Πέμπτη 12 Σεπτεμβρίου 2019

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Πλοῦτος (93-132)

ΧΡ. καὶ μὴν διὰ τοὺς χρηστούς γε τιμᾶται μόνους
καὶ τοὺς δικαίους. ΠΛ. ὁμολογῶ σοι. ΧΡ. φέρε, τί οὖν;
95 εἰ πάλιν ἀναβλέψειας, ὥσπερ καὶ πρὸ τοῦ,
φεύγοις ἂν ἤδη τοὺς πονηρούς; ΠΛ. φήμ᾽ ἐγώ.
ΧΡ. ὡς τοὺς δικαίους δ᾽ ἂν βαδίζοις; ΠΛ. πάνυ μὲν οὖν·
πολλοῦ γὰρ αὐτοὺς οὐχ ἑόρακά πω χρόνου.
ΚΑ. καὶ θαῦμά γ᾽ οὐδέν· οὐδ᾽ ἐγὼ γὰρ ὁ βλέπων.
100 ΠΛ. ἄφετόν με νῦν· ἴστον γὰρ ἤδη τἀπ᾽ ἐμοῦ.
ΧΡ. μὰ Δί᾽, ἀλλὰ πολλῷ μᾶλλον ἑξόμεσθά σου.
ΠΛ. οὐκ ἠγόρευον ὅτι παρέξειν πράγματα
ἐμέλλετόν μοι; ΧΡ. καὶ σύ γ᾽, ἀντιβολῶ, πιθοῦ,
καὶ μή μ᾽ ἀπολίπῃς· οὐ γὰρ εὑρήσεις ἐμοῦ
105 ζητῶν ἔτ᾽ ἄνδρα τοὺς τρόπους βελτίονα.
ΚΑ. μὰ τὸν Δί᾽, οὐ γὰρ ἔστιν ἄλλος πλὴν ἐγώ.
ΠΛ. ταυτὶ λέγουσι πάντες· ἡνίκ᾽ ἂν δέ μου
τύχωσ᾽ ἀληθῶς καὶ γένωνται πλούσιοι,
ἀτεχνῶς ὑπερβάλλουσι τῇ μοχθηρίᾳ.
110 ΧΡ. ἔχει μὲν οὕτως, εἰσὶ δ᾽ οὐ πάντες κακοί.
ΠΛ. μὰ Δί᾽, ἀλλ᾽ ἁπαξάπαντες.
ΚΑ. οἰμώξει μακρά.
ΧΡ. σοὶ δ᾽ ὡς ἂν εἰδῇς ὅσα, παρ᾽ ἡμῖν ἢν μένῃς,
γενήσετ᾽ ἀγαθά, πρόσεχε τὸν νοῦν ἵνα πύθῃ.
οἶμαι γάρ, οἶμαι —ξὺν θεῷ δ᾽ εἰρήσεται—
115 ταύτης ἀπαλλάξειν σε τῆς ὀφθαλμίας
βλέψαι ποήσας. ΠΛ. μηδαμῶς τοῦτ᾽ ἐργάσῃ·
οὐ βούλομαι γὰρ πάλιν ἀναβλέψαι. ΧΡ. τί φῄς;
ΚΑ. ἅνθρωπος οὗτός ἐστιν ἄθλιος φύσει.
ΠΛ. ὁ Ζεὺς μὲν οὖν οἶδ᾽ ὡς, τὰ τούτων μῶρ᾽ ἔμ᾽ εἰ
120 πύθοιτ᾽, ἂν ἐπιτρίψειε. ΧΡ. νῦν δ᾽ οὐ τοῦτο δρᾷ,
ὅστις σε προσπταίοντα περινοστεῖν ἐᾷ;
ΠΛ. οὐκ οἶδ᾽· ἐγὼ δ᾽ ἐκεῖνον ὀρρωδῶ πάνυ.
ΧΡ. ἄληθες, ὦ δειλότατε πάντων δαιμόνων;
οἴει γὰρ εἶναι τὴν Διὸς τυραννίδα
125 καὶ τοὺς κεραυνοὺς ἀξίους τριωβόλου,
ἐὰν ἀναβλέψῃς σὺ κἂν σμικρὸν χρόνον;
ΠΛ. ἆ, μὴ λέγ᾽, ὦ πόνηρε, ταῦτ᾽. ΧΡ. ἔχ᾽ ἥσυχος.
ἐγὼ γὰρ ἀποδείξω σε τοῦ Διὸς πολὺ
μεῖζον δυνάμενον. ΠΛ. ἐμὲ σύ; ΧΡ. νὴ τὸν οὐρανόν.
130 αὐτίκα γὰρ — ἄρχει διὰ τί ὁ Ζεὺς τῶν θεῶν;
ΚΑ. διὰ τἀργύριον· πλεῖστον γάρ ἐστ᾽ αὐτῷ. ΧΡ. φέρε,
τίς οὖν ὁ παρέχων ἐστὶν αὐτῷ τοῦθ᾽; ΚΑ. ὁδί.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΘΕΣΠΕΙΑ ή ΘΕΣΠΙΑ

ΘΕΣΠΕΙΑ ή ΘΕΣΠΙΑ
(αστερισμός)
 
Η Θέσπ[ε]ια ήταν κόρη του θεού ποταμού Ασωπού και της Μετώπης, επώνυμη ηρωίδα των Θεσπιών στη Βοιωτία (Παυσ. 9.26.6).
 
Κασταστερίστηκε στον αστερισμό της Παρθένου*, ενώ άλλοι συγγραφείς έβλεπαν στον αστερισμό την Αστραία, τη Δίκη, την Ηριγόνη, την Παρθένο, τη Δήμητρα.
-------------------------
 
*Αστερισμός της Παρθένου
 
Ταύτην Ἡσίοδος ἐν Θεογονίᾳ εἴρηκε θυγατέρα Διὸς καὶ Θέμιδος, καλεῖσθαι δὲ αὐτὴν Δίκην· λέγει δὲ καὶ Ἂρατος παρὰ τούτου λαβὼν τὴν ἱστορίαν ὡς οὖσα πρότερον ἀθάνατος καὶ ἐπὶ τῆς γῆς σὺν τοῖς ἀνθρώποις ἦν καὶ ὅτι Δίκην αὐτὴν ἐκάλουν· μεταστάντων δὲ αὐτῶν καὶ μηκέτι τὸ δίκαιον συντηρούντων, οὐκέτι σὺν αὐτοῖς ἦν, ἀλλ' εἰς τὰ ὄρη ὑπεχώρει· εἶτα στάσεων καὶ πολέμων αὐτοῖς ὄντων [διὰ] τὴν παντελῆ αὐτῶν ἀδικίαν ἀπομισήσασαν εἰς τὸν οὐρανὸν ἀνελθεῖν. λέγονται δὲ καὶ ἕτεροι λόγοι περὶ αὐτῆς πλεῖστοι· οἱ μὲν γὰρ αὐτήν φασιν εἶναι Δήμητρα διὰ τὸ ἔχειν στάχυν, οἱ δὲ Ἲσιν, οἱ δὲ Ἀταργάτιν, οἱ δὲ Τύχην, διὸ καὶ ἀκέφαλον αὐτὴν σχηματίζουσιν.
Ερατοσθένης, Καταστερισμοί, 1,9

Πού να εξηγώ ποιος κατά βάθος είμαι εγώ

Πού να εξηγώ ποιος κατά βάθος είμαι εγώ, σε ένα κόσμο αδιάφορο και βουβό. Τι θησαυρούς κρύβω στα υπόγεια της ψυχής μου. Ποιες σκέψεις βασανίζουν τα άδυτα του μυαλού μου και ποιοι φόβοι φωλιάζουν στα έγκατα της ύπαρξής μου. Με πόσα κύματα έχω παλέψει μέχρι να φτάσει η ύπαρξη μου στην στεριά. Πόσοι ωκεανοί έχουν καταπιεί την ψυχή μου μέχρι να βρω μία ακτή να απλώσω το κορμί μου.

Πού να σου εξηγώ πως οι επιλογές της ζωής μου είναι δικός μου λογαριασμός. Τον έχω ξεπληρώσει με τόκο από τις πίκρες και τα βάσανά μου. Κράτησα για ρέστα τις χαρές και τις όμορφες στιγμές. Οι πληγές μου παράσημα ανδρείας στο στήθος μου, που κουβαλάω περήφανα. Τα χαμένα όνειρα μου ο φόρος τιμής στο βάθρο της ύπαρξης μου. Τα λάθη μου,  πτυχία κορνιζαρισμένα στον τοίχο της ψυχής μου. Τα μαθήματα ζωής μου, διπλώματα της σοφίας και της γνώσης μου στο σχολείο αυτού του κόσμου. Τα πάθη μου βραβεία καλής διαγωγής αποτυπωμένα στο μέσα μου. Και ο πόνος μου βραβείο ανδρείας και αντοχής.

Πού να εξηγώ σε ποια πέλαγα αρμενίζει η ψυχή μου και πόσες θάλασσες ταξίδεψαν την ύπαρξή μου.  Σε πόσες αγκαλιές ξοδεύτηκα στην αναζήτηση της Ιθάκης της καρδιάς μου. Πόσα κύματα λυσσομανούσαν στο κουφάρι μου και ποιοι ασκοί του Αιόλου το κυβερνούσαν. Πόσοι βράχοι έχουν κτυπήσει το κορμί μου και πόσες καταιγίδες παρέσυραν την ύπαρξη μου.  Σε πόσα αλήθεια έρημα νησιά, έψαχνα απεγνωσμένα όαση δροσιάς. Κι άλλα τόσα βρώμικα χέρια μου πρόσφεραν νερό, ποτίζοντας με δηλητήριο.

Που να σου λέω πόσους ανθρώπους εμπιστεύτηκα και χάθηκαν. Και άλλοι τόσοι που αγαπούσα και με σταύρωσαν. Που να σου εξηγήσω πόσος πόνος χωράει σε μια καρδιά και πόση σημασία έχει μια ζεστή αγκαλιά.

Πώς να σου δώσω να καταλάβεις ποιοι φόβοι περπατούν στα σκοτάδια μου. Με ποιες ανασφάλειες παλεύω τα βράδια μου. Ποιες σκιές με συντροφεύουν τις ώρες που οι αδυναμίες μου με παιδεύουν.

Πώς να σου πω η κακία των ανθρώπων με τρομάζει. Πως η υποκρισία τους με συνταράσσει.

Οι κούφιες ιδεολογίες τους με αηδιάζουν και ο φανατισμός τους με οργιάζει. Οι αχαριστίες τους βαθιά κρυμμένες μέσα μου πληγές. Οι παθητικές τους συμπεριφορές, μου προκαλούν θλίψη και ενοχές.

Πώς να σου εκμυστηρευτώ τα όσα σκέφτομαι και ονειρεύομαι σε ένα άθλιο παρών που ζω. Τα τόσα όμορφα συναισθήματα που πνίγω σε μία κοινωνία που βουλιάζει συνεχώς.

Δε θα δώσω εξηγήσεις για όσα αυτός ο κόσμος με έχει κρίνει. Δεν έχω να δώσω σε κανένα λογαριασμό για το ποιος είμαι και πώς επέλεξα να ζω. Ποιο δρόμο βαδίζω και τι ψάχνω να βρω.  Με ποιους πορεύομαι και ποιους αντιπαθώ. Δε θα απολογηθώ για το χρόνο που επιλέγω να μένω “εκτός’’. Για τις ώρες που η μοναξιά με συντροφεύει ή κάποια παρέα με αλητεύει. Δε θα συμφωνήσω με ότι διαφωνώ και δε θα επικροτήσω το άδικο όπου το συναντώ. Δεν ψάχνω δικαίωση από τούτο τον κόσμο και ούτε επιδιώκω να δικαιωθώ. Η δική μου ζωή δεν είναι υπόλογη κανενός.

Το τακτικό βίωμα σαρωτικών συναισθημάτων

Αυτό που χαρακτηρίζει τα άτομα με σημαντικές εμπειρίες παιδικής κακομεταχείρισης είναι η παρουσία έντονης ντροπής και άλλων σαρωτικών συναισθημάτων. Η ντροπή, ο πόνος, ο φόβος και ο θυμός που βιώνουν στη μετέπειτα ζωή τους, συχνά μοιάζει να μην αντιστοιχεί στην ενήλικη μη-κακοποιητική κατάσταση.

Αυτά τα συναισθήματα, λοιπόν, που δεν αντιστοιχούν στο ύψος των γεγονότων, δείχνουν προς μια σύνδεση με τις προγενέστερες εμπειρίες παιδικής κακομεταχείρισης που οδηγούν τα άτομα να βιώνουν τις προκλήσεις της ζωής, ιδίως εκείνες που αφορούν τη συναισθηματική ζωή τους, ως ένα προσωπικό δράμα.

Η ερμηνεία της κακοποίησης οδηγεί στον τραυματισμό


Η κακοποίηση όμως από μόνη της δεν οδηγεί στον τραυματισμό του παιδιού αλλά η ερμηνεία που δίνει το παιδί στο γεγονός, ο τρόπος που το ενδοβάλει και πώς τελικά υπονομεύει τον εαυτό του μέσα από το γεγονός ή τα γεγονότα. Λόγω του εγωκεντρισμού που χαρακτηρίζει τα παιδιά, εκτός από το ότι τα οδηγεί στο συμπέρασμα ότι είναι το κέντρο του κόσμου και έχουν μαγικές ιδιότητες ή βασιλικά προνόμια, άλλο τόσο μπορεί να εκφραστεί στη σκέψη τους με αρνητικό τρόπο, οδηγώντας τα να αποκτήσουν τις πρώτες ηττοπαθείς και αυτό-ακυρωτικές ιδέες για τον εαυτό τους.

Όταν λοιπόν το παιδί θεωρεί ότι οι γονείς του οδηγήθηκαν στο διαζύγιο εξαιτίας του ίδιου, ή ότι δεν το αγαπούσε αρκετά ο γονέας του για να φύγει από το σπίτι διακρίνεται ο εγωκεντρισμός, αλλά κυρίως διαφαίνεται ότι το παιδί είναι ήδη τραυματισμένο στην περίπτωση που δεν έχει επικοινωνήσει με κάποιον αυτά τα έντονα συναισθήματα που βιώνει. Η κακομεταχείριση, όμως, που υφίσταται το παιδί από το άμεσο περιβάλλον του, έχει τις ρίζες του στο παρελθόν και αρκετές γενιές πίσω.

Η έλλειψη επίγνωσης συναισθημάτων του γονέα


Όταν ένας γονιός αποτυγχάνει να μετατρέψει την αγκαλιά του σε μια ασπίδα που θα συγκρατεί τις αγωνίες και τα άγχη του παιδιού, τότε γίνεται ο ίδιος αυτός που πληγώνει το παιδί επειδή στερεί από το παιδί αυτά που χρειάζεται, για να μπορέσει να αναπτυχθεί συναισθηματικά. Γιατί δεν είναι μόνο αυτά που μπορεί να κάνουμε σε ένα παιδί και να το πληγώσουμε αλλά συχνά είναι και αυτά που δεν του προσφέρουμε, που του είναι απαραίτητα προκειμένου να μεταβεί στην ενήλικη ζωή και να σταθεί ως ένα ώριμο και συνειδητό άτομο. Μια τέτοια κατάσταση είναι ισχυρή ένδειξη ότι ο γονέας στερείται και ο ίδιος της απαραίτητης επίγνωσης των δικών του συναισθημάτων και από που προέρχονται.

Όταν ένας γονιός κακομεταχειρίζεται ένα παιδί, το κάνει επειδή ο ίδιος δεν είναι σε επαφή με τη δική του, κυρίως, ντροπή και αυτό συμβαίνει μάλλον γιατί υποφέρει από συντριπτική ντροπή, που κουβαλάει από τη δική του εμπειρία παιδικής κακομεταχείρισης και από ένα περιβάλλον που, επίσης, αστόχησε να είναι το περιέχον που χρειαζόταν για να μπορέσει να ωριμάσει συναισθηματικά. Αν ο γονέας είχε επίγνωση της δικής του ντροπής και από πού έχει ξεκινήσει, θα σταματούσε να κακοποιεί το παιδί. Με άλλα λόγια, αν γνώριζε συνειδητά τί τον παρακινεί να αντιδρά με τον τρόπο που αντιδρά απέναντι στο παιδί και ως συνέπεια αυτού απομάκρυνε τις παραπλανητικές προβολές που τον κυριεύουν, δεν θα έπραττε με τον συγκεκριμένο τρόπο απέναντι στο εύθραυστο παιδί.

