντελώς διαφορετικό, αλλά δεν προσέχει κανείς ποτέ πώς περνάει από τον ένα ρόλο στον άλλον. Ή αν το προσέξει πείθει τον εαυτό του ότι το κάνει σκόπιμα, ότι είναι συνειδητή πράξη. Στη πραγματικότητα η αλλαγή πάντοτε ελέγχεται από τις περιστάσεις, δεν μπορεί να ελέγχεται από τον ίδιο τον άνθρωπο, διότι αυτός ο ίδιος δεν υπάρχει ακόμη. Καμιά φορά υπάρχουν συγκεκριμένες αντιφάσεις ανάμεσα στον ένα και στον άλλο ρόλο. Στον ένα ρόλο λέει κανείς κάτι, έχει ορισμένες συγκεκριμένες απόψεις και πεποιθήσεις. Περνάει μετά σ’ έναν άλλο ρόλο και έχει τελείως διαφορετικές πεποιθήσεις και λέει τελείως διαφορετικά πράγματα, χωρίς να το προσέχει ή διαφορετικά νομίζει ότι το κάνει σκόπιμα.

«Υγεία»: Ο νέος πλανήτης-νάνος του ηλιακού μας συστήματος

Αποτέλεσμα εικόνας για hygieaΟ αστεροειδής «Υγεία» θα πρέπει να θεωρηθεί πλέον νάνος πλανήτης, σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε διεθνής ομάδα ερευνητών.

Η διεθνής ομάδα, που χρησιμοποίησε το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή, ανακάλυψε ότι ο αστεροειδής Υγεία πρέπει να θεωρηθεί πλέον νάνος πλανήτης και μάλιστα είναι αυτός ο μικρότερος γνωστός νάνος πλανήτης του ηλιακού συστήματος μας και όχι η Δήμητρα, όπως πιστευόταν έως τώρα.

Η Υγεία είναι το τέταρτο μεγαλύτερο σώμα στη ζώνη των αστεροειδών μετά τη Δήμητρα, την Εστία και την Παλλάδα. Για πρώτη φορά οι αστρονόμοι κατάφεραν να μελετήσουν καλύτερα την Υγεία και να διαπιστώσουν ότι έχει σχεδόν σφαιρικό σχήμα.

Οι τέσσερις προϋποθέσεις για να θεωρηθεί νάνος πλανήτης ένα σώμα της ζώνης των αστεροειδών, είναι να βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο, να μην είναι δορυφόρος άλλου σώματος, να μην έχει «καθαρίσει» από άλλα μικρότερα σώματα την περιοχή γύρω από την τροχιά της (αντίθετα με τους κανονικούς πλανήτες που έχουν κάνει κάτι τέτοιο) και, τέλος, να έχει αρκετή μάζα, ώστε η δική της βαρύτητα να έχει προσδώσει στο ουράνιο σώμα περίπου σφαιρικό σχήμα. Η Υγεία φαίνεται, μετά τις νέες παρατηρήσεις, ότι πληροί και τα τέσσερα αυτά κριτήρια για τους νάνους πλανήτες.

Οι ερευνητές από πολλές χώρες, με επικεφαλής τον Πιέρ Βερνατσά του Εργαστηρίου Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου της Μασσαλίας στη Γαλλία, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό αστρονομίας «Nature Astronomy», υπολόγισαν ότι η διάμετρος της Υγείας είναι περίπου 430 χιλιόμετρα, σε σύγκριση με 2.400 χιλιόμετρα που είναι η διάμετρος του Πλούτωνα, του μεγαλύτερου και πιο γνωστού νάνου πλανήτη, ενώ η Δήμητρα έχει σχεδόν 950 χλμ.

Περιέργως η Υγεία δεν έχει κάποιο μεγάλο κρατήρα πρόσκρουσης στην επιφάνεια της, κάτι που περίμεναν να βρουν οι επιστήμονες, όπως π.χ. συμβαίνει στη Δήμητρα.

