Πέμπτη 17 Οκτωβρίου 2019

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Σφῆκες (316-333)

ΦΙ. φίλοι, τήκομαι μὲν
πάλαι διὰ τῆς ὀπῆς
ὑμῶν ὄπ᾽ ἀκούων.
ἀλλ᾽ —οὐ γὰρ οἷός τ᾽ εἴμ᾽
ἀίειν— τί ποήσω;
τηροῦμαι δ᾽ ὑπὸ τῶνδ᾽, ἐπεὶ
320 βούλομαί γε πάλαι μεθ᾽ ὑ-
μῶν ἐλθὼν ἐπὶ τοὺς καδί-
σκους κακόν τι ποῆσαι.
ἀλλ᾽, ὦ Ζεῦ μεγαβρόντα,
ἤ με πόησον καπνὸν ἐξαίφνης
325 ἢ Προξενίδην ἢ τὸν Σέλλου
τοῦτον τὸν ψευδαμάμαξυν.
τόλμησον, ἄναξ, χαρίσασθαί μοι,
πάθος οἰκτίρας. ἤ με κεραυνῷ
διατινθαλέῳ σπόδισον ταχέως,
330 κἄπειτ᾽ ἀνελών μ᾽ ἀποφυσήσας
εἰς ὀξάλμην ἔμβαλε θερμήν·
ἢ δῆτα λίθον με πόησον ἐφ᾽ οὗ
τὰς χοιρίνας ἀριθμοῦσιν.

***
Σ᾽ ένα φεγγίτη, πίσω από το δίχτυ, παρουσιάζεται ο Φιλοκλέωνας.

ΦΙΛ. Αγαπητοί, απ᾽ την τρύπ᾽ αυτή
περνά η φωνή σας καθαρά
και την ακούω και λαχταρώ.
Μα τί να κάμω; Δεν μπορεί
να γίνει αυτό που θέλετε.
320 Ποθώ να πάω μαζί μ᾽ εσάς
στη ψηφοδόχες κάλπες μας
και να βαρώ, να τιμωρώ,
μα με φρουρούν εκείνοι εκεί.
Θεέ της βροντής τρομερέ,
σε μια στιγμή
κάμε με, Δία μου, καπνό
ή Προξενίδη ή του Σέλλου το γιο,
περιπλοκάδα ψευτιάς ξακουστή.
Ρίξ᾽ ένα βλέμμα σ᾽ αυτά που τραβώ,
κάμε μου, θεέ μου, τη χάρη·
ή με φωτιά καυτερού κεραυνού
ψήσε με κάτω απ᾽ τη στάχτη γοργά
330 κι ύστερα πάρε με, φύσα με, βάλε με
σε σαλαμούρα ξιδάτη ζεστή·
ή, αν προτιμάς,
κάμε με πέτρα, από κείνες που πάνω τους
στα δικαστήρια μετρούνε τους ψήφους.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΚΥΚΝΟΣ

ΚΥΚΝΟΣ
(πουλί)
 
Διάφοροι ήρωες σώζονται με το όνομα Κύκνος. Ο ένας είναι γιος του Ποσειδώνα και της Καλύκης και ο μύθος του ανήκει στον Τρωικό κύκλο. Ένας άλλος Κύκνος είναι πάλι γιος του Ποσειδώνα και της Σκαμανδροδίκης. Τρίτος Κύκνος είναι ο γιος του Άρη και της Πελοπίας, που τον σκότωσε ο Ηρακλής. Αυτοί που εμπλέκονται σε ιστορία μεταμόρφωσης είναι ένας τέταρτος και ένας πέμπτος Κύκνος. 
 

Κύκνος 1


Ο τέταρτος Κύκνος ήταν βασιλιάς της Λιγυρίας (ΒΔ. στην ιταλική χερσόνησο), φίλος του Φαέθοντα, γιου του Ήλιου, προικισμένος από τον Απόλλωνα με μελωδική φωνή. Όταν ο Δίας κεραυνοβόλησε αναγκαστικά τον Φαέθοντα, για να αποφευχθεί μια καθολική πυρπόληση, καθώς ο νέος είχε χάσει τον έλεγχο του άρματος του πατέρα του Ήλιου, ο Κύκνος θρήνησε τόσο που ο Δίας τον μεταμόρφωσε σε κύκνο, στο πουλί εκείνο που τραγουδά μελωδικά την ώρα που πεθαίνει (κύκνειο άσμα). Μεταμόρφωσε και τις αδελφές του Φαέθοντα, τις Ηλιάδες, σε δέντρα, ιτιές κλαίουσες, επειδή και αυτές θρηνούσαν ακατάπαυστα.

Κύκνος 2


Ένας πέμπτος Κύκνος είναι γιος του Απόλλωνα και της Θυρίης, κόρης του Αμφίνομου. Εξελίχθηκε σε όμορφο νέο και ικανό κυνηγό, όμως υπήρξε δύστροπος και άξεστος -πόσο μάλλον που κατοικούσε στους αγρούς, στο ενδιάμεσο μεταξύ Πλευρώνας και Καλυδώ­νας στην Αιτωλία, οπότε δεν ήταν σε επαφή με τα ήθη μιας οργανωμένης κοινωνίας.
 
Πολλοί τον ερωτεύτηκαν για την ομορφιά του, όμως ο Κύκνος αλαζονικά τους απέρριπτε όλους και τους απογοήτευε, με αποτέλεσμα να τον εγκαταλείπουν ο ένας μετά τον άλλον, εκτός από τον ωραίο Φύλιο, που κι αυτόν όμως ο Κύκνος τον αντιμετώπιζε υπεροπτικά και κάθε φορά του έβαζε μια δοκιμασία.
 
Όταν εμφανίστηκε ένα λιοντάρι που αφάνιζε τους Αιτωλούς και τα κοπάδια τους, ο Κύκνος ζήτησε από τον Φύλιο να το σκοτώσει χωρίς όπλο. Εκείνος το υποσχέ­θηκε και πέτυχε τον άθλο με τέχνασμα. Γνωρίζο­ντας ποια ώρα το λιοντάρι επρόκειτο να έρθει, γέμισε την κοιλιά του με πολλή τροφή και κρασί και, όταν πλησίασε το θηρίο, ξέρασε τις τροφές. Το λιοντάρι από την πείνα του έφαγε όσα απέβαλε το στομάχι του Φύλιου, όμως μέθυσε από το κρασί και σαν ναρκωμένο αποκοιμήθηκε. Τότε ο Φύλιος έσφιξε το λιοντάρι με το μπράτσο του και του έφραξε το στόμα με το ρούχο που φορούσε. Με αυτόν τον τρόπο το σκότωσε. Ύστερα το σήκωσε στους ώμους του και το πήγε στον Κύκνο.
 