Το αποτέλεσμα της συναισθηματικής κακομεταχείρισης στο παιδί


Σαν αποτέλεσμα της κακομεταχείρισης από έναν γονέα που δεν έχει επαφή με τη δική του ντροπή, το παιδί αναπτύσσει και εκείνο έναν ισχυρό πυρήνα ντροπής, λόγω του εγωκεντρισμού του και μάλλον λόγω του ήδη υπάρχοντος προβληματικού συναισθηματικού συντονισμού ανάμεσα στο γονέα και το παιδί, με αποτέλεσμα να υποφέρει από έντονα αισθήματα αναξιότητας. Αργότερα, κατά την ενήλικη ζωή του παιδιού, η σκιά που καλύπτει την επίγνωση των συναισθημάτων του απλώνεται ορμητικά ως ένα σκοτεινό πέπλο που συμβάλλει στο να βιώνει τα συναισθήματα του με σαρωτικό τρόπο, αφού πρώτα έχει παρερμηνεύσει τη φύση των γεγονότων που αντιμετωπίζει, έτσι ώστε να μπορούν να ταιριάζουν με τις ερμηνείες που έχει δώσει πριν από πολλά χρόνια στα πρώτα δύσκολα γεγονότα που αντιμετώπισε.

Η ψυχική δυσφορία συχνά βιώνεται ως κατακλυσμιαία και από τη στιγμή που δεν υπάρχει συνειδητή επίγνωση σε ποιο γεγονός αντιδρά το άτομο πραγματικά, ο κόσμος καταλήγει να είναι, για εκείνο, μια συνεχόμενη απειλή και ένα σίγουρο εχθρικό πεδίο, έτσι ακριβώς όπως αντιλήφθηκε και ερμήνευσε τον κόσμο σε πολύ μικρή ηλικία. Αυτό καταλήγει να είναι το προσωπικό δράμα, δηλαδή η ασυνείδητη ικανότητα να παίρνει κάποιος τα πράγματα πολύ προσωπικά και για αυτό να υποφέρει.

Ηθική και Ευτυχία

Η σύνδεση ανάμεσα στην ευτυχία και στην ηθική φαίνεται ξεκάθαρη, αν και είναι σαφές ότι το να είσαι ευτυχής σημαίνει περισσότερα από το να είσαι απλώς ηθικός. Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι ένα άτομο που δεν λέει ποτέ ψέματα, δεν εξαπατά και δεν κλέβει, έχει κάποια εγγύηση ότι θα είναι περισσότερο ευτυχισμένο από ένα άτομο που διαπράττει αυτά τα αμαρτήματα χωρίς ενδοιασμούς.

Όλοι γνωρίζουμε ότι ένα καλό και συμπονετικό άτομο μπορεί να είναι εξαιρετικά άτυχο, και πολλά κτήνη φαίνεται να έχουν πιάσει την τύχη από τα κέρατα. Τα παιδιά που γεννιούνται χωρίς ένα λειτουργικό αντίγραφο του γονιδίου, που παράγει το ένζυμο υποξανθίνη -γουανίνη φωσφοριβοσυλτρανσφεράση, θα υποφέρουν από ένα σύνολο παθήσεων και αδυναμιών που είναι γνωστά ως σύνδρομο Λες-Νίχαν. Θα αυτοακρωτηριάζονται επίσης ανεξέλεγκτα, πιθανώς ως αποτέλεσμα της συσσώρευσης ουρικού οξέος στον οργανισμό τους. Αν αφεθούν ελεύθερα, αυτά τα παιδιά δαγκώνουν τα χείλη τους και τα δάκτυλά τους, και φθάνουν ακόμη στο σημείο να μπήγουν αιχμηρά αντικείμενα στα μάτια τους. Είναι δύσκολο να δει κανείς το πώς η εκπαίδευση στην ηθική θα συνεισφέρει πρακτικά στην ευτυχία τους. Αυτό που χρειάζονται αυτά τα παιδιά δεν είναι καλύτερη ηθική εκπαίδευση, ή περισσότερη αγάπη από τους γονείς. Χρειάζονται υποξανθίνη φωσφοριβοσυλτρανσφεράση.

Χωρίς να αμφισβητούμε ότι η ευτυχία έχει πολλές προϋποθέσεις -καλά γονίδια, ένα νευρικό σύστημα που δεν δυσλειτουργεί τελείως κλπ, μπορούμε να υποθέσουμε ότι, όποιο και αν είναι το επίπεδο της ευτυχίας ενός ατόμου, η κατάστασή του θα βελτιωθεί γενικώς αν αποκτήσει περισσότερη αγάπη και δείξει μεγαλύτερη συμπόνια, επομένως γίνει πιο ηθικό. Αυτός είναι ένας αυστηρά εμπειρικός ισχυρισμός -ένας ισχυρισμός που έχει δοκιμασθεί επί χιλιετηρίδες, από στοχαστές σε διάφορες πνευματικές παραδόσεις, και ιδιαιτέρως στο πλαίσιο του Βουδισμού. Θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε κατά πόσον η ανεξέλεγκτη αύξηση της αγάπης και της συμπόνιας θα μπορούσε να μειώσει την αίσθηση της προσωπικής ευτυχίας κάποιου, μια και τα βάσανα των άλλων γίνονται όλο και περισσότερο δικά του. Μόνο άτομα που έχουν καλλιεργήσει αυτήν την πνευματική κατάσταση σε ακραίο βαθμό θα είναι εις θέσιν να αποφανθούν επάνω σε αυτό το ερώτημα, αλλά σε γενικό επίπεδο, φαίνεται να μην υπάρχει αμφιβολία ότι η αγάπη και η συμπόνια είναι θετικές, χάρη στο ότι μας συνδέουν βαθύτερα με τους άλλους.

Με δεδομένη αυτήν την κατάσταση, μπορούμε να δούμε ότι κάποιος θα μπορούσε να επιθυμεί να έχει περισσότερη αγάπη και συμπόνια για καθαρά εγωιστικούς λόγους. Αυτό είναι, φυσικά, ένα κάποιο παράδοξο, επειδή αυτά τα χαρακτηριστικά υπονομεύουν εξ ορισμού την εγωιστική συμπεριφορά.Επίσης εμπνέουν συμπεριφορές που τείνουν να συμβάλλουν στην ευτυχία άλλων ανθρώπινων υπάρξεων.

Οι εν λόγω ψυχικές καταστάσεις δεν δίνουν μόνο μία καλή αίσθηση αλλά ωθούν σε κοινωνικές σχέσεις που κάνουν τον άνθρωπο να αισθάνεται καλά με τους άλλους, ενώ οδηγεί άλλους στο να αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους.

Το μίσος, ο φθόνος, το πείσμα, η απέχθεια, η ντροπή -αυτές δεν είναι πηγές ευτυχίας, στο προσωπικό ή στο κοινωνικό επίπεδο. Η αγάπη και η συμπόνια είναι τέτοιες πηγές. Όπως τόσα άλλα που γνωρίζουμε σε σχέση με τον εαυτό μας, ισχυρισμοί αυτού του είδους δεν χρειάζεται να επιβεβαιωθούν από κάποια λεπτομερή μελέτη. Μπορούμε εύκολα να φαντασθούμε κάποια εξελικτικά αίτια για τους λόγους που τα θετικά κοινωνικά συναισθήματα μας κάνουν να αισθανόμαστε καλά, ενώ τα αρνητικά δεν το κάνουν, αλλά αυτό θα ήταν εκτός θέματος.

Το ζήτημα είναι ότι η διάθεση να λάβεις υπ’ όψιν την ευτυχία του άλλου -για να είσαι ηθικός- φαίνεται να αποτελεί έναν λογικό τρόπο για να αυξήσει κανείς τη δική του ευτυχία. Η συνάρτηση εδώ γίνεται όλο και περισσότερο σημαντική, όσο ανώτερη γίνεται η ευτυχία ενός ατόμου. Η σύνδεση ανάμεσα στην πνευματικότητα -την καλλιέργεια της ευτυχίας με άμεσο τρόπο, μέσω συγκεκριμένων εκλεπτύνσεων της προσοχής μας- και στην ηθική είναι επαρκώς τεκμηριωμένη. Ορισμένες στάσεις και συμπεριφορές φαίνεται να οδηγούν στη στοχαστική ενόραση, ενώ άλλες δεν το κάνουν.

Αυτή δεν είναι μία πρόταση, την οποία χρειάζεται κανείς απλώς να πιστέψει. Είναι, μάλλον, μία υπόθεση που απαιτείται να δοκιμασθεί στο εργαστήριο της ζωής ενός ανθρώπου.

Νίκος Καζαντζάκης: Η καρδιά μου

Μια νύχτα είδα ένα όνειρο.

Ήμουν λέει στην άκρα του γιαλού και κοίταζα.

Η θάλασσα ήταν κατάμαυρη όλο τρόμο και χοχλακούσε.

Κι από πάνω της ο ουρανός, κατάμαυρος κι αυτός όλο φοβέρα, κατέβαινε όλο και πιο χαμηλά λίγο ακόμα και θα άγγιζε τη θάλασσα.

Αγέρας δε φυσούσε νέκρα φρικτή, πλάνταζα, δεν μπορούσα να πάρω ανάσα...

Κι άξαφνα στη στενή χαραμάδα που απόμενε λεύτερη ανάμεσα ουρανού και θάλασσας, άστραψε ένα κάτασπρο πανί.

Ήταν μια μικρή βαρκούλα αυτόφωτη και μέσα στην πλανταγμένη απανεμιά φούσκωνε γοργά το πανί της.. και προχωρούσε γοργά, βίαια μέσα στα σκοτάδια.

Άπλωσα κατά πάνω της τα χέρια:

«Η καρδιά μου!» φώναξα και ξύπνησα.

Βοήθεια μεγάλη στάθηκε τ' όνειρο τούτο στη ζωή μου.

Σε δύσκολες στιγμές, όταν όλα γύρω μου σκοτεινιάζουν κι οι πιο ακριβοί μου φίλοι και οι πιο σίγουρες ελπίδες με παρατούσαν... πόσες φορές δεν έκλεινα τα μάτια και δεν έβλεπα ανάμεσα από τα ματοτσίνορά μου, τη βαρκούλα αυτή, κι η καρδιά μου έπαιρνε κουράγιο, τινάζουνταν επάνω όρτσα και μη φοβάσαι!

Μου φώναζε κι έσκιζε το σκοτάδι!

Νίκος Καζαντζάκης, Αναφορά στον Γκρέκο

Κομμάτια πλαστικού πέφτουν μαζί με το χιόνι στην Αρκτική

Σωματίδια πλαστικού βρέθηκαν πρόσφατα ακόμα και στο αρκτικό, παρθένο χιόνι και αυτό αποτελεί απόδειξη ότι το πρόβλημα του πλαστικού στη φύση έχει πια φτάσει στα υψηλότερα επίπεδα.

Τα μικροπλαστικά έχουν βρεθεί τα τελευταία χρόνια στους βυθούς των θαλασσών μας, στα δάση, στις λίμνες, στα βουνά, ακόμα και των Άλπεων και συνεπώς στο νερό που πίνουμε και στο φαγητό που καταναλώνουμε. Το γερμανικό Ινστιτούτο Πολικής και Θαλάσσιας Έρευνας Άλφρεντ Βέγκενερ με επικεφαλής ερευνήτρια την Μέλανι Μπέργκμαν δημοσίευσε τα συγκλονιστικά ευρήματα στο επιστημονικό περιοδικό Science Advances.

Κατά την έρευνα, αναλύθηκαν διάφορα δείγματα χιονιού από διάφορα μέρη, από τις Γερμανικές και τις Ελβετικές Άλπεις ως την Αρκτική, όπως στη νορβηγική νήσο Σβάλμπαρντ βόρεια του αρκτικού κύκλου. Δυστυχώς, παντού βρέθηκαν μικροπλαστικά. Το μέγεθός τους ήταν περίπου όσο οι κόκκοι της γύρης και της σκόνης.

Η Bergman ανέφερε πως είναι φανερό ότι το μεγαλύτερο μέρος των πλαστικών που βρίσκεται σε παρθένα μέρη όπως η Αρκτική ταξιδεύει από αλλού με τον αέρα. Αυτό προκαλεί το εύλογο ερώτημα: Πόσο πλαστικό μπορεί να εκπνέουμε τελικά και κατά πόσο επηρεάζει την υγεία μας;

Τα νούμερα είναι επίσης ανησυχητικά: στους πάγους που επιπλέον στον αρκτικό ωκεανό ανάμεσα στη Γροιλανδία και στο Σβάλμπαρντ βρέθηκε μέση ποσότητα 1.760 μικροπλαστικών σωματιδίων ανά λίτρο. Στην ηπειρωτική Ευρώπη η ποσότητα ήταν μεγαλύτερη: 24.600 ανά λίτρο κατά μέσο όρο.

Σχετικά με το παραπάνω ερώτημα, μια άλλη πρόσφατη μελέτη είχε υπολογίσει ότι οι άνθρωποι καταλήγουμε να τρώμε περίπου 50.000 μικροπλαστικά σωματίδια κάθε χρόνο. Αυτά τα μικροπλαστικά δεν είναι μόνα τους: μεταφέρουν μαζί τους τοξικά χημικά και παθογόνα μικρόβια.

Η ανησυχία για την «πλαστική μόλυνση» ενισχύεται από το γεγονός ότι τα μικρά αυτά σωματίδια απορροφούνται τελικά από μια μεγάλη γκάμα ζωντανών οργανισμών. «Αν μάλιστα αγγίζουν τη νανοκλίμακα, τότε μπορούν να διαπερνούν τις μεμβράνες των κυττάρων και να διεισδύουν στα όργανα του σώματος πολύ πιο εύκολα από ό,τι τα μεγαλύτερα σωματίδια», αναφέρουν οι ερευνητές.

Όταν οι άνθρωποι σας κάνουν χάρες, για να τους χρωστάτε

Μερικές φορές, οι άνθρωποι δεν σας κάνουν στην πραγματικότητα μια χάρη, αλλά περισσότερο μια συμφωνία. Φυσικά δεν το λένε ανοιχτά. Αντιθέτως, κάνουν την βοήθεια τους να φαίνεται ως γενναιοδωρία. Και τότε, όταν δεν το περιμένετε, σας υπενθυμίζουν τι έκαναν για εσάς. Ή ακόμα χειρότερα, σας γεμίζουν με υποχρεώσεις που δεν δεχθήκατε ποτέ.

Οι άνθρωποι που συμπεριφέρονται έτσι, κρύβονται πίσω από μια λανθασμένη έννοια της ευγνωμοσύνης. Νομίζουν πως όποτε κάνουν μια χάρη σε κάποιον, είναι σίγουρο πως θα ανταμειφθούν. Ωστόσο, ποτέ δεν τους περνά από το μυαλό ότι το άλλο άτομο ίσως να μην σκέφτεται έτσι. Απλώς εμφανίζονται ζητώντας κάτι σε αντάλλαγμα για τη χάρη που σας έκαναν. Και αν δεν τους το δώσετε, θυμώνουν και κάνουν το θύμα.

«Αυτός που κάνει μια χάρη σε κάποιον που το αξίζει, την λαμβάνει και ο ίδιος» –Αureliο Τeοdοsiο Μacrοbiο

Τελικά συνειδητοποιείτε πως η χάρη δεν ήταν χάρη αλλά παγίδα. Πρόκειται για μια μορφή ελέγχου και χειραγώγησης, ένας μηχανισμός που θα ενεργοποιήσουν όταν τους συμφέρει. Και αυτό που το χαρακτηρίζει ως απάτη είναι ότι πρόκειται για ένα συμβόλαιο το οποίο δεν υπογράψατε ποτέ.
Γιατί σας κάνουν χάρες;

Υπάρχουν καταστάσεις όπου είναι σαφές πότε κάποιος σας κάνει μια χάρη και τότε εσείς του χρωστάτε. Οι πολιτικοί για παράδειγμα. Ή ακόμα μπορεί να συμβαίνει και στην δουλειά. Αν καλύψετε έναν συνάδελφο περιμένετε να το κάνει και αυτός για εσάς όταν το χρειαστείτε. Και στα δύο παραδείγματα υπάρχει ένας παράγοντας που κάνει την εξίσωση ξεκάθαρη: είναι χάρες ανάμεσα σε ανθρώπους που έχουν μια λειτουργική και πρακτική σχέση, δεν είναι απαραίτητα φίλοι ή οικογένεια.

Ένας συνάδελφος ή ένας συνέταιρος ίσως κάνει μια χάρη αλλά είναι ξεκάθαρο πως αυτό συμφέρει και τις δύο πλευρές. Δεν υπάρχει κάποια παγίδα.

Ωστόσο, όταν πρόκειται για μια πιο κοντινή σχέση, οι χάρες και η ευγνωμοσύνη θα πρέπει να είναι δεδομένες. Βοηθάτε την οικογένεια, τον/την σύντροφο και τους φίλους σας επειδή το θέλετε. Επειδή μπορείτε.

Όταν το κάνετε αυτό νιώθετε ωραία. Δεν σημειώνετε κάπου ότι πλέον σας χρωστάνε.