Η Υγεία εκτιμάται ότι προέρχεται -όπως και περίπου 7.000 άλλοι αστεροειδείς- από ένα μητρικό σώμα που πριν περίπου δύο δισεκατομμύρια χρόνια συγκρούσθηκε με ένα άλλο αντικείμενο διαμέτρου 75 έως 150 χιλιομέτρων. Από τη βίαιη πρόσκρουση, που διέλυσε τελείως το μητρικό σώμα, δημιουργήθηκαν χιλιάδες μικρότερα σώματα. Μερικά από αυτά συγκολλήθηκαν σταδιακά και έδωσαν στην Υγεία το σημερινό σφαιρικό σχήμα της.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ἠθικὰ Νικομάχεια (1150a-1150b)

[VII] Περὶ δὲ τὰς δι᾽ ἁφῆς καὶ γεύσεως ἡδονὰς καὶ λύπας καὶ ἐπιθυμίας καὶ φυγάς, περὶ ἃς ἥ τε ἀκολασία καὶ ἡ σωφροσύνη διωρίσθη πρότερον, ἔστι μὲν οὕτως ἔχειν ὥστε ἡττᾶσθαι καὶ ὧν οἱ πολλοὶ κρείττους, ἔστι δὲ κρατεῖν καὶ ὧν οἱ πολλοὶ ἥττους· τούτων δ᾽ ὁ μὲν περὶ ἡδονὰς ἀκρατὴς ὃ δ᾽ ἐγκρατής, ὁ δὲ περὶ λύπας μαλακὸς ὃ δὲ καρτερικός. μεταξὺ δ᾽ ἡ τῶν πλείστων ἕξις, κἂν εἰ ῥέπουσι μᾶλλον πρὸς τὰς χείρους. ἐπεὶ δ᾽ ἔνιαι τῶν ἡδονῶν ἀναγκαῖαί εἰσιν αἳ δ᾽ οὔ, καὶ μέχρι τινός, αἱ δ᾽ ὑπερβολαὶ οὔ, οὐδ᾽ αἱ ἐλλείψεις, ὁμοίως δὲ καὶ περὶ ἐπιθυμίας ἔχει καὶ λύπας, ὁ μὲν τὰς ὑπερβολὰς διώκων τῶν ἡδέων ἢ καθ᾽ ὑπερβολὰς ἢ διὰ προαίρεσιν, δι᾽ αὐτὰς καὶ μηδὲν δι᾽ ἕτερον ἀποβαῖνον, ἀκόλαστος· ἀνάγκη γὰρ τοῦτον μὴ εἶναι μεταμελητικόν, ὥστ᾽ ἀνίατος· ὁ γὰρ ἀμεταμέλητος ἀνίατος. ὁ δ᾽ ἐλλείπων ὁ ἀντικείμενος, ὁ δὲ μέσος σώφρων. ὁμοίως δὲ καὶ ὁ φεύγων τὰς σωματικὰς λύπας μὴ δι᾽ ἧτταν ἀλλὰ διὰ προαίρεσιν. τῶν δὲ μὴ προαιρουμένων ὃ μὲν ἄγεται διὰ τὴν ἡδονήν, ὃ δὲ διὰ τὸ φεύγειν τὴν λύπην τὴν ἀπὸ τῆς ἐπιθυμίας, ὥστε διαφέρουσιν ἀλλήλων. παντὶ δ᾽ ἂν δόξειε χείρων εἶναι, εἴ τις μὴ ἐπιθυμῶν ἢ ἠρέμα πράττοι τι αἰσχρόν, ἢ εἰ σφόδρα ἐπιθυμῶν, καὶ εἰ μὴ ὀργιζόμενος τύπτοι ἢ εἰ ὀργιζόμενος· τί γὰρ ἂν ἐποίει ἐν πάθει ὤν; διὸ ὁ ἀκόλαστος χείρων τοῦ ἀκρατοῦς. τῶν δὴ λεχθέντων τὸ μὲν μαλακίας εἶδος μᾶλλον, ὃ δ᾽ ἀκόλαστος. ἀντίκειται δὲ τῷ μὲν ἀκρατεῖ ὁ ἐγκρατής, τῷ δὲ μαλακῷ ὁ καρτερικός· τὸ μὲν γὰρ καρτερεῖν ἐστὶν ἐν τῷ ἀντέχειν, ἡ δ᾽ ἐγκράτεια ἐν τῷ κρατεῖν, ἕτερον δὲ τὸ ἀντέχειν καὶ κρατεῖν, ὥσπερ καὶ τὸ μὴ ἡττᾶσθαι τοῦ νικᾶν· διὸ καὶ αἱρετώτερον ἐγκράτεια

