Δευτέρα 17 Ιουνίου 2019

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Νεφέλαι (39-80)

ΣΤ. σὺ δ᾽ οὖν κάθευδε· τὰ δὲ χρέα ταῦτ᾽ ἴσθ᾽ ὅτι
40 εἰς τὴν κεφαλὴν ἅπαντα τὴν σὴν τρέψεται.
φεῦ.
εἴθ᾽ ὤφελ᾽ ἡ προμνήστρι᾽ ἀπολέσθαι κακῶς,
ἥτις με γῆμ᾽ ἐπῆρε τὴν σὴν μητέρα·
ἐμοὶ γὰρ ἦν ἄγροικος ἥδιστος βίος
εὐρωτιῶν, ἀκόρητος, εἰκῇ κείμενος,
45 βρύων μελίτταις καὶ προβάτοις καὶ στεμφύλοις.
ἔπειτ᾽ ἔγημα Μεγακλέους τοῦ Μεγακλέους
ἀδελφιδῆν ἄγροικος ὢν ἐξ ἄστεως,
σεμνήν, τρυφῶσαν, ἐγκεκοισυρωμένην.
ταύτην ὅτ᾽ ἐγάμουν, συγκατεκλινόμην ἐγὼ
50 ὄζων τρυγός, τρασιᾶς, ἐρίων, περιουσίας,
ἡ δ᾽ αὖ μύρου, κρόκου, καταγλωττισμάτων,
δαπάνης, λαφυγμοῦ, Κωλιάδος, Γενετυλλίδος.
οὐ μὴν ἐρῶ γ᾽ ὡς ἀργὸς ἦν, ἀλλ᾽ ἐσπάθα.
ἐγὼ δ᾽ ἂν αὐτῇ θοἰμάτιον δεικνὺς τοδὶ
55 πρόφασιν ἔφασκον· «ὦ γύναι, λίαν σπαθᾷς».
ΘΕΡΑΠΩΝ
ἔλαιον ἡμῖν οὐκ ἔνεστ᾽ ἐν τῷ λύχνῳ.
ΣΤ. οἴμοι· τί γάρ μοι τὸν πότην ἧπτες λύχνον;
δεῦρ᾽ ἔλθ᾽, ἵνα κλάῃς. ΘΕ. διὰ τί δῆτα κλαύσομαι;
ΣΤ. ὅτι τῶν παχειῶν ἐνετίθεις θρυαλλίδων.—
60 μετὰ ταῦθ᾽, ὅπως νῷν ἐγένεθ᾽ υἱὸς οὑτοσί,
ἐμοί τε δὴ καὶ τῇ γυναικὶ τἀγαθῇ,
περὶ τοὐνόματος δὴ ᾽ντεῦθεν ἐλοιδορούμεθα·
ἡ μὲν γὰρ ἵππον προσετίθει πρὸς τοὔνομα,
Ξάνθιππον ἢ Χάριππον ἢ Καλλιππίδην,
65 ἐγὼ δὲ τοῦ πάππου ᾽τιθέμην Φειδωνίδην.
τέως μὲν οὖν ἐκρινόμεθ᾽· εἶτα τῷ χρόνῳ
κοινῇ ξυνέβημεν κἀθέμεθα Φειδιππίδην.
τοῦτον τὸν υἱὸν λαμβάνουσ᾽ ἐκορίζετο·
«ὅταν σὺ μέγας ὢν ἅρμ᾽ ἐλαύνῃς πρὸς πόλιν,
70 ὥσπερ Μεγακλέης, ξυστίδ᾽ ἔχων.» ἐγὼ δ᾽ ἔφην·
«ὅταν μὲν οὖν τὰς αἶγας ἐκ τοῦ φελλέως,
ὥσπερ ὁ πατήρ σου, διφθέραν ἐνημμένος.»
ἀλλ᾽ οὐκ ἐπείθετο τοῖς ἐμοῖς οὐδὲν λόγοις,
ἀλλ᾽ ἵππερόν μου κατέχεεν τῶν χρημάτων.
75 νῦν οὖν ὅλην τὴν νύκτα φροντίζων ὁδοῦ
μίαν ηὗρον ἀτραπὸν δαιμονίως ὑπερφυᾶ,
ἣν ἢν ἀναπείσω τουτονί, σωθήσομαι.
ἀλλ᾽ ἐξεγεῖραι πρῶτον αὐτὸν βούλομαι.
πῶς δῆτ᾽ ἂν ἥδιστ᾽ αὐτὸν ἐπεγείραιμι; πῶς;
80 Φειδιππίδη Φειδιππίδιον. ΦΕ. τί, ὦ πάτερ;

***
ΣΤΡ. Ρίχνε το εσύ στον ύπνο, μα τα χρέη,
40 να ξέρεις, στο ξερό σου όλα θα πέσουν.
Αχ αχ.
Τέλος κακό να ᾽θελε βρει η μεσίτρα
που μ᾽ έβαλε τη μάνα σου να πάρω·
γλυκιά ζωή χωριάτικη εγώ ζούσα,
όλη ακαταστασία, λιγδιά και σκόνη,
μέσα σε αρνιά, μελίσσια και πυρήνα.
Και πήρα, εγώ ο χωριάτης, μια απ᾽ τη χώρα,
την ανιψιά του Μεγακλή, γιου του άλλου
Μεγακλή, μια όλο φούμαρα, λουσάτη,
ίδια σαν την αρχόντισσα Κοισύρα.
Δίπλα της, στο τραπέζι εκεί του γάμου,
50 τρυγιά, μαλλιά, τσαντίλες, μπερεκέτια
μύριζα εγώ· κι αρώματα, σαφράνι,
λάγνα φιλιά, σπατάλες και απληστία
μα και Γενετυλλίδα και Κωλιάδα
μύριζε εκείνη. Ωστόσο δεν καθόταν
κι οκνή· διαρκώς ζητούσε στο στημόνι
το υφάδι να περνά. Και το σκουτί μου
δείχνοντάς της τής έλεγα: «Γυναίκα,
παραπερνάς το υφάδι στο στημόνι.»
Τον πλησιάζει ένας υπηρέτης.
Ο ΥΠΗΡΕΤΗΣ
Μέσα στο λύχνο δεν είν᾽ άλλο λάδι.
ΣΤΡ. Άναψες, βλέπω, τον μπεκρή το λύχνο·
κόπιασε να τις φας. ΥΠΗ. Γιατί; ΣΤΡ. Να μάθεις
κι απ᾽ τα χοντρά να βάζεις πάλι φτίλια.
Ο υπηρέτης αποτραβιέται, για να μην τις φάει, κι ο Στρεψιάδης συνεχίζει το μονόλογό του.
60 Κι όταν το γιο αποχτήσαμε, νά, ετούτον,
εγώ κι αυτή η σπουδαία που λέω γυναίκα
μαλώναμε για τ᾽ όνομα· τη λέξη
«ίππος» έχωνε αυτή μες στ᾽ όνομά του:
Ξάνθιππο, Καλλιππίδη, Χάριππο… Έτσι.
Εγώ έλεγα όχι· Φειδωνίδης, που είναι
τ᾽ όνομα του παππού. Ο καβγάς τραβούσε,
ώσπου συμβιβαστήκαμε στο τέλος
κι είπαμε να τον λέμε Φειδιππίδη.
Χάιδευε αυτή το γιο στην αγκαλιά της:
«Σα μεγαλώσεις, θα φοράς πορφύρα,
70 όπως ο Μεγακλής, και προς την πόλη
θα τρέχεις με άρμα. Κι εγώ του ᾽λεγα έτσι:
«Κάπα θα μου φοράς κι απ᾽ το Φελλέα
γίδια θα σαλαγάς σαν το γονιό σου.»
Τα λόγια μου δεν τ᾽ άκουσε όμως, κι έτσι
το βιος μου αλογοσκόρπισε. Και τώρα,
ψάχνοντας οληνύχτα για ένα δρόμο,
βρήκα ένα μονοπάτι εξαίσιο· αν τούτον
πείσω να τ᾽ ακλουθήσει, θα γλιτώσω.
Να τον ξυπνήσω πρώτα. Πώς να κάμω,
γλυκά γλυκά να γίνει; — Φειδιππίδη,
80 Φειδιππιδάκη, γιε μου. ΦΕΙ. Τί, πατέρα;

