Τρίτη 9 Ιουλίου 2019

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Νεφέλαι (950-983)

950 ΧΟ. νῦν δείξετον τὼ πισύνω τοῖς περιδεξίοισιν [στρ.]
λόγοισι καὶ φροντίσι καὶ γνωμοτύποις μερίμναις,
λέγων ἀμείνων πότερος φανήσεται. νῦν γὰρ ἅπας
955 ἐνθάδε κίνδυνος ἀνεῖται σοφίας,
ἧς πέρι τοῖς ἐμοῖς φίλοις ἐστὶν ἀγὼν μέγιστος.

ἀλλ᾽ ὦ πολλοῖς τοὺς πρεσβυτέρους ἤθεσι χρηστοῖς στεφανώσας,
960 ῥῆξον φωνὴν ᾗτινι χαίρεις, καὶ τὴν σαυτοῦ φύσιν εἰπέ.
ΔΙ. λέξω τοίνυν τὴν ἀρχαίαν παιδείαν, ὡς διέκειτο,
ὅτ᾽ ἐγὼ τὰ δίκαια λέγων ἤνθουν καὶ σωφροσύνη ᾽νενόμιστο.
πρῶτον μὲν ἔδει παιδὸς φωνὴν γρύξαντος μηδὲν ἀκοῦσαι·
εἶτα βαδίζειν ἐν ταῖσιν ὁδοῖς εὐτάκτως εἰς κιθαριστοῦ
965 τοὺς κωμήτας γυμνοὺς ἁθρόους, κεἰ κριμνώδη κατανείφοι.
εἶτ᾽ αὖ προμαθεῖν ᾆσμ᾽ ἐδίδασκεν τὼ μηρὼ μὴ ξυνέχοντας,
ἢ Παλλάδα περσέπολιν δεινάν, ἢ τηλέπορόν τι βόαμα,
ἐντειναμένους τὴν ἁρμονίαν, ἣν οἱ πατέρες παρέδωκαν.
εἰ δέ τις αὐτῶν βωμολοχεύσαιτ᾽ ἢ κάμψειέν τινα καμπήν,
970 οἵας οἱ νῦν τὰς κατὰ Φρῦνιν ταύτας τὰς δυσκολοκάμπτους,
ἐπετρίβετο τυπτόμενος πολλὰς ὡς τὰς Μούσας ἀφανίζων.
ἐν παιδοτρίβου δὲ καθίζοντας τὸν μηρὸν ἔδει προβαλέσθαι
τοὺς παῖδας, ὅπως τοῖς ἔξωθεν μηδὲν δείξειαν ἀπηνές·
975 εἶτ᾽ αὖ πάλιν αὖθις ἀνιστάμενον συμψῆσαι, καὶ προνοεῖσθαι
εἴδωλον τοῖσιν ἐρασταῖσιν τῆς ἥβης μὴ καταλείπειν.
ἠλείψατο δ᾽ ἂν τοὐμφαλοῦ οὐδεὶς παῖς ὑπένερθεν τότ᾽ ἄν, ὥστε
τοῖς αἰδοίοισι δρόσος καὶ χνοῦς ὥσπερ μήλοισιν ἐπήνθει·
οὐδ᾽ ἂν μαλακὴν φυρασάμενος τὴν φωνὴν πρὸς τὸν ἐραστὴν
980 αὐτὸς ἑαυτὸν προαγωγεύων τοῖς ὀφθαλμοῖς ἐβάδιζεν·
οὐδ᾽ ἀνελέσθαι δειπνοῦντ᾽ ἐξῆν κεφάλαιον τῆς ῥαφανῖδος,
οὐδ᾽ ἄννηθον τῶν πρεσβυτέρων ἁρπάζειν οὐδὲ σέλινον,
οὐδ᾽ ὀψοφαγεῖν, οὐδὲ κιχλίζειν, οὐδ᾽ ἴσχειν τὼ πόδ᾽ ἐναλλάξ.

***
950 ΧΟΡ. Τώρα κι οι δυο βασισμένοι γερά
στην ευγλωττία,
στο στοχασμό,
στα γνωμικά που του νου τους την κίνηση εκφράζουν
πάνε να δείξουνε ποιός θα νικήσει στη μάχη των λόγων.
Σε σοφίας πολύ μεγάλο αγώνα ορμούνε
τώρα οι φίλοι μας, και κρίσιμη είναι η ώρα.

ΚΟΡ., στο Δίκαιο Λόγο.
Ω που εσύ με συνήθειες καλές, ηθικές
τους προγόνους στεφάνωνες πάντα,
960 έλα μίλησε, βάλε φωνή, τη φωνή
που αγαπάς, και φανέρωσε τί είσαι.

ΔΙΚ. Θα σας πω την αρχαία των παιδιών αγωγή,
θ᾽ αναπτύξω πώς ήτανε τότε
που τα δίκαια διδάσκοντας ήμουν σε ακμή
κι η ηθική σεβαστή ᾽ταν απ᾽ όλους.
Πρώτο χρέος των παιδιών η σιωπή, τσιμουδιά
να μη βγάζουν· στους δρόμους με τάξη
και μαζί, γειτονόπουλα αν ήταν, γραμμή
να βαδίζουν, να πάνε ν᾽ ακούσουν
της κιθάρας το μάθημα, δίχως χοντρό
πανωφόρι, κι ας έπεφτε χιόνι.
Και σεμνά καθισμένα, χωρίς να κολλούν
τα μηριά τους, μαθαίναν τραγούδι,
το «Παλλάδα, κουρσεύτρα των πόλεων θεά»,
το «Βοή που πηγαίνει στα μάκρη»·
και το λέγαν με τόνο αρμονίας δυνατό,
σαν που το ᾽χουμε βρει απ᾽ τους προγόνους.
Κι αν κανένας στο αστείο το γύριζε ή αν
κάποιο λύγισμα του ᾽κανε, ας πούμε
970 σαν αυτά τα στριμμένα λυγίσματα, αυτά
που του Φρύνη τον τρόπο μιμούνται,
τον χτυπούσαν, του αργάζαν γερά το πετσί,
γιατί αυτά προσβολή ᾽ταν στις Μούσες.
Τα παιδιά το μηρί τους το απλώναν εμπρός,
όταν κάθονταν χάμω στο στίβο,
να μη βλέπουνε τίποτε το άπρεπο αυτοί
που ήταν γύρω τους· ύστερα πάλι,
σα σηκώνονταν, στρώναν την άμμο καλά
κι είχαν πάντα το νου τους μην τύχει
κι απομείνει έν᾽ αχνάρι από μέλη κρυφά,
που τους άχρειους ανάβουνε πόθους.
Τα παιδιά δεν αλείβονταν τότε ποτές
απ᾽ τ᾽ αφάλι και κάτω· ένα χνούδι
έτσι ανθούσε εκεί κάτω πολύ δροσερό,
καθώς χνούδι απαλό σε κυδώνια.
Στη φωνή του δεν έδινε γλύκες ποτέ
το παιδί, να βαδίσει να πάει
980 σε εραστή· λαγκεμένες δεν πέταε ματιές,
του εαυτού του μεσίτης να γίνει.
Λιχουδιές δε ζητούσε ένας νέος· ρεπανιού
πού να πάρει κεφάλι στο δείπνο;
Είχαν άνηθο ή σέλινο; Τ᾽ άφηνε αυτά
να τα τρων μονάχα οι μεγάλοι.
Δεν καθόταν με το ᾽να ποδάρι ποτέ
πάνω στ᾽ άλλο· σκαστά δε γελούσε.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΑΛΟΠΗ

ΑΛΟΠΗ
(πηγή)
 
Η ιστορία της Αλόπης περιλαμβάνει έναν κρυφό έρωτα με ένα θεό, μια κρυφή εγκυμοσύνη, την έκθεση του νεογέννητου και τη διάσωσή του από ένα ζώο, όπως έγινε με τόσα άλλα μυθολογικά παιδιά, την ανεύρεσή του από ένα βοσκό και την παράδοσή του σε έναν άλλον, όπως έγινε και με τον Οιδίποδα, την αναγνώριση του παιδιού από τον παππού του και τη θανάτωση της μητέρας από εκείνον, την τελική διάσωση του παιδιού και την ανάδειξή του σε βασιλέα, τέλος την τιμωρία του παππού. Όλα αυτά υπό τη στενή εποπτεία του Ποσειδώνα και προς δόξα του Θησέα. Πιο συγκεκριμένα:
 
Η Αλόπη ήταν κόρη του βασιλιά της Ελευσίνας Κερκυόνα που ήταν ληστής και ἄδικος ἐς τοὺς ξένους (Παυσ. 1.39.3). Την ερωτεύτηκε ο θεός Ποσειδώνας με τον οποίο, κρυφά από τον πατέρα της, ενώθηκε και από τον οποίο απέκτησε ένα παιδί που η τροφός του, με εντολή της Αλόπης, το εξέθεσε στο δάσος. Τυλιγμένο με τα λαμπρά του σπάργανα το παιδί διασώθηκε χάρη σε μια φοράδα -ζώο αφιερωμένο στον Ποσειδώνα που λατρευόταν και ως Ίππιος Ποσειδώνας- που θήλασε το παιδί. Όταν του το ζήτησε κάποιος άλλος βοσκός, ο πρώτος το έδωσε, κράτησε όμως τα σπάργανα. Θεωρώντας την ενέργεια αυτή άδικη, ο δεύτερος βοσκός ζήτησε το δίκιο του στον βασιλιά, ο οποίος κάτι υποπτεύτηκε από τον πλούτο των σπαργάνων· πίεσε την τροφό και εκείνη του φανέρωσε την αλήθεια. Τότε εκείνος σκότωσε την κόρη του και άφησε και πάλι το παιδί εκτεθειμένο στην ύπαιθρο, όπου επαναλήφθηκε η ίδια ιστορία: η φοράδα γύρισε και θήλασε πάλι το παιδί, ένας βοσκός βρήκε και περιμάζεψε το παιδί που το ονόμασε Ιπποθόωντα. Ο ενήλικος νέος έγινε ο επώνυμος ήρωας της αττικής φυλής των Ιπποθοωντιδών και, μετά τον φόνο του παππού του από τον Θησέα, έγινε βασιλιάς στο βασίλειο του παππού του, που του το παραχώρησε ο Θησέας όταν εκείνος το ζήτησε από τον αττικό ήρωα. Όσο για την Αλόπη, αυτή τη μεταμόρφωσε σε πηγή ο Ποσειδώνας, όταν τη σκότωσε ο Κερκυόνας.

Μοναδικός όσο είσαι ο εαυτός σου

«Όλοι διαφορετικοί όλοι ίσοι» μας είπαν για να εννοήσουμε ότι η διαφορετικότητα δεν είναι σημείο διαχωρισμού. Δε μας είπαν, όμως, ότι η διαφορετικότητα δεν απαιτεί προϋπόθεση για την ισότητά μας. Ζούμε σε έναν αιώνα που στο ζήλο της προσπάθειας να εξαλείψουμε τις ανισότητες, δημιουργήσαμε ένα διαγωνισμό μοναδικότητας.

Και συναγωνιζόμαστε σ’ έναν αγώνα εκκεντρικότητας, όπου εξισώνουμε τη μοναδικότητα του ατόμου με παράξενες στιλιστικές επιλογές, ασυνήθιστο είδος μουσικής κι ευφάνταστες λεζάντες στο instagram. Και μας πιάνει ένα άγχος και μια ανησυχία, μπας κι ο εαυτός μας δεν είναι αρκετός να λάβει μέρος. Μας τρώει τα σωθικά ο φόβος πως στην ουσία δεν είμαστε τίποτα ξεχωριστό, τίποτα μοναδικό και πως καμία θέση δεν έχουμε σ’ αυτό τον κόσμο εκλεκτών προσωπικοτήτων.

Για να καμουφλάρουμε τον φόβο μας δημιουργούμε μόνοι μας τη μοναδικότητά μας. Στήνουμε ένα ωραίο προφίλ κάποιου που θα μπορούσαμε να ‘μαστε, αν δεν ήμασταν αυτό που είμαστε. Το εμπλουτίζουμε με τις ενέσεις διαφορετικότητας που χρειάζεται για να ξεχωρίσει κανείς στην κοινωνία του σήμερα και το πουλάμε δεξιά κι αριστερά σε τιμές εξευτελιστικά χαμηλές. Προσβλητικές για εκείνο που πραγματικά είμαστε.