[1150b] καρτερίας ἐστίν. ὁ δ᾽ ἐλλείπων πρὸς ἃ οἱ πολλοὶ καὶ ἀντιτείνουσι καὶ δύνανται, οὗτος μαλακὸς καὶ τρυφῶν· καὶ γὰρ ἡ τρυφὴ μαλακία τίς ἐστιν· ὃς ἕλκει τὸ ἱμάτιον, ἵνα μὴ πονήσῃ τὴν ἀπὸ τοῦ αἴρειν λύπην, καὶ μιμούμενος τὸν κάμνοντα οὐκ οἴεται ἄθλιος εἶναι, ἀθλίῳ ὅμοιος ὤν. ὁμοίως δ᾽ ἔχει καὶ περὶ ἐγκράτειαν καὶ ἀκρασίαν. οὐ γὰρ εἴ τις ἰσχυρῶν καὶ ὑπερβαλλουσῶν ἡδονῶν ἡττᾶται ἢ λυπῶν, θαυμαστόν, ἀλλὰ συγγνωμονικὸν εἰ ἀντιτείνων, ὥσπερ ὁ Θεοδέκτου Φιλοκτήτης ὑπὸ τοῦ ἔχεως πεπληγμένος ἢ ὁ Καρκίνου ἐν τῇ Ἀλόπῃ Κερκύων, καὶ ὥσπερ οἱ κατέχειν πειρώμενοι τὸν γέλωτα ἀθρόον ἐκκαγχάζουσιν, οἷον συνέπεσε Ξενοφάντῳ· ἀλλ᾽ εἴ τις πρὸς ἃς οἱ πολλοὶ δύνανται ἀντέχειν, τούτων ἡττᾶται καὶ μὴ δύναται ἀντιτείνειν, μὴ διὰ φύσιν τοῦ γένους ἢ διὰ νόσον, οἷον ἐν τοῖς Σκυθῶν βασιλεῦσιν ἡ μαλακία διὰ τὸ γένος, καὶ ὡς τὸ θῆλυ πρὸς τὸ ἄρρεν διέστηκεν. δοκεῖ δὲ καὶ ὁ παιδιώδης ἀκόλαστος εἶναι, ἔστι δὲ μαλακός. ἡ γὰρ παιδιὰ ἄνεσίς ἐστιν, εἴπερ ἀνάπαυσις· τῶν δὲ πρὸς ταύτην ὑπερβαλλόντων ὁ παιδιώδης ἐστίν. ἀκρασίας δὲ τὸ μὲν προπέτεια τὸ δ᾽ ἀσθένεια. οἳ μὲν γὰρ βουλευσάμενοι οὐκ ἐμμένουσιν οἷς ἐβουλεύσαντο διὰ τὸ πάθος, οἳ δὲ διὰ τὸ μὴ βουλεύσασθαι ἄγονται ὑπὸ τοῦ πάθους· ἔνιοι γάρ, ὥσπερ προγαργαλίσαντες οὐ γαργαλίζονται, οὕτω καὶ προαισθόμενοι καὶ προϊδόντες καὶ προεγείραντες ἑαυτοὺς καὶ τὸν λογισμὸν οὐχ ἡττῶνται ὑπὸ τοῦ πάθους, οὔτ᾽ ἂν ἡδὺ ᾖ οὔτ᾽ ἂν λυπηρόν. μάλιστα δ᾽ οἱ ὀξεῖς καὶ μελαγχολικοὶ τὴν προπετῆ ἀκρασίαν εἰσὶν ἀκρατεῖς· οἳ μὲν γὰρ διὰ τὴν ταχυτῆτα οἳ δὲ διὰ τὴν σφοδρότητα οὐκ ἀναμένουσι τὸν λόγον, διὰ τὸ ἀκολουθητικοὶ εἶναι τῇ φαντασίᾳ.