Επειδή ο Φύλιος έγινε ξακουστός για το κατόρθωμα τούτο, ο Κύκνος του όρισε κι άλλον άθλο πιο παράδοξο: να του φέρει ζωντανούς τους γύπες που είχαν εμφανιστεί στη χώρα -θηρία υπερφυσικά και μεγάλα- και σκότωναν πολλούς. Ο Φύλιος δεν ήξερε τι να κάνει, όμως οι θεοί τον βοήθησαν. Έστειλαν έναν αετό που είχε αρπάξει λαγό και, αντί να τον πάει στη φωλιά του, τον πέταξε μισοπεθαμένο στη γη. Ο Φύλιος άπλωσε επάνω του το αίμα του λαγού και ξάπλωσε στη γη. Τα όρνια, νομίζοντας τον Φύλιο νεκρό όρμησαν επάνω του, και τότε εκείνος έπιασε από τα πόδια δύο και τα πήγε στον Κύκνο.
 
Ακόμη δυσκολότερο ήταν το τρίτο εγχείρημα που όρισε ο Κύκνος στον Φύλιο: να πιάσει με τα χέρια του έναν ταύρο της αγέλης και να τον πάει στον βωμό του Δία. Ο Φύλιος, μη ξέροντας τι να κάνει, προσευχήθηκε στον Ηρακλή ζητώντας τη βοήθειά του. Τότε εμφανίστηκαν δύο ταύροι μανιασμένοι για μια αγελάδα και, χτυπώντας ο ένας τον άλλον με τα κέρατα τους, έπεσαν στη γη. Εξαντλημένοι όπως ήταν από τη μεταξύ τους αμάχη, ο Φύλιος έπιασε τον έναν ταύρο από το πόδι και τον έσυρε στον βωμό.
 
Με παρέμβαση του Ηρακλή ο Φύλιος δεν παρέδωσε τον ταύρο στον Κύκνο, ο οποίος από την ντροπή και την οργή του έπεσε στη λίμνη Κωνώπη και χάθηκε. Από τη λύπη της για τον θάνατο του γιου της, η Θυρίη έπεσε κι αυτή στην ίδια λίμνη. Με απόφαση του Απόλλωνα οι δύο τους έγιναν πουλιά της λίμνης και οι άνθρωποι τη μετονόμασαν σε Κυκνείη. Σε αυτήν, την εποχή του οργώματος εμφανίζονταν πολλοί κύκνοι. Εκεί κοντά βρισκόταν και το μνήμα του Φύλιου.

Σύγκριση: Το δηλητήριο της Ψυχής

«Ποτέ δεν νιώθω επαρκής! Πάντα κάτι μου φταίει σε εμένα και πάντα αισθάνομαι, ότι κάνω κάτι λιγότερο από τους άλλους. Ποτέ δεν νιώθω αρκετά όμορφη, αρκετά έξυπνη, αρκετά πετυχημένη, αρκετά ικανοποιημένη με ό,τι έχω και κατακτώ. Συνέχεια υπάρχει μέσα μου ένα αγκάθι, που δεν με αφήνει να χαρώ το σήμερα. Σαν να έχω ένα μικρόβιο, που όσο κι αν προσπαθώ να το εξοντώσω με διάφορους τρόπους, αυτό παραμένει το ίδιο δυνατό μέσα στο κορμί μου και την ψυχή μου και μου τρώει τα σωθικά».

Αυτά είναι τα λόγια μίας πολύ ταλαιπωρημένης κοπέλας, που επισκέφθηκε το γραφείο του Ειδικού, για να δώσει ένα τέλος στον επί χρόνια αυτο-βασανισμό της. Δεν μπορεί να βρει ησυχία πουθενά, γιατί μέσα στο μυαλό της κυριαρχεί το δηλητήριο της Σύγκρισης. Από μικρό κορίτσι δεν έχει ακούσει από τους γονείς της ένα «Μπράβο παιδί μου, αυτό που κάνεις σε κάνει ξεχωριστή και είμαι περήφανος/η για εσένα». Ναι μεν της δινόταν μία μικρή επιβράβευση με δόση πίκρας και ματαίωσης, μιας και η κόρη του «τάδε» και της «τάδε» κατάφερνε πάντα περισσότερα από εκείνη.

Στο σήμερα, όλες οι άλλες κοπέλες στα μάτια της είναι πιο εντυπωσιακές από εκείνη, έχουν καταφέρει περισσότερα πράγματα στα επαγγελματικά τους, έχουν συνάψει σοβαρές και με προοπτική σχέσεις και είναι πιο δυναμικές από εκείνη. Πώς να ανακουφιστεί η ψυχούλα της; Ζει με τον τρόμο της αέναης σύγκρισης του εαυτού της με όλες τις γυναίκες του πλανήτη. Και «ως δια μαγείας» ΠΑΝΤΑ βρίσκει κάτι, που να την κάνει να υστερεί και να καταρρακώνει την ψυχολογία της.

Πόσοι από εμάς δεν έχουμε μεγαλώσει με το μικρόβιο της Σύγκρισης μέσα μας; Οι γονείς μας πολύ πιθανόν, επειδή και εκείνοι έτσι το είχαν μάθει από τους δικούς τους γονείς, θεωρούσαν με το να μας παραλληλίζουν με άλλα παιδιά, ότι θα μας έδιναν ένα ισχυρό κίνητρο να πεισμώσουμε για το καλύτερο. Καλή πρόθεση μπορεί να είχαν απέναντι μας, αλλά πού να ήξεραν και εκείνοι ότι λίγο λίγο μας πετσόκοβαν την πίστη στην προσωπικότητά μας. Ένα παιδί μπορεί να πεισμώσει και να χρησιμοποιήσει τον ανταγωνισμό, για να προσπαθήσει ακόμα παραπάνω, αλλά μέσα στην ψυχή του καταγράφεται παράλληλα και η αίσθηση, ότι δεν είναι αρκετό, ότι δεν έχει ικανότητες και πως δεν μπορεί να προσφέρει θαυμασμό για αυτό που πραγματικά είναι.

Είμαι αυτό που είμαι! Πάντα θα υπάρχει το κάτι καλύτερο, αλλά και το κάτι χειρότερο. Δεν μπορούμε να συγκρίνουμε διαφορετικούς ανθρώπους μεταξύ τους. Ο καθένας από εμάς έχει τα δικά του, μοναδικά, ξεχωριστά χαρακτηριστικά, που σε συνδυασμό τους δεν γίνεται να τα βρούμε σε άλλον ή σε άλλη. Μπορούμε να συγκρίνουμε τον χειμώνα με την άνοιξη; Η κάθε εποχή έχει τα προσωπικά της στοιχεία, τα υπέρ και τα κατά. Κάποιοι προτιμούν την μία από τις δύο εποχές. Αυτό δεν μειώνει την αξία και την σπουδαιότητα της άλλης. Το ίδιο ισχύει και με τους ανθρώπους!

Το σίγουρο είναι πως κάτι θα λείπει από τον κάθε άνθρωπο και ότι η σπουδαιότητα της κάθε επιτυχίας ή αποτυχίας έχει αποκλειστικά υποκειμενικό και προσωπικό χαρακτήρα. Η επιτυχία του ενός δεν σημαίνει απαραίτητα, ότι θα προσέφερε χαρά σε κάποιον άλλο. Η ομορφιά και η θελκτικότητα ενός ατόμου δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.