Και κοίτα να δεις που λειτουργεί. Κι ο κόσμος μας αποδέχεται γι’ αυτό που δεν είμαστε, μα καταφέραμε με τόση επιτυχία να πλασάρουμε. Και μαθαίνουμε να ζούμε μ’ αυτό. Να ξυπνάμε το πρωί και να φοράμε τη μάσκα που μόνοι μας φτιάξαμε. Να τη βάζουμε με τόση ευκολία σαν να ‘ταν φακοί επαφής. Και τόσο πολύ τη συνηθίσαμε που φτάσαμε να την πιστεύουμε. Να ‘μαστε πεπεισμένοι πως αποτελεί μέρος του χαρακτήρα μας και να αγνοούμε το γεγονός ότι είναι τεχνητό κατασκεύασμά μας.

Κι έπειτα, ξεχνάμε πώς ήμασταν χωρίς τη μάσκα. Ξεχνάμε πώς ήταν να μην προσποιούμαστε κάτι που δεν είμαστε. Ξεχνάμε πώς είναι να ‘μαστε οι εαυτοί μας. Και μένει μόνο μια κούραση. Συνέπεια της προσποίησης. Κι ένα βάρος που συνειδητά δεν μπορούμε να εξηγήσουμε. Γιατί ποτέ δε μάθαμε αν ο εαυτός μας ήταν αρκετός. Ποτέ δεν του δώσαμε την ευκαιρία να αποκτήσει υπόσταση και να δοκιμάσει τις πιθανότητες επιβίωσής του.

Και κάπως έτσι χανόμαστε σ’ ένα παιχνίδι καμουφλαρίσματος που δε χρειαζόταν να παίξουμε εξαρχής. Η διαφορετικότητα υπάρχει ως έννοια μόνο αν μας επιτρέπει να υπάρξουμε οι εαυτοί μας. Και καθένας από μας είναι μοναδικός μ’ έναν ξεχωριστό, δικό του, τρόπο. Δεν είναι μόνο τι φοράμε, πώς μιλάμε, τι ενδιαφέροντα έχουμε και τι προτιμήσεις. Είναι ολόκληρη η σύσταση του είναι μας. Σωματική, νοητική, ψυχολογική και κοινωνική. Είναι ακριβώς αυτό που είμαστε, όπως είμαστε που μας προσδίδει τη διαφορετικότητα που μας χρειάζεται.

Ανταλλάζοντας το ποιόν μας για κάτι που θεωρούμε πιο προσιτό ή εντυπωσιακό είναι σαν να ξεπουλιόμαστε για κοινωνική αποδοχή. Φτηνά. Δεν αποδεχόμαστε τη μοναδικότητα που μας δόθηκε απ’ τη φύση και την αντικαθιστούμε με κάτι φτιαχτό και ψεύτικο. Θέλει θάρρος να μπορέσεις να παραμείνεις ο εαυτός σου σ’ έναν κόσμο προσποίησης. Θέλει θάρρος να παραδεχτείς ποιος είσαι και να αφήσεις τους γύρω σου να αγαπήσουν το αληθινό «είναι» σου. Θέλει κότσια να ανοίξεις τα χαρτιά σου και να εμπιστευτείς τον εαυτό σου. Ότι είναι αρκετός. Ότι είναι ξεχωριστός. Ότι δε χρειάζεται μάσκες. Ότι μπορεί να τα καταφέρει με τον δικό του τρόπο.

Αυτό είναι διαφορετικότητα. Το θάρρος να υπάρξεις ο εαυτός σου. Απλά και λιτά ο εαυτός σου. Κι ας μην υπάρχουν βεγγαλικά, κι ας μην υπάρχει τίποτα φαντασμαγορικό. Αυτός μόνος του αρκεί και περισσεύει και δε φτάνει να μας το πουν για να το καταλάβουμε, πρέπει να το εννοήσουμε. Δεν υπάρχει διαγωνισμός, δεν υπάρχει αγώνας. Η διαφορετικότητα υπήρχε εξαρχής. Εμείς το μόνο που είχαμε να κάνουμε ήταν να την εξισορροπήσουμε με την ισότητα κι αντ’ αυτού εννοήσαμε πως έπρεπε να δημιουργήσουμε διαφορετικότητα για να υπάρξει η ισότητα. Τι να μας κάνουμε; Η αλήθεια είναι πως είμαστε λίγο ανεπίδεκτοι μαθήσεως.

Αγάπη με έναν νάρκισσο δεν έχει νοστιμάδα

«Αρρώστια ήταν μάλλον η βαθειά αιτία. Όλης της δημιουργικής πνοής. Πλάθοντας βρήκα πάλι την υγεία. Και πλάθοντας ξανάγινα υγιής» -Χάινριχ Χάινε

Ο έντονος εγωισμός προστατεύεται από παθήσεις, αλλά τελικά πρέπει να αρχίσει κανείς να αγαπά, για να μην αρρωστήσει, και αρρωσταίνει αναγκαστικά, αν λόγω διάψευσης προσδοκιών δεν μπορεί να αγαπήσει.

S. Freud "Ναρκισσισμός, Μαζοχισμός, Φετιχισμός"

Η ψυχοσύνθεση του Νάρκισσου


Ο Νάρκισσος ασχολούταν διαρκώς με τη θέαση του σώματός του, αδιαφορώντας για τους ανθρώπους, τόσο ώστε να κριθεί ακόμη και ο ηθικός αυτουργός για την αυτοκτονία ενός νεαρού (του επίσης ωραίου Αμεινία), που τον είχε ερωτευθεί.

Σύμφωνα με τον Freud, ο ναρκισσισμός ενός ανθρώπου απευθύνει μια ελκυστικότητα σε όσους έχουν παραιτηθεί από τον πλήρη δικό τους ναρκισσισμό και βρίσκονται σε αναζήτηση ερωτικού αντικείμενου. Αυτή την έλξη τη βλέπει κανείς και στα παιδιά. Tο θέλγητρο του παιδιού οφείλεται κατά το μεγαλύτερό μέρος του στον ναρκισσισμό του, στην αυτάρκεια και το απρόσιτό του.

Ο Νάρκισσος, επίσης, μένοντας για μεγάλο χρονικό διάστημα στην ίδια θέση αντανάκλασης του εαυτού του, στο ποταμό, μαράζωσε και τελικά πέθανε.

Δεν υπάρχει συνάντηση, ένωση, αγάπη, συνδιαλλαγή για εκείνον. Αδυνατεί να περάσει από την αναζήτηση της τελειότητας που έχει για τον εαυτό του στην ατέλεια που έχει η σχέση με τον άλλον. Έτσι η ανθρώπινη εικόνα ειδωλοποιείται, παραγκωνίζοντας εντελώς τον ατελή και εφήμερο χαρακτήρα της, μένοντας εκτός της αρχής της πραγματικότητας. Ο Νάρκισσος χαρακτηρίζεται από μια αίσθηση μεγαλείου και υπερβολικής αυτονομίας, από έλλειψη ενσυναίσθησης και τάση προς χειραγώγηση των άλλων. Καταστρέφεται ο άλλος που τον έχει αγαπήσει, αφανίζεται και καταστρέφεται κι ο ίδιος που χτίζει «παιχνίδια» πάνω στο ακατόρθωτο και στο μη πραγματικό.

Όταν τον έχουν αγαπήσει, αναζητά τον επόμενο σύντροφό του, διότι ο στόχος του έχει επιτευχθεί. Η αίσθηση της απόρριψης ως προς το άτομο του λαμβάνεται ως κάτι ανεπίτρεπτο και συνάμα η καταστροφή για την ψυχική του ισορροπία. Ο Νάρκισσος εμποδίζει την αγάπη, για αυτό και η υποχώρηση του ναρκισσισμού είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να φτάσει κανείς στην αγάπη.

Το πορτρέτο του Dorian Grey


Συναισθήματα που κυριαρχούν, επίσης, στην ψυχοσύνθεση του Ναρκισσιστή, σύμφωνα με τον Freud, είναι το μίσος για όσους τον αμφισβητούν και ο φθόνος για όσους υπερτερούν εξ αυτού.

Αυτά είναι και τα κυρίαρχα συναισθήματα που διακρίνουμε στην ιστορία του Dorian Grey του Oscar Wilde. Ο ήρωας αυτός μεγάλωσε στερημένος από τους γονείς του και ανέπτυξε έναν άκρως ναρκισσιστικό χαρακτήρα. Κύρια χαρακτηριστικά του είναι η μεγαλομανία, η υποτίμηση των άλλων, οι συνεχείς σχάσεις, η συναισθηματική απομόνωση, ο θυμός και το μίσος. Ο Dorian Grey ευρισκόμενος σε πλήρη αδυναμία αποδοχής όλων εκείνων των ψυχικών του χαρακτηριστικών που έρχονται σε σύγκρουση και αναιρούν την τέλεια εικόνα που έχει για τον εαυτό του, τα αρνείται και τα προβάλει στους άλλους και στο πορτρέτο του. Η άρνησή του να αποδεχτεί την φυσική του ωρίμανση και την σωματική του αλλοίωση, που αυτή συνεπάγεται, τον οδηγούν στην τελική ολοκληρωτική καταστροφή του, τόσο ψυχική όσο και φυσική.

Ο νάρκισσος θέλει κυρίως να τον θαυμάζουν και όχι να τον αγαπούν. Άλλωστε η αγάπη «απαιτεί» συναισθηματική επαφή, κάτι που η κατάσταση της τελειότητας δεν επιτρέπει, μιας κι η συναισθηματική συνδιαλλαγή εξελίσσει και συχνά φωτίζει αδυναμίες, κάτι στο οποίο κατά τον νάρκισσο δεν υφίσταται ή υπάρχει μια «μαύρη τρύπα», θα μπορούσε κανείς να πει, στο ψυχικό του υλικό, που όταν πλησιάζει εκείνος την αδυναμία του, τότε εκείνη τον απορροφά και τον καταπίνει.

Οι άνθρωποι με Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας συνήθως δεν θα αναζητήσουν βοήθεια για την κατάστασή τους, διότι δεν θα ταιριάζει στην τελειότητα που τους διέπει και την επιθυμία τους να κάνουν παρέα με τον εαυτό τους. Μπορούν να αναζητήσουν θεραπεία σπάνια και αυτό στην περίπτωση που θα εμπιστευθούν έναν δικό τους άνθρωπο ή εάν παρουσιάζουν καταθλιπτικά συμπτώματα.

Ο ναρκισσισμός είναι γνώρισμα όλων των ανθρώπων


Ο άνθρωπος, στην παιδική του ηλικία, νιώθει παντοδύναμος και το κέντρο του κόσμου. Στη συνέχεια αυτού, ο ναρκισσισμός υποχωρεί και δίνει τη θέση του σε μια εκτίμηση εαυτού, όπου εκεί το άτομο χωρά και τους άλλους ανθρώπους γύρω του. Συνεπώς, η μετεξέλιξη του ναρκισσισμού κατά την ενηλικίωση είναι αυτό που ονομάζουμε «αυτοεκτίμηση».

Ο όρος αρχικά δανείστηκε από τον Paul Nacke. Ο ίδιος το 1899 περιέγραψε μια διαστροφή της συμπεριφοράς, όπου ένα άτομο μεταχειρίζεται το σώμα του, όπως κάποιος θα μεταχειριζόταν το σώμα ενός σεξουαλικού συντρόφου. Ο Freud χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τον όρο Ναρκισσισμός το 1910 σε μια υποσημείωση στο έργο του «Τρεις εργασίες για την θεωρία της σεξουαλικότητας».