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΑΝΤΕΙΣ - ΤΡΟΦΩΝΙΟΣ

Καταγωγή, δράση, θάνατος

 
Το όνομα Τροφώνιος προέρχεται ετυμολογικά από το τρέφω και αυτός είναι πιθανώς ο λόγος που ο Στράβων και αρκετά επιγραφικά μνημεία τον ονομάζουν Τρεφώνιο. Σύμφωνα με τον Παυσανία θνητός πατέρας του Τροφώνιου είναι ο Ορχομένιος βασιλιάς Εργίνος και θεϊκός ο Απόλλων από την Επικάστη. Ανάλογα με το ποιος γίνεται αποδεκτός ως πατέρας του, ο Τροφώνιος εμφανίζεται άλλοτε ως προγονός και άλλοτε ως αδελφός του Αγαμήδη. Μυθικός μάντης και αρχιτέκτονας χρησιμοποίησε μαζί με τον Αγαμήδη τον λίθο στην κατασκευή μνημείων, σε αντικατάσταση των πλίνθων και των ξύλων. Ανάμεσα στα μνημεία που τους αποδίδονται είναι το σπίτι του Αμφιτρύωνα και της Αλκμήνης στη Θήβα*, οι θησαυροί του Υριέα στην Υρία και του Αυγεία στην Ήλιδα, ο ναός του Ποσειδώνα στη Μαντίνεια, ένας ναός του Απόλλωνα στους Δελφούς (Ὁμηρικός Ὕμνος εἰς Ἀπόλλωνα, στ. 281-304). Μόνος του ο Τροφώνιος ανέλαβε τον ναό του Απόλλωνα στις Παγασές και το δικό του μαντικό ιερό στη Λεβάδεια, όπου και λατρεύτηκε ως χθόνιος θεός και μάντης.
 
Ωστόσο, θεωρείται και κλέφτης, κάτι που προκάλεσε και τη διακωμώδησή του. Όταν ο Αγαμήδης και ο Τροφώνιος, κατασκεύασαν το θησαυρό του Υριέα, φρόντισαν ώστε αφαιρώντας κάποιο λίθο να μπορούν να μπαίνουν κρυφά στο κτίσμα και να αφαιρούν από τον θησαυρό. Καταλαβαίνοντας ο Υριέας ότι του έλειπε χρυσάφι, άλλοτε μόνος του, άλλοτε αφού συμβουλεύτηκε τον Δαίδαλο, έστησε παγίδα μέσα στην οποία πιάστηκε ο Αγαμήδης. Τότε ο Τροφώνιος έκοψε το κεφάλι του συνεργάτη του, για να μην αποκαλύψει και τη δική του ταυτότητα. Φτάνοντας στη Λεβάδεια, κοντά στον ποταμό Έρκυνα, η γη σχίστηκε στα δυο και ο Τροφώνιος χάθηκε σε χάσμα (όπως ο Αμφιάραος) που ονομάστηκε «Λάκκος του Αγαμήδη», ενώ παραδίπλα υπήρχε και στήλη με το όνομά του. Άλλη εκδοχή θέλει τον εξαπατημένο βασιλιά να ανακαλύπτει τον κλέφτη από τις σταγόνες του κομμένου κεφαλιού του Αγαμήδη, οπότε ο Τροφώνιος άνοιξε υπόγειο θάλαμο στη γη και κρύφτηκε. Αυτόν τον τόπο θεώρησαν οι μεταγενέστεροι ιερό και τον λάτρεψαν σαν θεό.
 
Άλλες πηγές θέλουν τον θάνατο του Τροφώνιου αντίτιμο δωρεάς του Απόλλωνα προς τους αρχιτέκτονες του ναού του. Λεγόταν ότι όταν ζήτησαν την αμοιβή τους από τον θεό, εκείνος τους υποσχέθηκε ότι θα τους πληρώσει σε οκτώ μέρες· στο διάστημα αυτό τους συμβούλευσε να διασκεδάσουν. Την όγδοη νύχτα πέθαναν και οι δυο από γλυκό θάνατο - η καλύτερη αμοιβή ενός θεού προς θνητούς.
 
Το χάσμα ή σπήλαιο του Τροφώνιου ξεχάστηκε και ανακαλύφθηκε εκ νέου όταν οι Λιβαδείτες υπέφεραν από λιμό, και συμβουλεύτηκαν το μαντείο των Δελφών. Η Πυθία τους αποκάλυψε πως ένας ανώνυμος ήρωας είχε θυμώσει γιατί ήταν παραμελημένος. Έπρεπε, λοιπόν, να βρουν το τάφο του και να του προσφέρουν εφεξής λατρεία. Μετά από πολλές ανεπιτυχείς προσπάθειες ένας νεαρός βοσκός ακολουθώντας τις μέλισσες ανακάλυψε μια τρύπα στο έδαφος, ένα χάσμα δηλαδή. Εκεί αντί για μέλι συνάντησε έναν δαίμονα. Ο λιμός σταμάτησε και η Λεβάδεια απέκτησε το διάσημο μαντείο της. Όσοι αναζητούσαν χρησμό από τον Τροφώνιο έπρεπε να θυσιάσουν κριό στον λάκκο, στο άλσος της Λεβάδειας.
 
Η κατάποση και του Τροφωνίου από τη γη, η ίδρυση μαντείου στο άντρο του με θυσίες σε χθόνιες θεότητες και στην τροφό του Δήμητρα-Ευρώπη (Παυσ. 9.39.5), αλλά και η ετυμολογία του ονόματος του, παραπέμπουν σε έναν αρχέγονο χθόνιο θεό της γονιμότητας που υποβιβάστηκε σε τοπικό ήρωα. Τον χθόνιο χαρακτήρα του ενισχύουν τα ιερά φίδια του άντρου του, που συνιστούν «εμβληματικό» χαρακτηριστικό που ο Βοιωτός μάντης μοιράζεται με τον Αμφιάραο και τον Ασκληπιό, και το οποίο συνοδεύει, άμεσα ή έμμεσα, όλες τις μαντικές/θεραπευτικές μυθικές μορφές, θνητούς, θεούς και ημίθεους ήρωες.
 