Τεράστια λάθη που έγιναν πολλά χρόνια πριν από την οικογένεια μας, επειδή και εκείνοι ήταν και είναι άνθρωποι ατελείς και συγχυσμένοι. Είναι μεγάλο κρίμα να αφήνουμε τον Εαυτό μας παραδομένο μέσα στην δίνη της Σύγκρισης και να μην προσπαθούμε στην ενηλικίωση μας να βάλουμε τα πράγματα στην δική μας θέση. Αυτή που ταιριάζει περισσότερο στην δική μας κοσμοθεωρία και όχι μέσα στα κόμπλεξ των άλλων.

Αλλάζει η φτιαξιά του ανθρώπου, αρκεί να το θέλει πραγματικά ο ίδιος και να έχει κουραστεί να ζει μέσα στο παιδικό του κοστούμι!

Έρως ο Γλυκόπικρος

Όταν σ' επιθυμώ ένα μέρος μου χάνεται: η ανάγκη μου για σένα με φθείρει, με κατατρώει.

Έτσι σκέφτεται ο ερωτευμένος στο όριο του έρωτα.

Η παρουσία της έλλειψης ξυπνάει μέσα του μια νοσταλγία για πληρότητα.

Η σκέψη του στρέφεται προς ερωτήματα προσωπικής ταυτότητας: πρέπει να συνέλθει και να κάνει δικό του ξανά αυτό που λείπει, προκειμένου να γίνει ένας πλήρης άνθρωπος.

Ο locus classicus αυτής της αντίληψης της επιθυμίας είναι ο λόγος του Αριστοφάνη στο Συμπόσιο του Πλάτωνα.

Εδώ ο Αριστοφάνης εξηγεί τη φύση του ανθρώπινου έρωτα με μια μυθική ανθρωπολογία.

Στην αρχή τα ανθρώπινα όντα ήταν στρογγυλοί οργανισμοί, που ο καθένας τους αποτελούνταν από δύο ανθρώπους ενωμένους σε μια τέλεια σφαίρα.

Τα σφαιρικά πλάσματα κυλούσαν προς όποια κατεύθυνση ήθελαν και ήταν απείρως ευτυχισμένα.

Όμως μέθυσαν από φιλοδοξία και αποφάσισαν ν' ανέβουν στον Όλυμπο.

Έτσι ο Δίας τα έσκισε στα δύο.

Το αποτέλεσμα είναι να πρέπει τώρα ο καθένας μας να ζει αναζητώντας το ένα και μόνο άλλο πρόσωπο με το οποίο μπορεί να ξαναγίνει ολόκληρος.

"Ο καθένας μας λοιπόν...", λέει ο Αριστοφάνης, "είναι σκισμένος στα δύο, σαν τις γλώσσες, τα ψάρια• κι ο καθένας μας αναζητά το άλλο του μισό" (191d).

Αμαρτίες γονέων ή Φαύλοι κύκλοι

Όταν άνθρωποι σου αφηγούνται τις ιστορίες τους, άκου προσεκτικά. Μικροί θησαυροί κρύβονται στα φαινομενικά επουσιώδη λόγια τους και τις απλοϊκές τους αναφορές. Γι’ αυτό άκου. Σκέψου. Δες τι κρύβεται πίσω από το προσωπείο. Μια αλληλουχία συμπεριφορών, βιωμάτων, πρόσληψης της πραγματικότητας, σύνθεσης προσωπικοτήτων.
 
Μου είπε πως μεγάλωσε δύσκολα, με γονείς αυστηρούς, αυταρχικούς. Πληγώθηκε, τους μίσησε και σκλήρυνε τόσο, στην προσπάθειά της να αμυνθεί, που μετατράπηκε σε κάτι απόμακρο, κλειστό στον εαυτό του, χωρίς την ικανότητα να προσφέρει, να δεθεί. Η κόρη της βιώνοντας μια ψυχρή μητέρα, ανίκανη να της δώσει την αγάπη που ζητούσε, στράφηκε στο σύντροφο της και αγκιστρώθηκε συναισθηματικά από εκείνον για να καλύψει το κενό που υπήρχε. Πάντα αναρωτιόταν γιατί δεν ήταν αρκετά καλή να αγαπηθεί και δημιουργούσε σχέσεις εξάρτησης. Η προσκόλλησή της, η χαμηλή της αυτοεκτίμηση τη μετέτρεψαν σε ένα άβουλο πλάσμα που τρεφόταν από τη ζωή του συντρόφου της. Όταν ο καιρός ήρθε και έφερε στον κόσμο το δικό της παιδί, εκείνο έμαθε με μια μάνα αδύναμη, κατώτερη του άντρα της και των περιστάσεων. Έτσι έμαθε να θέλει τις γυναίκες και εκείνο μεγαλώνοντας, υποδεέστερες, ανασφαλείς και να κυριαρχεί σε αυτές.

Και έτσι ο ένας κύκλος διαδέχεται τον άλλο. Φαύλοι κύκλοι ανθρώπινων σχέσεων, ζωών. Είναι εντυπωσιακή η δύναμη των παιδικών μας αναπαραστάσεων. Ο τρόπος που ο εγκέφαλος μας σαν σφουγγάρι ρουφάει την παιδική μας πραγματικότητα και τη μετουσιώνει σε τρόπο σκέψης και χαρακτήρα. Και έτσι διαμορφώνεται κάτι νέο που έχει μέσα του κάτι από το παλιό. Και έτσι πλάθεται η ιστορία των ανθρώπων, το σύνθετο δίκτυο αλληλεπιδράσεων και συνδέσεων.

Γι’ αυτό μάθε να μην κρίνεις επιφανειακά. Και ύστερα ψάξε. Αναζήτησε τη δική σου ιστορία. Το δικό σου γενεαλογικό δέντρο των ψυχισμών που προηγήθηκαν. Όσες δράσεις έφεραν αντίδραση, όσες συνθήκες δημιουργήθηκαν για τη σύσταση κάθε μιας προσωπικότητας που έμελλε να σε επηρεάσει.

Προσπάθησε να συνειδητοποιήσεις πως φέρουμε στους ώμους μας ένα βαρύ φορτίο. Τη ζωή των προγόνων μας. Όχι μόνο την κοινή μας ζωή και πορεία με τους γονείς μας και τις αναμνήσεις των παιδικών μας χρόνων. Κουβαλάμε ασυνείδητα το δυσβάσταχτο φορτίο του κύκλου της ζωής. Οι γονείς μας υπήρξαν παιδιά και ως παιδιά διαμορφώθηκε ο χαρακτήρας και η προσωπικότητά τους μέσα από τις σχέσεις με το περιβάλλον τους. Οι σχέσεις αυτές, οι αλληλεπιδράσεις, οι εμπειρίες, οι παιδικές αναμνήσεις και τα γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή τους τούς διαμόρφωσαν και ως γονείς και επηρέασαν τη συμπεριφορά, τις αντιλήψεις, το θυμικό τους. Λάθος ή σωστές οι συμπεριφορές τους και ο τρόπος που μας μεγάλωσαν μας έκαναν αυτό που είμαστε εμείς σήμερα και αυτό που θα ανακλαστεί πάνω στις ζωές των παιδιών μας. Και εκείνα τα ανήμπορα πλάσματα που θα έρθουν στον κόσμο ως tabula rasa, χωρίς να το ξέρουν, θα ξεκινήσουν μια ζωή με μια ατέλειωτη στιχομυθία να τους αγκαλιάζει.