Το 1914 παρουσίασε το πρώτο του έργο που αναφερόταν αποκλειστικά στο φαινόμενο του Ναρκισσισμού με τίτλο «Ο Ναρκισσισμός: Εισαγωγή». Στο έργο αυτό υποστήριξε ότι δυο είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του Ναρκισσιστή, η μεγαλομανία του και η στροφή του ενδιαφέροντός του από τον εξωτερικό κόσμο προς τον εαυτό του. Εισάγοντας την έννοια του Ναρκισσισμού επιθυμούσε να εξηγήσει πως συνδέονται μεταξύ τους διαφορετικά φαινόμενα, όπως για παράδειγμα ο ναρκισσισμός ως υποκινητής της σεξουαλικής διαστροφής αλλά και ως ένα στάδιο της ανάπτυξης του ανθρώπινου ψυχισμού συγχρόνως και ως απαραίτητη λιβιδινική κάθεξη του Εγώ, τέλος δε και ως καθοριστικός παράγοντας στην διαδικασία επιλογής αντικειμένου σε μη διαστροφικές συμπεριφορές.

Ο αυτοερωτισμός και τα στάδια του ναρκισσισμού


Ως στάδιο λιβιδινικής εξέλιξης ο ναρκισσισμός έπεται του αυτοερωτισμού και προηγείται της κάθεξης των αντικειμένων (σχέσεις με το αντικείμενο / σχέσεις με τον Άλλον). Αυτός είναι ο πρωτογενής ναρκισσισμός, στον οποίο υπάρχει μία σχέση αντικειμένου που, όμως, είναι αδιαφοροποίητη από τον ίδιο τον εαυτό και για την οποία ο άνθρωπος έχει την μεγαλύτερη νοσταλγία. Εξ αυτού δημιουργείται ο δευτερογενής ναρκισσισμός, ο οποίος αποτελεί μία περισσότερο αποδεκτή του έκφραση.

Η εξέλιξη του Εγώ συνιστά μία απομάκρυνση από τον πρωτογενή ναρκισσισμό.
Πιο αναλυτικά, ο αυτοερωτισμός είναι ο χρόνος μηδέν του βρέφους όπου η μερική ενόρμηση ικανοποιείται από ένα μέρος του σώματος και αυτό διαφέρει από την έννοια του όλου. Προοδευτικά, ακολουθεί η ενοποίηση αυτών των μερικών σεξουαλικών ενορμήσεων. Το ενοποιημένο πλέον σώμα θα είναι το πρώτο αντικείμενο των λιβιδινικών επενδύσεων. Πρόκειται για τον «πρωτογενή ναρκισσισμό», σύμφωνα με τον Freud, έναν σωματικό ναρκισσισμό που έχει δομικό ρόλο για την ψυχική ζωή του ανθρώπου.

Στον πρωτογενή ναρκισσισμό, λοιπόν, έχουμε το σώμα ως αντικείμενο αγάπης. Στο στάδιο αυτό, το υποκείμενο φαντασιώνει την πληρότητα και την αυτάρκεια σε μια κατάσταση συγχώνευσης με «κάποιο αρχικό» αντικείμενο. Το Εκείνο και το Εγώ είναι ακόμα αδιαφοροποίητα μεταξύ τους. Ο άνθρωπος είναι ανίκανος να παραιτηθεί από την ικανοποίηση που δοκίμασε κατά τον πρωτογενή ναρκισσισμό, αλλά εφόσον αυτός ο ναρκισσισμός πρέπει να εγκαταλειφθεί, τον υποκαθιστά με το Ιδεώδες του Εγώ, που είναι αναπόφευκτη εξέλιξη.

Το Ιδεώδες του Εγώ


Το χτίσιμο του Ιδεώδους του Εγώ είναι άθροισμα του εναπομένοντος παιδικού ναρκισσισμού, των ταυτίσεων με γονικά στοιχεία και υποκατάστατά τους, καθώς και με συλλογικά ιδεώδη, αλλά και ως ψυχικός παράγοντας της αυτό-παρατήρησης. Στο «δευτερογενή ναρκισσισμό», που έπεται του πρωτογενή, το αντικείμενο αγάπης δεν είναι ένα μερικό όργανο όπως στον αυτοερωτισμό, ούτε όλο το σώμα όπως στον πρωτογενή ναρκισσισμό, αλλά το Εγώ το οποίο έχει τώρα σχηματιστεί.

Κατά τον Freud, η ενόρμηση ψάχνει διαρκώς ένα αντικείμενο να επενδύσει, να αγαπήσει. Έτσι το Εγώ επενδύεται συνεχώς λιβιδινικά, γίνεται μια τεράστια αποθήκη από λίμπιντο, η λίμπιντο του Εγώ.

Στην πορεία όμως δε μπορεί να σηκώσει το βάρος της ολοένα συσσωρευμένης σε αυτό λίμπιντο, επειδή αυτό είναι που οδηγεί και στην παθολογία του ναρκισσισμού. Τότε έχει την ανάγκη να συντονιστεί και να κατευθυνθεί προς τα αντικείμενα, οπότε έχουμε έναν ψυχικό πόνο, λόγω της εγκατάλειψης μιας καθιερωμένης φάσης από το υποκείμενο (της ναρκισσιστικής παντοδυναμίας) και την είσοδό του στην σχέση με το αντικείμενο και στην σχέση του με την πραγματικότητα.

Αυτή η σχέση προϋποθέτει την απώθηση των αρχαϊκών μας φαντασιακών δεσμών. Αυτή, όμως, η διαδικασία είναι που αποτελεί το νόημα της πραγματικότητας. Σε μερικές περιπτώσεις όμως, το εγώ παραμένει ως αντικείμενο επενδύσεων. Τότε το άτομο χάνει, εν μέρει ή εντελώς, την επαφή με την εξωτερική πραγματικότητα, κλείνεται σε έναν φανταστικό κόσμο, σε μια δική του πραγματικότητα, προσπαθώντας να εξισορροπήσει την απώλεια της επαφής με τον εξωτερικό κόσμο. Η λίμπιντο του Εγώ μπορεί να επενδύσει το Εγώ τόσο κατακλυσμικά, ώστε το υποκείμενο να καταλήξει στην απόσυρση και απομόνωση. Ο ναρκισσισμός αποτελεί μια καθήλωση όπου το υποκείμενο επιστρέφει ψυχικά από την αντικειμενοτρόπο ζωή στο ναρκισσισμό της πρώτης παιδικής ηλικίας.
«Κανείς άνθρωπος που είναι επικεντρωμένος στον εαυτό του δε γνωρίζει την ευτυχία». -Αριστοτέλης

Διάσημοι ψυχολόγοι για τον ναρκισσισμό


Ο Κ. Αbraham, δουλεύοντας με ψυχικά αρρώστους, περιέγραψε το 1908 τη διαδικασία αποεπένδυσης του αντικειμένου και την αναδίπλωση στον εαυτό τους. Πρόκειται για την ψύχωση.

Ο Freud θα υιοθετήσει τον ορισμό αυτόν, της ψύχωσης και θα επεξηγήσει έτσι το παραλήρημα του μεγαλείου στον ψυχωτικό.

Η Μelanie Klein περιγράφει την παιδική παντοδυναμία και μεγαλομανία, που συναντάμε στους πρωτόγονους λαούς, με την μαγική και παντοδύναμη σκέψη, όπου συναντάμε στα παιδιά που δίνουν στις λέξεις μαγική διάσταση, την διάσταση της πραγματοποίησης. Για εκείνα, το να προφέρουν ή να σκεφτούν μια λέξη αυτόματα γίνεται πράγμα (το πράγμα δηλαδή που λέγεται με την εκάστοτε λέξη). Λίγο αργότερα, η λέξη θα χάσει τη μαγεία της, θα γίνει απλά ένα λεκτικό σύμβολο, το οποίο θα παραπέμπει στο αντικείμενο που συμβολίζει.

Ο Fenichel (1945) έδωσε έμφαση στα συναισθήματα κενότητας και μικρότητας αυτών των ασθενών.

Αργότερα ο Kernberg (1975), τόνισε την αντίφαση ανάμεσα στη διογκωμένη αυτό-εικόνα και στην υψηλή τους ανάγκη για αγάπη και θαυμασμό. Περιέγραψε πως οι ναρκισσιστές ασθενείς νιώθουν αδύναμοι, έχουν μια συναισθηματική ρηχότητα, εμπάθεια και μειωμένη ευχαρίστηση για ζωή και σύνηθες χαρακτηριστικό τους είναι ότι βαριούνται όταν καμία νέα πηγή δε τους θρέφει τον εγωκεντρισμό και την αυτό-αναφορά τους.

Ζηλεύουν τους άλλους, ενώ κινούνται στο φάσμα της εξιδανίκευσης και υποτίμησης, εξιδανικεύοντας ανθρώπους από τους οποίους περιμένουν τη ναρκισσιστική τους ικανοποίηση, ενώ υποτιμούν και περιφρονούν εκείνους από τους οποίους δεν περιμένουν τίποτα. Συχνά αποτυγχάνουν να αναπτύξουν την ικανότητα να βασίζονται και να εμπιστεύονται άλλους. Εάν απορριφθούν, νιώθουν μίσος και υποτιμούν τα πρότερα ινδάλματά τους. Κινούνται υπό το φως της ναρκισσιστικής εκμετάλλευσης και σύμφωνα με αυτό είναι όλη η «ποιότητα» των δεσμών που συνάπτουν, η οποία βασίζεται στην ανάγκη για θαυμασμό.

Οι ναρκισσιστικές προσωπικότητες μπορεί να γίνονται ορατές ως «υποσχόμενες διάνοιες» ή ηγέτες στις επαγγελματικές τους δραστηριότητες ή σε δημιουργικούς τομείς. Ωστόσο, η προσεκτική παρατήρησή τους μετά από ένα εύλογο χρονικό διάστημα θα φέρει στην επιφάνεια στοιχεία ρηχότητας και εκκεντρικότητας στη δουλειά τους, λόγω του κενού που κρύβεται πίσω από τον «θόρυβο».

Το να παίρνουμε προϋποθέτει να έχουμε ανοιχτή καρδιά όπως κι όταν δίνουμε

Το να μάθεις ή να δέχεσαι να παίρνεις από το σύντροφό σου είναι ίσως μία επικοινωνιακή ικανότητα που την είχες ξεχάσει στο ντουλάπι μαζί με τα παλιά σου παπούτσια. Δεν φταις όμως εσύ.

Μπορεί και να μη γνώριζες τη σημαντικότητά του να είσαι δεκτικός σ’ αυτά που σου προσφέρονται γιατί σου γέμισαν τον εγκέφαλο με την πληροφορία ότι σε μία σχέση πρέπει να δίνεις. Μπορεί και να μην είχες συνηθίσει στο να παίρνεις από άλλους συντρόφους κι έτσι να μην αναγνωρίζεις ή να μη δέχεσαι κάτι που σου προσφέρεται απλόχερα.

Και ισχύει. Σε μία σχέση πρέπει να δίνεις, δεν πρέπει όμως να είσαι ακατάδεκτος ή να μην αφήνεις περιθώριο στον άλλο να σου προσφέρει όλα όσα θέλει είτε μιλούμε για αισθήματα, πράξεις αγάπης είτε για υλικά αγαθά. Αν θέλεις, λοιπόν, να κάνεις το σύντροφό σου ευτυχισμένο, μάθε να παίρνεις από αυτόν ό,τι θέλει να σου δώσει.

Στις μέρες μας, η φιλοσοφία του να είσαι ανεξάρτητος και να μη βασίζεσαι στους άλλους έχει πολλές φορές φτάσει στο σημείο κάποιους να μη ζητούν βοήθεια όταν τη χρειάζονται και να περνούν πολλές καταστάσεις μόνοι τους. Αυτό δεν επηρεάζει μόνο τους ίδιους ψυχολογικά αλλά και τις σχέσεις τους.

Από πότε το να ζητάς ή να δέχεσαι βοήθεια έγινε τόσο απαγορευτικό; Από τότε που θεωρείται αδυναμία. Ισχύει, όμως, το αντίθετο. Οι πιο δυνατοί άνθρωποι είναι αυτοί που έχουν τη δύναμη να ζητήσουν βοήθεια όταν τη χρειάζονται χωρίς να νιώθουν ότι πληγώνεται ο εγωισμός τους ή ότι αυτό τους μειώνει.