Σε αναθηματικό ανάγλυφο του 4ου αι. π.Χ. από τη Λιβαδειά παριστάνεται ο Τροφώνιος ανάμεσα σε γνωστές θεότητες (Πάνα, Κυβέλη, Αρτέμιδα, Διόνυσο, Διοσκούρους) και προσκυνητές (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, αρ. 3942).

Το μαντείο στη Λεβάδεια


Η χρησμοδότηση στο Τροφώνιο ήταν ενεργή από τα αρχαϊκά χρόνια, σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές (Ηρόδοτος και Αριστοφάνης), που μιλούν για χρησμούς στον Κροίσο (550 π.Χ.) και στον απεσταλμένο του Μαρδόνιου (480 π.Χ.). Ωστόσο, το μαντείο του Τροφωνίου, γνωστού ενίοτε και ως Δία Τροφώνιου, απέκτησε ιδιαίτερη δημοτικότητα και αίγλη κυρίως στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια της ατομικότητας και λιγότερο των κοινωνικών δραστηριοτήτων. Γι' αυτό σε φιλολογικά και επιγραφικά κείμενα των ρωμαϊκών χρόνων η Λιβαδειά αποκαλείται ιερά πόλις. Μάλιστα οι πηγές μαρτυρούν και την τέλεση αγώνων προς τιμήν του Τροφώνιου σε συνδυασμό με τα Βασίλεια, αγώνες προς τιμήν του Διός Βασιλέως.
 
Η λατρεία στο Τροφώνιο έχει πολλά κοινά σημεία γενικά με τα μυστηριακά ιερά και με τις δοκιμασίες που αυτά απαιτούσαν από τους προσκυνητές και τους μύστες (καθαρμούς, εγκοίμηση, ειδική δίαιτα, λουτρό, πόση ύδατος, προσευχές, ένδυση με λινή εσθήτα και σάνδαλα). Όλα αυτά, καθώς και η μορφή και το μαντείο του Τροφώνιου περιγράφηκαν από αρχαίους συγγραφείς, μερικοί από τους οποίους, όπως ο Δικαίαρχος και ο Πλούταρχος συνέγραψαν ειδικά και ομότιτλα έργα (Περί της εις Τροφωνίου καταβάσεως). Η σκοτεινή και μυστηριακή λατρεία και μαντική του διακωμωδήθηκαν ήδη από τους κλασικούς ποιητές (Αριστοφ., Νεφέλες, 506-508**, Ευρ., Ίων 300, 393, 405) και από τους ποιητές της νέας κωμωδίας Άλεξι και Μένανδρο σε έργα τους με τίτλο Τροφώνιος, ενώ ο Antonio Salieri (1750-1825) συνέθεσε κωμική όπερα σε δύο πράξεις, με τίτλο La Grotta di Trofonio (Η σπηλιά του Τροφωνίου), όπου ο μάντης αντιστρέφει τις ιδιότητες του χαρακτήρα δύο ζευγαριών, ώστε τα παντρολογήματα να είναι ταιριαστά. Πάντως, οι πιο πολλές και συστηματικές πληροφορίες για το μαντείο και τα τελετουργικά του περιέχονται στην περιγραφή του Παυσανία***, η οποία, ωστόσο, δεν αποκλείεται να αντανακλά μια αναδιοργάνωση στην ελληνιστική περίοδο.
-----------------------------
*Το σπίτι του Αμφιτρύωνα και της Αλκμήνης
Στα αριστερά των πυλών που ονομάζονται Ηλέκτρες, είναι τα ερείπια ενός σπιτιού, όπου λένε ότι έζησε ο Αμφιτρύωνας, όταν εξορίστηκε από την Τίρυνθα για τον φόνο του Ηλεκτρύωνα. Ανάμεσα στα ερείπια βλέπεις καθαρά το δωμάτιο της Αλκμήνης. Και λένε ότι το έχτισαν για τον Αμφιτρύωνα ο Τοφώνιος και ο Αγαμήδης και ότι είναι χαραγμένη επάνω η ακόλουθη επιγραφή: Σαν ήτανε ο Αμφιτρύωνας να φέρει νύφη την Αλκμήνη / εδώ, διάλεξε για τον εαυτό του αυτό το δώμα. / Το 'χτισε ο Αγχάσιος Τροφώνιος κι ο Αγαμήδης. (Παυσ. 9.11.1)
 
**Το Τροφώνιο στις Νεφέλες του Αριστοφάνη
Μα δος μου πρώτα να κρατώ μελόπιτα, Σωκράτη,
και σκιάζομαι να κατεβώ σε τούτο το κατώγι
σαν να 'ναι το Τροφώνιον…
(Αριστοφ., Νεφέλες, στ. 506-508)
 