Όταν η θεραπεία είναι χειρότερη από την ασθένεια

Δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που θυμούνται με ακρίβεια κάθε χάρη που έχουν κάνει. Το χειρότερο είναι πως ζητάνε το αντάλλαγμα τους όταν το θέλουν και με τον τρόπο που το θέλουν. Δεν έγινε ποτέ κάποια συμφωνία και έτσι είναι πιθανό να εμφανιστούν ανά πάσα στιγμή.

Τότε, όταν θα πρέπει να ξεπληρώσετε την χάρη τους, είναι πολύ πιθανό να σας φερθούν με αγένεια ή με άσχημο τρόπο. Δεν είναι απίθανο να γίνουν επιθετικοί αυτοί που ήταν τόσο «γενναιόδωροι» στην αρχή.

Σας κάνουν μια χάρη και έπειτα θυμώνουν. Έχουν εκρήξεις θυμού ή γίνονται υστερικοί. Ακόμα και αν δεν πείτε τίποτα. Αν όμως πείτε κάτι σας υπενθυμίζουν τι έχουν κάνει για εσάς ακόμα πιο θυμωμένα. Μπορούν ακόμα να προβούν και σε σεξουαλική κακοποίηση.

Επιπλέον, αυτά τα άτομα βλέπουν συχνά τον εαυτό τους ως το θύμα. Αυτό συμβαίνει αρκετά στους ανθρώπους με αυτό-λύπηση. Θυμούνται όλα όσα έχουν κάνει καθώς και τις χάρες για τις οποίες δεν πήραν κάτι ως αντάλλαγμα. Αυτό υποστηρίζει την εικόνα τους να φαίνονται ως το θύμα.

Μια χάρη πρέπει να προέρχεται από ευγνωμοσύνη, από την ιδέα ότι οι άνθρωποι πρέπει να βοηθάνε τους άλλους αν μπορούν. Η ανταμοιβή για κάθε χάρη είναι το αίσθημα ικανοποίησης που την συνοδεύει. Γιατί κάποιος να θέλει κάτι παραπάνω από αυτό;

Κατά την άποψη του Αριστοτέλη, ο απώτερος σκοπός της ανθρώπινης ζωής είναι απλώς η ευτυχία

Στην εισαγωγή των Ηθικών Ευδημείων ο Αριστοτέλης παραθέτει ένα σοφό δίστιxο που ήταν λαξευμένο σε έναν αρχαίο λίθο στο ιερό νησί της Δήλου. Σύμφωνα με αυτό, τα τρία καλύτερα πράγματα στη ζωή είναι η δικαιοσύνη, η υγεία και η εκπλήρωση των επιθυμιών.

Ο Αριστοτέλης διαφωνεί κάθετα. Κατά την άποψή του, ο απώτερος σκοπός της ανθρώπινης ζωής είναι απλώς η ευτυχία, που σημαίνει να βρεις έναν σκοπό για να αξιοποιήσεις τις δυνατότητές σου και να εργαστείς πάνω στη συμπεριφορά σου ώστε να γίνεις η καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου. Εσύ ο ίδιος είσαι ο ηθικός παράγοντάς σου, αλλά ενεργείς σε έναν κόσμο με διασυνδέσεις, όπου οι συνεργασίες με άλλους ανθρώπους είναι πολύ σημαντικές.

Δάσκαλος του Αριστοτέλη ήταν ο Πλάτων, ο οποίος ήταν μαθητής του Σωκράτη, πού είχε πει το περιβόητο «ὁ δὲ ἀνεξέταστος βίος οὐ βιωτὸς ἀνθρώπῳ» («ζωή που δεν την εξετάζεις, δεν αξίζει να τη ζεις»). Ο Αριστοτέλης θεωρούσε κάπως σκληρά αυτά τα λόγια. Ήξερε ότι πολλοί άνθρωποι – η πλειονότητα ίσως- ζουν ενστικτωδώς και συχνά χωρίς καν να σκέφτονται, αλλά απολαμβάνουν πολλή ευτυχία, ακόμα κι αν ζουν στον «αυτόματο πιλότο». Εκείνος θα έδινε έμφαση στην πρακτική δραστηριότητα και στο μέλλον, ενώ το εναλλακτικό απόφθεγμά του θα ήταν: «Η μη προγραμματισμένη ζωή μάλλον δεν είναι απόλυτα ευτυχής».

Η αριστοτελική ηθική έθεσε το άτομο προ των ευθυνών του. Όπως διαπίστωσε ο Αβραάμ Λίνκολν, «Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι τόσο ευτυχισμένοι όσο αποφασίζουν να είναι». Αντί να εργάζεσαι στον αυτόματο πιλότο, η αριστοτελική ηθική σε τοποθετεί ως μοναδικό πιλότο σε έναν πλήρη πίνακα ελέγχου. Το σημείο αφετηρίας του ηθικού παράγοντα της αριστοτελικής ηθικής έχει κοινά στοιχεία με τον ηθικό εγωισμό που συνδέεται με τον φιλόσοφο της πρώιμης νεότερης εποχής Μπέρναρντ ντε Μάντεβιλ (1670-1733), αλλά μόνο ως εκεί. Το συγκεκριμένο σύστημα συστήνει σε κάθε άτομο να ενεργεί συνειδητά με στόχο τη μεγιστοποίηση τον προσωπικού οφέλους του.

Φανταστείτε ότι έχετε καλέσει σε τσάι δέκα γείτονές σας. Γνωρίζετε ότι δύο από αυτούς είναι χορτοφάγοι. Αλλά τα σάντουιτς για χορτοφάγους είναι τρεις φορές ακριβότερα από τα σάντουιτς με ζαμπόν. Αν αγοράσετε δύο μερίδες σάντουιτς για χορτοφάγους περιορίζοντας τα σάντουιτς με ζαμπόν, θα υπάρχει λιγότερο φαγητό συνολικά για όλους. Ο εγωιστής θα αγνοούσε τις ανάγκες όλων των άλλων και είτε θα προνοούσε είτε όχι για το φαγητό των χορτοφάγων ανάλογα με τις προσωπικές διατροφικές συνήθειες του. Αν δεν ήταν χορτοφάγος, σίγουρα δεν θα ήθελε να μειώσει τηv ποσότητα των σάντουιτς με ζαμπόν για να φροντίσει τις διαφορετικές διατροφικές επιλογές οποιουδήποτε άλλου. Αν ήταν χορτοφάγος, θα αγνοούσε τη στέρηση που θα βίωναν οι οκτώ κρεατοφάγοι με τις μικρότερες μερίδες και απλώς θα φρόντιζε να υπάρχει άφθονη χορτοφαγική τροφή για τον ίδιο και θα παράγγελνε και μια επιπλέον μερίδα ειδικά γι’ αυτόν.

Οι ωφελιμιστές, από την άλλη, προσπαθούν να μεγιστοποιήσουν την ευτυχία των περισσότερων ανθρώπων εστιάζοντας στις συνέπειες των πράξεων: για τους ωφελιμιστές το αποτέλεσμα οκτώ ευτυχισμένων κρεατοφάγων υπερέχει του ταυτόχρονου προβλήματος των δύο δυστυχισμένων χορτοφάγων. Ο ωφελιμισμός καθίσταται δύσκολος όταν οι μειονότητες είναι μεγάλες: ένα τσάι με τέσσερις δυστυχισμένους χορτοφάγους, για παράδειγμα, και μόλις έξι ευτυχείς κρεατοφάγους σίγουρα δεν θα γινόταν σε εορταστικό κλίμα.

Οι οπαδοί του Ιμμάνουελ Καντ δίνουν έμφαση στα καθήκοντα και στις υποχρεώσεις, διερωτώμενοι αν θα έπρεπε να υπάρχει ένας συμπαντικός και σταθερός νόμος σχετικά με τηv αναλογία των διαφορετiκών ειδών σάντουιτς που θα έπρεπε να είναι διαθέσιμα στο τσάι.

Οι οπαδοί του πολιτισμικού σχετικισμού, από την άλλη, έχουν επιμείνει στο γεγονός ότι δεν υπάρχει συμπαντικός ηθικός νόμος. Όλοι, όπως ισχυρίζονται, ανήκουν σε μια ομάδα ή σε ομάδες που έχουν δικούς τούς εσωτερικούς νόμους και έθιμα. Σε όλο τον πλανήτη υπάρχουν πολλοί πολιτισμοί και κοινόmτες που δεν καταναλώνουν καθόλου χοιρινό˙ άλλοι δεν μπορούν να κατανοήσουν τη χορτοφαγία ή ακόμα και τις συγκεντρώσεις για τσάι.

Ο Αριστοτέλης, αντίθετα, θα συνειδητοποιούσε ότι η απόφαση σχετικά με τα σάντουιτς δεν θα μπορούσε να ληφθεί απερίσκεπτα και αβασάνιστα. Θα αφιέρωνε χρόνο για να στοχαστεί σχετικά με το πρόβλημα και να κάνει κάποιο προγραμματισμό. Θα κοίταζε πίσω από τον προγραμματισμό των εδεσμάτων για να εντοπίσει συνειδητά την πρόθεσή του – αν η πρόθεση είναι να νιώσουν και οι δέκα γείτονες ευπρόσδεκτοι και να φάνε καλά, επειδή αυτό θα έκανε τη γειτονιά καλύτερη για να ζει κάποιος εκεί, συμβάλλοντας στην ατομική και συλλογική ευτυχία, τότε η απόφασή του θα έπρεπε να μεγιστοποιεί την πιθανότητα να υλοποιηθεί η συγκεκριμένη πρόθεση. Δεν θα είχε νόημα να προσβάλει έστω και λίγους καλεσμένους. Στη συνέχεια θα συμβουλευόταν τους ενδιαφερομένους, μεταξύ αυτών τους καλεσμένους και τους υπεύθυνους για το φαγητό, για να ελέγξει τις πιθανές αντιδράσεις. Θα σκεφτόταν συναντήσεις για τσάι που είχε οργανώσει ή στις οποίες είχε παραστεί στο παρελθόν, θα εξέταζε τα προηγούμενα δεδομένα και πιθανότατα θα ανακάλυπτε μια λύση για το πρόβλημα ρίχνοντας μια ματιά στην ιστορία των συναντήσεων για τσάι – για παράδειγμα, θα σέρβιρε γλυκά χωρίς γαλακτοκομικά που θα άρεσαν σε όλους αντί για τα διχαστικά σάντουιτς. Επίσης, θα φρόντιζε να απολαύσει και ο ίδιος προσωπικά τα γλυκά που θα επέλεγε, γιατί η περιττή αυταπάρνηση δεν έχει θέση στη φιλοσοφία του, η οποία προβλέπει τον σεβασμό τόσο προς τον εαυτό μας όσο και προς τους άλλους.

Η βασική προϋπόθεση της αντίληψης του Αριστοτέλη περί ευτυχίας είναι υπέροχα απλή και δημοκρατική: όλοι μπορούν να αποφασίσουν να είναι ευτυχισμένοι. Έπειτα από κάποιο χρονικό διάστημα οι σωστές πράξεις εδραιώνονται ως συνήθεια κι έτσι νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας˙ η επακόλουθη κατάσταση του νου είναι η ευδαιμονία, που είναι και η λέξη την οποία χρησιμοποιεί ο Αριστοτέλης για την ευτυχία.

Ο ρόλος της Φιλοσοφίας και η άρρηκτη σύνδεσή της με την Επιστήμη

Ο Bertrand Russell κάποτε συνέκρινε τους κλάδους της ανθρώπινης γνώσης με μια αρχειοθήκη, όπου το υλικό με το οποίο ασχολούνταν οι φιλόσοφοι βρισκόταν στο ντουλάπι με την ένδειξη «Δεν Ξέρω». Μόλις μάθουμε αρκετά για ένα δεδομένο θέμα ώστε να μπορούμε να προσεγγίσουμε τα ερωτήματά του με συστηματικό τρόπο, τα περιεχόμενα μεταφέρονται σ’ ένα άλλο ντουλάπι με διαφορετική ένδειξη, είτε αυτή είναι «Φυσική» είτε «Ψυχολογία» είτε «Οικονομικά». Πρόκειται για μια δίκαιη περιγραφή της ιστορίας της φιλοσοφίας, από την οποία έχουν κατά καιρούς προκύψει νέοι κλάδοι, νέες επιστήμες. Εξηγεί επίσης την ψευδαίσθηση ότι η φιλοσοφία δεν πετυχαίνει ποτέ τίποτα. Οι φιλόσοφοι ποτέ δεν εισπράττουν αναγνώριση για τις επιτυχίες τους, γιατί, μόλις συντελεστεί πραγματική πρόοδος σ’ ένα θέμα, τους το παίρνουν από τα χέρια και το δίνουν στους καινούργιους κηδεμόνες τους. Ο Sir Ισαάκ Νεύτων έγραψε το Principia και ο Adam Smith το Ο Πλούτος των Εθνών με την ιδιότητά τους ως φιλοσόφων, αλλά σήμερα ο κόσμος τους θυμάται ως φυσικό και οικονομολόγο αντίστοιχα. Ο σύγχρονος στοχαστής Noam Chomsky περιγράφεται ως φιλόσοφος καθώς και ως ο θεμελιωτής της γλωσσολογίας, αλλά το πρώτο μισό του τίτλου του κάποια μέρα θα εκλείψει από τις εγκυκλοπαίδειες.

Το γεγονός αυτό έχει οδηγήσει στην πρόσφατη διαπίστωση ότι, από τη στιγμή που η φιλοσοφία φαίνεται να επιτυγχάνει όταν δημιουργεί νέες επιστήμες, το όλο αντικείμενο θα έπρεπε να γίνει επιστήμη. Το να απαιτούμε η σκέψη να γίνεται πάντα και μόνο σύμφωνα με αυστηρές επιστημονικές αρχές θα σήμαινε ότι με κάποια αντικείμενα – αυτά για τα οποία γνωρίζουμε λιγότερα – δεν θα ασχολούμασταν ποτέ, με αποτέλεσμα να μην αναπτύσσονται νέοι επιστημονικοί κλάδοι. Ωστόσο, το θέμα αφορά κάτι περισσότερο από το ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να καλλιεργούνται οι ιδέες, καθώς αυτό προϋποθέτει ότι προορισμός κάθε χρήσιμης ερευνητικής μεθόδου είναι να γίνει επιστημονική μέθοδος. Η διαφορά ανάμεσα στη φιλοσοφία και την επιστήμη είναι συχνά θέμα συγχρονισμού παρά κατανομής αντικειμένων. Μερικές φορές η φιλοσοφία καταλήγει στην επιστήμη. Πολύ περιστασιακά επιλύει κάποιο πρόβλημα χωρίς να δημιουργεί έναν καινούργιο επιστημονικό κλάδο και, κάποιες φορές, αυτό συμβαίνει επειδή το πρόβλημα έχει διαλυθεί αντί να επιλυθεί.

Μπορεί ο οποιοσδήποτε να κατανοήσει σύνθετες φιλοσοφικές έννοιες;

Ο κόσμος φαντάζεται πως απαντήσεις μπορεί να συλλέξει ο καθένας, θαρρείς και είναι μήλα. Κάτι τέτοιο δεν είναι παρά ευσεβής πόθος. Κάποιες αλήθειες βρίσκονται στα χαμηλότερα κλαδιά, όπου μπορούμε εύκολα να τις πιάσουμε ενώ άλλες θα ήταν άπιαστες χωρίς την εφεύρεση της σκάλας. Παρόλο που είναι σκληρό να φανταζόμαστε τους φιλοσόφους παλιότερων γενεών – οι οποίοι συχνά ήταν μεγάλες ιδιοφυΐες – να δουλεύουν όλη τους τη ζωή χωρίς την ελπίδα πως κάποτε θα βρουν την αλήθεια, πολλοί απ’ αυτούς έκαναν αυτό ακριβώς. Ίσως αυτοί οι στοχαστές παρήγαν εσφαλμένες θεωρίες και ατελέσφορα επιχειρήματα επειδή δεν σκέφτονταν αρκετά ή προσεκτικά. Ωστόσο το πρόβλημα είναι πιο απλό: δεν διέθεταν τον κατάλληλο εξοπλισμό για να βρουν αυτό που έψαχναν, γιατί δεν υπήρχε τέτοιος εξοπλισμός.