Ας μιλήσουμε με απλά παραδείγματα. Αν ένας άνδρας θέλει να φτιάξει διάφορα στο σπίτι, αν προθυμοποιείται να κουβαλήσει τις βαριές βαλίτσες ή να πλύνει τα πιάτα για να σας βοηθήσει, αφήστε τον. Αν μία γυναίκα θέλει να σας πλύνει και να σας σιδερώσει τα ρούχα, να σας μαγειρέψει ή να σας κάνει δώρο ένα μικρό ταξίδι, αφήστε την. Κι όχι μόνο να τον αφήσετε αλλά να δείξετε και την ευγνωμοσύνη σας για την προσφορά του και τη χαρά σας και αργότερα του ανταποδίδεται με άλλο τρόπο.

Ακόμη κι αν η απόπειρα του συντρόφου σας να σας βοηθήσει καταλήξει σε καταστροφή, μην το δείτε έτσι και μην τον αποπάρετε. Αντιμετωπίστε το με χιούμορ και δείτε την πρόθεση πίσω από τα «λάθη» του να σας προσφέρει. Ας έσπασε ένα πιάτο, ας πλημμύρισε το μπάνιο, ας κατέληξε το ταξίδι σε μικρή τραγωδία. Σημασία έχει ότι ήταν εκεί παρών, ενεργός στο να σας βοηθήσει και να συμμετέχει.

Το να παίρνουμε προϋποθέτει να έχουμε ανοιχτή καρδιά όπως κι όταν δίνουμε. Μπορεί για κάποιους να είναι δυσκολότερο ν’ ανοίξουν την καρδιά τους για να πάρουν γιατί δεν θέλουν να νιώθουν αδύνατοι. Όμως, κανείς δεν είναι δυνατός από μόνος του. Κανείς δεν μπορεί να ζήσει και να επιβιώσει από μόνος του, πόσο μάλλον να είναι ευτυχισμένος.

Όπως εσύ νιώθεις γεμάτος κι ευτυχισμένος όταν προσφέρεις, τα ίδια αισθήματα έχουν κι αυτοί που μπορούν να δίνουν σε σένα. Πόσο μάλλον αυτοί που σ’ αγαπάνε. Κι ο κανόνας αυτός δεν ισχύει μόνο για τις ερωτικές σχέσεις αλλά για όλες τις σχέσεις της ζωής μας. Για παράδειγμα, πολλές φορές τα παιδιά έχουν ανάγκη να κάνουν κάτι για τους γονείς τους για να τους δείξουν την αγάπη και την ευγνωμοσύνη τους. Γιατί να τους πείτε «δεν έπρεπε να το κάνεις αυτό» ή «δεν χρειαζόταν να το κάνεις αυτό»; Πείτε τους «αυτό που έκανες ήταν υπέροχο, μου έφτιαξε τη μέρα».

Οι όμορφες σχέσεις είναι αυτές που έχουν ίσα το δούναι και λαβείν. Αν θες να υπάρχει αγάπη στη ζωή σου, λοιπόν, μάθε πρώτα το πιο δύσκολο κι αυτό που κάπου στην πορεία έχουμε παρεξηγήσει, δηλαδή το να δέχεσαι την αγάπη όπως τη δίνεις.

Μην αφήσεις τη μοναξιά να σε πείσει να συμβιβαστείς με λιγότερα από όσα αξίζεις

Μην επιτρέψεις στη μοναξιά να σε πείσει να ξεκινήσεις σχέση με κάποιον που δεν θα σου δώσει ευτυχία ή με κάποιον που δεν σε αγαπά πραγματικά. Μην επιτρέψεις στη μοναξιά να σε κάνει να θυσιάσεις την καρδιά σου ή την αγάπη που πάντα ποθούσες.

Μην επιτρέψεις στη μοναξιά να σε κάνει να αμφιβάλεις για τον εαυτό σου, την εμφάνιση, τη ζωή ή τις προτεραιότητές σου. Μην επιτρέψεις στη μοναξιά να σε κάνει να σκεφτείς ότι κάτι δεν πάει καλά με εσένα. Μην την αφήσεις να είναι ο λόγος να παραιτηθείς ή να μισήσεις τον κόσμο.

Επίτρεψε στη μοναξιά σου να λειτουργήσει ως μια μετάβαση, ως απομόνωση, ως τον λίγο μοναχικό χρόνο που χρειάζεστε ώστε να μπορέσετε να γνωρίσετε καλύτερα τον εαυτό σας ή να επιλύσετε προβλήματα από την παιδική ηλικία. Ίσως η μοναξιά να υπάρχει για να εξυπηρετεί ως μια υπενθύμιση ότι η συντροφιά με τον εαυτό σας δεν είναι καθόλου άσχημη. Η συντροφιά με τον εαυτό σας είναι αρκετή.

Μην επιτρέψεις στη μοναξιά να σε πείσει ότι θα είσαι για πάντα μόνος, ότι αυτή θα είναι για πάντα η ζωή σου. Μην επιτρέψεις να σε πείσει ότι πρέπει να αλλάξεις ή να συμβιβαστείς ώστε να της ξεφύγεις.

Μην επιτρέψεις στη μοναξιά να σε οδηγήσει σε μια επικίνδυνη περιοχή – εκεί θα σε κάνει να πιστέψεις ότι πρέπει να είσαι όπως όλοι οι άλλοι ή που θα αλλάξει τις αξίες ή την καρδιά σου ώστε να ταιριάξεις, ώστε να έχεις ραντεβού κάθε σαββατοκύριακο, ώστε να έχεις συνοδό στα γενέθλια και στα πάρτι.

Μην επιτρέψετε στη μοναξιά να ικανοποιηθεί με το ανικανοποίητο

Μην την αφήσετε να είναι ο λόγος που κρύβεται πίσω από τη δυστυχία σας. Επιτρέψτε της αντιθέτως να σας ενδυναμώσει ώστε να γίνετε αυτός που ποτέ δεν είχατε σκεφτεί ότι θα γίνετε. Κάποιος που στέκεται δυνατός και μόνος, κάποιος που δεν χρειάζεται επικύρωση, κάποιος που δεν χρειάζεται θόρυβο.

Αφήστε τη να σας δώσει τη δύναμη να παλέψετε μόνοι, να σας μάθει να επιβιώνετε από κάθε δυσκολία. Επιτρέψτε της να γίνει η ασπίδα και η πανοπλία σας στις τόσες κρύες και σκοτεινές νύχτες όπου οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ξέρουν τι να κάνουν ή προς τα πού να τρέξουν, αλλά εσείς δεν φοβάστε επειδή έχετε τον εαυτό σας και ξέρετε ότι μπορείτε να βασιστείτε σε αυτόν.

Μην επιτρέψετε στη μοναξιά να σας πείσει να συμβιβαστείτε με έναν εραστή, έναν σύντροφο που δεν σας ικανοποιεί ή με έναν φίλο που δεν σας αγαπά με όλη του την καρδιά ή με συνεργάτες που δεν πιστεύουν ότι αξίζετε την επιτυχία. Μην επιτρέψετε στη μοναξιά να σας κάνει να περνάτε χρόνο με ανθρώπους που σας κάνουν να νιώθετε ακόμα πιο μόνοι.

ΟΙ ΔΥΟ ΕΑΥΤΟΙ ΜΑΣ

Θέλω να σας παρουσιάσω δύο ανθρώπους τους οποίους γνωρίζετε, αν και όχι με αυτά τα ονόματα: ο εαυτός σας που βιώνει εμπειρία και ο εαυτός σας που θυμάται την εμπειρία.

Ο εαυτός που βιώνει είναι το κομμάτι της συνείδησής σας που βιώνει την τρέχουσα στιγμή. Για παράδειγμα, εσείς διαβάζετε τώρα αυτή την πρόταση. Σε λίγο θα βιώσετε το κλείσιμο του υπολογιστή σας και ίσως σηκωθείτε και πάτε να φτιάξετε καφέ. Ο εαυτός σας βιώνει όχι μόνο ό,τι κάνετε, αλλά και ό,τι σκέφτεστε και αισθάνεστε: αντιλαμβάνεται τη σωματική σας κατάσταση όπως κούραση, πονόδοντο ή ένταση. Όλα αυτά μαζί τα βιώνετε σε μια στιγμή.

Πόσο διαρκεί μια στιγμή; Οι ψυχολόγοι την υπολογίζουν σε 3 δευτερόλεπτα πάνω κάτω. Αυτό είναι το χρονικό διάστημα που αντιλαμβανόμαστε ως παρόν- με λίγα λόγια, όλα όσα βιώνουμε συμπυκνωμένα σε ένα «τώρα». Μακρύτερες χρονικές περίοδοι αντιμετωπίζονται ως ακολουθία στιγμών. Αφαιρώντας τον χρόνο του ύπνου, ζούμε περίπου 20.000 στιγμές την ημέρα – δηλαδή με μέσο προσδόκιμο ζωής κάπου μισό δισεκατομμύριο στιγμές σε ολόκληρη τη ζωή μας.

Τι συμβαίνει σε όλες τις εντυπώσεις που συνωστίζονται στο μυαλό σας κάθε στιγμή; Σχεδόν όλες χάνονται για πάντα. Κάντε αυτό το τεστ: ποια ακριβώς ήταν η εμπειρία σας πριν από 24 ώρες, 10 λεπτά και 3 δευτερόλεπτα; Ίσως ήταν μόνο ένα φτέρνισμα. Ή κοιτάξατε έξω από το παράθυρο. Ή σκουπίσατε ένα ψίχουλο από το παντελόνι σας. Όποια κι αν ήταν η εμπειρία, δεν υπάρχει πια. Δεν διασώζεται ούτε το ένα εκατομμυριοστό των εμπειριών μας. Είμαστε μια σπάταλη μηχανή εμπειριών που εξαφανίζονται.

Αυτό είναι λοιπόν ο εαυτός μας που βιώνει. Το δεύτερο άτομο που θέλω να σας παρουσιάσω είναι το εγώ σας που θυμάται- το κομμάτι της συνείδησής σας που συλλέγει, αξιολογεί και ταξινομεί τα λιγοστά πράγματα τα οποία δεν έχει πετάξει το εγώ σας που βιώνει. Αν φάγατε την καλύτερη σοκολάτα της ζωής σας πριν από 24 ώρες, 10 λεπτά και 3 δευτερόλεπτα, ίσως ο εαυτός σας που θυμάται να το έχει καταγράψει.

Μπορούμε να εικονογραφήσουμε τη διαφορά μεταξύ των δύο εαυτών με μια απλή ερώτηση: Είστε ευτυχισμένος; Σκεφτείτε λίγο προτού απαντήσετε.

Εντάξει. Τι απαντάτε; Αν συμβουλευτείτε το εγώ σας που βιώνει θα σας απαντήσει σχετικά με την παρούσα κατάσταση, την κατάσταση του νου σας στο χρονικό διάστημα των τριών δευτερολέπτων. Ως συντάκτης αυτών των προτάσεων που διαβάζετε, ελπίζω φυσικά η απάντηση να ήταν θετική. Αν, αντιθέτως, ρωτήσατε τον εαυτό σας που θυμάται, αναφέρεστε στη συνολική σας διάθεση, στο πώς αισθανθήκατε πρόσφατα σε γενικές γραμμές, στο πόσο ικανοποιημένοι είστε από τη ζωή σας.

Δυστυχώς, σπανίως οι δύο εαυτοί δίνουν την ίδια απάντηση. Σε μια μελέτη σχετικά με την ευτυχία των σπουδαστών στις διακοπές, οι ερευνητές έστελναν με γραπτά μηνύματα την ερώτηση «Πώς νιώθετε αυτή τη στιγμή;» και επαναλάμβαναν την ερώτηση στο τέλος των διακοπών. Αποτέλεσμα; Ο εαυτός που βιώνει ήταν λιγότερο ευχαριστημένος από τον εαυτό που θυμάται. Καμία έκπληξη. Έχετε σίγουρα ακούσει για τα ροζ γυαλιά της μνήμης· εκ των υστέρων, το παρελθόν φαίνεται πολύ καλύτερο. Αλλά αυτό σημαίνει επίσης ότι δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε τη μνήμη μας- είναι επιρρεπής σε συστηματικά σφάλματα.