***Το Τροφώνιο στα Βοιωτικά του Παυσανία
Τα διασημότερα πράγματα στο άλσος [στη Λιβαδειά της Βοιωτίας] είναι ένας ναός και ένα άγαλμα του Τροφώνιου. Το άγαλμα, που φτιάχτηκε από τον Πραξιτέλη, έχει τη μορφή του Ασκληπιού. Αν προχωρήσει κανείς προς τα πάνω, προς το μαντείο, και από εκεί στο βουνό, θα φθάσει σε αυτό που ονομάζεται το Κυνήγι της Κόρης. Αυτά που συμβαίνουν στο μαντείο είναι τα ακόλουθα. Σαν θελήσει κάποιος να κατεβεί στο μαντείο του Τροφώνιου, εγκαθίσταται πρώτα σε ένα ορισμένο κτίριο για ορισμένες μέρες, αφιερώνοντας έτσι τον εαυτό του στον Αγαθοδαίμονα και την Τύχη. Όσο μένει εκεί, ανάμεσα στους άλλους κανονισμούς για αγνότητα απέχει από τα ζεστά λουτρά, λουόμενος μόνο στον ποταμό Έρκυνα. Κρέας έχει άφθονο από τις θυσίες, γιατί εκείνος που κατεβαίνει, θυσιάζει στον ίδιο τον Τροφώνιο και στα παιδιά του, στον Απόλλωνα επίσης και τον Κρόνο, στον Δία τον Βασιλέα, στην Ηνίοχο Ήρα και τη Δήμητρα, την οποία αποκαλούν Ευρώπη και λένε ότι ήταν τροφός του Τροφώνιου. Σε κάθε θυσία είναι παρών ένας μάντης, που κοιτάζει τα εντόσθια του σφάγιου και μετά την επιθεώρησή του προφητεύει σ' εκείνον που θέλει να κατέβει αν θα τύχει ευγενικής και γενναιόδωρης υποδοχής. Τα εντόσθια των άλλων σφάγιων δε δείχνουν τόσο την πρόθεση του Τροφώνιου, όσο εκείνα του κριού, το οποίο θυσιάζει ο αναζητητής του χρησμού σε ένα λάκκο τη νύχτα που κατεβαίνει, επικαλούμενος τον Αγαμήδη. Ακόμη κι αν ήταν ευνοϊκές οι προγενέστερες θυσίες, δε λαμβάνονται υπόψη, εκτός και αν τα εντόσθια του κριού δείχνουν τα ίδια. Αλλά αν συμφωνούν, τότε ο αναζητητής κατεβαίνει με ελπίδα καλή. Η διαδικασία της κατάβασης έχει ως εξής. Πρώτα, κατά τη διάρκεια της νύχτας τον οδηγούν στον ποταμό Έρκυνα δύο αγόρια πολιτών περίπου 13 ετών, που ονομάζονται Ερμαί. Πηγαίνοντάς τον εκεί τον αλείφουν με λάδι και τον λούζουν. Μετά από αυτό τον παραλαμβάνουν οι ιερείς και τον οδηγούν, όχι αμέσως στο μαντείο, αλλά στις πηγές του νερού πολύ κοντά η μία στην άλλη. Εδώ πρέπει να πιει νερό, το αποκαλούμενο ύδωρ της Λήθης, έτσι ώστε να ξεχάσει όσα σκεπτόταν ως τότε, και κατόπιν πίνει ένα άλλο νερό, το ύδωρ της Μνημοσύνης, που τον βοηθά να θυμηθεί αυτά που βλέπει κατά την κάθοδό του. Κατόπιν βλέπει το άγαλμα που λένε ότι έγινε από τον Δαίδαλο (οι ιερείς δεν το δείχνουν παρά μόνον σε εκείνον που πρόκειται να επισκεφθεί τον Τροφώνιο). Αφού το δει, το λατρέψει και προσευχηθεί, προχωρά στο μαντείο. Μετά την άνοδό του από τον Τροφώνιο ο αναζητητής οδηγείται από τους ιερείς σε ένα κάθισμα, που ονομάζεται κάθισμα της Μνημοσύνης, όχι πολύ μακριά από το ιερό, όπου οι ιερείς τον ρωτούν όλα όσα είδε ή έμαθε. Αφού πάρουν τις πληροφορίες, τον εμπιστεύονται στους συγγενείς του. Τον σηκώνουν, παραλυμένο από τον τρόμο και ασυνείδητο, τόσο σε σχέση με τον εαυτό του όσο και σε σχέση με το περιβάλλον και τον μεταφέρουν στο πρότερο κατάλυμά του με την Τύχη και τον Αγαθοδαίμονα. Κατόπιν, όμως, θα αναλάβει τις δυνάμεις του και θα επιστρέψει σ' αυτόν η δύναμη του γέλιου. Αυτά που γράφω δεν τα άκουσα μόνον. Επισκέφθηκα ο ίδιος το Τροφώνιο και είδα άλλους αναζητητές. Εκείνοι που κατέβηκαν στο ιερό του Τροφώνιου είναι υποχρεωμένοι να αφιερώσουν μια πινακίδα, πάνω στην οποία είναι γραμμένα όλα όσα άκουσαν ή είδαν… (Παυσανίας 9.39.3)

Δελφίνι το ιερό ζώο του Απόλλωνα

Η σχέση του θεού Απόλλωνα με τη το δελφίνι και την θάλασσα είναι έμμεση λόγω και του τόπου γέννησής του (Δήλος), τον οποίο οι πιστοί του προσέγγιζαν μόνο δια θαλάσσης. Η εμφάνιση των δελφινιών ήταν μια έμμεση επιδοκιμασία του θεού για το προσκυνηματικό τους ταξίδι.

Ο ίδιος με τη μορφή δελφινιού, θα οδηγήσει τους Κρήτες στην περιοχή της Κρίσας, για να γίνουν οι πρώτοι Απολλώνιοι ιερείς των Δελφών (Για αυτό τον λόγο λεγόταν και Δελφίνιος). Ὁ δελφίς, τοῦ δελφῖνος ήταν η αρχική μας λέξη, που προέρχεται από τον λεκτικό τύπο δελφύς, -ύος, που δηλώνει την μήτρα, τον χώρο που μεγαλώνει κάθε θηλαστικό. Με αυτή την έννοια είναι συγγενής με τον δέλφακα (δέλφαξ, -ακος, το γουρουνάκι), τον δολφόν (= μήτρα) και τον ἀδελφόν, τον ομομήτριο.

Όταν o Απόλλωνας έφτασε στους Δελφούς, χρειάστηκε να σκοτώσει τον δράκο φύλακα που φυλούσε την πηγή κοντά στο παλιό μαντείο της Γαίας . Όταν ο Απόλλωνας κατέλαβε τον χώρο, σκότωσε τον δράκο. Από αυτόν ονομάστηκε ο τόπος, Δελφοί, αλλά και η ιέρεια του Απόλλωνα, Πυθία, (η οποία πλεόν θα χρησμοδοτεί πλέον στο όνομα του Θεού Απόλλωνος) και ο ίδιος ο θεός, Πύθιος, γιατί εκεί τάφηκε και σάπισε το φίδι αυτό -πύθω = σαπίζω.

Στην αρχαία Ελληνική μυθολογία συναντούμε δύο αναφορές που με τον Απόλλωνα και τα δελφίνια. Στην πρώτη αναφορά, η Η Νηρηίδα Αμφιτρίτη, κόρη του Νηρέα και της Δωρίδας μια μέρα χόρευε στη Νάξο εκεί την είδε ο Ποσειδώνας και θέλησε να την αρπάξει. Η Αμφιτρίτη επειδή ήθελε να κρατήσει την παρθενία της κρύφτηκε στον Ωκεανό πέρα από τις Ηράκλειες Στήλες, εκεί που ζούσε ο Άτλαντας. Ο Ποσειδώνας έστειλε πολλούς να την αναζητήσουν, μεταξύ των οποίων και ένα δελφίνι. Αφού βρήκε την Αμφιτρίτη, ο Ποσειδώνας για να τιμήσει το δελφίνι το τοποθέτησε στον ουρανό.

Ο άλλος μύθος συνδέεται με τη διάσωση του Αρίωνα έναν από τους σημαντικότερους μουσικούς της αρχαιότητας. Σύμφωνα με το μύθο ο Αρίωνας έλαβε μέρος σε μουσικούς αγώνες στη Σπάρτη όπου και νίκησε. Γνώρισε μεγάλες τιμές και απέκτησε πολλά πλούτη ταξιδεύοντας ακόμη και στις αποικίες της Κάτω Ιταλίας και της Σικελίας. Στον δρόμο για την επιστροφή στην Ελλάδα, ναύλωσε πλοίο από τον Τάραντα με κορίνθιους ναύτες, οι οποίοι όμως συνωμότησαν για να τον πετάξουν στη θάλασσα και να του κλέψουν τα χρήματα που είχε κερδίσει. Τότε ο Απόλλωνας, ντυμένος κιθαρωδός, φανερώθηκε σε όνειρο στον Αρίωνα και του είπε να φυλαχτεί από τους εχθρούς του και ότι ο ίδιος θα τον βοηθούσε.