Ο εξοπλισμός αυτός έχει πολλές μορφές: ένα συγκεκριμένο είδος επιχειρήματος ή ένα λογικό τέχνασμα, ένα μηχανικό βοήθημα όπως ένας σαρωτής εγκεφάλου ή μια φωτογραφία της Γης από το διάστημα. Όσο καλή κι αν είναι η όρασή μας, δεν επρόκειτο ποτέ να κατανοήσουμε τα αστέρια ή να καταλάβουμε ότι αυτές οι κουκκίδες φωτός στον νυχτερινό ουρανό είναι αυτό που σήμερα αντιλαμβανόμαστε ως αστέρια απλώς κοιτάζοντάς τα. Το τηλεσκόπιο, από την άλλη, έδωσε τη δυνατότητα ακόμα και σ’ αυτούς με σχετικά αδύνατη όραση να μπορούν να δουν τους πλανήτες. Αναμφίβολα υπάρχουν πολλά προβλήματα που σήμερα είναι άλυτα γιατί δεν διαθέτουμε τον εξοπλισμό που ενδέχεται να είναι διαθέσιμος στους απογόνους μας. Δεν είναι τόσο η επιστήμη που είναι σημαντική για την ανακάλυψη της αλήθειας, όσο η τεχνολογία με τη μία ή την άλλη μορφή. Εν μέρει, ο λόγος των παλιότερων αποτυχιών της φιλοσοφίας είναι ο ίδιος με τον λόγο για τον οποίο πέτυχαν οι πρώτες ιπτάμενες μηχανές και οι πρώτες προσπάθειες θεραπείας ασθενειών: δεν ήταν διαθέσιμα μέσα.

Μια άλλη συνηθισμένη οδός προσέγγισης του θέματος, την οποία ακολουθούν ο Wittgenstein και ο Gottfried Leibniz μεταξύ άλλων, ήταν οι μαθηματικές σπουδές. Ένα τέτοιο υπόβαθρο ενδεχομένως να προετοιμάζει κάποιον καλύτερα ν’ αποδεχτεί τις ιδιότυπες ανταμοιβές της φιλοσοφικής έρευνας και να έχει την ίδια στάση που εκφράζει ο φυσικός Richard Feynman:

«Έχω έναν φίλο που είναι καλλιτέχνης, και ενίοτε έχει απόψεις με τις οποίες δεν συμφωνώ απολύτως. Κρατάει ένα λουλούδι και λέει «Κοίτα τι όμορφο που είναι», και συμφωνώ. Και μετά λέει «Βλέπεις, εγώ ως καλλιτέχνης μπορώ να δω πόσο όμορφο είναι, αλλά εσύ, ως επιστήμονας, το αναλύεις και το μετατρέπεις σε ένα ανιαρό πράγμα». Θεωρώ πως είναι λιγάκι παλαβός. Κατ’ αρχάς, το είδος της ομορφιάς που βλέπει μπορούν να το δουν κι άλλοι άνθρωποι, κι εγώ επίσης, θέλω να πιστεύω, παρόλο που μπορεί να μην είμαι τόσο αισθητικά εκλεπτυσμένος όσο εκείνος. Μπορώ να εκτιμήσω την ομορφιά ενός λουλουδιού και την ίδια στιγμή βλέπω πολύ περισσότερα σχετικά με το λουλούδι απ’ ό,τι αυτός. Μπορώ να φανταστώ τα κύτταρά του, τις περίπλοκες διεργασίες μέσα του, που επίσης έχουν ομορφιά. Δεν είναι μόνο η ομορφιά σ’ αυτή τη διάσταση του ενός εκατοστού: υπάρχει ομορφιά και σε μια μικρότερη διάσταση, η εσωτερική δομή… οι διεργασίες επίσης. Το γεγονός ότι τα χρώματα στο λουλούδι εξελίσσονται, ώστε να προσελκύουν έντομα για να το γονιμοποιήσουν, είναι ενδιαφέρον – σημαίνει ότι τα έντομα μπορούν να δουν τα χρώματα. Και γεννά ένα ερώτημα: άραγε αυτή η αισθητική υπάρχει και στις χαμηλότερες μορφές; Ή γιατί είναι αισθητική; Υπάρχουν πάρα πολλά ενδιαφέροντα ερωτήματα που μόνο η επιστημονική γνώση μπορεί να προσθέσει στη χαρά και το μυστήριο και το δέος ενός λουλουδιού».

Διεθνής ομάδα αστρονόμων ανακάλυψε φυσαλίδες σε σχήμα κλεψύδρας που εκπέμπουν ραδιοκύματα

Διεθνής ομάδα αστρονόμων ανακάλυψε μια από τις μεγαλύτερες έως σήμερα δομές που έχει παρατηρηθεί στον γαλαξία μας.

Πρόκειται για ένα ζεύγος συμμετρικών δίδυμων «μπαλονιών» που βρίσκονται πάνω και κάτω από το κέντρο του γαλαξία μας, μοιάζοντας από κοινού με μια κλεψύδρα.

Κάθε «φυσαλίδα», που εκπέμπει ραδιοκύματα, έχει ύψος εκατοντάδες έτη φωτός, πολύ μεγαλύτερο από οτιδήποτε άλλο έχει βρεθεί στην κεντρική περιοχή του γαλαξία μας, σε απόσταση περίπου 25.000 ετών φωτός από τη Γη.

Οι δύο δομές πιθανώς προέρχονται από κάποια βίαιη έκρηξη κοντά στην κεντρική μαύρη τρύπα του γαλαξία μας πριν αρκετά εκατομμύρια χρόνια, η οποία διαπέρασε το μεσοαστρικό χώρο προς αντίθετες κατευθύνσεις.

Οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον Ίαν Χέιγουντ του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Nature", χρησιμοποίησαν για την ανακάλυψη το νέο ραδιοτηλεσκόπιο MeerKAT στη Νότια Αφρική.

Το κέντρο του γαλαξία μας είναι ήσυχο, σχετικά με άλλους γαλαξίες που έχουν πολύ ενεργές κεντρικές μαύρες τρύπες. Ακόμη κι έτσι όμως, η κεντρική μαύρη τρύπα του γαλαξία μας μπορεί κατά καιρούς να γίνει ασυνήθιστα δραστήρια, καταβροχθίζοντας τεράστιες ποσότητες σκόνης και ύλης.

Είναι πιθανό ότι ένα τέτοιο φρενιτιώδες 'γεύμα' πυροδότησε ισχυρές εκρήξεις που 'φούσκωσαν' αυτή τη δομή που έως τώρα δεν είχε γίνει αντιληπτή», δήλωσε ο Χέιγουντ.

Τα «μπαλόνια» είχαν παραμείνει αόρατα, καθώς κρύβονταν από τα πυκνά νέφη σκόνης και την εκτυφλωτική λάμψη των εκπομπών από το γαλαξιακό κέντρο.

Όμως το MeerKAT, που κάνει παρατηρήσεις σε μήκη κύματος κοντά στα 23 εκατοστά, ήταν σε θέση για πρώτη φορά να «δει» τα ραδιοκύματα από τις δύο κρυμμένες δομές.

Η περιοχή γύρω από τη μαύρη τρύπα του γαλαξία μας κρύβει πολλά μυστήρια. Σε αυτά προστέθηκε τώρα άλλο ένα με τη νέα ανακάλυψη.

Τα δύο εν λόγω «ραδιο-μπαλόνια» φαίνεται να περικλείουν πάνω από 100 μυστηριώδη μεγάλης κλίμακας μαγνητικά «νήματα», που είχαν ανακαλυφθεί στη δεκαετία του 1980 ότι διατρέχουν την κεντρική περιοχή του γαλαξία.

Η προέλευση αυτών των «νημάτων», που έχουν μήκος δεκάδων ετών φωτός και πλάτος ενός έτους φωτός, παραμένει άγνωστη μέχρι σήμερα. Οι επιστήμονες θεωρούν πιθανό πως η ίδια πηγή δημιούργησε τα μαγνητικά «νήματα» και τις «ραδιο-φυσαλίδες».

Η Λογική Διανόηση

Λογική Σκέψη
 
Ο όρος σκέψη μπορεί να αναφέρεται στις ιδέες ή τη διάταξη των ιδεών (αλληλουχία) που προκαλείται από τη νόηση, στην τέχνη της παραγωγής σκέψεων, ή στη διαδικασία της παραγωγής σκέψεων. Παρά το γεγονός ότι η σκέψη αποτελεί μία θεμελιώδης δραστηριότητα του ανθρώπου κοινή σε όλους, δεν υπάρχει μία γενικά αποδεκτή συμφωνία για το τι είναι ή το πώς δημιουργείται. Η λέξη «σκέψη» έχει τις ρίζες τις στο αρχαιοελληνικό ουσιαστικό «σκέψις»
 
Επειδή η σκέψη κρύβεται πίσω από πολλές ανθρώπινες ενέργειες και αλληλεπιδράσεις, η κατανόηση της φυσικής και μεταφυσικής της προέλευσής, της διαδικασίας και των αποτελεσμάτων της υπήρξε μακροχρόνιος στόχος πολλών επιστημονικών κλάδων εμπεριεχομένων της τεχνητής νοημοσύνης, της βιολογίας, της φιλοσοφίας, της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας. Η σκέψη επιτρέπει στους ανθρώπους να ερμηνεύσουν, να απεικονίσουν και να καταλάβουν τον κόσμο τον οποίο βιώνουν, καθώς επίσης και να κάνουν προβλέψεις πάνω σε αυτόν. Είναι συνεπώς χρήσιμη σε έναν οργανισμό με ανάγκες, στόχους κι επιθυμίες καθώς κάνει σχέδια, υλοποιεί στόχους ή άλλες απόπειρες για την πραγματοποίηση αυτών των σκοπών.  Οταν όμως κάποιος δεν έχει ΣΚΟΠΟ, ανώτερες ανάγκες, στόχους κι επιθυμίες είναι άχρηστος ο Λογικός τρόπος σκέψης, έτσι λοιπόν αρκείται στα μιμίδια.
 
Το κίνημα της φαινομενολογίας στην φιλοσοφία βίωσε μια ριζοσπαστική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο καταλαβαίνουμε την σκέψη. Η φαινομενολογική ανάλυση του Μάρτιν Χάιντεγκερ πάνω στην υπαρξιακή δομή του ανθρώπου στο έργο του «Είναι και Χρόνος» ρίχνει νέο φως στο θέμα της σκέψης, αναστατώνοντας τα παραδοσιακά γνωστικά ή τις ορθολογικές ερμηνείες του ανθρώπου που επηρεάζουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη σκέψη. Στην πρώτη σελίδα του Είναι και Χρόνος, ο Χάιντεγκερ περιγράφει το σχέδιό του με τον εξής τρόπο: «ο σκοπός της διατριβής που ακολουθεί, είναι η συγκεκριμένη επεξεργασία του ερωτήματος για το νόημα του Είναι». Ο Χάιντεγκερ υποστηρίζει ότι η παραδοσιακή οντολογία, ενεργώντας με βάση προκαταλήψεις, έχει παραβλέψει αυτό το ερώτημα, απορρίπτοντάς το ως υπερβολικά γενικό, ακαθόριστο, ή και προφανές. Η έννοια του θεμελιώδους ρόλου της μη-γνωστικής κατανόησης, καθιστώντας δυνατή την θεματική συνείδηση, ενημέρωσε και ανέπτυξε την συζήτηση γύρω από την Τεχνητή Νοημοσύνη κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και του 1980.
 
Η φαινομενολογία, παρ’ όλα αυτά, δεν είναι μόνο η προσέγγιση στην σκέψη, κατά την μοντέρνα Δυτική φιλοσοφία. Η φιλοσοφία του νου είναι ένας κλάδος μοντέρνας αναλυτικής φιλοσοφίας η οποία μελετά την φύση του εγκεφάλου, ψυχικά περιστατικά, ψυχικές λειτουργίες, ψυχική περιουσία, την συνείδηση και τη συσχέτιση της με το σώμα, και ιδιαίτερα τον εγκέφαλο. Το πρόβλημα νου-σώματος, π.χ. η σχέση μεταξύ του εγκεφάλου και του σώματος, θεωρείται συχνά το κεντρικό θέμα στην φιλοσοφία του νου, παρ’ όλο που υπάρχουν και άλλα ζητήματα που απασχολούν την φύση του εγκεφάλου που δεν περιέχουν την σχέση του με το υπόλοιπο σώμα.
 
Αντιληπτές από τους ανθρώπους εμπειρίες εξαρτώνται από ερεθίσματα τα οποία φθάνουν σε διάφορα αισθητήρια όργανα ενός ατόμου από τον εξωτερικό κόσμο και αυτά τα ερεθίσματα προκαλούν αλλαγές στην ψυχική κατάσταση του ατόμου, προκαλώντας τελικά μία αίσθηση, που μπορεί να είναι ευχάριστη ή δυσάρεστη. Η επιθυμία κάποιου για ένα κομμάτι πίτσα, για παράδειγμα, θα έχει την τάση να προκαλέσει την μετακίνηση του σώματος του ατόμου αυτού σε ένα συγκεκριμένο τρόπο και με μια συγκεκριμένη κατεύθυνση για να επιτύχει ό,τι αυτός ή αυτή θέλει. Το ερώτημα, λοιπόν, είναι πώς μπορεί να είναι δυνατό στις συνειδητές εμπειρίες να προκύψουν από ένα κομμάτι της φαιάς ουσίας προικισμένο μόνο με ηλεκτροχημικές ιδιότητες. Ένα σχετικό πρόβλημα είναι η εξήγηση του πώς οι προτασιακές στάσεις κάποιου (π.χ. πεποιθήσεις και επιθυμίες) μπορούν να προκαλέσουν έξαψη των νευρώνων του εν λόγω ατόμου και την σύναψη συμβάσεων των μυών με τον σωστό τρόπο.
 
Λειτουργικότητα εναντίον πραγματοποίησης
 
Ο παραπάνω τίτλος αντικατοπτρίζει μία κλασσική λειτουργική απεικόνιση του πως δουλεύουμε ως γνωστικά, σκεπτόμενα συστήματα. Ωστόσο, το φαινομενικά άλυτο πρόβλημα νου-σώματος λέγεται ότι πρέπει να ξεπεραστεί και να παρακαμφθεί από την Ενσωματωμένη προσέγγιση της γνωστικής λειτουργίας, με τις ρίζες της στο έργο των Χάιντεγκερ, Πιαζέ, Βιγκότσκι, Μερλώ-Ποντύ και του πραγματιστή Τζον Ντιούι.
 
Η προσέγγιση αυτή προβλέπει ότι η κλασική προσέγγιση του διαχωρισμού του εγκεφάλου και της ανάλυσης των διαδικασιών του είναι λανθασμένη· αντ’ αυτού, πρέπει να δούμε ότι ο νους, οι πράξεις ενός ενσωματωμένου παράγοντα και το περιβάλλον που αντιλαμβάνεται και οραματίζεται, είναι όλα μέρη ενός συνόλου, τα οποία καθορίζουν το ένα το άλλο. Ως εκ τούτου, η λειτουργική ανάλυση του μυαλού και μόνο μας αφήνει πάντα με το πρόβλημα νου-σώματος το οποίο δεν μπορεί να λυθεί.
 
Ένας νευρώνας (επίσης γνωστός και ως νευρικό κύτταρο) είναι ένα διεγέρσιμο κύτταρο στο νευρικό σύστημα που επεξεργάζεται και μεταδίδει πληροφορίες με ηλεκτροχημική σηματοδότηση. Οι νευρώνες είναι τα βασικά στοιχεία του εγκεφάλου, του νωτιαίου μυελού σπονδυλωτών και των περιφερειακών νεύρων. Υπάρχει ένας αριθμός εξειδικευμένων τύπων νευρώνων που συμπεριλαμβάνει τους αισθητηριακούς νευρώνες που ανταποκρίνονται στην αφή, τον ήχο, το φως και πολλά άλλα ερεθίσματα που επηρεάζουν τα κύτταρα των αισθητήριων οργάνων που στη συνέχεια στέλνουν σήματα προς τον νωτιαίο μυελό και τον εγκέφαλο.
 
Κινητικοί νευρώνες λαμβάνουν σήματα από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό και προκαλούν συσπάσεις των μυών και επηρεάζουν τους αδένες. Οι Μεσονευρώνες συνδέουν νευρώνες με νευρώνες εντός του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού. Νευρώνες ανταποκρίνονται στα ερεθίσματα, και ανακοινώνουν την παρουσία των ερεθισμάτων στο κεντρικό νευρικό σύστημα, το οποίο επεξεργάζεται τις πληροφορίες και στέλνει αποκρίσεις σε άλλα μέρη του σώματος για δράση. Οι νευρώνες δεν περνούν από τη μίτωση και συνήθως δεν μπορούν ν’ αντικατασταθούν μετά την καταστροφή τους, παρόλο που τα αστροκύτταρα έχουν παρατηρηθεί να μετατρέπονται σε νευρώνες.