Η ευθύνη μας είναι μεγάλη. Πιο μεγάλη απ' ότι πιστεύουμε. Δε χρειάζεται μόνο να αναθρέψουμε σωστά τα παιδιά μας με ηθικές αξίες, αρχές και παιδεία. Πρέπει να γνωρίζουμε τον εαυτό μας καλά. Η κάθε συμπεριφορά και τρόπος σκέψης μας πηγάζει από ένα σύνολο παραγόντων. Έχουν διαμορφωθεί στην πορεία της ζωής μας από τις γνώσεις που έχουμε λάβει, τις εμπειρίες που έχουμε ζήσει, τους ανθρώπους που έχουμε συναντήσει και περισσότερο απ' όλα από τον τρόπο που μεγαλώσαμε και επηρεαστήκαμε από τις συμπεριφορές που βιώσαμε στην πιο ευαίσθητη ηλικία μας. Αφού συνειδητοποιήσουμε πως οι αλληλεπιδράσεις αυτές σαν ντόμινο πυροδότησαν δικές μας, οφείλουμε να αναζητήσουμε την πηγή. Να μη βιαστούμε να κατηγορήσουμε υποδεικνύοντας τα λάθη των γονιών μας αλλά να κατανοήσουμε τις δικές τους αλληλεπιδράσεις σε αυτόν τον κυκεώνα των αμφίδρομων σχέσεων. Η κατανόηση λυτρώνει γιατί ερχόμαστε πιο κοντά στην αλήθεια, στην πηγή, στην αφετηρία του φαύλου αυτού κύκλου. Όταν αντιληφθούμε τη σπουδαιότητα του και το βάρος που περικλείει θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε με περισσότερη ειλικρίνεια και υπευθυνότητα τον ρόλο μας. Και ίσως τότε ο φαύλος αυτός κύκλος αρχίσει να απαρτίζεται από πιο δυνατές, συνειδητοποιημένες προσωπικότητες. Ίσως ο φαύλος αυτός κύκλος γίνει από κατάρα ευχή.

Σε ό,τι αντιστέκεσαι, αυτό επιμένει

Υποθέτω ότι μέχρι σήμερα θα έχεις ακούσει ξανά και ξανά, και από διαφορετικές πηγές ίσως, πως σε ό,τι αντιστέκεσαι αυτό επιμένει. Ό,τι για σένα δεν είναι ευχάριστο, αλλά είναι αρνητικό και εξακολουθείς να του δίνεις χώρο, χρόνο, την ενέργεια και τη σκέψη σου, και γενικότερα να ασχολείσαι μαζί του, τότε αυτό συνεχίζει να είναι παρόν στη ζωή σου.

Πότε «φεύγει»;

Φεύγει όταν αποφασίσεις να κοιτάξεις και κάπου αλλού, όταν επιλέξεις να κάνεις χρήση αυτού που ονομάζεται προσαρμοστικότητα, να το αποδεχτείς και να πάψεις να είσαι απόλυτος.

Η προσαρμογή, η αποδοχή και η ευελιξία είναι αξίες ενδεικτικές της ποιότητας ζωής που κάθε ανθρώπινο πλάσμα που θαυμάζεις έχει καλλιεργήσει και εφαρμόζει συνειδητά στη ζωή του. Πρόκειται για ένα ακόμη πολύ σημαντικό στοιχεία στη διαδρομή της επιτυχίας σου.

Το να προσαρμόζεσαι και να αποδέχεσαι είτε μια κατάσταση είτε τη διαφορετικότητα του άλλου και να ελίσσεσαι, σε καμία περίπτωση δεν σε κάνει πιο αδύναμο, πιο ευαίσθητο και φυσικά δεν θίγει την προσωπικότητα και τις πεποιθήσεις σου. Απεναντίας, σε κάνει πιο έξυπνο, πιο δυνατό, σίγουρα πιο αποτελεσματικό και σε γλιτώνει – σε πολλές περιπτώσεις – από πολύ πόνο, κόπο, χρόνο και μια γενικότερη άσκοπη σπατάλη ενέργειας.

Μπορεί μια κατάσταση να μην σου είναι ευχάριστη, όμως αντί μόνο να γκρινιάζεις σχετικά με αυτή, αντί να νιώθεις συνεχώς άβολα που υπάρχει στη ζωή σου, αποδέξου πως σήμερα, αυτή τη στιγμή, έτσι ακριβώς έχουν τα πράγματα, κάνε μια αντικειμενική (και όχι μόνο συναισθηματική) αξιολόγηση της κατάστασης και δες τι σου μαθαίνει αυτή η κατάσταση, τι έχει έρθει να σου διδάξει.

Αντί να βλέπεις μόνο τοίχους και αδιέξοδα μπροστά σου, εστίασε στο να εντοπίσεις εκείνες τις διαδρομές που θα οδηγήσουν στη λύση που επιθυμείς και θα σε ελευθερώσουν από ό,τι σε κάνει να νιώθεις δυσάρεστα.

Αν αντί μόνο να αντιστέκεσαι, προσαρμοστείς, αποδεχτείς και ψάξεις για τα μονοπάτια της λύσης, να είσαι σίγουρος πως θα τα βρεις, και μάλιστα πολύ πιο εύκολα και πολύ πιο γρήγορα απ’ όσο φαντάζεσαι.

Αν αυτό που σε δυσαρεστεί και σε φέρνει σε δύσκολη θέση είναι η επαφή σου με κάποιον άνθρωπο, κάνε ακριβώς το ίδιο. Αντί να του αντιστέκεσαι και να επιμένεις στο πόσο δίκιο έχεις εσύ και πόσο άδικο και λάθος έχει εκείνος, προσαρμόσου. Αποδέξου τη δική του αλήθεια και θέση και ψάξε να βρεις εκείνα τα μονοπάτια που θα σας επιτρέψουν να συμβαδίσετε αρμονικά και αποτελεσματικά.

Σεβάσου τη διαφορετικότητά του, αποδέξου την άλλη (δική του) άποψη, ψάξε και δείξε του εκείνες τις διαδρομές που μπορούν να σας φέρουν σε συνεννόηση δίχως να ακυρώσεις το ποιος είναι, τι πιστεύει και γιατί το πιστεύει.