***
[7] Ενσχέσει με τις ηδονές και τις λύπες που σχετίζονται με τις αισθήσεις της αφής και της γεύσης· ενσχέσει, επίσης, με την επιθυμία αυτών των ηδονών και την αποφυγή των αντίστοιχων λυπών (έχουμε ήδη πει ότι όλα αυτά αποτελούν τον χώρο της ακολασίας και της σωφροσύνης), είναι δυνατό να είναι κανείς έτσι καμωμένος ώστε από τη μια να νικιέται ακόμη και εκεί όπου οι περισσότεροι αναδεικνύονται νικητές και από την άλλη να νικάει εκεί που οι περισσότεροι εμφανίζονται αδύναμοι. Από τις περιπτώσεις αυτές αυτοί που έχουν σχέση με τις ηδονές είναι ο ακρατής και ο εγκρατής, ενώ αυτοί που έχουν σχέση με τις λύπες είναι ο μαλθακός και ο καρτερικός. Ανάμεσά τους βρίσκεται η έξη που χαρακτηρίζει την πλειονότητα των ανθρώπων, μολονότι η κλίση τους είναι πιο πολύ προς τις χειρότερες έξεις.

Δεδομένου ότι κάποιες ηδονές είναι «αναγκαίες», ενώ κάποιες άλλες όχι· δεδομένου, επίσης, ότι οι πρώτες είναι «αναγκαίες» ως κάποιο σημείο, ενώ οι υπερβολές τους δεν είναι «αναγκαίες», ούτε και οι ελλείψεις τους· δεδομένου, τέλος, ότι το ίδιο συμβαίνει με τις επιθυμίες και τις λύπες· με δεδομένα λοιπόν όλα αυτά ο άνθρωπος που κυνηγάει τις υπερβολές των ευχάριστων πραγμάτων ή κυνηγάει τις «αναγκαίες» ηδονές ως την υπερβολή με δική του επιλογή και προτίμηση, και που τις κυνηγάει γι᾽ αυτές τις ίδιες και όχι για οποιονδήποτε άλλο σκοπό, ο άνθρωπος αυτός είναι ακόλαστος· γιατί ένας τέτοιος άνθρωπος πρέπει να μην έχει την παραμικρή τάση για μεταμέλεια, και επομένως είναι ανίατος· ο αμεταμέλητος, πράγματι, άνθρωπος είναι ανίατος. Αντίθετος με αυτόν είναι ο ελλιπής στην επιδίωξη των ηδονών· στη μέση βρίσκεται ο σώφρων άνθρωπος. Παρόμοια και ο άνθρωπος που αποφεύγει τις σωματικές λύπες, όχι γιατί καταβάλλεται από αυτές, αλλά γιατί αυτή είναι η επιλογή και προτίμησή του. Από αυτούς που δεν ενεργούν έτσι από δική τους επιλογή και προτίμηση άλλος παρασύρεται από την ηδονή και άλλος γιατί θέλει να αποφύγει τη λύπη που προέρχεται από τη μη ικανοποίηση της επιθυμίας του — τα δύο, επομένως, είδη διαφέρουν μεταξύ τους. Σε όλους θα φαινόταν χειρότερος ο άνθρωπος που κάνει κάτι το επονείδιστο δίχως να κατέχεται από καμιά επιθυμία ή, έστω, έχοντας μια αδύναμη επιθυμία παρά αν έκανε την πράξη αυτή κάτω από την πίεση μιας πολύ δυνατής επιθυμίας· το ίδιο και ο άνθρωπος που χτυπάει κάποιον δίχως να είναι θυμωμένος παρά αυτός που το κάνει θυμωμένος· αλήθεια, τί θα έκανε, αν ήταν κυριευμένος από πάθος; Αυτός είναι ο λόγος που ο ακόλαστος είναι χειρότερος από τον ακρατή. Από τους δύο λοιπόν τύπους ανθρώπων για τους οποίους μιλήσαμε η μία περίπτωση είναι μάλλον περίπτωση μαλθακότητας· ο άλλος είναι ο ακόλαστος.

Ο αντίθετος του ακρατούς είναι ο εγκρατής, και του μαλθακού ο καρτερικός: «είμαι καρτερικός» θα πει «αντέχω, υπομένω», ενώ «είμαι εγκρατής» θα πει «είμαι κύριος, νικώ» και είναι, βέβαια, άλλο πράγμα το «αντέχω» και το «είμαι κύριος», όπως είναι άλλο πράγμα το «δεν νικιέμαι» και το «νικώ» γι᾽ αυτό και η εγκράτεια είναι προτιμότερη

[1150b] από την καρτερία.