Η Λογική είναι το Οξυγόνο του Πνεύματος
 
Κατα τον πρώτο, και κατά μία έννοια μοναδικό, τον κανόνα της λογικής, ότι προκειμένου να μάθεις πρέπει να επιθυμήσεις να μάθεις, κι έτσι να επιθυμείς να μην είσαι ικανοποιημένος με αυτό που ήδη τείνεις να σκέφτεσαι, ακολουθεί ένα επακόλουθο το οποίο αξίζει να χαράσσεται επάνω σε κάθε τοίχο της πόλης της φιλοσοφίας: να μην στέκεσαι στον δρόμο της έρευνας. —Τσαρλς Σάντερς Περς, «First Rule of Logic»
 
Η Λογική, ή καλύτερα επιστήμη της λογικής, είναι η μελέτη των τρόπων συλλογισμού. Με απλά λόγια, είναι η μελέτη του τρόπου με τον οποίο κάνουμε συλλογισμούς, με τον οποίο σκεπτόμαστε, ώστε να συνδέεται άρρηκτα με τη φιλοσοφική δραστηριότητα. Ο σκοπός της είναι να βρει τους συλλογισμούς εκείνους με τους οποίους θα σκεπτόμαστε λογικά. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ανεξάρτητος κλάδος, όπως η Φυσική και τα Μαθηματικά, για τους περισσότερους όμως φιλοσόφους αποτελεί κυρίως το όργανο της ορθής νόησης, που είναι απαραίτητο όχι μόνο για κάθε μορφή φιλοσοφικής δραστηριότητας, αλλά και για όλες τις επιστήμες.
 
Η Λογική έχει δύο έννοιες. Είναι η μελέτη των τρόπων συλλογισμού (εκείνων που ισχύουν, καθώς και των εσφαλμένων) όπως και η χρήση έγκυρων συλλογισμών. Στην τελευταία αυτή έννοια, η λογική χρησιμοποιείται στις περισσότερες πνευματικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της φιλοσοφίας και της επιστήμης, αλλά στην πρώτη έννοια κατά κύριο λόγο μελετήθηκε στους κλάδους της φιλοσοφίας, των μαθηματικών, της σημασιολογίας και της πληροφορικής. Εξετάζει γενικές μορφές οι οποίες μπορούν να επιχειρηματολογηθούν. Στα μαθηματικά είναι η μελέτη των έγκυρων συμπερασμάτων μέσα σε μια τυπική γλώσσα. Η λογική επιπλέον μελετήθηκε στη θεωρία επιχειρηματολογίας.
 
Η λογική μελετήθηκε σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς, όπως Ελλάδα, Περσία, Ινδίες. Στην Δύση, η λογική καθιερώθηκε ως επίσημος κλάδος από τον Αριστοτέλη, ο οποίος της έδωσε θεμελιώδη θέση στη φιλοσοφία. Η μελέτης της λογικής ήταν μέρος της κλασικής trivium, η οποία περιελάμβανε, επίσης, τη γραμματική και τη ρητορική. Στην Ανατολή, η λογική αναπτύχθηκε από τους Βουδιστές και τους Τζαϊνιστές. Λογική είναι όποιο παράγωγο προκύπτει από σύνδεση προηγούμενων στοιχείων, πχ αν πούμε ότι 2+2=4, το 4 είναι από τη λογική πρώτο. Η λογική συχνά χωρίζεται σε τρία μέρη, τον επαγωγικό συλλογισμό, τον υποθετικό-παραγωγικό συλλογισμό και τον παραγωγικό συλλογισμό.
 
Η έννοια της λογικής μορφής είναι κεντρικής σημασίας για τη λογική, αποφαίνεται ότι η εγκυρότητα ενός επιχειρήματος καθορίζεται από την λογική μορφή του, όχι από το περιεχόμενο του.
 
> Άτυπη λογική είναι η μελέτη των επιχειρημάτων της φυσικής γλώσσας. Η μελέτη των λογικών πλανών είναι ένας ιδιαίτερα σημαντικός κλάδος της άτυπης λογικής. Οι διάλογοι του Πλάτωνα αποτελούν καλά παραδείγματα άτυπης λογικής.
 
> Τυπική λογική είναι η μελέτη της συμπερασματολογίας με καθαρά τυπικό περιεχόμενο. Ένα συμπέρασμα διαθέτει ένα καθαρά τυπικό περιεχόμενο εάν αυτό μπορεί να εκφραστεί ως ιδιαίτερη εφαρμογή ενός εντελώς αφηρημένου κανόνα, ενός κανόνα δηλαδή που δεν είναι για κάποιο συγκεκριμένο πράγμα ή υπάρχον αντικείμενο. Τα έργα του Αριστοτέλη περιέχουν την αρχαιότερη γνωστή τυπική μελέτη της λογικής. Η σύγχρονη τυπική λογική ακολουθεί και επεκτείνεται του Αριστοτέλη. Σε πολλούς ορισμούς της λογικής, το λογικό συμπέρασμα και το συμπέρασμα με καθαρά τυπικό περιεχόμενο είναι το ίδιο. Αυτό δεν καθιστά την έννοια της άτυπης λογικής κενή, διότι καμία τυπική λογική δεν μπορεί να αποτυπώσει όλες τις διαβαθμίσεις της φυσικής γλώσσας.
 
> Συμβολική λογική είναι η μελέτη των συμβολικών αφαιρέσεων που λαμβάνουν υπόψη τους τα τυπικά γνωρίσματα του λογικού συμπεράσματος.
 
> Μαθηματική λογική είναι μια επέκταση της συμβολικής λογικής σε άλλα πεδία, ιδίως στη μελέτη της θεωρίας μοντέλων, της θεωρίας αποδείξεων, της θεωρίας συνόλων και της θεωρίας αναδρομής.
 
Η Αριστοτελική Λογική
 
Στην Ευρώπη, ο Αριστοτέλης πρώτος ανέπτυξε την επιστήμη της λογικής. Η Αριστοτελική Λογική έγινε ευρέως αποδεκτή στην επιστήμη και τα μαθηματικά, ενώ παρέμεινε σε ευρεία χρήση στη Δύση μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα. Το αριστοτελικό σύστημα της λογικής ήταν αυτό που εισήγαγε τον υποθετικό συλλογισμό, τη χρονική τυπική λογική και την επαγωγική λογική, καθώς και σημαντικούς όρους όπως κατηγορία, συλλογισμός και πρόταση. Στην Ευρώπη, κατά την ύστερη μεσαιωνική περίοδο, έγιναν σημαντικές προσπάθειες (μάταιες) να δείξουν ότι οι ιδέες του Αριστοτέλη ήταν συμβατές με τη χριστιανική πίστη.
 
Κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα, η λογική έγινε το επίκεντρο των φιλοσόφων, οι οποίοι θα συμμετάσχουν σε κρίσιμες λογικές αναλύσεις των φιλοσοφικών επιχειρημάτων, συχνά χρησιμοποιώντας παραλλαγές της μεθοδολογίας του σχολαστικισμού. Το 1323 κυκλοφόρησε το Summa Logicae του Ουίλιαμ του Όκχαμ. Μέχρι το 18ο αιώνα, η δομημένη προσέγγιση στην επιχειρηματολογία είχε εκφυλιστεί και έπεσε έπεσε σε δυσμένεια, όπως απεικονίστηκε στο σατυρικό έργο του Λούντβιχ Χόλμπεργκ Erasmus Montanus.
 
Ο Κινέζος φιλόσοφος της λογικής Γκονγκσούν Λονγκ (περ. 325-250 π.κ.ε.) πρότεινε το παράδοξο «ένα και ένα δεν μπορούν να γίνουν δύο, αφού κανένα δεν γίνεται δύο». Στην Κίνα, η παράδοση της επιστημονικής έρευνας σχετικά με τη λογική, όμως, παρουσιάστηκε στη δυναστεία Κιν μετά από την νομικιστική φιλοσοφία του Χαν Φέιτζι.
 
Στις Ινδίες, οι καινοτομίες στο σχολαστικό σχολείο, που ονομαζόταν Nyaya, συνεχίστηκε από την αρχαιότητα ως τις αρχές του 18ου αιώνα με το Navya-Navya σχολείο. Μέχρι το 16ο αιώνα, ανέπτυξε θεωρίες που μοιάζουν με την σύγχρονη λογική, όπως του Γκότλομπ Φρέγκε «διάκριση μεταξύ της έννοιας και της αναφοράς των κύριων ονομάτων» και «ορισμός του αριθμού», καθώς και τη θεωρία των «περιορισμένων όρων καθολικά» προβλέποντας μερικές από τις εξελίξεις στη σύγχρονη θεωρία συνόλων. Από το 1824, η Λογική των Ινδιών προσέλκυσε την προσοχή πολλών Δυτικών μελετητών και επηρέασε σημαντικούς επιστήμονες της λογικής του 19ου αιώνα, όπως Τσαρλς Μπάμπατζ, Αουγκούστους ντε Μόργκαν και Τζορτζ Μπουλ. Τον 20ο αιώνα, δυτικοί φιλόσοφοι όπως οι Στάνισλαβ Σάγιερ και Κλάους Γκλάσοφ διερεύνησαν εκτενέστερα την Λογική των Ινδιών.
 
Η συλλογιστική λογική, που αναπτύχθηκε από τον Αριστοτέλη, κυριάρχησε στη Δύση μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, όταν το ενδιαφέρον στα θεμέλια των μαθηματικών ώθησε στην ανάπτυξη της συμβολικής λογικής (που σήμερα ονομάζεται μαθηματική λογική). Το 1854, ο Τζορτζ Μπουλ δημοσίευσε Μια έρευνα των νόμων της σκέψης επί των οποίων θεμελιώθηκαν οι μαθηματικές θεωρίες της λογικής και των πιθανοτήτων (An Investigation of the Laws of Thought on Which are Founded the Mathematical Theories of Logic and Probabilities), εισάγοντας την συμβολική λογική και τις αρχές της λογικής του Μπουλ.
 
Το 1879, ο Γκόντλομπ Φρέγκε δημοσίευσε το βιβλίο ‘Begriffsschrift’, το οποίο εγκαινίασε τη σύγχρονη λογική με την εφεύρεση της σημειογραφίας των ποσοδεικτών. Από το 1910 εώς το 1913, οι Άλφρεντ Νορθ Ουάιτχεντ και Μπέρτραντ Ράσελ δημοσίευσαν το Principia Mathematica σχετικά με τα θεμέλια των μαθηματικών, προσπαθώντας να αντλήσει μαθηματικές αλήθειες από αξιώματα και κανόνες συμπερασμού στη συμβολική λογική. Το 1931, ο Γκέντελ έθεσε σοβαρά προβλήματα με το πρόγραμμα της αναζήτησης των θεμελίων και η λογική έπαψε να επικεντρώνεται σε τέτοια ζητήματα.
 
Η ανάπτυξη της λογικής από τους Φρέγκε, Ράσελ και Βιτγκεστάιν είχε βαθιά επίδραση στην πρακτική της φιλοσοφίας και στην αντίληψη της φύσης των φιλοσοφικών προβλημάτων, την αναλυτική φιλοσοφία και την φιλοσοφία των μαθηματικών. Η λογική, ειδικά η προτασιακή λογική, υλοποιείται σε κυκλώματα λογικής του υπολογιστή και είναι θεμελιώδους σημασίας για την επιστήμη των υπολογιστών. Η λογική συνήθως διδάσκεται από πανεπιστημιακά τμήματα φιλοσοφίας, συχνά ως υποχρεωτικό μάθημα.
 
Ο έγκυρος συλλογισμός έχει χρησιμοποιηθεί σε όλες τις περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας. Ωστόσο, η Λογική μελετά τις αρχές του έγκυρου συλλογισμού, της συναγωγής και της αποδεικτικής δομής. Είναι πιθανό ότι η ιδέα της απόδειξης ενός αποτελέσματος-συμπεράσματος προέκυψε για πρώτη φορά σε σχέση με τη γεωμετρία. Συγκεκριμένα, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν ανακάλυψαν εμπειρικά κάποιες από τις αλήθειες της γεωμετρίας, όπως είναι ο τύπος για τον όγκο μιας κόλουρης πυραμίδας.
 
Μια άλλη προέλευση μπορεί να δει κανείς στην Βαβυλωνία. Το εγχειρίδιο ιατρικής διάγνωσης του Esagil-kin-apli στον 11ο αιώνα π.κ.ε. βασίστηκε σε μια λογική σειρά από αξιώματα και παραδοχές, ενώ οι Βαβυλώνιοι αστρονόμοι στο 8ο και 7ο αιώνα χρησιμοποίησαν μια εσωτερική λογική στα πλαίσια των προβλέψεων των πλανητικών συστημάτων τους, μια σημαντική συμβολή στη φιλοσοφία της επιστήμης.
 
O Leonardo da Vinci θεωρούσε την όραση ως την ύψιστη αίσθηση του ανθρώπου. Πίστευε ότι η αίσθηση αυτή ήταν η κύρια οδός προσπέλασης στη γνώση, και αυτό επειδή μόνον αυτή μεταφέρει τις εκάστοτε ανθρώπινες εμπειρίες άμεσα, ορθά και με βεβαιότητα. H βασική του πίστη ήταν ότι τα μάτια μας είναι τα πιο αλάνθαστα αισθητήρια όργανα μας, τα οποία και παρέχουν άμεσα και ακριβή εμπειρικά δεδομένα.
 
Με αυτό τον τρόπο, για τον Λεονάρντο, κάθε ορατό φαινόμενο γινόταν αντικείμενο της γνώσης. Έτσι ο Λεονάρντο ντα Βίντσι εξισώνοντας την όραση με την αισθητηριακή και νοητική γνώση έφτασε στο υποκειμενικό συμπέρασμα του ότι ο διπλά προικισμένος ζωγράφος, αυτός με οξυδερκή αντίληψη και πλήρη ικανότητα ζωγραφικής απόδοσης, ήταν το καταλληλότερο πρόσωπο για να αναπαραγάγει τη γνώση αυτή αυθεντικά με ζωγραφιστό τρόπο!
 
O μεγάλος καλλιτέχνης παρατήρησε, ερεύνησε και πειραματίστηκε σε «ψυχωτικό» βαθμό προσπαθώντας να ανακαλύψει το μυστήριο της ζωής και του κόσμου. Συνέλαβε δε το σχέδιο της παρατήρησης όλων των αντικειμένων του ορατού κόσμου, της αναγνώρισης της μορφής και της δομής τους, καθώς και της ζωγραφικής περιγραφής τους ακριβώς όπως έχουν. Και αυτό ήταν το κύριο όργανο της διδακτικής μεθόδου του. Θεωρούσε ότι ο άνθρωπος είναι μοντέλο (πρότυπο) του όλου Σύμπαντος, δεν μπόρεσε, όμως, να ανακαλύψει ακριβείς αντιστοιχίες μεταξύ ανθρωπίνου σώματος και φυσικών υποδειγμάτων. Ωστόσο προσπαθούσε πάντα να συνταιριάζει το ανθρώπινο μέτρο με τις αρχιτεκτονικές διαστάσεις.
 
To σημαντικότερο πράγμα για αυτόν τον ακάματο ερευνητή ήταν να συνεχίζει να επινοεί με ΛΟΓΙΚΗ και στη συνέχεια να ξεπερνά τις ΛΟΓΙΚΕΣ επινοήσεις του, προχωρώντας και αλλάζοντας συνεχώς, όπως η ίδια η ζωή. Ήταν στην ουσία ο πραγματικός πρόδρομος της ομάδας των ντανταϊστών στο Παρίσι, που με αρχηγό τον Φράνσις Πικάμπια στις αρχές του 20ού αιώνα θεωρούσαν ότι ο άνθρωπος πρέπει να είναι φευγαλέος σαν τους νομάδες, να διασχίζει τις ιδέες σαν να είναι χώρες ή πόλεις, να κοιμάται παρέα με τους γλάρους και να κάνει έρωτα με τα ηλιοτρόπια. Να είναι πάντα ένας σύγχρονος Οβίδιος, που ελάχιστα τον απασχολούν οι μικρές ανθρώπινες ιστορίες.

Συνείδηση είναι ο Σφυγμός του Λογικού
 
Εύκολα ανακαλύπτεις τον Ευφυιή Ηλίθιο
 
ΔΙΑΚΡΙΣΗ και ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ (και τ’ ανάποδο) βάζει τα πράματα στην θέση τους και κάθε κατεργάρη στον πάγκο του. Αυτό θεωρώ πως είναι ένα κύριο γνώρισμα-χαρακτηριστικό των ανθρώπινων έλλογων όντων. Μα δυστυχώς δεν είναι έτσι. Αυτή η ίδια η Παρατήρηση του Ολοφάνερου και η Διάκριση δείχνουν, πέραν πάσης αμφισβήτησης ή αμφιβολίας, πως τα έλλογα (κατ ευφημισμό) όντα, ελάχιστα χρησιμοποιούν την πολύπαθη λογική τους ικανότητα, όταν απαιτείται να λύσουν λογικά προβλήματα. Διαβάζοντας τον James Stevenson, παίρνουμε μια ιδέα περί του θέματος.
 
Ας δούμε μία απλή ερώτηση μαθηματικών. Μία ρακέτα και ένα μπαλάκι κοστίζουν ένα ευρώ και δέκα λεπτά. Η ρακέτα κοστίζει ένα ευρώ περισσότερο από το μπαλάκι. Πόσο κοστίζει το μπαλάκι; Ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων απαντά με σιγουριά και γρήγορα ότι το μπαλάκι κοστίζει 10 λεπτά. Η απάντηση είναι προφανώς λάθος. Η σωστή απάντηση είναι ότι το μπαλάκι κοστίζει 5 λεπτά και η ρακέτα, 1 ευρώ και 5 λεπτά.
 