Ακόμη και για καταστάσεις και ανθρώπους που διαφωνείς μαζί τους θα πρέπει να κάνεις πράξη και βίωμα την ενσυναίσθηση. Μην εστιάζεις μόνο στα αρνητικά ή μόνο στη διαφωνία. Φύγε από αυτές τις λεπτομέρειες και εστίασε σε κάτι άλλο, κάτι θετικό, έστω και κάτι διαφορετικό, το οποίο όμως θα σε φέρει σε θετική επαφή και ενσυναίσθηση, είτε με την κατάσταση είτε με τον άνθρωπο.

Το πόσο υγιείς είναι οι σχέσεις σου με τους άλλους, μετριέται με το αν είσαι αφοσιωμένος σ’ αυτές όσο διαρκούν

Η πιο υποχρεωτική και σταθερή αντίδραση σε έναν συναισθηματικό δεσμό είναι, απλώς, να είσαι διατεθειμένος να μην προσκολληθείς στο άτομο εκείνο, σ’ εκείνη την κατάσταση, σ’ εκείνη τη σχέση. Κι αν ο δεσμός αυτός, όση χαρά κι αν σου δίνει, τελειώσει αύριο, να μπορείς, να πάρεις την απόφαση να τον ξεχάσεις. Μέχρι όμως να έρθει αυτή η στιγμή (που μπορεί να μην έρθει ποτέ), ενόσω δεν έρχεται το τέλος, προσπάθησε να είσαι ΤΕΛΕΙΩΣ αφοσιωμένος.

Είμαι αφοσιωμένος όπως εκείνοι που δηλώνουν ότι αφοσιώνονται από αγάπη, κι όχι όπως εκείνοι που αγαπούν από υποχρέωση.

Το πόσο υγιής είναι η σχέση σου με τους άλλους μετριέται με το αν είσαι αφοσιωμένος όσο διαρκεί, και πόσο ελέγχεις, ψάχνεις μέσα σου και σιγουρεύεσαι ότι αυτό που έχεις είναι πράγματι αυτό που θέλεις και πρέπει να έχεις και όχι τα απομεινάρια εκείνου που είχες. Και αν έχει πεθάνει, έχει σημασία πόσο αποφασιστικά το αποχαιρετάς και φεύγεις από αυτό που έχει ήδη τελειώσει.

Λέω λοιπόν, ότι, καμιά φορά, το να μην εγκαταλείπεις κάτι είναι θάνατος.

Και κάποιες φορές, ζωή είναι να παρατάς αυτό που κάποτε σ’ έσωσε.

Είναι φοβερό να παραδεχτούμε ότι σε κάθε απώλεια υπάρχει όφελος. Ότι ο πόνος για την απώλεια θα τελειώσει αναγκαστικά με κάποιο κέρδος.

Και βέβαια δεν υπάρχει απώλεια χωρίς ένα όφελος, δεν υπάρχει απώλεια που δεν οδηγεί στην προσωπική ανάπτυξη!

Ένα κλουβί πήγε να βρει ένα πουλί

Μια άλλη παραδοσιακή διήγηση έχει ως πρωταγωνιστή ένα κλουβί το οποίο ξύπνησε ένα πρωί και είδε πως, αφηρημένο, είχε αφήσει την πόρτα του ανοιχτή και η καρδερίνα που ήταν μέσα είχε εξαφανιστεί.
Το κλουβί ένιωθε ένα τεράστιο κενό στα σπλάχνα του και η μοναξιά τού έφερνε λύπη. Του έλειπε το κελάηδημα του πουλιού που είχε συνηθίσει να φιλοξενεί.
Το επόμενο πρωί, βλέποντας ότι εκείνη η αχάριστη δεν είχε γυρίσει, άρχισε να κουνιέται για να σκορπίσει όλους τους σπόρους και τα φρυγανισμένα ψίχουλα που είχε μέσα, ώστε να εξαπλωθεί η μυρωδιά της τροφής.
Το πρώτο πουλί που έτρεξε ήταν ένας γιγάντιος γλάρος. Ο γλάρος άρχισε να τσιμπολογάει τον πάτο του κλουβιού, που ήταν γεμάτος από τη σκορπισμένη τροφή. Το κλουβί, βλέποντας το τεράστιο, επιθετικό πουλί, ανοιγόκλεισε την πόρτα του απότομα, δίνοντας έτσι στον γλάρο δύο χαστούκια που τον τρόμαξαν, και πήγε από εκεί που ήρθε.
Αμέσως μετά πλησίασε ένα πράσινο παπαγαλάκι, το οποίο περιφρόνησε την τροφή, καθότι προτιμούσε το φρέσκο ψωμί.
Ήρθε στο τέλος η σειρά ενός σπουργιτιού. Το πουλάκι μπήκε στο κλουβί και, μόλις αυτό έκλεισε και βρέθηκε παγιδευμένο, άρχισε να τιτιβίζει θρηνητικά, έτσι που το κλουβί ξανάνοιξε την πόρτα του για να το αφήσει να φύγει, καθώς θυμήθηκε ότι τα σπουργίτια στενοχωριούνται μέχρι θανάτου αν στερηθούν την ελευθερία τους.
Το σπουργίτι, ευγνώμον για τη χειρονομία αυτή, έκανε μια συμφωνία με το κλουβί: θα ερχόταν κάθε μέρα με φίλους του για να του κάνουν παρέα και θα κατέφευγε σε αυτό τις βροχερές μέρες.
Το κλουβί ποτέ πια δεν ήταν μόνο` ανακάλυψε ότι η αγάπη κατοικεί στον σεβασμό της ελευθερίας των άλλων.

Μελέτη στοχεύει στον εντοπισμό «αποτυπώματος» της ανθρώπινης συνείδησης

Ερευνητές του Δυτικού Πανεπιστημίου, στον Καναδά, σύμφωνα με το Western News, κινήθηκαν ένα βήμα πιο κοντά στο να προσδιορίσουν ένα «εγκεφαλικό αποτύπωμα» της συνείδησης – μια ανακάλυψη που θα ξεκλειδώσει περαιτέρω την κατανόηση σχετικά με το γιατί ορισμένοι ασθενείς, που θεωρήθηκε ότι είναι φυτά, έχουν ακόμη αντίληψη του κόσμου τους. Στην μελέτη-ορόσημο του 2006, ο νευροεπιστήμονας του Western, Adrian Owen και οι συνεργάτες του έδειξαν για πρώτη φορά ότι η λειτουργική νευροαπεικόνιση μπορεί να αποκαλύψει συνειδητή αντίληψη σε ορισμένους ασθενείς που εμφανίζονταν να είναι εξ ολοκλήρου σε κατάσταση φυτού. Η τεχνική αυτή ακόμη επέτρεψε ορισμένα από αυτά τα άτομα να επικοινωνήσουν τις σκέψεις και τις επιθυμίες τους στον έξω κόσμο.