Όταν οι ναύτες επιτέθηκαν στον Αρίωνα, εκείνος τους ζήτησε να παίξει για τελευταία φορά τη λύρα του. Στο άκουσμα της μελωδίας μαζεύτηκαν δελφίνια, τα αγαπημένα θαλάσσια πλάσματα του Απόλλωνα. Τότε, ο Αρίονας με πίστη στον θεό Απόλλωνα πήδησε στη θάλασσα και ένα δελφίνι τον πήρε στη ράχη του ως το ακρωτήρι Ταίναρο. Εκεί αφιέρωσε ανάθημα στον Απόλλωνα, ύστερα πήγε στην Κόρινθο και διηγήθηκε την περιπέτειά του στον Περίανδρο. Όταν το πλοίο που θα τον έφερνε αγκυροβόλησε στην Κόρινθο, ο τύραννος ρώτησε τους ναύτες πού ήταν ο Αρίων, εκείνοι του απάντησαν ότι είχε πεθάνει στο ταξίδι.

Ο Αρίωνας φανερώθηκε τότε μπροστά τους και ο τύραννος διέταξε να σταυρώσουν ή να ανασκολοπίσουν τους δολοφόνους. Σε ανάμνηση του γεγονότος ο Απόλλωνας μεταμόρφωσε σε αστερισμούς τη λύρα του Αρίωνα και το δελφίνι που τον έσωσε.

Ο έρωτας παίζει με το μυαλό μας

Έχεις πει ποτέ στο μυαλό σου να βγάλει τον σκασμό; Κι αυτό να μη σε υπακούει; Έχεις κλείσει σφιχτά τα μάτια σου για να διώξεις τις εικόνες απ’ τον νου σου; Έχεις πιέσει τ’ αφτιά σου για να πάψεις ν’ ακούς εκείνη τη γνωστή φωνούλα, που εξακολουθεί να σου μιλάει, να σου ψιθυρίζει και να μην το βουλώνει; Σαν να ‘ναι προγραμματισμένη να βρίσκεται μονίμως εκεί και να σε καταπιέζει, υποδεικνύοντάς σου το καθετί που αφορά στον εαυτό σου, στον άλλο και στη σχέση σας· το απόλυτο ψυχολογικό παιχνίδι.    

Ξαπλωμένος στο κρεβάτι σου, παρέα με τη γνωστή φωνούλα, ονειρεύεσαι με τα μάτια ανοιχτά. Μόνο που στην περίπτωσή σου τα όνειρα είναι εφιάλτες· φτιάχνεις σενάρια, τις περισσότερες φορές μη ρεαλιστικά. Υπακούς στα κολλήματα του μυαλού σου και γίνεσαι θύμα τους. Αφιλτράριστες σκέψεις κι ερωτήματα σε κυριεύουν. «Τι κάνει; Όντως έχει δουλειά και δεν μπορεί να μου μιλήσει; Μάλλον θέλει να μ’ αποφύγει.» «Αυτός που πηγαίνει συνεχώς στη δουλειά της είναι πελάτης ή μήπως παίζει κάτι άλλο μεταξύ τους;» «Να δεις, τελικά, που θα βγω αληθινή· δε θέλει να φύγουμε μαζί, επειδή μπορεί να δει την άλλη.» «Καλά κατάλαβα τότε που δε μας σύστησε ότι κάτι άλλο συμβαίνει.» «Γιατί δε μου λέει την αλήθεια; Γιατί με κοροϊδεύει μ’ ένα σωρό δικαιολογίες;» Μερικά, μόνο, απ’ τα άπειρα σενάρια που σε στοιχειώνουν και κατορθώνουν να σ’ ελέγχουν.

Εσύ κι οι εμμονές σου. Κοιμάσαι και ξυπνάς με τις ίδιες εικόνες και σκέψεις, με τα ίδια πρόσωπα, που πρωταγωνιστούν στις πιο σκοτεινές ιστορίες του μυαλού σου. Κάνεις συνεχώς τις ίδιες αρνητικές σκέψεις για ‘κείνον τον άνθρωπο και τη σχέση σας. Προσπαθείς να τις ελέγξεις και να τις διώξεις, αλλά αυτές παραμένουν εκεί, κολλημένες παρέα με τη φωνούλα που σου ψιθυρίζει ειρωνικά «Κι αν όντως συμβαίνει αυτό;».

Εσύ κι οι εμμονές σου· ή αλλιώς οι υπερβολές σου, το άγχος σου, ο ψυχαναγκασμός σου. Νιώθεις σαν ν’ ακροβατείς ανάμεσα στην απόγνωση και την απελπισία. Φτιάχνεις φανταστικούς μονολόγους για να καλύψεις όλες τις πιθανότητες που μπορεί να υπάρχουν στις εκδοχές του μυαλού σου. Είσαι ο πρωταγωνιστής στο θέατρο του παραλόγου σου. Κι ενώ αντιλαμβάνεσαι ότι η φωνούλα αυτή κάνει καλά τη δουλειά της, αντί να την κάνεις να σκάσει, γίνεσαι πιόνι της.

Πηγαίνεις σαν υπνωτισμένος, κολλημένος στο δικό σου, πάντοτε, σενάριο και συνεχίζεις τον μονόλογό σου· με μόνη διαφορά ότι τώρα δεν είσαι μόνος σου με τις εμμονές σου, αλλά είναι κι εκείνο, το δύστυχο πλάσμα μαζί σου, που δε λες να καταλάβεις πως σ’ επέλεξε και που ακούγοντάς σε δεν μπορεί να κατανοήσει τι συμβαίνει. Η σύγκρουσή σας είναι αναπόφευκτη και πολλές φορές ικανή να οδηγήσει στο τέλος.

Πόσες αληθινές κι ουσιαστικές σχέσεις καταστρέφονται λόγω των εμμονικών συμπεριφορών; Σίγουρα υπήρξαν φορές που είτε συνειδητοποίησες είτε αποδείχθηκε ότι τα σενάρια του μυαλού σου ήταν επάξια ταινίας επιστημονικής φαντασίας. Αντιλήφθηκες τη μάχη ανάμεσα στους δύο εαυτούς σου, όμως τελικά άφησες να νικήσει αυτός που ήθελες να χάσει. Μήπως, τελικά, γουστάρεις τις εμμονές σου; Όχι βέβαια, απλώς έχεις μπει σ’ αυτό το τριπάκι και δεν μπορείς να βρεις τον τρόπο να ξεφύγεις.