Τι συμβαίνει; Ο Ντάνιελ Κάνεμαν το ονομάζει κανόνα αποκορυφώματος και τέλους. Ο Κάνεμαν διαπίστωσε ότι θυμόμαστε κυρίως το αποκορύφωμα ενός επεισοδίου, την πιο έντονη στιγμή του και το τέλος του. Όλα τα υπόλοιπα δεν παραμένουν στη μνήμη.

Σε γενικές γραμμές, αν το ταξίδι των διακοπών σας διαρκεί μια εβδομάδα ή τρεις εβδομάδες η ανάμνηση δεν θα διαφέρει. Το αν περάσετε έναν μήνα ή έναν χρόνο στη φυλακή δεν έχει σημασία για τη μνήμη. Θα θυμάστε τον καιρό πίσω από τα κάγκελα. Το σφάλμα αυτό ονομάζεται «διάλειψη διάρκειας», μια σοβαρή πλάνη της μνήμης μαζί με τον κανόνα αποκορυφώματος και τέλους.

Ενώ το εγώ που βιώνει είναι σπάταλο (τα πετάει σχεδόν όλα), το εγώ που θυμάται είναι εξαιρετικά επιρρεπές στο σφάλμα – και μας οδηγεί σε λανθασμένες αποφάσεις. Λόγω των λανθασμένων υπολογισμών του εγώ που θυμάται, τείνουμε να εκτιμάμε υπερβολικά τις μικρές, έντονες απολαύσεις και λιγότερο τις ήσυχες και μακροχρόνιες: το μπάντζι τζάμπινγκ αντί για τις πεζοπορίες, το σεξ της μιας βραδιάς αντί για το σεξ με τον σύντροφό σας, εντυπωσιακά βίντεο από το YouTube αντί για ένα καλό βιβλίο.

Υπάρχει ολόκληρο είδος βιβλίων που περιγράφουν τη ζωή «στα άκρα». Οι συγγραφείς τους είναι συνήθως πολεμικοί ανταποκριτές, ορειβάτες, ιδρυτές νεοφυών επιχειρήσεων ή καλλιτέχνες της περφόρμανς. Το κήρυγμά τους: η ζωή είναι πολύ μικρή για μέτριες απολαύσεις. Μόνο σε ακραίες υψηλές και ακραίες χαμηλές τιμές αισθάνεται ο άνθρωπος ότι είναι κάποιος. Μια ήρεμη ζωή χωρίς συνταρακτικά γεγονότα είναι αποτυχημένη. Αυτοί οι συγγραφείς -και οι αναγνώστες τους- έχουν πέσει θύμα των παγίδων του εγώ που θυμάται. Το να διασχίσετε ξυπόλητος τις ΗΠΑ ή να ανεβείτε στο Έβερεστ σπάζοντας το ρεκόρ είναι μεγάλη εμπειρία μόνο αναδρομικά. Τη στιγμή της εμπειρίας είναι βασανιστήριο. Τα ακραία αθλήματα τροφοδοτούν τη μνήμη εις βάρος της στιγμιαίας ευτυχίας.

Τι μετράει τελικά, ο εαυτός που βιώνει ή ο εαυτός που θυμάται; Και οι δύο φυσικά. Κανείς δεν θέλει να χάσει ωραίες αναμνήσεις. Αλλά έχουμε την τάση να υπερεκτιμάμε το εγώ που θυμάται και να ζούμε με το ένα μάτι στη συλλογή μελλοντικών αναμνήσεων, αντί να εστιάζουμε στο παρόν.

Αστροφυσικοί εντόπισαν το σημείο της Γης με το πιο υψηλής ενέργειας φως

Αστροφυσικοί από την Κίνα και την Ιαπωνία γνωστοποίησαν ότι ανίχνευσαν πάνω από το Θιβέτ τα υψηλότερης ενέργειας φωτόνια που έχουν δει ποτέ να έρχονται στη Γη από το σύμπαν.

Πρόκειται για ακτίνες γάμμα με ενέργειες έως 450 τρισεκατομμύριο ηλεκτρονιοβόλτ (TeV), με προέλευση το θεαματικό Νεφέλωμα του Καρκίνου, το απομεινάρι μιας αστρικής έκρηξης, η οποία είχε παρατηρηθεί από Κινέζους αστρονόμους πριν σχεδόν 1.000 χρόνια. Σήμερα στην καρδιά αυτού του όμορφου νεφελώματος, σε απόσταση περίπου 6.523 ετών φωτός από τη Γη, βρίσκεται ένας ισχυρός και πολύ πυκνός αστέρας νετρονίων (πάλσαρ), ο οποίος εκτιμάται ότι εκπέμπει το πολύ υψηλής ενέργειας φως.

Η δημοσίευση που έκαναν αστροφυσικοί

Οι 90 ερευνητές και αστροφυσικοί του πειράματος ASgamma στο Θιβέτ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό φυσικής «Physical Review Letters», σύμφωνα με το «Science», ανακοίνωσαν ότι μεταξύ 2014-2017 ανίχνευσαν 24 ακτίνες γάμμα με ενέργειες από 100 ως 450 TeV.

Ο προηγούμενος κάτοχος του ρεκόρ ήταν ακτίνες γάμμα με ενέργεια 75 TeV που είχαν ανιχνευθεί από το πείραμα High Energy Gamma Ray Astronomy στα ισπανικά Κανάρια νησιά. Συγκριτικά, τα φωτόνια από τον Ήλιο μας που φθάνουν στον πλανήτη μας, έχουν ενέργεια μόλις λίγων ηλεκτρονιοβόλτ.

Δημιουργείται βροχή υποατομικών σωματιδίων

Το πείραμα ASgamma διαθέτει σχεδόν 600 ανιχνευτές ακτίνων γάμμα, οι οποίοι μετατρέπουν την πρόσκρουση ενός σωματιδίου σε ηλεκτρονικό σήμα. Οι ανιχνευτές, μέσα σε υπόγειες δεξαμενές νερού, είναι εξαπλωμένοι σε μια τεράστια έκταση 66.000 τετραγωνικών μέτρων σε μια κοιλάδα του Θιβέτ, σε υψόμετρο 4.300 μέτρων.

Όταν οι ακτίνες γάμμα προσκρούουν στη γήινη ατμόσφαιρα, δημιουργούν μια «βροχή» υποατομικών σωματιδίων, τα οποία πέφτουν πάνω στους ανιχνευτές και αυτοί, με τη σειρά τους, καταγράφουν την ενέργεια και την πηγή προέλευσης τους.

Μια βασική δυσκολία είναι να γίνει διάκριση ανάμεσα στις ακτίνες γάμμα και στην κοσμική ακτινοβολία, δηλαδή τα φορτισμένα σωματίδια που επίσης φθάνουν σε υψηλές ενέργειες και προκαλούν αντίστοιχες «βροχές» σωματιδίων στη Γη. Ευτυχώς στη δεύτερη περίπτωση δημιουργούνται λιγότερα μιόνια («ξαδέρφια» των ηλεκτρονίων) από όσα προκαλούν οι ακτίνες γάμμα.

Η ανίχνευση των μιονίων επιτρέπει το διαχωρισμό μεταξύ ακτίνων γάμμα και άλλων κοσμικών ακτίνων. Οι ακτίνες γάμμα ταξιδεύουν σε ευθείες γραμμές και ο εντοπισμός της πηγής τους στο σύμπαν είναι πιο εύκολος από ό,τι των κοσμικών ακτίνων, που επηρεάζονται από τα μεσολαβούντα μαγνητικά πεδία και δεν ακολουθούν ευθύγραμμες πορείες.

Οι φυσικοί εκτιμούν ότι το μαγνητικό πεδίο ενός πάλσαρ επιταχύνει τα ηλεκτρόνια σε ενέργειες πολύ μεγαλύτερες από αυτές που πετυχαίνουν οι επιταχυντές στη Γη. Αυτά τα ηλεκτρόνια στη συνέχεια συγκρούονται με φωτόνια χαμηλής ενέργειας (της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου που διαπερνά το σύμπαν) και τα εκτοξεύουν με πολύ υψηλότερες ενέργειες πλέον στα πέρατα του γαλαξία, φθάνοντας και στη Γη. Σύμφωνα με τους ερευνητές, το Νεφέλωμα του Καρκίνου θεωρείται πλέον ο πιο ισχυρός φυσικός επιταχυντής που είναι γνωστός στο γαλαξία μας.

Πηγές φωτονίων οι μαύρες τρύπες

Εκτός από τους αστέρες νετρονίων, οι τεράστιες μαύρες τρύπες στο κέντρο των γαλαξιών θεωρούνται άλλη μια πηγή φωτονίων (ακτίνων γάμμα) πολύ υψηλής ενέργειας. Νέα ισχυρότερα παρατηρητήρια στο μέλλον, όπως το υπό ανάπτυξη Τηλεσκόπιο Τσερένκοφ, μπορεί να εντοπίσουν ακόμη ισχυρότερη ακτινοβολία από κάποια πηγή του σύμπαντος.

SpaceX και NASA κατασκευάζουν σκάφος για την εξερεύνηση Μαύρης Τρύπας

Το μεγάλο άλμα στα ανεξήγητα του Διαστήματος θα επιχειρήσει οσονούπω η ανθρωπότητα, καθώς, λίγες εβδομάδες μετά την ιστορική εικόνα που παρουσίασαν οι επιστήμονες από μία Μαύρη Τρύπα, καταρτίζεται σχέδιο για την εξερεύνηση μίας Μαύρης Τρύπας, αλλά και ενός άστρου νετρονίων.

Η SpaceX και η NASA υπέγραψαν νέο συμβόλαιο για την κατασκευή ενός σκάφους που θα είναι σε θέση να εξερευνήσει μία Μαύρη Τρύπα και ένας άστρο νετρονίων, καθώς και νεφελώματα στο Διάστημα, τα οποία μπορούν να εξελιχθούν σε μία αστείρευτη πηγή πληροφοριών για το σκοτεινό Διάστημα, το οποίο μας έχει φανερώσει ελάχιστα από τα μυστικά του.

Η αποστολή θα βοηθήσει τους επιστήμονες στη μελέτη των μαγνητών (ένας ειδικός τύπος αστέρα νετρονίων με ιδιαίτερα ισχυρά μαγνητικά πεδία), των μαύρων τρυπών και των «νεφελωμάτων του Pulsar Wind», τα οποία είναι νεφελώματα που βρίσκονται μέσα στα υπολείμματα μίας σουπερνόβα.
 
Το συνολικό κόστος της σύμβασης είναι περίπου 50,3 εκατομμύρια δολάρια. Η εκτόξευση θα πραγματοποιηθεί τον Απρίλιο του 2021, σύμφωνα με τρέχοντα σχέδια, ξεκινώντας από την LC-39A στο διαστημικό κέντρο Kennedy της Φλόριντα.

«Είναι μεγάλη τιμή για τη SpaceX το γεγονός ότι η NASA συνεχίζει να εμπιστεύεται τα οχήματα εκτόξευσης της εταιρείας μας για να πραγματοποιήσει σημαντικές επιστημονικές αποστολές», δήλωσε ο πρόεδρος της SpaceX και ο COO Gwynne Shotwell. «Το IXPE θα είναι η έκτη συμβαλλόμενη αποστολή της SpaceX στο πλαίσιο του LSP της NASA, δύο από τα οποία ξεκίνησαν με επιτυχία το 2016 και το 2018, αυξάνοντας τις επιστημονικές δυνατότητες παρατήρησης του οργανισμού», πρόσθεσε:

Αυτό είναι μόνο ένα από μια σειρά από επερχόμενες εκτόξευσεις της SpaceX που έχει αναλάβει να εκτελέσει για τη NASA, συμπεριλαμβανομένων των εμπορικών αποστολών που εκτελεί τακτικά για τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.