Για περισσότερες από 5 δεκαετίες, ο Daniel Kahneman, υποψήφιος για Nobel και καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο Princeton έκανε τέτοιες ερωτήσεις και αναλύει τις απαντήσεις που δίνουμε σε αυτές. Τα αφοπλιστικά απλά του πειράματα έχουν αλλάξει τον τρόπο που σκεφτόμαστε για την σκέψη. Ενώ οι φιλόσοφοι, οικονομολόγοι και κοινωνικοί επιστήμονες θεωρούσαν για πολλούς αιώνες ότι οι άνθρωποι βασίζονται στη λογική, επιστήμονες όπως ο Kahneman, o Amos Tversky και άλλοι, έχουν αποδείξει ότι δεν είμαστε τόσο λογικοί όσο πιστεύαμε. Όταν αντιμετωπίζουμε μια άγνωστη κατάσταση, δεν την αξιολογούμε με βάση τη λογική μας. Όταν μας ρωτούν για την ρακέτα και το μπαλάκι, δεν σκεφτόμαστε με βάση τα μαθηματικά. Αντιθέτως, το μυαλό μας λειτουργεί με ένα τρόπο που αποβάλλει εντελώς τα μαθηματικά και επιλέγει τον τρόπο που θα χρειαστεί την λιγότερη δυνατή προσπάθεια.
 
Αν και ο Kahneman πλέον έχει αναγνωριστεί ως ένας από τους ψυχολόγους με την μεγαλύτερη επιρροή τον περασμένο αιώνα, το έργο του είχε μείνει στην αφάνεια. Ο ίδιος θυμάται τα λόγια ενός Αμερικανού φιλοσόφου, όταν έμαθε για το έργο του: «Δεν με ενδιαφέρει η ψυχολογία της βλακείας». Απ’ ότι αποδείχθηκε όμως, ο φιλόσοφος είχε κάνει λάθος. Μια νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Journal of Personality and Social Psychology, από τους Richard West και Keith Stanovich από τα πανεπιστήμια James Madison και Toronto, αναφέρει ότι οι έξυπνοι άνθρωποι, πολλές φορές, είναι περισσότερο επιρρεπείς στα παραπάνω λάθη σκέψης. Αν και νομίζαμε πως η ευφυΐα είναι το αντίδοτο στις προκαταλήψεις, τελικά, κάτι τέτοιο δεν ισχύει.
 
Ο West και οι συνάδελφοί του ξεκίνησαν δίνοντας σε 482 προπτυχιακούς ερωτήσεις σαν αυτή του Khaneman, που απαιτούσαν λογική αλλά μπορούσαν να στηρίζονται και στην προκατάληψη, το προαπαιτούμενο. Ο West δεν ενδιαφερόταν να μάθει για τις προκαταλήψεις και τα προαπαιτούμενα που κουβαλάει ένα ανθρώπινο μυαλό. Αυτό που τον ενδιέφερε είναι να καταλάβει πώς αυτά τα προαπαιτούμενα και οι προκαταλήψεις δρούσαν σε σχέση με την ευφυΐα. Τα αποτελέσματα ήταν ανησυχητικά. Οι περισσότεροι άνθρωποι έτειναν να λειτουργούν περισσότερο με βάση τις προκαταλήψεις τους παρά με την λογική τους. Το ότι κάποιοι αναγνώριζαν αυτές τις προκαταλήψεις, δεν τους έκαναν να σκέφτονται περισσότερο «λογικά». Το αποτέλεσμα αυτό δεν προκαλούσε έκπληξη στον Kahneman που είχε παραδεχτεί ότι « η ενστικτώδης αντίδραση είναι εξίσου επιρρεπής στην υπερβολική εμπιστοσύνη στον εαυτό, στις υπερβολικές προβλέψεις και την αδυναμία σχεδιασμού, με τον ίδιο τρόπο που συνέβαινε αυτό πριν ασχοληθώ με αυτά τα ζητήματα».
 
Η πιο επικίνδυνη προκατάληψή μας είναι ότι υποθέτουμε πως όλοι οι άλλοι είναι περισσότερο επιρρεπείς να κάνουν λάθη σκέψης. Κι ότι εμείς, θα τα καταφέρουμε καλύτερα. Την πεποίθηση αυτή οι επιστήμονες την ονομάζουν «το νεκρό σημείο της προκατάληψης». Αυτή η πεποίθηση βασίζεται στην ικανότητά μας να επισημαίνουμε τα λάθη των άλλων γύρω μας, ενώ είμαστε ανίκανοι να τα εντοπίσουμε στον εαυτό.
 
Στην μελέτη που δημοσιεύτηκε, αναφέρεται ότι οι άνθρωποι με υψηλότερη νοημοσύνη, είχαν περισσότερα «νεκρά σημεία». Κι όσο περισσότερο χρόνο έπαιρναν αυτοί οι άνθρωποι πριν δώσουν μία απάντηση, τόσο πιο επιρρεπείς ήταν σε λογικά λάθη. Οπότε τι συμβαίνει; Γιατί οι έξυπνοι γίνονται τόσο χαζοί κάποιες φορές; Η πιο σαφής υπόθεση που μπορεί να γίνει είναι πως το μυαλό, επηρεάζεται περισσότερο από τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό και τους άλλους. Αυτή η αντίληψη-πεποίθηση αποδεικνύεται δυνατότερη και από την λογική ικανότητα.]
 
Η πεποίθηση και τα διάφορα memes
 
Βλέπουμε λοιπόν πως αυτό που περισσότερο από την λογική σκέψη, η πεποίθηση και τα διάφορα memes είναι αυτά που καθορίζουν τις αποφάσεις και τις θεωρίες των ανθρώπων. Πάνω σε αυτόν τον τόσο απλό κανόνα βασίζονται όλοι οι –ισμοί. Όλα όσα θεωρείς «ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ» και με τόση έπαρση, απαιτείς να την μάθουν-και να την ενστερνιστούν- όλοι οι άνθρωποι, είναι απλώς μια πεποίθηση, ένα meme, μια εμφύτευση σου, που την στολίζεις και της φοράς τον μανδύα της «Αληθείας» και τίποτε παραπάνω. Ψάχνεις-και βρίσκεις πανεύκολα- χιλιάδες άλλα ανάλογα μιμίδια που επιβεβαιώνουν την μεγάλη σου Αλήθεια. Αυτός που δεν μπορεί να μοιράσει «δυο γαϊδουριών άχυρα» είναι το ίδιο ανίκανος σε οτιδήποτε καταπιαστεί. Μιλώντας με τους λογής λογής δασκάλους, εύκολα αντιλαμβάνεσαι (Παρατήρηση του Ολοφάνερου) πως αυτή η «μεγάλη αλήθεια» ή τα «κρυμμένα μυστικά» που σου αποκαλύπτουν είναι meme, χρησιμοποιώντας απλώς την Διάκριση.
 
Όταν οι ίδιοι σαν προσωπικότητες, έχουν σαν εργαλείο σκέψης τα meme και όχι την λογική, φαίνεται από την ζωή τους σε όλα τα δυναμικά ταυτόχρονα. Ο ικανός άνθρωπος που χρησιμοποιεί το λογικό, είναι και ικανός να θέτει άξιους σκοπούς, να τους πετυχαίνει και να τους εξελίσσει. Είναι ο άνθρωπος που «Κάνει ό,τι Θέλει» γιατί το Λογικόν του τον κατευθύνει προς την σωστή δράση και η Θέληση του δίνει την απαιτούμενη ενέργεια για να το πραγματώσει. Εχεις ακούσει το γνωστό ρητό των ικανών ανθρώπων «Υπάρχει ένας μόνον κανόνας ό,τι δεν υπάρχουν κανόνες». Ναι αυτό το ενστερνίζονται και ζουν σύμφωνα με τους κανόνες που οι ιδιοι βάζουν, σε σχέση με τις αξίες τους και τους σκοπούς τους, έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να τους ανατρέψουν και να τους αναδημιουργήσουν. Ο Ικανός Έλλογος Άνθρωπος είναι Δημιουργός, μέσα στην δημιουργία, αυτός που κάποιοι τον αποκαλούν «μάγο» κάποιοι άλλοι «πολεμιστή», ανάλογα με το ποια σχολή ακούς.
 
Απόλυτα σημάδια Διάκρισης του ικανού ανθρώπου, αυτού που χρησιμοποιεί την λογική του και όχι τις εμφυτεύσεις του, είναι η σχεδόν «μαγική» ικανότητα του να «Κάνει Ο,τι Θέλει» κι όχι ό,τι του λένε οι άλλοι, π.χ. οι θρησκείες, οι νόμοι. Άλλωστε οι νόμοι, θρησκευτικοί, ηθικοί ή κοινωνικοί, δεν φτιάχνονται γι’ αυτόν αλλά για τους παράλογους, γι’ αυτούς που δεν χρησιμοποιούν την λογική τους. Δεν χρειάζεται να τους ακολουθήσει, γιατί οι δικοί του νόμοι και αξίες, αυτοί που του θέτει το λογικόν είναι κατά πολύ ανώτεροι.
 
Δεν μπορεί κάποιος έλλογα ικανός να είναι παράλογα ανίκανος:
> Να διαχειριστεί τα οικονομικά του στοιχειωδώς, (τα θεωρεί δαιδαλώδη)
> Να διαχειριστεί τα συναισθήματα του (παραδίδεται σε ελευθεριότητες)
> Να ελέγξει τις σκέψεις του (μιλάει ακατάπαυστα, χωρίς να ακούει )
> Να ελέγξει το εγώ του (αντίθετα το εξυμνεί)
> Να μην κάνει ό,τι θέλει (αλλά ό,τι του λένε)
>Να μην βλέπει το Ολοφάνερα χρήσιμο, αλλά χίλια δυο κρυμμένα άχρηστα, που τα ονοματίζει «ηλιθίου αδεία» με βαρύγδουπα ονόματα, κι έτσι αναμασά τα ίδια και τα ίδια, θεωρώντας τα memes > έρευνα, και την λογοδιάρροια του παραλόγου
> εμπνευσμένη ''θεία'' χάρη.
 
Τα συναισθηματικά προβλήματα όπως οι καταπιέσεις που οδηγούν στην κατάθλιψη όχι μόνο επηρεάζει το πώς νοιώθει κάποιος αλλά επίσης και το πώς σκέφτεται. Ο τρόπος με τον οποίο σκέφτεται επηρεάζει τον τρόπο που αισθάνεται και την διάθεσή του. Αυτό σημαίνει ότι αν έχει αρνητικές παράλογες σκέψεις κι εμμένει σ’ αυτές τις σκέψεις τότε νοιώθει λύπη, ατονία, θυμό, καταπιεσμένη αγανάκτηση, κατάθλιψη κλπ. Άνθρωποι με κατάθλιψη τείνουν να σκέφτονται αρνητικά, εστιάζονται σ’ αρνητικά γεγονότα κι εμμένουν σ’ αυτά τα γεγονότα, έχουν επίσης αρνητική θεώρηση του κόσμου, αρνητικές πεποιθήσεις κι αυτό συμβάλλει σε μια καθοδική πορεία προς μια πιο σοβαρή κατάθλιψη, μια μανιοκατάθλιψη. Στις περισσότερες περιπτώσεις, άνθρωποι που έχουν κατάθλιψη σπάνια συνειδητοποιούν ότι έχουν αρνητικό τρόπο σκέψης. Χαρούμενη καλοπροαίρετη διάθεση, σωστή διατροφή κι ένας άξιος ΣΚΟΠΟΣ στην ζωή είναι το ΜΟΝΑΔΙΚΟ αντίδοτο σε κάθε μορφής συναισθηματική εμπλοκή.
 
Οι πιο συνηθισμένες Παράλογες συμπεριφορές
 
H σκέψη «όλα ή τίποτα» σημαίνει ότι κάτι φαίνεται να έχει μόνο δύο διαφορετικές κατηγορίες. Τα πράγματα φαίνονται να είναι μαύρα ή άσπρα χωρίς ενδιάμεσες αποχρώσεις. Οι άνθρωποι είναι πλούσιοι ή φτωχοί, πετυχημένοι ή χαμένοι, καλοί ή κακοί, χωρίς ενδιάμεσες καταστάσεις. Αυτό είναι εξαιρετικά ηλίθιο, ειδικά αν σκεφτείς ότι το Σύμπαν και οι Νόμοι του είναι φρακταλικοί, πολυσήμαντοι, αφηρημένοι και τίποτε δεν είναι ούτε μονοδιάστατο, ούτε δίπολο.
 
Προβλέπεις ότι κάτι αρνητικό θα συμβεί στο μέλλον σαν να κοιτάζεις σε κάποια κρυστάλλινη σφαίρα. Πιστεύεις ότι γνωρίζεις τι σου επιφυλάσσει το μέλλον και απορρίπτεις άλλες πιθανότητες, σ’ ένα καθαρά Πιθανοκρατικό Σύμπαν!!!! Αναμένεις την καταστροφή ως την μόνη πιθανή έκβαση των πραγμάτων. Πιστεύεις αδικαιολόγητα ότι οι θετικές σου εμπειρίες, οι πράξεις σου και οι ικανότητές σου δε μετράνε. Εστιάζεις την προσοχή σου σε μία λεπτομέρεια μιας αρνητικής κατάστασης και αξιολογείς όλη την κατάσταση με αρνητικό τρόπο αποκλείοντας όλα τα υπόλοιπα στοιχεία της κατάστασης. Σκέφτεσαι ότι κάτι πρέπει να είναι αληθινό επειδή το «νιώθεις» (στην πραγματικότητα το πιστεύεις, δεν το γνωρίζεις) τόσο έντονα, αγνοώντας ή ακυρώνοντας την ΛΟΓΙΚΗ που υποστηρίζει το αντίθετο. Αυτή είναι η βασική αρχή της ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ, έτσι δουλεύουν (εις βάρος σου φυσικά) οι εκκλησίες κι όλα τα συστήματα ελέγχου του ανθρώπινου κοπαδιού.
 
Ετικετοποίηση: Βάζεις απόλυτες και γενικές ετικέτες στους ανθρώπους όπως και στον εαυτό σου. Αν κάποιος δεν βρίσκεται κάτω από μια ετικέτα που γνωρίζεις (μαμά, μπαμπάς, παιδί, χριστιανός, ολυμπιακός, φωτεινός, ΕΛΛ Κουνέλ Ανδρομέδιος και λοιπές ανοησίες) αν δεν μπορείς να τον εντάξεις κάπου, τότε του βάζεις μία αυθαίρετα, όποια νομίζεις σύμφωνα με τις πεποιθήσεις σου, ότι του ταιριάζει. Έχεις μια συγκεκριμένη δογματική κι άκαμπτη ιδέα για το πώς εσύ ή οι άλλοι πρέπει να συμπεριφέρονται, ανάλογα με την ετικέτα που τους έχεις κολλήσει και υπερεκτιμάς το πόσο κακό είναι να μην εκπληρώνονται αυτές οι προσδοκίες. Κύριο υπεύθυνο γι’ αυτό είναι το βασικό σύστημα εκπαίδευσης κι ελέγχου σου η θρησκεία, όπως και η ανικανότητα σου να απεγκλωβιστείς απ’ αυτό.
 
Μεγιστοποίηση/Ελαχιστοποίηση: Δίνεις έμφαση και υπερτιμάς οτιδήποτε είναι αρνητικό (πχ ένα λάθος μπορεί να το δεις σαν τραγωδία) και υποτιμάς ό,τι είναι θετικό σε μία κατάσταση (πχ μία επιτυχία σου μπορεί να την δεις σαν ένα τυχαίο γεγονός, ή βούληση θεού). Πιστεύεις ότι μπορείς να καταλάβεις τις σκέψεις, τα κίνητρα και τα συναισθήματα που κρύβονται στο μυαλό και στην ψυχή ενός ανθρώπου, εξ’ αιτίας ενός τυχαίου γεγονότος ή μιας απλής συζήτησης κι αυτό βασίζεται επίσης στο διπολικό τρόπο, άσπρο- μαύρο, που σκέφτεσαι.
 
Ταυτοποίηση / Διαφοροποίηση: Όταν μία αρνητική εμπειρία ή περίσταση στη ζωή σου γίνεται αιτία να γενικεύεις πράγματα ή καταστάσεις, ταυτίζοντας τα όλα με όλα (ειδικά ανόμοια πράγματα) χωρίς ικανότητα διαφοροποίησης. Όλες οι γυναίκες είναι ψεύτρες, όλοι οι άντρες είναι εκμεταλλευτές κλπ. Αυτό το είδος σκέψης σε κάνει δογματικό, απόλυτο άρα και ηλίθιο κι αποδεικνύει ότι η οπτική γωνία που βλέπεις τα πράγματα και τις καταστάσεις στη ζωή σου είναι μονοδιάστατη.
 