Ο άνθρωπος που είναι ελλιπής σε πράγματα που τα αντέχουν και μπορούν να τα αντέχουν οι περισσότεροι άνθρωποι, είναι άνθρωπος μαλθακός και τρυφηλός· γιατί και η τρυφηλότητα είναι ένα είδος μαλθακότητας. Ένας τέτοιας λογής άνθρωπος αφήνει το ιμάτιό του να σέρνεται στο έδαφος, για να μην κάνει τον κόπο να το σηκώσει και να νιώσει έτσι τη λύπη που προκαλεί αυτός ο κόπος, και όταν κάνει τον άρρωστο, δεν θεωρεί πως είναι ένας αξιολύπητος δυστυχισμένος άνθρωπος, μολονότι ο άρρωστος τον οποίο παριστάνει είναι ένας αξιολύπητος δυστυχισμένος άνθρωπος. Το ίδιο συμβαίνει και με την εγκράτεια και την ακράτεια: Αν ένας άνθρωπος νικηθεί από ισχυρές και υπερβολικές ηδονές ή λύπες, δεν υπάρχει στο πράγμα αυτό τίποτε το εκπληκτικό, τίποτε το παράξενο· ίσα ίσα, είμαστε έτοιμοι να δείξουμε κατανόηση και να συγχωρήσουμε τον άνθρωπο που υποκύπτει αφού προβάλει αντίσταση, όπως π.χ. ο Φιλοκτήτης του Θεοδέκτη, όταν χτυπήθηκε από την οχιά, ή ο Κερκύων στην Αλόπη του Καρκίνου, ή όπως εκείνοι που προσπαθούν να συγκρατήσουν το γέλιο τους και ύστερα ξεσπούν σε ακατάσχετα γέλια (τέτοια ήταν η περίπτωση του Ξενόφαντου)· το παράξενο είναι, αντίθετα, όταν κανείς νικιέται από τις ηδονές ή τις λύπες που οι πιο πολλοί έχουν τη δύναμη να τις αντέξουν, ενώ αυτός δεν έχει τη δύναμη να αντισταθεί σ᾽ αυτές, και αυτό όχι λόγω κάποιας κληρονομικής φυσικής ιδιότητας ή λόγω κάποιας αρρώστιας, σαν την κληρονομική μαλθακότητα των βασιλιάδων της Σκυθίας ή σαν αυτήν που κάνει το θηλυκό γένος να διακρίνεται από το αρσενικό.

Γενική είναι η πίστη ότι ακόλαστος είναι και ο άνθρωπος που αγαπάει τα παιχνίδια και τις διασκεδάσεις, στην πραγματικότητα όμως αυτός είναι ένας μαλθακός άνθρωπος. Γιατί τα παιχνίδια και οι διασκεδάσεις δεν είναι παρά μια χαλάρωση, δεδομένου ότι είναι μια ξεκούραση· ο άνθρωπος, πάντως, που αγαπάει τα παιχνίδια και τις διασκεδάσεις είναι ένας από αυτούς που ξεπερνούν ως προς αυτό τα όρια.

Το ένα είδος της ακράτειας είναι η παρορμητικότητα, το άλλο η αδυναμία: οι πρώτοι, αφού πάρουν, ύστερα από σκέψη, μια απόφαση, δεν μένουν σταθεροί στην απόφασή τους λόγω του πάθους τους, ενώ οι άλλοι, ακριβώς γιατί δεν έχουν σκεφτεί και δεν έχουν πάρει καμιά απόφαση, άγονται και φέρονται από το πάθος τους· σαν τους ανθρώπους, πράγματι, που δεν γαργαλίζονται επειδή έχουν προετοιμάσει τον εαυτό τους για το γαργάλισμα, το ίδιο κάποιοι άνθρωποι, έχοντας προαντιληφθεί και προβλέψει τα πράγματα και έχοντας προετοιμάσει τον εαυτό τους και τη λογική τους δεν καταβάλλονται από το πάθος, είτε ευχάριστο είναι είτε δυσάρεστο. Κατά κύριο, πάντως, λόγο ακρατείς του είδους της παρορμητικής ακράτειας είναι οι ζωηροί και ευέξαπτοι άνθρωποι: οι πρώτοι λόγω της βιασύνης τους και οι δεύτεροι λόγω της ορμητικότητάς τους δεν περιμένουν να ακούσουν τη φωνή της λογικής, καθώς έχουν την τάση να ακολουθούν τις εντυπώσεις που τους προσφέρουν οι αισθήσεις τους.