Όμως παρέμενε ένα σημαντικό ερώτημα για τον Owen: Γιατί ορισμένοι ασθενείς μπορούσαν να επικοινωνούν και άλλοι όχι;

Σε μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα, ο Owen και οι συνάδελφοί του στο Πανεπιστήμιο του Cambridge ίσως έχουν βρει μια απάντηση. Η διεθνής ερευνητική ομάδα συνέκρινε τις εγκεφαλικές καταστάσεις ασθενών σε κατάσταση φυτού ή σε κατάσταση ελαχιστοποιημένης συνείδησης, με αυτές υγιών συμμετεχόντων που είχαν αναισθητοποιηθεί με propofol, κοινώς χρησιμοποιούμενο για την ύπνωση, κατά τα άλλα υγιών, ασθενών όταν κάνουν μια εγχείρηση ρουτίνας.

«Χρειάζεται να καταλάβουμε περισσότερα σχετικά με τη συνείδηση και τον εγκέφαλο. Και για αυτή τη μελέτη, χρειάστηκε να προσδιοριστεί μια ειδική εγκεφαλική κατάσταση με συνείδηση και, αντίστροφα, μια ειδική εγκεφαλική κατάσταση ενδεικτική της μη-συνείδησης», είπε ο καθηγητής Γνωστικής Νευροεπιστήμης και Απεικόνισης. «Προφανώς, δεν μπορούμε να “ελέγξουμε” τη συνείδηση σε ασθενείς φυτά, όμως μπορούμε σε υγιείς συμμετέχοντες στη μελέτη, εάν χρησιμοποιήσουμε ένα αναισθητικό φάρμακο όπως το propofol».

Ο ρόλος του Western σε αυτή τη διεθνή συνεργασία ήταν να σαρώσει μια ομάδα συμμετεχόντων χρησιμοποιώντας λειτουργική τομογραφία [απεικόνιση µαγνητικού συντονισµού] (fMRI), ενώ τα μέλη της ομάδας βαθμιαία ναρκώνονταν με τη χρήση του φαρμάκου propofol. Τα αποτελέσματα συγκρίθηκαν με αυτά της ομάδας των ασθενών, είτε σε κατάσταση φυτού ή σε κατάσταση ελαχιστοποιημένης συνείδησης, οι οποίοι σαρώθηκαν από τους ερευνητές στο Cambridge.

«Παραδόξως, είδαμε παρόμοια αποτελέσματα στις δυο ομάδες συμμετεχόντων που σαρώθηκαν στις αντίθετες πλευρές του Ατλαντικού. Συγκεκριμένα, η απώλεια συνείδησης – είτε λόγω της αναισθησίας με propofol, είτε λόγω εγκεφαλικής βλάβης – συνοδεύτηκαν με μειωμένη λειτουργική ποικιλότητα και ικανότητα ενσωμάτωσης σε παρόμοια εγκεφαλικά δίκτυα, που μπορεί να αναπαριστούν ένα νευροβιολογικό σημάδι ή “εγκεφαλικό αποτύπωμα” για τη συνείδηση», ανέφερε ο Owen.

Με απλά λόγια, λειτουργική ποικιλότητα και ικανότητα ενσωμάτωσης είναι ιδιότητες του εγκεφάλου που αποκαλύπτουν πόσες πληροφορίες ανταλλάσσονται και ενσωματώνονται ανάμεσα σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου. «Είναι ακόμη νωρίς, όμως τα αποτελέσματα αυτά είναι η αρχή για να αποκαλυφθεί πώς οι εγκέφαλοι γεννούν τις ενσυνείδητες εμπειρίες του κόσμου και τι πάει λάθος όταν η συνείδηση αποτυγχάνει», είπε ο Owen. «Αυτό είναι ένα σημαντικό κομμάτι στην αναζήτησή μας να κατανοήσουμε γιατί ορισμένοι ασθενείς, που θεωρήθηκε ότι είναι φυτά, στην πραγματικότητα αντιλαμβάνονται και γνωρίζουν τα πάντα που συμβαίνουν γύρω τους».

Υπέρρευστο Ήλιο: Σταγονίδια του κβαντικού ρευστού μπορεί να περιέχουν πλήθος φορτίων – συμβάλλουν στην ανάπτυξη νανοδομών

Σε χαμηλή θερμοκρασία, το υγρό ήλιο γίνεται υπερρευστό – μια μηδενικού ιξώδους ουσία που δεν ασκεί τριβές σε ύλη που κινείται μέσα σε αυτό. Οι επιστήμονες υπέθεσαν ότι μια νανοσταγόνα του υπερρευστού θα διαλύονταν αν περιείχε περισσότερα από λίγα φορτία, όμως δεν είχαν την τεχνολογία για να το αποδείξουν. Νέα πειράματα από τον Michael Gatchell του Πανεπιστημίου του Innsbruck, στην Αυστρία και τους συνεργάτες του δείχνουν ότι, στην πραγματικότητα, νανοσταγόνες με πάνω από τουλάχιστον 55 φορτία μπορούν ακόμη να είναι σταθερά. Τα σταγονίδια ηλίου χρησιμοποιούνται συχνά για να διευκολύνουν την ανάπτυξη και ανάλυση νανοσωματίων και τα νέα ευρήματα θα μπορούσαν να βελτιώσουν τέτοιες τεχνικές.

Η ομάδα ανάγκασε ψυχρό αέριο ήλιο να περάσει μέσω ενός στενού ακροφύσιου για να δημιουργήσει σταγονίδια σε μια περιοχή μεγέθους από 100.000 μέχρι 10.000.000 ατόμων. Στη συνέχεια οι νανοσταγόνες ιονίστηκαν από δέσμη ηλεκτρονίων, διαχωρίστηκαν σύμφωνα με το λόγο μάζας ανά φορτίο και ιονίστηκαν ξανά. Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι πρακτικά δεν υπήρξε αλλαγή στη μάζα των σταγονιδίων που να προέκυψε από το δεύτερο ιονισμό, έτσι θα μπορούσαν να συσχετίσουν κάθε μείωση στο λόγο μάζας ανά φορτίο με την απώλεια φορτίου. Μετρώντας αυτή την απώλεια, προσδιόρισαν ότι – πριν από το δεύτερο ιονισμό – τα σταγονίδια που περιείχαν δεκάδες φορτίων ήταν σταθερά για αρκετά χιλιοστά του δευτερολέπτου.