Αναγνώρισε τις εμμονές σου κι αποδέξου ότι τις έχεις, όπως και πολλοί άλλοι. Αν αποδεχθείς τα τρωτά κομμάτια του εαυτού σου, θα μπορέσεις και να τα θεραπεύσεις. Δώσε τους χώρο και χρόνο. Όταν οι εμμονές θα έρχονται ξανά στο μυαλό σου κι η φωνούλα θα σου ζητά επίμονα να την ακούσεις, προσπάθησε να την αγνοήσεις. Κάνε οτιδήποτε άλλο σ’ ευχαριστεί. Επειδή όσο βυθίζεσαι στις αρνητικές σου σκέψεις και φοβίες, αυτές θα γίνονται ολοένα και πιο έντονες. Κι αν εμφανίζονται ξανά, πάρε μια βαθιά ανάσα. Ηρέμησε και προσπάθησε να δεις την κατάσταση ρεαλιστικά. Εκλογίκευσέ την, αφού σκεφτείς τι ακριβώς σου συμβαίνει.

Ποιες αφορμές υπήρξαν που σ’ οδήγησαν στο σημείο αυτό; Είναι υπαρκτές ή, μήπως, υπερβάλλεις; Τοποθέτησε σε μία σειρά τις αρνητικές σου σκέψεις και δες πόσες απ’ αυτές είναι αληθινά σημαντικές. Μην αφήνεις να σε κυριεύσουν. Εσύ θα τους επιβληθείς. Το να δεχθείς ότι πρόκειται για τυχαίες σκέψεις στις οποίες, όμως, εσύ επέλεξες να αντιδράσεις αγχωτικά και φοβικά, θα σε βοηθήσει. Επειδή θα κατανοήσεις ότι έχεις τη δύναμη της επιλογής του τρόπου δράσης σου.

Κι όταν σ’ ενοχλεί κάτι πραγματικά, συζήτησέ το με τον άνθρωπό σου, με ήπιο τρόπο και πάντα με λογικά επιχειρήματα. Μην το κρατάς για πολύ καιρό μέσα σου· επειδή μ’ αυτόν τον τρόπο ό,τι σ’ ενοχλεί γίνεται ακόμη πιο δυνατό, αντανακλώντας έτσι ακατάλληλες συμπεριφορές. Ακούγεται δύσκολο, όχι, όμως, ακατόρθωτο.

Το βέβαιο είναι ότι όλοι μας, λίγο ή πολύ, έχουμε εμμονές. Το αν θα υποκύψουμε σ’ αυτές εξαρτάται, αποκλειστικά και μόνο, από εμάς τους ίδιους. Εξάλλου, λένε ότι τα παιχνίδια του μυαλού είναι για δυνατούς παίκτες. Κι εμείς είμαστε δυνατοί!

Αναζητώντας τον Πατέρα: Μια ψυχαναλυτική ερμηνεία της ανάγκης για Θεό

Σκοπός του κειμένου δεν είναι να αποδοκιμάσει θρησκευτικά πιστεύω, πρακτικές και τελετουργίες. Στόχος του δεν είναι επίσης να θέσει υπό αμφισβήτηση τη θεολογική μεταφυσική και ηθική. Αποστασιοποιούμαι από τα παραπάνω για δύο βασικούς λόγους.

Πρώτον, διότι πιστεύω ότι η επαλήθευση της ύπαρξης αυτού που συλλήβδην ονομάζουμε θεό είναι έξω από το παράδειγμα της επιστήμης γενικότερα και της ψυχολογίας ειδικότερα.

Δεύτερον, διότι αν λάβουμε υπόψη το πρώτο αξίωμα, ότι δηλαδή η ύπαρξη του θεού δε μπορεί να ελεγχθεί εμπειρικά, με ενδιαφέρουν περισσότερο τα δυναμικά, οι ψυχικοί μηχανισμοί και οι λόγοι που οδηγούν έναν άνθρωπο να πιστέψει σε κάτι που εμπειρικά δε μπορεί να προσεγγίσει.

Από βιολογικής άποψης, το ισχυρότερο ένστικτο στον άνθρωπο, όπως και σε κάθε έμβιο ον, είναι η αυτοσυντήρηση, δηλαδή η διατήρηση, προστασία και συνέχιση της ύπαρξης του. Είναι το ένστικτο που ωθεί τον κάθε έναν από εμάς να προστατεύσει τον φυσικό του εαυτό από κάθε εξωτερικό κίνδυνο. Στην ψυχαναλυτική θεωρία, ισχυριζόμαστε ότι υπάρχει ένας αντίστοιχος ενδοψυχικός μηχανισμός.

Με απλά λόγια το ψυχικό σύστημα του ανθρώπου αποτελείται από μηχανισμούς άμυνας που τον προστατεύουν από τον πόνο και το άγχος. Ωστόσο, η ισχυρότερη και πιο οδυνηρή μορφή άγχους είναι το άγχος θανάτου.

Σε όλο το φυσικό κόσμο είμαστε τα μόνα όντα που έχουμε γνώση του επικείμενου θανάτου μας. Η γνώση του ότι η ύπαρξη μας είναι πεπερασμένη γεννά μεγάλο άγχος το οποίο ενεργοποιεί τους εσωτερικούς μηχανισμούς άμυνας οι οποίοι σπεύδουν να μας προστατέψουν από αυτό.

Όταν ερχόμαστε στον κόσμο, είναι αδύνατο να επιβιώσουμε χωρίς την καθοριστική συμβολή των προσώπων φροντίδας τα οποία εξυπηρετούν τις άμεσες βιολογικές μας ανάγκες. Οι βιολογικές ανάγκες επιβίωσης συνδέονται στενά με θεμελιώδεις ψυχικές ανάγκες. Έτσι, αφού το βρέφος εξασφαλίσει την επιβίωση του αναζητά την κάλυψη σημαντικών ενδοψυχικών αναγκών όπως η ανάγκη για στοργή, αγάπη, ασφάλεια και προστασία.

Όσο περισσότερο ικανοποιηθούν οι ανάγκες αυτές, τόσο λειτουργικότερο και ωριμότερο θα γίνει το άτομο στην ενήλικη ζωή του. Φυσικά, η ανεπαρκής κάλυψη τους μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε λιγότερο ή περισσότερο σοβαρές μορφές ψυχοπαθολογίας. Ο καθένας από εμάς λοιπόν στη μετέπειτα ζωή του έρχεται αντιμέτωπος με καταστάσεις που θέτουν σε κίνδυνο την επιβίωση του.

Αυτές οι καταστάσεις τον κάνουν να παλινδρομεί στο στάδιο της βρεφικής ηλικίας. Ομοιάζουν δηλαδή, με το πρώτο άγχος επιβίωσης που είχε όταν πρωτοήρθε στον κόσμο.

Αυτές οι καταστάσεις μπορεί να είναι μία σοβαρή ασθένεια, ο χαμός ενός αγαπημένου προσώπου ή ένα οποιοδήποτε τραυματικό γεγονός. Ο ενήλικας πλέον νιώθει όπως ένα βρέφος: μικρός και ανίσχυρος απέναντι στο γεγονός και προσπαθεί να προστατευτεί από αυτό. Χρειάζεται λοιπόν και πάλι ένα πρόσωπο φροντίδας, ένα δεύτερο πατέρα, ισχυρότερο και δυνατότερο όμως, που θα τον προστατεύσει από τα δεινά της ζωής. Αυτή η ανάγκη για προστασία οδηγεί στην δημιουργία του θεού.