Κοντά στη λύση ενός από τα μεγαλύτερα κοσμικά μυστήρια

Τα FRB (Fast radio bursts- γρήγορες εκλάμψεις ραδιοκυμάτων) είναι μεταξύ των πλέον αινιγματικών και ισχυρών γεγονότων που λαμβάνουν χώρα στο σύμπαν: Περίπου 80 από αυτά (πολύ φωτεινές, διάρκειας μιλισεκόντ, εκλάμψεις ραδιοκυμάτων, που προέρχονται από πέρα από τον γαλαξία μας) έχουν παρατηρηθεί μέχρι τώρα, μα τα αίτιά τους παραμένουν άγνωστα. Σε ένα σπάνιο επίτευγμα, ερευνητές στο Ραδιοτηλεσκόπιο της Κοιλάδας Όουενς του Caltech (OVRO) εντόπισαν ένα νέο FRB, το FRB 190523, και, μαζί με το Αστεροσκοπείο W.M. Keck στη Χαβάη, κατάφεραν να εντοπίσουν την προέλευσή του- έναν γαλαξία 7,9 δισ. έτη φωτός μακριά. Η ταυτοποίηση των γαλαξιών από τους οποίους έρχονται αυτά τα ραδιοσήματα είναι σημαντικό βήμα για την επίλυση του μυστηρίου της πρόκλησής τους.
 
Επιστημονικό άρθρο για την ανακάλυψή τους δημοσιεύτηκε online στο Nature. Προηγουμένως είχε βρεθεί η προέλευση ενός άλλου ραδιοσήματος τέτοιου είδους, του FRB 121102: Είχε αναφερθεί το 2014 και μετά αργότερα, 2017 «προσδιορίστηκε»σε έναν γαλαξία 3 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Πρόσφατα ανακοινώθηκε ένα άλλο FRΒ, στις 27 Ιουνίου. Το FRB 180924 ανακαλύφθηκε από μια ομάδα μέσω του Australian Square Kilometer Array Pathfinder και «προσδιορίστηκε» τοπικά σε έναν γαλαξία περίπου 4 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά.

Το FRB 121102 ήταν μικρότερης «δυσκολίας», επειδή συνεχίζει να προβαίνει σε εκλάμψεις κάθε λίγες εβδομάδες. Τα περισσότερα FRB, ωστόσο, απλά το κάνουν μόνο μία φορά, καθιστώντας δυσκολότερο τον εντοπισμό των γαλαξιών προέλευσής τους.
 
«Στο OVRO φτιάξαμε μια νέα συστοιχία δέκα πιάτων των 4,5 μέτρων που συλλογικά λειτουργούν ως πιάτο ενός μιλίου για να καλύπτουν μια περιοχή του ουρανού μεγέθους 150 πανσελήνων» είπε. «Για να γίνει αυτό, ένα ισχυρό ψηφιακό σύστημα “καταναλώνει” και επεξεργάζεται μια ποσότητα δεδομένων που αντιστοιχεί σε ένα DVD ανά δευτερόλεπτο», είπε ο Βίκραμ Ράβι, νέος επίκουρος καθηγητής αστρονομίας στο Caltech, που δουλεύει με ραδιοτηλεσκόπια στο OVRO, που βρίσκεται ανατολικά των ορέων Σιέρα Νεβάδα στην Καλιφόρνια
 
Το νέο όργανο OVRO αποκαλείται Deep Synoptic Array-10. Η συστοιχία αυτή λειτουργεί ως «σκαλοπάτι» για το σχεδιαζόμενο Deep Synoptic Array (DSA) που, όταν ολοκληρωθεί (κατά το 2021, με τη χρηματοδότηση του National Science Foundation), θα αποτελείται από 110 πιάτα.
 
«To DSA αναμένεται να ανακαλύπτει και να εντοπίζει την προέλευση άνω των 100 FRB ανά έτος» είπε ο Ρίτσαρντ Μπαρβάινις, διευθυντής προγράμματος στο NSF για το Mid-Scale Innovations Program, που χρηματοδοτεί την κατασκευή του DSA. «Οι αστρονόμοι κυνηγούν τα FRB εδώ και μια δεκαετία, και τώρα επιτέλους προχωρούμε με νέα όργανα όπως το DSA-10 και, μακροπρόθεσμα, το πλήρες DSA. Τώρα έχουμε μια ευκαιρία να ανακαλύψουμε ακριβώς τι είναι αυτά τα εξωτικά φαινόμενα».

Ενοχές: Θέλω αλλά δεν πρέπει… ή δεν θέλω αλλά πρέπει;

…Το ζητούσαν, λοιπόν, σε τί είχα φταίξει,
εμένα το μόνο μου έγκλημα ήταν
ότι δε μπόρεσα να μεγαλώσω, κυνηγημένος πάντα,
πού να βρεις καιρό,
έτσι έμεινα εύπιστος
κι αγκάλιαζα το κρύο σίδερο της γέφυρας.
…Ενώ απ᾿ το βάθος, μακριά,
με κοίταζε σαν ξένο η πιο δική μου ζωή.
-Τ. Λειβαδίτης
Ενοχές…
 
Ένα συναίσθημα που οφείλεται απόλυτα αλλά και στρέφεται προς τον εαυτό μας, τον κατηγορούμε για κάτι, τον θεωρούμε υπεύθυνο για κάτι που κάναμε ή για κάτι που δεν κάναμε και δεν μπορούμε να τον συγχωρήσουμε. Πρόκειται για ένα συναίσθημα που δεν αφορά μόνο τις πράξεις μας, αλλά και τις σκέψεις μας, τα συναισθήματα που βιώνουμε ή τις επιθυμίες μας. Μπορεί αυτό που προκαλεί τις ενοχές να μην υφίσταται καν σε πραγματικό επίπεδο και να υπάρχει μόνο σε ένα συμβολικό επίπεδο.
 
Θέλω αλλά δεν πρέπει… ή δεν θέλω αλλά πρέπει… νιώθω έτσι, αλλά δεν είναι σωστό… Αισθάνομαι αυτό, χωρίς να το θέλω, αλλά δεν μπορώ να το σταματήσω… Σκέψεις, σκέψεις, σκέψεις, συναισθήματα που θεωρούμε παράλογα ή απρεπή και φτάνουμε στις ενοχές… Επιθυμώ, προσδοκώ, θέλω, αλλά… όχι, ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ. Ο εαυτός μας είναι αυτός που μας λέει ότι δεν πρέπει, ότι αυτό είναι ένα λάθος και τότε γεμίζουμε με ενοχές. Η σύγκρουση της καρδιάς με τη λογική συνήθως είναι ένας από τους λόγους που οδηγούμαστε στο να νιώθουμε ενοχές. Τι θέλω και τι πρέπει να θέλω; Τι λέω στον εαυτό μου ότι είναι σωστό και τι λάθος; Και πως νιώθω κάθε φορά που νιώθω αυτό που ουσιαστικά το θεωρώ λάθος; Έτσι… φτάνω στις ενοχές… Ποιοι είναι οι κανόνες που έχω θέσει στον εαυτό μου και πόσο σημαντικούς τους θεωρώ; Όσο πιο αυστηρούς κανόνες θέτω στον εαυτό μου τόσο περισσότερες ενοχές νιώθω κάθε φορά που τους παραβαίνω. Οι ενοχές θα μπορούσαν να είναι ένα κίνητρο για να κινητοποιηθούμε ή για να ρυθμίσουμε τη συμπεριφορά μας, ένας τρόπος να νιώθουμε ότι δεν χάνουμε τον έλεγχο ή ότι διατηρούμε τον έλεγχο που ήδη έχουμε.
 
Ουσιαστικά, βάζουμε τον εαυτό μας σε μια διαδικασία πίεσης και έντασης θεωρώντας ότι δεν πρέπει να απογοητεύσουμε κανέναν, δεν πρέπει να πληγώσουμε ή να προσβάλλουμε κανέναν, δεν πρέπει να αποδειχθούμε ανίκανοι και πολλά ακόμη πρέπει ή δεν πρέπει που θεωρούμε σημαντικά εμείς οι ίδιοι. Στην πραγματικότητα, δεν θέλουμε να απογοητεύσουμε τον εαυτό μας, γιατί είμαστε πολύ αυστηροί μαζί του και δεν θέλουμε να χάσουμε τον έλεγχο της κατάστασης. Διαρκώς βρισκόμαστε σε έναν αγώνα, όπου προσπαθούμε να αποδείξουμε στους άλλους, αλλά πρωτίστως και κυρίως στον εαυτό μας ότι είμαστε ικανοί, επαρκείς, σωστοί και ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε.
 
Όταν νιώθουμε πολλές ενοχές δυσκολευόμαστε πολύ να πούμε όχι, γιατί κατευθείαν προκύπτουν ερωτήματα, όπως τι θα σκεφτεί ο άλλος για εμάς; και αν τον πληγώσουμε; και αν απογοητευτεί μαζί μας; και αν στεναχωρηθεί με τη συμπεριφορά μας; Πόσο ανεπαρκής θα αποδειχθώ και πόσο θα πληγώσω τον άλλο, αλλά και τον εαυτό μου όταν συνειδητοποιήσω την ανεπάρκεια ή την αδυναμία να επιτύχω;
 
Σε όλα αυτά τα ερωτήματα που θέτουμε στον εαυτό μας και καλλιεργούμε ή ενισχύουμε τις τύψεις και ενοχές που νιώθουμε, ίσως, δεν μας περνά από το μυαλό ή αποφεύγουμε να το σκεφτούμε το πόσο επιβλαβείς είναι για εμάς τους ίδιους. Ίσως, δεν μας προβληματίζει καν πόσο πληγώνουμε τον εαυτό. Ζούμε κάνοντας σενάρια, κάνοντας υποθέσεις,-και τι θα γίνει εάν;;;-, είναι μια διαρκή προσπάθεια, ένας αγώνας απέναντι στους άλλους αλλά και στον ίδιο μας τον εαυτό.
 
Όμως, πως προκύπτουν οι ενοχές και γιατί κάποιοι από εμάς έχουμε αρκετές ενοχές; Οι ενοχές συνδέονται με χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου, όπως τελειομανία, αίσθηση απώλειας ελέγχου, υψηλά επίπεδα ενσυναίσθησης, αλλά και με συμπεριφορές και τρόπους ανατροφής και διαπαιδαγώγησης μέσα στην οικογένεια –κάνε αυτό γιατί θα απογοητεύσεις τη μαμά ή μην κάνεις αυτό γιατί θα στεναχωρηθεί ο μπαμπάς, και πολλές ακόμη τέτοιου είδους εκφράσεις που κάποιοι ακούγαμε πιο συχνά όταν ήμασταν παιδιά. Οι ενοχές συνδέονται και με χαμηλή αυτοπεποίθηση, με ένα αίσθημα κατωτερότητας και με φόβο απόρριψης, καθώς και με δυσκολίες να τεθούν όρια και να εκφραστούν οι ανάγκες και οι επιθυμίες του ατόμου, αλλά και με έντονη αυστηρότητα και πολλές απαιτήσεις που έχουμε από τον εαυτό μας.
 