Ένα μόνο φορτίο σε σταγονίδιο ηλίου που περιέχει άλλα άτομα μπορεί να βοηθήσει για να συγκεντρωθούν τα άτομα για να διαμορφώσουν ένα νανοσωμάτιο ή ένα νανοσμήνος. Με πολλαπλά φορτία, δεκάδες νανοσωμάτια θα μπορούσαν να κατασκευαστούν με μιας. Αυτοί οι πολλαπλοί χώροι θα μπορούσαν επίσης να είναι χρήσιμοι για ορισμένα είδη φασματοσκοπίας απλού σωματίου, με όλους τους χώρους να προστίθενται μαζί για να αυξάνουν το ολικό σήμα.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ἠθικὰ Νικομάχεια (1141a-1141b)

[VII] Τὴν δὲ σοφίαν ἔν τε ταῖς τέχναις τοῖς ἀκριβεστάτοις τὰς τέχνας ἀποδίδομεν, οἷον Φειδίαν λιθουργὸν σοφὸν καὶ Πολύκλειτον ἀνδριαντοποιόν, ἐνταῦθα μὲν οὖν οὐθὲν ἄλλο σημαίνοντες τὴν σοφίαν ἢ ὅτι ἀρετὴ τέχνης ἐστίν· εἶναι δέ τινας σοφοὺς οἰόμεθα ὅλως οὐ κατὰ μέρος οὐδ᾽ ἄλλο τι σοφούς, ὥσπερ Ὅμηρός φησιν ἐν τῷ Μαργίτῃ,

τὸν δ᾽ οὔτ᾽ ἂρ σκαπτῆρα θεοὶ θέσαν οὔτ᾽ ἀροτῆρα
οὔτ᾽ ἄλλως τι σοφόν.

ὥστε δῆλον ὅτι ἀκριβεστάτη ἂν τῶν ἐπιστημῶν εἴη ἡ σοφία. δεῖ ἄρα τὸν σοφὸν μὴ μόνον τὰ ἐκ τῶν ἀρχῶν εἰδέναι, ἀλλὰ καὶ περὶ τὰς ἀρχὰς ἀληθεύειν. ὥστ᾽ εἴη ἂν ἡ σοφία νοῦς καὶ ἐπιστήμη, ὥσπερ κεφαλὴν ἔχουσα ἐπιστήμη τῶν τιμιωτάτων. ἄτοπον γὰρ εἴ τις τὴν πολιτικὴν ἢ τὴν φρόνησιν σπουδαιοτάτην οἴεται εἶναι, εἰ μὴ τὸ ἄριστον τῶν ἐν τῷ κόσμῳ ἄνθρωπός ἐστιν. εἰ δὴ ὑγιεινὸν μὲν καὶ ἀγαθὸν ἕτερον ἀνθρώποις καὶ ἰχθύσι, τὸ δὲ λευκὸν καὶ εὐθὺ ταὐτὸν ἀεί, καὶ τὸ σοφὸν ταὐτὸ πάντες ἂν εἴποιεν, φρόνιμον δὲ ἕτερον· τὰ γὰρ περὶ αὑτὸ ἕκαστα τὸ εὖ θεωροῦν φησὶν εἶναι φρόνιμον, καὶ τούτῳ ἐπιτρέψει αὐτά. διὸ καὶ τῶν θηρίων ἔνια φρόνιμά φασιν εἶναι, ὅσα περὶ τὸν αὑτῶν βίον ἔχοντα φαίνεται δύναμιν προνοητικήν. φανερὸν δὲ καὶ ὅτι οὐκ ἂν εἴη ἡ σοφία καὶ ἡ πολιτικὴ ἡ αὐτή· εἰ γὰρ τὴν περὶ τὰ ὠφέλιμα τὰ αὑτοῖς ἐροῦσι σοφίαν, πολλαὶ ἔσονται σοφίαι· οὐ γὰρ μία περὶ τὸ ἁπάντων ἀγαθὸν τῶν ζῴων, ἀλλ᾽ ἑτέρα περὶ ἕκαστον, εἰ μὴ καὶ ἰατρικὴ μία περὶ πάντων τῶν ὄντων. εἰ δ᾽ ὅτι βέλτιστον ἄνθρωπος τῶν ἄλλων ζῴων, οὐδὲν διαφέρει· καὶ γὰρ ἀνθρώπου ἄλλα πολὺ

[1141b] θειότερα τὴν φύσιν, οἷον φανερώτατά γε ἐξ ὧν ὁ κόσμος συνέστηκεν. ἐκ δὴ τῶν εἰρημένων δῆλον ὅτι ἡ σοφία ἐστὶ καὶ ἐπιστήμη καὶ νοῦς τῶν τιμιωτάτων τῇ φύσει. διὸ Ἀναξαγόραν καὶ Θαλῆν καὶ τοὺς τοιούτους σοφοὺς μὲν φρονίμους δ᾽ οὔ φασιν εἶναι, ὅταν ἴδωσιν ἀγνοοῦντας τὰ συμφέροντα ἑαυτοῖς, καὶ περιττὰ μὲν καὶ θαυμαστὰ καὶ χαλεπὰ καὶ δαιμόνια εἰδέναι αὐτούς φασιν, ἄχρηστα δ᾽, ὅτι οὐ τὰ ἀνθρώπινα ἀγαθὰ ζητοῦσιν.

Ἡ δὲ φρόνησις περὶ τὰ ἀνθρώπινα καὶ περὶ ὧν ἔστι βουλεύσασθαι· τοῦ γὰρ φρονίμου μάλιστα τοῦτ᾽ ἔργον εἶναί φαμεν, τὸ εὖ βουλεύεσθαι, βουλεύεται δ᾽ οὐδεὶς περὶ τῶν ἀδυνάτων ἄλλως ἔχειν, οὐδ᾽ ὅσων μὴ τέλος τι ἔστι, καὶ τοῦτο πρακτὸν ἀγαθόν. ὁ δ᾽ ἁπλῶς εὔβουλος ὁ τοῦ ἀρίστου ἀνθρώπῳ τῶν πρακτῶν στοχαστικὸς κατὰ τὸν λογισμόν. οὐδ᾽ ἐστὶν ἡ φρόνησις τῶν καθόλου μόνον, ἀλλὰ δεῖ καὶ τὰ καθ᾽ ἕκαστα γνωρίζειν· πρακτικὴ γάρ, ἡ δὲ πρᾶξις περὶ τὰ καθ᾽ ἕκαστα. διὸ καὶ ἔνιοι οὐκ εἰδότες ἑτέρων εἰδότων πρακτικώτεροι, καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις οἱ ἔμπειροι· εἰ γὰρ εἰδείη ὅτι τὰ κοῦφα εὔπεπτα κρέα καὶ ὑγιεινά, ποῖα δὲ κοῦφα ἀγνοοῖ, οὐ ποιήσει ὑγίειαν, ἀλλ᾽ ὁ εἰδὼς ὅτι τὰ ὀρνίθεια κοῦφα καὶ ὑγιεινὰ ποιήσει μᾶλλον. ἡ δὲ φρόνησις πρακτική· ὥστε δεῖ ἄμφω ἔχειν, ἢ ταύτην μᾶλλον. εἴη δ᾽ ἄν τις καὶ ἐνταῦθα ἀρχιτεκτονική.