Εύκολα ανακαλύπτεις τον χαζό, είναι αυτός που λέει πως δεν είναι.

Η Πόλωση Επιβεβαίωσης
 
Δυστυχώς, για κάθε φήμη που αφορά κάποιον του οποίου ο πόνος ανακουφίστηκε από την συστημική ιατρική, μπορεί εξίσου να υπάρχει φήμη για κάποιον του οποίου ο πόνος δεν ανακουφίστηκε από την συστημική ιατρική. Το πρόβλημα είναι ότι κανένας δεν κρατάει αρχείο των αποτυχιών της συστημικής ιατρικής κι αυτό αποκαλείται «πόλωση επιβεβαίωσης».
 
«Είναι ένα παράξενο και διαιωνιζόμενο λάθος της ανθρώπινης νόησης, να συγκινείται και να ενθουσιάζεται από τα θετικά παρά τ’ αρνητικά» -Francis Bacon
 
Η Πόλωση Επιβεβαίωσης αναφέρεται σε ένα τύπο επιλεκτικής κρίσης, όπου κάποιος έχει την τάση να παρατηρεί και να ψάχνει για εκείνα τα οποία φαίνονται να επιβεβαιώνουν τις πεποιθήσεις του (αφού σπάνια διαθέτει, άποψη), ενώ να αγνοεί, να μην ψάχνει, ή να υποτιμά την αξία εκείνων που αντιτίθενται στις αντιλήψεις του. Για παράδειγμα, αν κάποιος πιστεύει ότι τα εμβόλια κάνουν περισσότερο καλό, παρά κακό, και οι εμβολιασμένοι δεν θα νοσήσουν ποτέ από αυτό για το οποίο εμβολιάστηκαν, τότε θα δίνει μεγαλύτερη προσοχή στις μελέτες  που επιβεβαιώνουν την πεποίθηση του, ενώ δεν θα δίνει και ιδιαίτερη σημασία στις μελέτες που επιβεβαιώνουν το ακριβώς αντίθετο …και τούμπαλιν. Αν λοιπόν κάποιος έχει αυτήν την τάση για αρκετό χρονικό διάστημα, τότε μετά απο κάποιο καιρό η πεποίθηση ότι δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ εμβολίων και νοσήματος, έχει ισχυροποιηθεί.
 
Η τάση του να δίνεις περισσότερη σημασία και βάρος σε δεδομένα που υποστηρίζουν τις πεποιθήσεις σου, απ’ ότι σε αντίθετα δεδομένα, είναι ιδιαίτερα επιβλαβής όταν οι γνώμες αυτές είναι κάτι περισσότερο από προλήψεις ή εμφυτεύσεις. Αν οι πεποιθήσεις σου βασίζονται πάνω σε λογικά δεδομένα με ολοφάνερα αποτελέσματα, η τάση του να δίνεις περισσότερη προσοχή και βαρύνουσα σημασία σε πράγματα που επιβεβαιώνουν τις πεποιθήσεις σου, κατά κανόνα, δεν σε παρασύρει σε ατραπούς. Από την άλλη, αν εθελοτυφλείς απέναντι σε λογικά δεδομένα που πραγματικά απορρίπτουν μια αγαπημένη σου συστημική θεωρία, έχεις περάσει την γραμμή που χωρίζει την λογική από την στενοκεφαλιά. Εν προκειμένω, το να δηλητηριάζεις έναν γερό άνθρωπο -προληπτικά- με δηλητήρια αμφιλεγόμενης ποιότητας, ενώ να μην του παρέχεις γνώσεις υγιεινής, απέχει παρασάγγας από κάθε έννοια λογικής.
 
Οι πολεμιστές έχουν καθήκον (είναι πολεμική άσκηση) να αποφύγουν την «πόλωση επιβεβαίωσης», με το να πληροφορούνται αντίθετες από αυτούς πεποιθήσεις, ειδικά αφού γνωρίζουν, ό,τι όλες οι πεποιθήσεις είναι προϊόντα του νου (εγώ) που είναι απόλυτα ελεγχόμενος. Και πρέπει συνεχώς να υπενθυμίζουν στον εαυτό τους αυτή την τάση που έχουν όλοι οι εγωπαθείς άνθρωποι, και να ψάχνουν ενεργά για δεδομένα που αντικρούουν τις υποθέσεις τους. Μιας και κάτι τέτοιο είναι αφύσικο, για τον κοινό άνθρωπο,  που πλέει σε πελάγη εγωμανίας, φαίνεται μάλλον ότι είναι καταδικασμένος στην μεροληψία. Ο πολεμιστής – ταξιδιώτης από την άλλη, όχι.
 
«Η τάση του να δίνουμε περισσότερη σημασία στα υποστηρικτικά παρά στα αντίθετα δεδομένα, έχει δειχθεί ότι επηρεάζει και την μνήμη. Όταν ανακαλούμε δεδομένα από την μνήμη μας για μια μας θέση, θα ανακαλέσουμε δεδομένα που υποστηρίζουν την θέση αυτή» -Gilovich.
 
ΠΟΛΥ ΝΩΡΙΣ
 
Η υπερβολική φαντασία είναι πολύ πιο σπάνια απ’ την ελάχιστη φαντασία. Όταν συμβαίνει, συνήθως παρασύρει τον άτυχο ιδιοκτήτη της στην απογοήτευση και την αποτυχία, εκτός αν έ­χει αρκετή ευαισθησία ώστε να γράψει απλώς τις ιδέες του χωρίς να προσπαθήσει να τις πραγματοποιήσει. Ένα υπέροχο παράδειγμα ανθρώπου του οποίου ή φαντασία βρισκόταν πολύ πιο μπροστά απ’ την εποχή του, ήταν ο άγγλος μαθηματικός Τσαρλς Μπάμπατζ (1792 – 1871). Όχι αργότερα από το 1819, ο Μπάμπατζ είχε υπολογίσει τις αρχές των αυτόμα­των υπολογιστικών μηχανών. Αντιλήφθηκε πώς όλοι οι μαθημα­τικοί υπολογισμοί μπορούν να αναλυθούν σε μια σειρά απλών α­ριθμητικών πράξεων πού, θεωρητικά, μπορεί να εκτελέσει μια μηχανή.
 
Με τη βοήθεια ενός κυβερνητικού επιδόματος πού έφτα­σε συνολικά τις 17.000 λίρες —πολύ σημαντικό χρηματικό ποσό για το 1820— άρχισε να κατασκευάζει την «αναλυτική μηχανή» του. Αν και αφιέρωσε την υπόλοιπη ζωή του κι ένα μεγάλο μέ­ρος της ατομικής του περιουσίας, ο Μπάμπατζ δεν κατάφερε να συμπληρώσει τη μηχανή του. Αυτό πού τον νίκησε ήταν το γεγο­νός πώς οι μηχανισμοί μεγάλης ακριβείας πού χρειαζόταν για να κατασκευάσει οδοντωτούς τροχούς και γρανάζια απλώς δεν υπήρ­χαν στην εποχή του.
 
Με τις προσπάθειες του βοήθησε να δημιουρ­γηθεί ή βιομηχανία εργαλείων μηχανών, σε σημείο πού, με τον καιρό, ή κυβέρνηση πήρε πίσω πολύ περισσότερα απ’ τις 17.000 λίρες της, ενώ σήμερα θα ήταν σκέτο παιγνιδάκι να συμπληρω­θεί το κομπιούτερ του Μπάμπατζ πού παρουσιάζεται σαν ένα απ’ τα γοητευτικότερα εκθέματα του Επιστημονικού Μουσείου του Λονδίνου. Στη διάρκεια της ζωής του, όμως, ο Μπάμπατζ κατά­φερε ν’ αποδείξει τη λειτουργία μόνο ενός πολύ μικρού μέρους της όλης μηχανής. Και μια ντουζίνα χρόνια μετά το θάνατο του, ο βιογράφος του έγραψε: «Αυτό το καταπληκτικό μνημείο θεωρη­τικής ιδιοφυΐας παραμένει, και αναμφισβήτητα θα παραμείνει για πάντα, μια θεωρητική πιθανότητα».
 
Σήμερα δεν μένει και πολύ από κείνο το «αναμφισβήτητα». Αυτή τη στιγμή χιλιάδες κομπιούτερ λειτουργούν πάνω στις αρ­χές πού καθόρισε σαφώς ο Μπάμπατζ εδώ και πάνω από έναν αιώνα, αλλά με μια ικανότητα και μια ταχύτητα πού ο ίδιος δεν θα φανταζόταν ποτέ. Διότι αυτό πού κάνει την περίπτωση του Τσαρλς Μπάμπατζ τόσο ενδιαφέρουσα, τόσο συγκλονιστική, είναι ότι δεν βρισκόταν μία αλλά δύο τεχνολογικές επαναστάσεις πριν απ’ την εποχή του. Αν υπήρχε ή βιομηχανία εργαλείων ακριβείας το 1820, θα είχε φτιάξει την «αναλυτική μηχανή» του η οποία θα λειτουργούσε κάνοντας υπολογισμούς πολύ πιο γρήγο­ρα απ’ τον άνθρωπο, αλλά πολύ αργά για τα σημερινά δεδομένα. Διότι θα λειτουργούσε -κυριολεκτικά- με την ταχύτητα με την όποια μπορούν να λειτουργήσουν οι τροχοί και οι άξονες, τα δόντια και τα γρανάζια.
 
Οι αυτόματες υπολογιστικές μηχανές δεν εξελίχτηκαν πα­ραπάνω μέχρι που η ηλεκτρονική δημιούργησε ταχύτητες λει­τουργίας χιλιάδες και εκατομμύρια φορές μεγαλύτερες απ’ αυτές πού ανέπτυσσαν τα απλά μηχανικά τεχνουργήματα. Αυτό το τε­χνολογικό επίπεδο πραγματοποιήθηκε στη δεκαετία του 1940 και τότε ο Μπάμπατζ δικαιώθηκε πανηγυρικά. Η αποτυχία του δεν ήταν θέμα φαντασίας: απλώς είχε γεννηθεί εκατό χρόνια νωρίτε­ρα απ’ ότι έπρεπε! -Άρθουρ Κλαρκ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ἠθικὰ Νικομάχεια (1116a-1117a)

[VIII] Ἔστι μὲν οὖν ἡ ἀνδρεία τοιοῦτόν τι, λέγονται δὲ καὶ ἕτεραι κατὰ πέντε τρόπους· πρῶτον μὲν ἡ πολιτική· μάλιστα γὰρ ἔοικεν. δοκοῦσι γὰρ ὑπομένειν τοὺς κινδύνους οἱ πολῖται διὰ τὰ ἐκ τῶν νόμων ἐπιτίμια καὶ τὰ ὀνείδη καὶ διὰ τὰς τιμάς· καὶ διὰ τοῦτο ἀνδρειότατοι δοκοῦσιν εἶναι παρ᾽ οἷς οἱ δειλοὶ ἄτιμοι καὶ οἱ ἀνδρεῖοι ἔντιμοι. τοιούτους δὲ καὶ Ὅμηρος ποιεῖ, οἷον τὸν Διομήδην καὶ τὸν Ἕκτορα·
Πουλυδάμας μοι πρῶτος ἐλεγχείην ἀναθήσει·
καὶ [Διομήδης]
Ἕκτωρ γάρ ποτε φήσει ἐνὶ Τρώεσσ᾽ ἀγορεύων
«Τυδείδης ὑπ᾽ ἐμεῖο.»
ὡμοίωται δ᾽ αὕτη μάλιστα τῇ πρότερον εἰρημένῃ, ὅτι δι᾽ ἀρετὴν γίνεται· δι᾽ αἰδῶ γὰρ καὶ διὰ καλοῦ ὄρεξιν (τιμῆς γάρ) καὶ φυγὴν ὀνείδους, αἰσχροῦ ὄντος. τάξαι δ᾽ ἄν τις καὶ τοὺς ὑπὸ τῶν ἀρχόντων ἀναγκαζομένους εἰς ταὐτό· χείρους δ᾽, ὅσῳ οὐ δι᾽ αἰδῶ ἀλλὰ διὰ φόβον αὐτὸ δρῶσι, καὶ φεύγοντες οὐ τὸ αἰσχρὸν ἀλλὰ τὸ λυπηρόν· ἀναγκάζουσι γὰρ οἱ κύριοι, ὥσπερ ὁ Ἕκτωρ
ὃν δέ κ᾽ ἐγὼν ἀπάνευθε μάχης πτώσσοντα νοήσω,
οὔ οἱ ἄρκιον ἐσσεῖται φυγέειν κύνας.
καὶ οἱ προστάττοντες, κἂν ἀναχωρῶσι τύπτοντες, τὸ αὐτὸ

[1116b] δρῶσι, καὶ οἱ πρὸ τῶν τάφρων καὶ τῶν τοιούτων παρατάττοντες· πάντες γὰρ ἀναγκάζουσιν. δεῖ δ᾽ οὐ δι᾽ ἀνάγκην ἀνδρεῖον εἶναι, ἀλλ᾽ ὅτι καλόν. δοκεῖ δὲ καὶ ἡ ἐμπειρία ἡ περὶ ἕκαστα ἀνδρεία εἶναι· ὅθεν καὶ ὁ Σωκράτης ᾠήθη ἐπιστήμην εἶναι τὴν ἀνδρείαν. τοιοῦτοι δὲ ἄλλοι μὲν ἐν ἄλλοις, ἐν τοῖς πολεμικοῖς δ᾽ οἱ στρατιῶται· δοκεῖ γὰρ εἶναι πολλὰ κενὰ τοῦ πολέμου, ἃ μάλιστα συνεωράκασιν οὗτοι· φαίνονται δὴ ἀνδρεῖοι, ὅτι οὐκ ἴσασιν οἱ ἄλλοι οἷά ἐστιν. εἶτα ποιῆσαι καὶ μὴ παθεῖν μάλιστα δύνανται ἐκ τῆς ἐμπειρίας, δυνάμενοι χρῆσθαι τοῖς ὅπλοις καὶ τοιαῦτα ἔχοντες ὁποῖα ἂν εἴη καὶ πρὸς τὸ ποιῆσαι καὶ πρὸς τὸ μὴ παθεῖν κράτιστα· ὥσπερ οὖν ἀνόπλοις ὡπλισμένοι μάχονται καὶ ἀθληταὶ ἰδιώταις· καὶ γὰρ ἐν τοῖς τοιούτοις ἀγῶσιν οὐχ οἱ ἀνδρειότατοι μαχιμώτατοί εἰσιν, ἀλλ᾽ οἱ μάλιστα ἰσχύοντες καὶ τὰ σώματα ἄριστα ἔχοντες. οἱ στρατιῶται δὲ δειλοὶ γίνονται, ὅταν ὑπερτείνῃ ὁ κίνδυνος καὶ λείπωνται τοῖς πλήθεσι καὶ ταῖς παρασκευαῖς· πρῶτοι γὰρ φεύγουσι, τὰ δὲ πολιτικὰ μένοντα ἀποθνήσκει, ὅπερ κἀπὶ τῷ Ἑρμαίῳ συνέβη. τοῖς μὲν γὰρ αἰσχρὸν τὸ φεύγειν καὶ ὁ θάνατος τῆς τοιαύτης σωτηρίας αἱρετώτερος· οἳ δὲ καὶ ἐξ ἀρχῆς ἐκινδύνευον ὡς κρείττους ὄντες, γνόντες δὲ φεύγουσι, τὸν θάνατον μᾶλλον τοῦ αἰσχροῦ φοβούμενοι· ὁ δ᾽ ἀνδρεῖος οὐ τοιοῦτος. καὶ τὸν θυμὸν δ᾽ ἐπὶ τὴν ἀνδρείαν φέρουσιν· ἀνδρεῖοι γὰρ εἶναι δοκοῦσι καὶ οἱ διὰ θυμὸν ὥσπερ τὰ θηρία ἐπὶ τοὺς τρώσαντας φερόμενα, ὅτι καὶ οἱ ἀνδρεῖοι θυμοειδεῖς· ἰτητικώτατον γὰρ ὁ θυμὸς πρὸς τοὺς κινδύνους, ὅθεν καὶ Ὅμηρος «σθένος ἔμβαλε θυμῷ» καὶ «μένος καὶ θυμὸν ἔγειρε» καὶ «δριμὺ δ᾽ ἀνὰ ῥῖνας μένος» καὶ «ἔζεσεν αἷμα·» πάντα γὰρ τὰ τοιαῦτα ἔοικε σημαίνειν τὴν τοῦ θυμοῦ ἔγερσιν καὶ ὁρμήν. οἱ μὲν οὖν ἀνδρεῖοι διὰ τὸ καλὸν πράττουσιν, ὁ δὲ θυμὸς συνεργεῖ αὐτοῖς· τὰ θηρία δὲ διὰ λύπην· διὰ γὰρ τὸ πληγῆναι ἢ διὰ τὸ φοβεῖσθαι, ἐπεὶ ἐάν γε ἐν ὕλῃ [ἢ ἐν ἕλει] ᾖ, οὐ προσέρχονται. οὐ δή ἐστιν ἀνδρεῖα διὰ τὸ ὑπ᾽ ἀλγηδόνος καὶ θυμοῦ ἐξελαυνόμενα πρὸς τὸν κίνδυνον ὁρμᾶν, οὐθὲν τῶν δεινῶν προορῶντα, ἐπεὶ οὕτω γε κἂν οἱ ὄνοι ἀνδρεῖοι εἶεν πεινῶντες· τυπτόμενοι γὰρ