Ωστόσο, είναι πολύ δύσκολο να ζούμε διαρκώς με ενοχές για το κάθε τι που πράττουμε ή δεν πράττουμε ή απλά σκεφτόμαστε… Είναι σημαντικό πέρα από το σεβασμό προς τους άλλους να μάθουμε να σεβόμαστε και τον εαυτό μας, να αναγνωρίζουμε και να εκφράζουμε τις ανάγκες μας, να προσπαθούμε να χρησιμοποιούμε τη λογική σε όσα σκεφτόμαστε, καθώς το συναίσθημα της ενοχής συνήθως εξαφανίζει κάθε ίχνος λογικής, με αποτέλεσμα όσο πιο πολλές ενοχές έχουμε τόσο πιο δύσκολο είναι να χρησιμοποιήσουμε τη λογική. Ακόμη, είναι σημαντικό να αποδεχτούμε και να παραδεχτούμε στον εαυτό μας ότι όλοι κάνουμε λάθη, είναι αφύσικο να είμαστε πάντα σωστοί και τυπικοί, ενώ θα πρέπει να παίρνουμε την ευθύνη των επιλογών μας, όταν αφορούν αποκλειστικά εμάς και τη ζωή μας, χωρίς να σκεφτόμαστε πώς οι άλλοι το βλέπουν. Όταν κάτι είναι επιλογή μου και δεν επηρεάζει τη ζωή των άλλων, γιατί θα πρέπει να νιώσω ενοχές που δεν το αποδέχονται ή δεν το εγκρίνουν; Ας σκεφτούμε λίγο πόση φθορά προκαλούμε στον εαυτό μας κάθε φορά που νιώθουμε ενοχές και τον βάζουμε σε μια διαδικασία ταλαιπωρίας και έντασης, άγχους και πίεσης…
 
Δεν είμαστε πιο ένοχοι όταν ακολουθούμε τα πρωτόγονα ένστικτά μας που μας κυβερνούν, από ό,τι είναι ο Νείλος για τις πλημμύρες του ή η θάλασσα για τα κύματά της. -Μαρκήσιος Ντε Σαντ
(Πόσο όμως μπορεί να μας παρηγορήσει αυτό και να μας βοηθήσουμε να μειώσουμε τις ενοχές που νιώθουμε ώστε να νιώσουμε καλύτερα;;;)
 
Δεν θα πρέπει, όμως, να ξεχνάμε ότι:
 
Οι άνομες επιθυμίες τιμωρούνται μετά την απόλαυσή τους. Οι αδύνατες επιθυμίες τιμωρούνται από την ίδια την επιθυμία. -Philip Sidney
(Από εμάς εξαρτάται τι θα προτιμήσουμε, είναι προσωπική μας επιλογή)
 
...και να θυμόμαστε ότι:
 
"Οι τύψεις για τα πράγματα που κάναμε μπορεί να θεραπευτούν με τον καιρό. Οι τύψεις για τα πράγματα που δεν κάναμε μένουν για πάντα αγιάτρευτες." -Sydney Harris
 
"Ενοχές σου αφήνουν όλα εκείνα που δεν έζησες, όχι γιατί δεν μπόρεσες, αλλά γιατί φοβήθηκες την δύναμη τους, την μαγεία τους.

Όλη εκείνη την μαγεία που μια ζωή αναζητάς κι όταν σου πέφτει στο κεφάλι σαν ευλογία, την αρνείσαι χωρίς ουσιαστικό λόγο παρά μόνο επειδή διστάζεις να πας παραπέρα, να δεις τι γίνεται μέσα από το σύνορο που σ' έχουν φυλακίσει" -Έυα Ομηρόλη
 
"Δεν είναι το καλό αλλά το κακό που προκαλεί την ενοχή." -Λακάν

Ηδονή: άγγελος ή δαίμονας;

Είναι οι ηδονές από τους κύριους κινητήριους μοχλούς της ζωής του καθενός;

Η ηδονή είναι η ευχαρίστηση που αισθάνεται κάποιος όταν ικανοποιούνται οι φυσικές - βιολογικές επιθυμίες, ανάγκες ή ορμές του, ειδικότερα δε, οι σεξουαλικές.

Ο Καβάφης αφιέρωσε μεγάλο μέρος του έργου του στη φευγαλέα εμπειρία και την ερωτική στιγμή και προσπάθησε να δώσει αιώνια υπόσταση σε κάτι τόσο περαστικό. Αναζήτησε μέσα από τις λέξεις την επαφή και τις ερωτικές αισθήσεις του παρελθόντος, ύμνησε την ηδονή και φυσικά δεν υπήρξε ο μόνος.

Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης μίλησε για την ηδονή και την αξία της, η οποία, σύμφωνα με εκείνον εξαρτάται από την αξία της ενέργειας που την προκαλεί, διευκρινίζοντας πως θεωρεί σημαντικότερη την ηδονή που προκαλούν η πνευματική εργασία και η δημιουργία. Καταδίκασε τα άκρα και τις υπερβολές των άλογων παθών και ηδονών και έβαλε την αρετή πάνω από αυτά.

Ο Μαρκήσιος ντε Σαντ από την άλλη, δήλωσε πως η πραγματική ευτυχία βρίσκεται στις αισθήσεις και πως η αρετή δεν ικανοποιεί καμιά από αυτές.

Βεβαίως, από την αρετή ως την πλήρη ακολασία και διαστροφή, η απόσταση είναι απείρως μεγάλη. Ή μήπως όχι, τελικά;

Η ακολασία έχει την ικανότητα να μπερδεύει το μυαλό, να καθοδηγεί το κορμί και ταυτόχρονα να μειώνει τη σημασία του συναισθήματος, επικεντρώνοντας όλες τις αισθήσεις στα αισθήματα που προκαλεί η ηδονή.

Η ηδονή είναι λέξη δυνατή που μπορεί να σταθεί μόνη της, να πλημμυρίσει το μυαλό σκέψεις και να χαρίσει στο κορμί στιγμές απόλαυσης. Πολλές φορές, αν όχι πάντα, έχει μια εσάνς βρώμικου, καθώς έχει επίσης συνδεθεί θρησκευτικά με την αμαρτία. Τελικά είναι η ηδονή αμαρτία ή μήπως η αμαρτία είναι μια ακόμη ηδονή;

Οι περισσότερες απολαύσεις έχουν έστω μια μικρή δόση αμαρτίας ή ενοχής. Αρέσκονται οι άνθρωποι να ενδίδουν σε πάθη, μεγάλα ή μικρά. Η αίσθηση του απαγορευμένου μεγεθύνει συνήθως το αίσθημα της απόλαυσης. Δοκιμάζουν κάτι που απαγορεύεται, κυλιούνται σε απαγορευμένα σεντόνια λαγνείας και πόθου, ζουν στιγμές απόλυτης ηδονής και αυτή η στιγμιαία αίσθηση τους ικανοποιεί. Για την ακρίβεια, τους ικανοποιεί τόσο πολύ, που είναι έτοιμοι να ρισκάρουν, να κάνουν λάθος, να "αμαρτήσουν" για χάρη της.

Δεν ξέρω πότε και πώς ακριβώς φτάσαμε να θεωρούμε την ηδονή και την επιθυμία σύμβολα της αμαρτίας, της φθαρτότητας και νομιμοποιήσαμε συγκεκριμένες επιθυμίες και ηδονές κατά το δοκούν.

Δεν ξέρω πότε ακριβώς οι άνθρωποι έβαλαν "πρέπει" και "δεν πρέπει" στις φυσικές ορμές του καθενός. Ακόμη και αν πολλοί κατά καιρούς έχουν προσπαθήσει να πείσουν τους υπόλοιπους για το αντίθετο, είναι αδιαμφισβήτητο γεγονος πως αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης φύσης είναι να ηδονιζεται.

Είναι σαφές πως δεν μπορούν να υπάρξουν όρια σε μια φυσική ορμή, καθώς ξεκινά από το μυαλό και το μυαλό –όπως είναι γνωστόν- δεν έχει όρια.
Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει πως πρέπει να φτάσουμε στο άλλο άκρο και να δεχτούμε καταστάσεις παιδοφιλίας ή βιασμού, για παράδειγμα, βασιζόμενοι στο γεγονός πως για κάποιους είναι τρόποι ηδονής. Οποιαδήποτε επιθυμία ή ορμή είναι δεκτή, μόνο εφόσον αφορά το ίδιο το άτομο και δεν επηρεάζει αρνητικά τα υπόλοιπα.

Η ηδονή, είτε θέλουμε να το παραδεχτούμε ή όχι, είτε θέλουμε να κλείνουμε τα μάτια στην ύπαρξη της είτε όχι, είτε ο κλήρος την αποδέχεται είτε όχι, είναι μέρος της ζωής και μάλιστα ένα μεγάλο κομμάτι της βασίζεται σε αυτή, καθώς οι απολαύσεις και η ευδαιμονία είναι στοιχεία που ο καθένας αναζητά για να νιώθει πλήρης και ευτυχισμένος.

 Αντί λοιπόν να κρίνουμε και να κατακρίνουμε - το κάνουμε ανεπιτυχώς αιώνες τώρα, καθώς στα κρυφά όλοι έχουν παραδοθεί στην ηδονή κάποια στιγμή στη ζωή τους- ίσως έχει έρθει η ώρα απλώς να παραδεχτούμε κάτι που ήδη ξέρουμε: Οι ηδονές είναι ένας από τους κύριους κινητήριους μοχλούς στη ζωή του καθενός.

Οι απολαύσεις των αισθήσεων ήταν και θα είναι πάντα εδώ γύρω, έτοιμες να ρίξουν τις άμυνες, να γκρεμίζουν κάστρα ή απλώς να σε ωθήσουν να υπερβείς μικρά εμπόδια ώστε να νιώσεις την απόλαυση του να χάνεις τον έλεγχο του εαυτού σου, για εκείνα τα λίγα, σχεδόν θεϊκά, δευτερόλεπτα.

Ουμπέρτο Έκο: Ας μεταμφιεστούμε σε άνθη και οι μέλισσες θα έρθουν

Μερικά εξαιρετικά αποσπάσματα από το βιβλίο του Ουμπέρτο Έκο, “Το εκκρεμές του Φουκώ”

Ας μεταμφιεστούμε σε άνθη και οι μέλισσες θα έρθουν.
Τι υπέρτατος σκοπός της δημιουργίας, τι λέω, της ίδιας της πράξης χάριν της οποίας απαιτείται ο Θεός. Τα πάντα να στοχεύουν στην καταγγελία της βλακείας του κόσμου.
 Πώς μπορεί η ζωή να είναι τόσο γενναιόδωρη και να προσφέρει μια τόσο μεγαλειώδη ανταμοιβή στη μετριότητα.
Δεν λέμε ότι η ιστορία είναι ένα ματωμένο και παράφρον αίνιγμα; Δεν είναι δυνατόν, θα πρέπει να υπάρχει κάποιο σχέδιο. Θα πρέπει να υπάρχει κάποιος Νους. Αυτός είναι ο λόγος που άνθρωποι καθ’ όλα συνετοί μέσα στην πορεία των αιώνων σκέφτηκαν τους Άρχοντες ή τον Βασιλιά του Κόσμου, ίσως όχι ένα άτομο με σάρκα και οστά, μα ένα ρόλο, ένα συλλογικό ρόλο, την εκάστοτε πρόσκαιρη ενσάρκωση μιας Σταθερής Πρόθεσης. Κάτι με το οποίο σίγουρα βρίσκονταν σε επαφή τα μεγάλα ιερατικά και ιπποτικά τάγματα που χάθηκαν.

Είχατε δίκιο. Το κάθε στοιχείο γίνεται σημαντικό αν συνδεθεί μ’ ένα άλλο. Ο συνδυασμός τους αλλάζει το σημείο οράσεως. Μας ωθεί στη σκέψη ότι κάθε φαινόμενο του κόσμου, κάθε φωνή, κάθε λέξη που γράφτηκε ή ειπώθηκε δεν έχει το νόημα που δείχνει, αλλά μας μιλάει για ένα Μυστικό. Το κριτήριο είναι απλό: έσω καχύποπτος, έσω διαρκώς καχύποπτος. Μπορείς να διαβάσεις ακόμα και το μυστικό νόημα μιας οδικής πινακίδας που λέει μονόδρομος.
Η φυλή ή, αν θέλετε, ο πολιτισμός, αποτελούν τμήμα του υποσυνειδήτου μας. Κι ένα άλλο τμήμα του κατοικείται από αρχέτυπες μορφές, κοινές για όλους τους ανθρώπους, και όλους τους αιώνες. Η ατμόσφαιρα και το περιβάλλον άμβλυναν απόψε την επαγρύπνηση όλων μας, το νιώσατε κι εσείς ο ίδιος. Με έχετε ακούσει να μιλώ με σεβασμό γι’ αυτές τις υπερφυσικές ενέργειες που πάλλονται ολόγυρά μας σ’ αυτή τη χώρα. Ωστόσο μην πιστέψετε ότι βλέπω με ιδιαίτερη συμπάθεια αυτές τις εφαρμογές του δαιμονισμού. Δεν είναι το ίδιο να είσαι  μύστης και να είσαι μυστικιστής. Η μυσταγωγία, η διαισθητική κατανόηση των μυστηρίων που η λογική αδυνατεί να εξηγήσει, είναι μια αβυσσαλέα διαδικασία, μια αργή μεταμόρφωση του πνεύματος και του σώματος που μπορεί να οδηγήσει στην άσκηση ανώτερων χαρισμάτων, και τέλος στην κατάκτηση της αθανασίας, ωστόσο είναι κάτι ενδόμυχο, απόκρυφο. Δεν εκδηλώνεται εξωτερικά, είναι σεμνή, και πάνω απ’ όλα αποτελείται από διαύγεια και αντικειμενικότητα.