Παρατηρώντας τις μονοθεϊστικές θρησκείες (Χριστιανισμός, Ισλάμ και Ιουδαϊσμός) η σχέση μεταξύ θεού-πιστού δε διαφέρει από τη σχέση πατέρα-νηπίου. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, ο ενήλικας αναβιώνει την πρώιμη σχέση που είχε με τον πατέρα του και την μεταφέρει στη σχέση του με το θεό.

Ο πιστός δηλαδή, μεταβιβάζει στο θεό όλα τα χαρακτηριστικά της πρωταρχικής αυτής σχέσης.

Έτσι λοιπόν έχουμε έναν παντοδύναμο θεό-πατέρα, αυταρχικό, απόλυτο, συγκεντρωτικό. Ένα θεό-πατέρα που δε διστάζει να ευνοήσει τα τέκνα που ακολουθούν τις προσταγές του και να τιμωρήσει όσους αψηφούν τις εντολές του. Ο θεός είναι κάποιος που τον προστατεύει και κάποιος τον οποίο φοβάται, μισεί και αγαπά την ίδια στιγμή. Με απλά λόγια ο θεός είναι ένα υποκατάστατο του πατέρα και ο πιστός τον προσεγγίζει με τα ίδια διφορούμενα συναισθήματα που προσέγγιζε και την πατρική φιγούρα.

Πίσω από κάθε θεό κρύβεται μία από τις πιο θεμελιώδεις ανάγκες της βρεφικής ηλικίας, η ανάγκη για έναν προστατευτικό και γεμάτο αγάπη πατέρα. Οι δυσκολίες της ζωής και αυτό το ίδιο το πεπερασμένο της ύπαρξης ξυπνάνε στον άνθρωπο έντονες μνήμες από εκείνο το στάδιο της πλήρους αδυναμίας.

Παλινδρομεί λοιπόν σε αυτό, έχοντας την ανάγκη να ξαναβιώσει ένα αίσθημα παντοδυναμίας έχοντας κάποιον να φροντίζει τις ανάγκες του. Αγαπά το θεό για τους ίδιους λόγους που ένα βρέφος αγαπά το πρόσωπο φροντίδας: επειδή καλύπτει όλες τις βιολογικές και ναρκισσιστικές του ανάγκες, προστατεύοντας το έτσι από εσωτερικές και εξωτερικές απειλές.

Η πρόοδος είναι μύθος ή αλήθεια;

Γιατί να ορίσουμε την πρόοδο, πρέπει να έχουμε κάποιο κριτήριο, κάποια βάση ή αφετηρία. Σε μία αριθμητική πρόοδο αρχίζουμε από κάποιον αριθμό και ανεβαίνουμε. Και για να διαπιστώσουμε αν υφίσταται πρόοδος σε κάτι, πρέπει να ξεκινήσουμε από κάπου. Αν ένας μαθητής έπαιρνε 11 και τώρα παίρνει 16, λέμε (και σωστά) ότι προόδευσε. Κι αν ένας αθλητής πηδούσε 2 μέτρα και τώρα πέρασε τα 2,15, σίγουρα υπάρχει πρόοδος.

Αν όμως στον αθλητή μας βάλουμε τον πήχη στα 3 μέτρα και δεν τα πηδήσει, τότε μπορούμε να αγνοήσουμε τα 2,15 και να πούμε πως απέτυχε – και μάλιστα έμεινε 85 εκατοστά κάτω από τον στόχο. Δηλαδή, χάλια!

Εδώ ακριβώς βρίσκεται και η βάση του “μύθου”. Βάζουμε τον πήχη πολύ ψηλά και μετά θρηνούμε επειδή αποτύχαμε. Παραγνωρίζουμε – ή δεν αξιολογούμε- αυτά που έχουμε κατορθώσει, και κρίνουμε μόνο με βάση τα όσα (κατά τη γνώμη μας) θα έπρεπε να είχαμε καταφέρει.

Τι θα έπρεπε να έχουμε καταφέρει; Μα τα πάντα: να είναι όλοι οι άνθρωποι στον πλανήτη ευτυχείς, υγιείς, εύποροι, χορτάτοι, ελεύθεροι, χαρούμενοι (ενδεχομένως και αθάνατοι) και να ζούνε σε μία φύση απείραχτη, παρθένα, καθαρή κτλ. κτλ. Δηλαδή να έχουμε πραγματοποιήσει μία κατάσταση ουτοπίας.

Οι αντίπαλοι της προόδου παίρνουν σαν μέτρο μερικές ουτοπικές φαντασιώσεις που είχαν οραματιστεί οι υπεραισιόδοξοι στοχαστές του 18ου και 19ου αιώνα (τότε που πίστευαν ότι η επιστήμη θα λύσει αμέσως όλα τα προβλήματα όλων). Συγκρίνοντας με αυτές τη σημερινή πραγματικότητα, δηλώνουν ότι αποτύχαμε. Η επιστήμη δεν έφερε τον παράδεισο- μερικοί μάλιστα ισχυρίζονται ότι έφερε την κόλαση.

Για μένα όμως υπάρχει μόνο ένα μέτρο και κριτήριο της προόδου: το παρελθόν, το πρότερον, που έλεγαν οι Αρχαίοι. Τον μαθητή που παίρνει τώρα 16 δεν θα τον κρίνω με βάση το 20, αλλά το 11 που έπαιρνε μέχρι σήμερα.

Και σε σχέση με το παρελθόν έχουμε κάνει τεράστιες προόδους, σε όλους τους τομείς. Όχι μόνο στην επιστήμη και την τεχνολογία (εκεί δεν το αρνούνται ούτε οι πιο φανατικοί αντιρρησίες – και πώς θα μπορούσαν;), αλλά και στους καθαρά ανθρωπιστικούς και ανθρώπινους δείκτες.

Ας αρχίσουμε από τα βασικά: πριν μόλις 200 χρόνια η δουλεία ήταν νόμιμη (ναι, όλοι οι σοφοί μας αρχαίοι τη θεωρούσαν φυσικό πράγμα). Πριν 100 χρόνια ο μέσος όρος ζωής στον πλανήτη ήταν 30 χρόνια – τώρα είναι 72.

Πριν 100 χρόνια μόνο σε πέντε κράτη ψήφιζαν και εκλέγανε τους ηγέτες τους – τώρα είναι 122. Σύμφωνοι, πολλές εκλογές είναι στημένες, και πολλές δημοκρατίες είναι μόνο κατ’ όνομα – αλλά πρόοδος υπάρχει. Πριν 100 χρόνια η μισή υφήλιος ήταν αποικίες μερικών κρατών – τώρα δεν υπάρχει πια καμία.

Στη δεκαετία του’50 στο Λονδίνο δεν μπορούσες να αναπνεύσεις από την πράσινη ομίχλη-μπιζελόσουπα (smog, pea-soup) και ο Τάμεσης ήταν δηλητήριο. Τώρα ο αέρας είναι καθαρός και ο Τάμεσης γεμάτος ψάρια. Το 1970 το 36% των ανθρώπων στις αναπτυσσόμενες χώρες λιμοκτονούσε – το 1996 το ποσοστό είχε πέσει στο 18% και σήμερα υπολογίζεται στο 12%.