[1117a] οὐκ ἀφίστανται τῆς νομῆς· καὶ οἱ μοιχοὶ δὲ διὰ τὴν ἐπιθυμίαν τολμηρὰ πολλὰ δρῶσιν. [οὐ δή ἐστιν ἀνδρεῖα τὰ δι᾽ ἀλγηδόνος ἢ θυμοῦ ἐξελαυνόμενα πρὸς τὸν κίνδυνον.] φυσικωτάτη δ᾽ ἔοικεν ἡ διὰ τὸν θυμὸν εἶναι, καὶ προσλαβοῦσα προαίρεσιν καὶ τὸ οὗ ἕνεκα ἀνδρεία εἶναι. καὶ οἱ ἄνθρωποι δὴ ὀργιζόμενοι μὲν ἀλγοῦσι, τιμωρούμενοι δ᾽ ἥδονται· οἱ δὲ διὰ ταῦτα μαχόμενοι μάχιμοι μέν, οὐκ ἀνδρεῖοι δέ· οὐ γὰρ διὰ τὸ καλὸν οὐδ᾽ ὡς ὁ λόγος, ἀλλὰ διὰ πάθος· παραπλήσιον δ᾽ ἔχουσί τι. οὐδὲ δὴ οἱ εὐέλπιδες ὄντες ἀνδρεῖοι· διὰ γὰρ τὸ πολλάκις καὶ πολλοὺς νενικηκέναι θαρροῦσιν ἐν τοῖς κινδύνοις· παρόμοιοι δέ, ὅτι ἄμφω θαρραλέοι· ἀλλ᾽ οἱ μὲν ἀνδρεῖοι διὰ τὰ πρότερον εἰρημένα θαρραλέοι, οἳ δὲ διὰ τὸ οἴεσθαι κράτιστοι εἶναι καὶ μηθὲν ἂν παθεῖν. τοιοῦτον δὲ ποιοῦσι καὶ οἱ μεθυσκόμενοι· εὐέλπιδες γὰρ γίνονται. ὅταν δὲ αὐτοῖς μὴ συμβῇ τὰ τοιαῦτα, φεύγουσιν· ἀνδρείου δ᾽ ἦν τὰ φοβερὰ ἀνθρώπῳ ὄντα καὶ φαινόμενα ὑπομένειν, ὅτι καλὸν καὶ αἰσχρὸν τὸ μή. διὸ καὶ ἀνδρειοτέρου δοκεῖ εἶναι τὸ ἐν τοῖς αἰφνιδίοις φόβοις ἄφοβον καὶ ἀτάραχον εἶναι ἢ ἐν τοῖς προδήλοις· ἀπὸ ἕξεως γὰρ μᾶλλον ἦν, ὅτι ἧττον ἐκ παρασκευῆς· τὰ προφανῆ μὲν γὰρ κἂν ἐκ λογισμοῦ καὶ λόγου τις προέλοιτο, τὰ δ᾽ ἐξαίφνης κατὰ τὴν ἕξιν. ἀνδρεῖοι δὲ φαίνονται καὶ οἱ ἀγνοοῦντες, καὶ εἰσὶν οὐ πόρρω τῶν εὐελπίδων, χείρους δ᾽ ὅσῳ ἀξίωμα οὐδὲν ἔχουσιν, ἐκεῖνοι δέ. διὸ καὶ μένουσί τινα χρόνον· οἱ δ᾽ ἠπατημένοι, ἐὰν γνῶσιν ὅτι ἕτερον ἢ ὑποπτεύσωσι, φεύγουσιν· ὅπερ οἱ Ἀργεῖοι ἔπαθον περιπεσόντες τοῖς Λάκωσιν ὡς Σικυωνίοις. οἵ τε δὴ ἀνδρεῖοι εἴρηνται ποῖοί τινες, καὶ οἱ δοκοῦντες ἀνδρεῖοι.

***
[8] Τέτοιας λογής πράγμα είναι λοιπόν η ανδρεία. Μιλούμε όμως και για άλλα πέντε είδη της. Πρώτη στη σειρά η πολιτική ανδρεία — πρώτη στη σειρά, γιατί αυτή είναι που μοιάζει πιο πολύ με την ανδρεία για την οποία ήταν ο λόγος μας. Σύμφωνα, πράγματι, με την κοινή αντίληψη οι πολίτες έρχονται αντιμέτωποι με τους κινδύνους πρώτον εξαιτίας των ποινών που επιβάλλουν οι νόμοι, αλλά και λόγω του ψόγου που θα αντιμετωπίσουν, δεύτερον λόγω των τιμών που με τις πράξεις τους αυτές κερδίζουν· αυτός είναι και ο λόγος που οι πιο ανδρείοι άνθρωποι αναδεικνύονται εκεί όπου οι δειλοί περιφρονούνται και όπου στους ανδρείους απονέμονται τιμές. Αυτού του είδους είναι η ανδρεία που περιγράφει στα ποιήματά του ο Όμηρος, στην περίπτωση, π.χ., του Διομήδη και του Έκτορα:
Πρώτος θα με ξεμπροστιάσει ο Πολυδάμαντας
και:
Μιλώντας στους Τρώες ο Έκτορας μια μέρα θα φωνάξει:
«Από μένα του Τυδέα ο γιος»
Το είδος αυτό της ανδρείας μοιάζει πολύ περισσότερο από ό,τι όλα τα άλλα είδη με την ανδρεία για την οποία ήταν ο λόγος μας προηγουμένως, και αυτό γιατί έχει την αρχή της σε μια αρετή· πραγματικά, η αρχή της βρίσκεται στην αιδώ, στην επιθυμία και επιδίωξη ενός ωραίου πράγματος (πρόκειται για την τιμή) και στην αποφυγή του ονείδους, που είναι κάτι το άσχημο. Εδώ θα μπορούσε κανείς να κατατάξει και όλους εκείνους που αναγκάζονται από τους άρχοντές τους να κάνουν τα έργα των ανδρείων· μόνο που αυτοί είναι κατώτεροι από τους προηγούμενους, δεδομένου ότι κάνουν τα έργα των ανδρείων όχι από αιδώ, αλλά από φόβο, και εκείνο που θέλουν να αποφύγουν δεν είναι το άσχημο, αλλά το δυσάρεστο· γιατί τους αναγκάζουν τα αφεντικά τους, όπως ο Έκτορας
Όποιον θα δω μακριά απ᾽ τη μάχη να ζαρώνει,
θα του ᾽ναι δύσκολο πολύ τους σκύλους ν᾽ αποφύγει.
Το ίδιο κάνουν και όλοι εκείνοι που βάζουν τους στρατιώτες στην πρώτη γραμμή και, όταν εκείνοι φεύγουν από τη θέση τους και πάνε πιο πίσω, τους χτυπούν·

[1116b] όπως και εκείνοι που τους παρατάσσουν μπροστά από τις τάφρους και τα παρόμοια· όλοι, πράγματι, αυτοί κάνουν χρήση εξαναγκασμών. Ανδρείος όμως πρέπει να είναι κανείς όχι από εξαναγκασμό, αλλά γιατί είναι ωραίο.
Και η εμπειρία όμως σε επιμέρους τομείς θεωρείται, και αυτή, ανδρεία· αυτό ήταν που έκανε και τον Σωκράτη να θεωρήσει ότι η ανδρεία είναι γνώση. Αυτού του είδους την ανδρεία ο ένας τη δείχνει σ᾽ αυτό, ο άλλος σε κάποιο άλλο είδος κινδύνου — οι μισθοφόροι στρατιώτες στους κινδύνους του πολέμου: φαίνεται πως στον πόλεμο υπάρχουν πολλοί φαινομενικοί κίνδυνοι, και οι στρατιώτες αυτοί είναι περισσότερο από κάθε άλλον σε θέση να τους ξέρουν· εμφανίζονται λοιπόν στα μάτια των άλλων ως ανδρείοι, γιατί αυτοί οι άλλοι δεν ξέρουν περί τίνος ακριβώς πρόκειται. Έπειτα λόγω της εμπειρίας τους είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό ικανοί να «κάνουν χωρίς να πάθουν», γιατί μπορούν να κάνουν την καλύτερη χρήση των όπλων τους, αλλά και γιατί έχουν τέτοιου είδους όπλα που είναι τα καλύτερα για το «να κάνουν και να μην πάθουν»· μάχονται λοιπόν σαν οπλισμένοι με άοπλους, σαν επαγγελματίες αθλητές με ερασιτέχνες· γιατί σ᾽ αυτού του είδους τους αγώνες δεν είναι οι πιο ανδρείοι αυτοί που μάχονται με τον καλύτερο τρόπο, αλλά οι πιο δυνατοί και αυτοί που τα σώματά τους βρίσκονται στην καλύτερη φόρμα. Οι επαγγελματίες όμως αυτοί στρατιώτες γίνονται δειλοί, όταν ο κίνδυνος ξεπερνάει τα κανονικά όρια και αυτοί μειονεκτούν από πλευράς αριθμού και πολεμικού εξοπλισμού: οι ίδιοι τρέπονται, τότε, πρώτοι σε φυγή, ενώ οι πολίτες μένουν στις θέσεις τους και σκοτώνονται — κάτι που συνέβη στη μάχη κοντά στον ναό του Ερμή: για τους πολίτες η φυγή είναι άσχημο πράγμα, και ο θάνατος είναι προτιμότερος από μιαν άσχημη σωτηρία· οι μισθοφόροι όμως στρατιώτες στην αρχή αντιμετώπιζαν τον κίνδυνο, επειδή πίστευαν πως αυτοί ήταν πιο δυνατοί, μόλις όμως αντιλήφθηκαν την πραγματικότητα, τότε πια το βάζουν στα πόδια, γιατί τον θάνατο τον φοβούνται πιο πολύ από την άσχημη ενέργεια. Ο ανδρείος, φυσικά, δεν είναι τέτοιος άνθρωπος.

Με την ανδρεία, όμως, συσχετίζουν και τον βρασμό της ψυχής. Αυτοί δηλαδή που ενεργούν παθιασμένα, θεωρούνται ανδρείοι, ακριβώς όπως τα ζώα που ορμούν πάνω σ᾽ αυτούς που τα πλήγωσαν. Η εξήγηση βρίσκεται στο ότι και οι ανδρείοι είναι παθιασμένα άτομα: η παθιασμένη ψυχή είναι που κυρίως εξωθεί τον άνθρωπο στους κινδύνους. Εξού και οι ομηρικές εκφράσεις: «έβαλε δύναμη μες στην ψυχή του», «ξεσήκωσε μένος και ορμή», «μένος δριμύ στα ρουθούνια του ανέβηκε», «έβρασε το αίμα του». Όλες, πράγματι, οι εκφράσεις αυτές μοιάζουν να δηλώνουν το ξεσήκωμα και την ορμή της ψυχής. Οι ανδρείοι λοιπόν ό,τι κάνουν το κάνουν για χάρη του ωραίου, και το ξεσήκωμα της ψυχής τούς βοηθάει σ᾽ αυτό. Τα ζώα, αντίθετα, ενεργούν κάτω από την επίδραση του πόνου: γιατί πληγώθηκαν ή γιατί φοβούνται· ιδού και η απόδειξη: αν βρίσκονται στο δάσος [ή σε κάποιο έλος], δεν πλησιάζουν στους ανθρώπους. Δεν είναι λοιπόν τα ζώα ανδρεία μόνο και μόνο γιατί, παρακινημένα από τον πόνο και από τον θυμό, ορμούν προς τον κίνδυνο δίχως να προβλέπουν κανέναν από τους κινδύνους που τα περιμένει. Γιατί με αυτούς τους όρους ανδρεία θα ήταν, φυσικά, και τα γαϊδούρια όταν πεινούν, δεδομένου ότι και με το ξύλο που τρώνε,

[1117a] αυτά δεν εννοούν να παρατήσουν την τροφή τους· και οι μοιχοί, άλλωστε, παρακινημένοι από την επιθυμία, κάνουν πολλά πράγματα που θέλουν τόλμη. Δεν είναι λοιπόν ανδρεία τα ζώα που, παρακινημένα από τον πόνο και από τον θυμό, ορμούν προς τον κίνδυνο. Η ανδρεία που έχει την αρχή της στο πάθος μοιάζει να είναι απολύτως φυσική, και αν της προστεθεί η προαίρεση και το επιθυμητό τέλος, μπορεί να θεωρηθεί πραγματική ανδρεία. Και οι άνθρωποι, ως γνωστόν, υποφέρουν και αισθάνονται πόνο, όταν κατέχονται από οργή, και ευχαριστιούνται, όταν παίρνουν την εκδίκησή τους· μόνο που οι άνθρωποι που μάχονται γι᾽ αυτούς τους λόγους είναι, βέβαια, μαχητικοί, ανδρείοι όμως δεν είναι, γιατί δεν μάχονται για χάρη του ωραίου, ούτε όπως ορίζει ο λόγος, αλλά από πάθος — εν πάση περιπτώσει, έχουν μέσα τους κάτι που βρίσκεται πολύ κοντά στην ανδρεία.

Ούτε όμως οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν τη ζωή με αισιοδοξία είναι ανδρείοι· γιατί ο λόγος που δείχνουν θάρρος στους κινδύνους είναι ότι νίκησαν πολλές φορές και πολλούς αντιπάλους. Εν πάση περιπτώσει, έχουν αρκετή ομοιότητα με τους ανδρείους, αφού και οι δυο τους είναι θαρραλέοι· μόνο που οι ανδρείοι είναι θαρραλέοι για τους λόγους που είπαμε παραπάνω, ενώ οι αισιόδοξοι γιατί θαρρούν πως είναι πολύ δυνατοί και ότι δεν υπάρχει περίπτωση να πάθουν οτιδήποτε (το ίδιο δεν κάνουν και οι μεθυσμένοι; Ο λόγος είναι ότι το μεθύσι τούς κάνει αισιόδοξους). Όταν, πάντως, τα πράγματα δεν τους έρχονται όπως τα περίμεναν, τότε το βάζουν στα πόδια. Του ανδρείου όμως γνώρισμα λέγαμε πως είναι το να αντιμετωπίζει όλα τα πράγματα που είναι, ή φαίνονται, φοβερά για τον άνθρωπο, και αυτό να το κάνει γιατί είναι κάτι το ωραίο και γιατί είναι άσχημο το να μην το κάνει. Γι᾽ αυτό και θεωρούμε ότι δείχνει μεγαλύτερη ανδρεία το να μένει κανείς άφοβος και ατάραχος μπροστά στα φοβερά πράγματα που κάνουν ξαφνικά την εμφάνισή τους παρά σ᾽ εκείνα που τα είχε προβλέψει από πριν· ο λόγος είναι ότι η αρχή βρίσκεται πιο πολύ στην έξη· γιατί βρίσκεται, βέβαια, λιγότερο στην προπαρασκευή: στα πράγματα που είναι δυνατό να προβλεφθούν, μπορεί κανείς να κάνει την επιλογή και την προτίμησή του με τη βοήθεια υπολογισμών και σκέψης, τα ξαφνικά όμως πράγματα αντιμετωπίζονται κατά την έξη.

Ανδρείοι φαίνονται και οι άνθρωποι που έχουν άγνοια του κινδύνου. Οι άνθρωποι αυτοί δεν απέχουν πολύ από τους αισιόδοξους, είναι όμως κατώτεροι από εκείνους, καθώς δεν έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους, ενώ εκείνοι έχουν. Γι᾽ αυτό και οι αισιόδοξοι μένουν για κάποιο διάστημα στη θέση τους, ενώ αυτοί, ξεγελασμένοι για την πραγματική κατάσταση, μόλις αντιληφθούν ή υποψιαστούν ότι τα πράγματα είναι διαφορετικά, το βάζουν στα πόδια — αυτό δεν έπαθαν και οι Αργείοι, όταν έπεσαν πάνω στους Λακεδαιμονίους πιστεύοντας πως ήταν Σικυώνιοι;

Αυτά είναι όσα είχαμε να πούμε για τα χαρακτηριστικά των ανδρείων και αυτών που θεωρούνται ανδρείοι.