Αριστοτέλης: τι είναι ο ἄγροικος;

Ἄγροικος: πώς κουβεντιάζεται φιλοσοφικά;

 1. Η λέξη ἄγροικος στα αρχαία ελληνικά σημαίνει αυτόν που ζει στους αγρούς. Στην περίπτωση των ανθρώπων τούτο παραπέμπει στον χωρικό, στον αγρότη, σ’ αυτόν που κατοικεί στους αγρούς, στον γεωργό. Επί γης σημαίνει και άγριος. Παράγεται από το ἀγρός συν οἶκος. Υπό έναν πιο ευρύ μεταφορικό τρόπο, σημαίνει επίσης: αγροίκος, τραχύς, ακαλαίσθητος, άξεστος.

2. Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί, κατ’ αρχήν, την εν λόγω λέξη-έννοια με τη θεμελιακή σημασία «αυτού που ζει στους αγρούς» στο έργο του: Των Περί Τα Ζώα Ιστοριών για το μεγάλο άγριο περιστέρι:  

Καὶ τὰ μὲν ἄγροικα, ὥσπερ φάττα
[=κάποια ζουν στους αγρούς, όπως η φάσσα (=μεγαλόσωμο άγριο περιστέρι)] (488b1).

Κατά δεύτερον συναντάμε την εν λόγω έννοια και στο έργο του: Αθηναίων Πολιτεία. Εδώ περιγράφει ως ἄγροικους , δηλαδή ως «αυτούς που ζουν στους αγρούς», τους γεωργούς, ή, πράγμα που είναι το ίδιο, τους χωρικούς και τους αγρότες. Και τούτους σε συγκριτική διαφορά με τους ευπατρίδες και τους δημιουργούς. Ουσιαστικά, ο Αριστοτέλης αναφέρεται στη διάκριση των πολιτών στις τρεις κοινωνικές τάξεις ή στρώματα: στους ευπατρίδες, ήτοι αριστοκράτες, στους αγρότες και στους δημιουργούς, δηλαδή τους τεχνίτες. Ετούτη η διάκριση δεν εκκινεί από τον Αριστοτέλη, αλλά ανάγει τη γενεαλογία της στον Θησέα. Ως τον 6ο αιώνα π.Χ. οι αγρότες και οι δημιουργοί δεν έπαιζαν κανέναν ουσιαστικό πολιτικό ρόλο. Με την εξέλιξη της πολιτικής δημοκρατίας συμμετείχαν αναλογικά στο θεσμό των δέκα αρχόντων.

3. Στα Ηθικά Νικομάχεια απαντά η λέξη ἄγροικος με ένα πιο ειδικό νόημα: ο φιλόσοφος χαρακτηρίζει ως ἄγροικον, δηλαδή ως αγροίκο, αυτόν που αποφεύγει κάθε είδους ηδονή και έτσι γίνεται αναίσθητος. Αυτός είναι η μια όψη του ακραίου, ενώ η άλλη είναι ο ακόλαστος: αυτός που επιδίδεται σε πάσης φύσεως ηδονές:

«Αυτός που απολαμβάνει συστηματικά τις πάσης φύσεως ηδονές και δεν απέχει από καμιά, γίνεται ακόλαστος, ενώ αυτός που, σαν τον αγροίκο, μένει συστηματικά μακριά από όλες, γίνεται αναίσθητος» (1104a24).

Από αμφοτέρους λείπει η μεσότητα. Ακόμη, στο ίδιο έργο, ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί τη λέξη ἄγροικος για να χαρακτηρίσει ως αγροίκο, ως χωριάτη με την αρνητική σημασία, εκείνον που αποφεύγει εντελώς την ευχαρίστηση στις κοινωνικές εκδηλώσεις και διασκεδάσεις. Ο αγροίκος εδώ, όπως και ο αντίποδάς του, αυτός που δεν έχει μέτρο σε τέτοιου είδους ευχαριστήσεις, δεν γνωρίζουν τι σημαίνει μεσότητα και αντιπαρατίθενται στον χαριτολόγο, όπως μας λέει ο Έλληνας φιλόσοφος, που ακολουθεί το μέτρο:

«Σε σχέση με την ευχαρίστηση στις κοινωνικές μας διασκεδάσεις, ο μέσος αποκαλείται χαριτολόγος και το αντίστοιχο ουσιαστικό χαριτολογία· η υπερβολή είναι η χαμερπής αστειολογία και ο αντίστοιχος άνθρωπος με αυτή την ιδιότητα χαμερπής, ενώ ο ελλιπής είναι χωριάτης (ἄγροικος) και η ιδιότητα χωριατιά (ἀγροικία)» (1108a26).

Αρχαία Ελληνική Γραμματεία: ΗΣΙΟΔΟΣ - Ἔργα καὶ Ἡμέραι (529-563)

καὶ τότε δὴ κεραοὶ καὶ νήκεροι ὑληκοῖται
530 λυγρὸν μυλιόωντες ἀνὰ δρία βησσήεντα,
φεύγουσιν, καὶ πᾶσιν ἐνὶ φρεσὶ τοῦτο μέμηλεν,
οἷ σκέπα μαιόμενοι πυκινοὺς κευθμῶνας ἔχουσι
κὰκ γλάφυ πετρῆεν· τότε δὴ τρίποδι βροτοὶ ἶσοι,
οὗ τ᾽ ἐπὶ νῶτα ἔαγε, κάρη δ᾽ εἰς οὖδας ὁρᾶται·
535 τῷ ἴκελοι φοιτῶσιν, ἀλευόμενοι νίφα λευκήν.
Καὶ τότε ἕσσασθαι ἔρυμα χροός, ὥς σε κελεύω,
χλαῖνάν τε μαλακὴν καὶ τερμιόεντα χιτῶνα·
στήμονι δ᾽ ἐν παύρῳ πολλὴν κρόκα μηρύσασθαι·
τὴν περιέσσασθαι, ἵνα τοι τρίχες ἀτρεμέωσι
540 μηδ᾽ ὀρθαὶ φρίσσωσιν ἀειρόμεναι κατὰ σῶμα·
ἀμφὶ δὲ ποσσὶ πέδιλα βοὸς ἶφι κταμένοιο
ἄρμενα δήσασθαι, πίλοις ἔντοσθε πυκάσσας·
πρωτογόνων δ᾽ ἐρίφων, ὁπότ᾽ ἂν κρύος ὥριον ἔλθῃ,
δέρματα συρράπτειν νεύρῳ βοός, ὄφρ᾽ ἐπὶ νώτῳ
545 ὑετοῦ ἀμφιβάλῃ ἀλέην· κεφαλῆφι δ᾽ ὕπερθεν
πῖλον ἔχειν ἀσκητόν, ἵν᾽ οὔατα μὴ καταδεύῃ.
ψυχρὴ γάρ τ᾽ ἠὼς πέλεται Βορέαο πεσόντος,
ἠῷος δ᾽ ἐπὶ γαῖαν ἀπ᾽ οὐρανοῦ ἀστερόεντος
ἀὴρ πυροφόροις τέταται μακάρων ἐπὶ ἔργοις,
550 ὅς τε ἀρυσσάμενος ποταμῶν ἀπὸ αἰεναόντων,
ὑψοῦ ὑπὲρ γαίης ἀρθεὶς ἀνέμοιο θυέλλῃ,
ἄλλοτε μέν θ᾽ ὕει ποτὶ ἕσπερον, ἄλλοτ᾽ ἄησιν,
πυκνὰ Θρηικίου Βορέω νέφεα κλονέοντος.
τὸν φθάμενος ἔργον τελέσας οἶκόνδε νέεσθαι,
555 μή ποτέ σ᾽ οὐρανόθεν σκοτόεν νέφος ἀμφικαλύψῃ,
χρῶτα δὲ μυδαλέον θήῃ κατά θ᾽ εἵματα δεύσῃ·
ἀλλ᾽ ὑπαλεύασθαι· μεὶς γὰρ χαλεπώτατος οὗτος,
χειμέριος, χαλεπὸς προβάτοις, χαλεπὸς δ᾽ ἀνθρώποις.
τῆμος τὤμισυ βουσίν, ἐπ᾽ ἀνέρι δὲ πλέον εἴη
560 ἁρμαλιῆς· μακραὶ γὰρ ἐπίρροθοι εὐφρόναι εἰσίν.
ταῦτα φυλασσόμενος τετελεσμένον εἰς ἐνιαυτὸν
ἰσοῦσθαι νύκτας τε καὶ ἤματα, εἰς ὅ κεν αὖτις
γῆ πάντων μήτηρ καρπὸν σύμμικτον ἐνείκῃ.

***
Και τότε τα κερασφόρα και τα δίχως κέρατα στο δάσος που κοιμούνται ζώα
530 σκορπάν στα δασωτά φαράγγια και κροταλίζουν θλιβερά τα δόντια τους,
κι όλα για τούτο έχουνε στο νου τους έγνοια,
το πού να βρούνε, σκέπη ζητώντας, σφαλιστό κρυψώνα
σε πέτρινη σπηλιά. Τότε μοιάζουνε με θνητό που έχει τρία πόδια,
που του ᾽σπασε η ράχη και το κεφάλι του κοιτά στο χώμα.
Ίδια με τούτον τριγυρνάν, το χιόνι το λευκό ζητώντας να ξεφύγουν.
Τότε σκέπη για το κορμί σου να ντυθείς, καθώς σου παραγγέλλω,
μια χλαίνη μαλακή κι έναν χιτώνα που φτάνει ως τα πόδια.
Σε αραιό στημόνι πυκνό το υφάδι να περάσεις.
Αυτήν να τυλιχτείς, για να ᾽ναι οι τρίχες σου ακίνητες
540 κι ούτε ν᾽ αναρριγούνε σηκωμένες όρθιες σε όλο σου το σώμα.
Γύρω απ᾽ τα πόδια σου πέδιλα ταιριαστά να δέσεις από βόδι
που βίαια θανατώθηκε, με πίλημα από μέσα ντύνοντάς τα.
Από ερίφια πρωτότοκα, σαν έρθει ο καιρός του κρύου,
δέρματα να συρράψεις με χορδή βοδιού, τη ράχη σου για να τυλίξεις,
για προστασία απ᾽ τη βροχή. Και πάνω στο κεφάλι σου
να έχεις σκούφο καλοκαμωμένο, τ᾽ αυτιά να μην σου βρέχονται.
Μιας κι είναι η αυγή ψυχρή βοριάς σαν πέσει,
κι ομίχλη εωθινή απλώνεται απ᾽ τον αστρόφορτο ουρανό στη γη
στα σιτοφόρα των καλότυχων χωράφια.
550 Η ομίχλη αυτή απ᾽ τα αέναα ποτάμια αντλεί
και με του ανέμου τη θύελλα σηκώνεται ψηλά πάνω απ᾽ τη γη,
κι άλλοτε βρέχει προς το βράδυ κι άλλοτε φυσά,
σαν ο βοριάς της Θράκης τα πυκνά τα σύννεφα ταράζει.
Αυτήν αφού προφτάσεις τις δουλειές σου τελειώνοντας, στο σπίτι σου να πας,
μην τύχει και ποτέ απ᾽ τον ουρανό σύννεφο σκοτεινό από γύρω σε σκεπάσει
και κάνει μούσκεμα το σώμα σου και τα ενδύματά σου βρέξει.
Μα να φυλάγεσαι απ᾽ αυτόν. Γιατί είναι αυτός ο μήνας ο πιο δύσκολος,
θυελλώδης, για τα βοσκήματα σκληρός, σκληρός για τους ανθρώπους.
560 Τότε το μισό απ᾽ την κανονική μερίδα τους να δίνεται στα βόδια, αλλά στον άνθρωπο το πιο μεγάλο μέρος της. Γιατί οι μακριές βοηθούν οι νύχτες.
Φύλαγε αυτές τις συμβουλές και να ισοζυγιάζεις τις νύχτες
και τις μέρες, μέχρι ο χρόνος να συμπληρωθεί, μέχρι και πάλι
των πάντων η μητέρα, η γη, ανάμικτους καρπούς να φέρει.