***
[7] Τη σοφία τώρα: Στις τέχνες την αποδίδουμε στους πιο τέλειους εκπροσώπους τους· τον Φειδία π. χ. τον λέμε σοφό γλύπτη και τον Πολύκλειτο σοφό αγαλματοποιό, μη δηλώνοντας με τη σοφία τίποτε άλλο στις περιπτώσεις αυτές παρά μόνο την τελειότητα της τέχνης τους. Από την άλλη όμως θεωρούμε ότι κάποιοι άνθρωποι είναι γενικά σοφοί, όχι σοφοί σε έναν επιμέρους τομέα ή «σε κάτι άλλο», όπως λέει και ο Όμηρος στον Μαργίτη του:

Ούτε σκαφτιά ούτε γεωργό τον κάναν οι θεοί
κι ούτε σοφό σε κάτι άλλο.

Είναι έτσι φανερό ότι η φιλοσοφία πρέπει να είναι η πιο τέλεια μορφή γνώσης. Ο σοφός, επομένως, πρέπει όχι μόνο να γνωρίζει αυτά που προκύπτουν από τις καθολικές αρχές, αλλά και να κατέχει και να λέει την αλήθεια γι᾽ αυτές. Συνάγεται έτσι ότι η φιλοσοφία πρέπει να είναι διανοητική αντίληψη και μαζί επιστημονική γνώση, επιστημονική γνώση των πιο αξιόλογων και των πιο πολύτιμων πραγμάτων στην πιο τέλεια μορφή της. Γιατί θα ήταν πολύ παράξενο να θεωρούσαμε ότι η ύψιστη γνώση είναι η πολιτική ή η φρόνηση, αφού ο άνθρωπος δεν είναι ό,τι καλύτερο υπάρχει στο σύμπαν. Αν λοιπόν το «υγιεινό» και το «καλό» είναι άλλο για τους ανθρώπους και άλλο για τα ψάρια, το «λευκό» όμως και το «ευθύ» έχουν πάντοτε την ίδια σημασία, όλοι θα έλεγαν ότι η φιλοσοφική σοφία είναι πάντοτε η ίδια, η φρόνηση όμως είναι τώρα αυτό και ύστερα ένα άλλο πράγμα. Γιατί φρόνιμο λέει κανείς ότι είναι αυτό που σκέφτεται και μελετάει καλά τα επιμέρους θέματα που σχετίζονται με το ίδιο, — και είναι γι᾽ αυτό πρόθυμος κανείς να εμπιστευθεί σ᾽ αυτό τα δικά του επιμέρους θέματα. Αυτός είναι ο λόγος που οι άνθρωποι λένε ότι φρόνηση έχουν και κάποια ζώα, αυτά δηλαδή που είναι φανερό ότι έχουν κάποια προβλεπτική ικανότητα για τη διαφύλαξη της ζωής τους. Είναι επίσης φανερό ότι η φιλοσοφική σοφία και η πολιτική τέχνη δεν μπορεί να είναι το ίδιο πράγμα· γιατί αν θα χαρακτήριζε κανείς φιλοσοφική σοφία την ικανότητα ενός ανθρώπου να αντιλαμβάνεται και να υπηρετεί τα δικά του συμφέροντα, τότε θα υπήρχαν πολλές μορφές φιλοσοφικής σοφίας: δεν υπάρχει μόνο μία επιστήμη για το καλό όλων συνολικά των ζώων, αλλά διαφορετική για το κάθε ξεχωριστό είδος — εκτός και αν υπάρχει μία μόνο ιατρική για όλα τα όντα! Και αν θελήσει κανείς να πει ότι ο άνθρωπος είναι ανώτερος από όλα τα άλλα ζώα, το επιχείρημα είναι άνευ σημασίας, γιατί υπάρχουν άλλα όντα, που η φύση τους είναι πολύ

[1141b] πιο θεϊκή από τη φύση του ανθρώπου· τέτοια είναι επιπαραδείγματι —για να αρκεστούμε στα πιο φανερά— αυτά από τα οποία έχει συσταθεί το σύμπαν.

Από όσα λοιπόν έχουμε πει έγινε πια φανερό ότι η φιλοσοφική σοφία είναι και επιστημονική γνώση και διανοητική αντίληψη των πιο αξιόλογων και των πιο πολύτιμων από την άποψη της φύσης τους πραγμάτων. Αυτός είναι ο λόγος που τον Αναξαγόρα, τον Θαλή και τους όμοιούς τους οι άνθρωποι τους λένε σοφούς, όχι όμως φρόνιμους, αφού τους βλέπουν να μην ξέρουν τί είναι συμφέρον για τον εαυτό τους· λένε δηλαδή γι᾽ αυτούς ότι ξέρουν πράγματα μοναδικά, θαυμαστά, δυσνόητα και θεϊκά, που είναι όμως άχρηστα — με το νόημα ότι δεν ψάχνουν να βρουν τί είναι αυτό που λέμε «καλό για τον άνθρωπο».

Η φρόνηση, από την άλλη, ασχολείται με τα ανθρώπινα πράγματα και με πράγματα που μπορούν να είναι αντικείμενο σκέψης· γιατί αυτό λέμε ότι είναι —περισσότερο από οτιδήποτε άλλο— το έργο του φρόνιμου ανθρώπου: να σκέφτεται σωστά· κανένας όμως δεν σκέφτεται για πράγματα που δεν υπόκεινται σε μεταβολή, ούτε για πράγματα που δεν έχουν κάποιο τέλος, ένα τέλος που να είναι ένα αγαθό επιτεύξιμο με τις πράξεις του ανθρώπου. «Άνθρωπος που σκέφτεται σωστά» είναι γενικά αυτός που, με οδηγό του τους κανόνες της λογικής, βάζει ως στόχο του το καλύτερο για τον άνθρωπο από όσα μπορούν να επιτευχθούν με τις πράξεις. Η φρόνηση, επίσης, δεν έχει ως αντικείμενό της μόνο το γενικό/καθολικό· πρέπει να γνωρίζει και τα επιμέρους, αφού έχει να κάνει με τις πράξεις, και αυτές με επιμέρους περιπτώσεις. Αυτός είναι ο λόγος που κάποιοι που δεν γνωρίζουν τα γενικά/καθολικά είναι πιο επιδέξιοι στην πράξη από αυτούς που τα γνωρίζουν — και σε όλες γενικά τις υπόλοιπες περιοχές οι έμπειροι· γιατί αν ένας άνθρωπος γνωρίζει ότι τα ελαφριά κρέατα είναι ευκολοχώνευτα και υγιεινά, αγνοεί όμως ποιά κρέατα είναι ελαφριά, ο άνθρωπος αυτός δεν πρόκειται να κάνει τίποτε καλό για την υγεία του· αντίθετα, αυτός που γνωρίζει ότι τα κρέατα των πουλιών είναι ελαφριά και άρα υγιεινά, αυτός θα βοηθήσει περισσότερο από τον άλλον την υγεία του. Η φρόνηση, τώρα, έχει να κάνει με τις πράξεις· συνεπώς πρέπει κανείς να τις έχει και τις δύο, ή σε μεγαλύτερο βαθμό τη δεύτερη. Ωστόσο πρέπει και σ᾽ αυτήν την περίπτωση να υπάρχει η διάκριση μεταξύ υπερ-κείμενης και υπο-κείμενης.