Θα μου πείτε ότι και αυτό το 12% σημαίνει αφάνταστη δυστυχία και είναι ντροπή για την ανθρωπότητα. Συμφωνώ απόλυτα – αλλά δεν μπορώ να παραβλέψω ότι μειώθηκε στο ένα τρίτο και ότι άρα υπήρξε κάποια πρόοδος. Ότι, σύμφωνα με τις στατιστικές του ΟΗΕ, στα τελευταία πενήντα χρόνια έχουμε μειώσει την παγκόσμια φτώχεια περισσότερο από ό,τι στα τελευταία πεντακόσια.

Ακόμα και στα θέματα του περιβάλλοντος (οι περισσότεροι αρνητές της προόδου είναι φανατικοί οικολόγοι), παρ’ όλη την πλύση εγκεφάλου που μας κάνουν τα μαζικά μέσα ενημέρωσης, η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική. Χάρη στην ευαισθητοποίηση και τις νέες τεχνολογίες, είμαστε σε καλύτερη κατάσταση σήμερα από όσο πριν μερικές δεκαετίες. (Τη χειρότερη ρύπανση την έχω ζήσει στην Ανατολική Ευρώπη από το ’70 ως το ’90!) Όσοι χρειάζονται στοιχεία για την πραγματική κατάσταση του περιβάλλοντος, υπάρχουν 500 σελίδες, 175 πίνακες και 2.930 υποσημειώσεις, στο μνημειώδες σύγγραμμα του καθηγητή της στατιστικής Bjorn Lomborg.

Γιατί όμως τότε αυτή η επίμονη άρνηση της προόδου, αυτή η περιφρόνηση για τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας; Πρώτον, από άγνοια — οι περισσότεροι αγνοούν την πραγματική κατάσταση των πραγμάτων. Δεύτερον, από την τάση των μαζικών μέσων να τονίζουν πάντα το αρνητικό και να καταστροφολογούν. Τρίτον από μόδα: ήδη πριν 150 χρόνια ο Flaubert έγραφε στο λεξικό του: «Εποχή (η δική μας): να εξοργίζεται κανείς μαζί της. Να παραπονιέται διότι δεν είναι ποιητική. Να την ονομάζει εποχή μετάβασης και παρακμής».

Πέντε μυστήρια που δεν μπορεί να εξηγήσει το Καθιερωμένο Μοντέλο

Το Καθιερωμένο Μοντέλο είναι ένα ποίημα συμμετρίας και ομορφιάς. Είναι η πιο αυστηρή θεωρία της σωματιδιακής φυσικής, απίστευτα ακριβής και σωστή στις προβλέψεις της. Καθορίζει μαθηματικά τα 17 θεμελιώδη σωματίδια της φύσης: έξι κουάρκς, έξι λεπτόνια, τέσσερα σωματίδια φορέων των δυνάμεων και το μποζόνιο Higgs. Αυτά εξουσιάζονται από τις ηλεκτρομαγνητικές, τις ασθενείς και τις ισχυρές δυνάμεις. 
 
Το καλύτερο μοντέλο της φυσικής των σωματιδίων εξηγεί μόνο το 5% περίπου του σύμπαντος

Τα τελευταία 50 χρόνια ένα τέτοιο σύστημα επέτρεψε στους επιστήμονες να ενσωματώσουν τη σωματιδιακή φυσική σε μια ενιαία εξίσωση που εξηγεί τα περισσότερα από αυτά που μπορούμε να δούμε στον κόσμο γύρω μας.
 
«Το Καθιερωμένο Μοντέλο  μας λέει ότι κάθε αντικείμενο του σύμπαντος δεν είναι ανεξάρτητο και ότι κάθε σωματίδιο υπάρχει για έναν λόγο.», λέει ο Μεξικανός Saúl Ramos. Παρά την μεγάλη προγνωστική δύναμη, ωστόσο, το Καθιερωμένο Μοντέλο δεν απαντά σε πέντε κρίσιμα ερωτήματα, γι ‘αυτό και οι φυσικοί των σωματιδίων γνωρίζουν ότι η δουλειά τους δεν έχει ακόμη γίνει.
 
1. Γιατί τα νετρίνα έχουν μάζα;
 
Τρία από τα σωματίδια του Καθιερωμένου Μοντέλου είναι διαφορετικοί τύποι των νετρίνων. Το Καθιερωμένο Μοντέλο προβλέπει ότι, όπως και τα φωτόνια, τα νετρίνα δεν πρέπει να έχουν μάζα. Ωστόσο, οι επιστήμονες έχουν βρει ότι τα τρία νετρίνα ταλαντεύονται, δηλαδή μετατρέπονται το ένα σε ένα άλλο, καθώς κινούνται. Αυτό το κατόρθωμα είναι εφικτό μόνο και μόνο επειδή τα νετρίνα δεν είναι άμαζα.
 
«Αν χρησιμοποιήσουμε τις θεωρίες που έχουμε σήμερα, παίρνουμε λάθος απάντηση», λέει ο André de Gouvêa, καθηγητής στο Northwestern University.
 
Το Μοντέλο έκανε λάθος στα νετρίνα, αλλά παραμένει να δούμε πόσο λάθος είναι. Εξάλλου, η μάζα των νετρίνων είναι αρκετά μικρή. Οφείλεται ότι το Καθιερωμένο Μοντέλο  έχει αστοχίες, ή υπάρχουν περισσότερα που δεν γνωρίζουμε για τα νετρίνα; Μερικά πειραματικά αποτελέσματα έχουν δείξει, για παράδειγμα, ότι μπορεί να υπάρχει ένας τέταρτος τύπος νετρίνων που ονομάζεται άγονο νετρίνο που δεν έχουμε ακόμη ανακαλύψει.
 
2. Τι είναι η σκοτεινή ύλη;
 
Οι επιστήμονες συνειδητοποίησαν ότι έλειπε κάτι όταν παρατήρησαν ότι οι γαλαξίες περιστρέφονταν πολύ γρηγορότερα από ό, τι έπρεπε, με βάση την βαρυτική έλξη της ορατής ύλης. Στρέφονταν τόσο γρήγορα που έπρεπε να έχουν διαλυθεί. Κάτι όμως που δεν μπορούμε να δούμε, κάποια ουσία το οποίο οι επιστήμονες έχουν ονομάσει «σκοτεινή ύλη», πρέπει να δίνει επιπλέον μάζα στους γαλαξίες και συνεπώς και σοβαρή έλξη στους γαλαξίες αυτούς.
 
Η σκοτεινή ύλη θεωρείται ότι αποτελεί το 27% του συνολικού περιεχομένου του σύμπαντος. Αλλά δεν περιλαμβάνεται στο Καθιερωμένο Μοντέλο.
 
Οι επιστήμονες αναζητούν τρόπους να μελετήσουν αυτή η μυστήρια ύλη και να εντοπίσουν τα δομικά της στοιχεία. Αν οι επιστήμονες μπορούσαν να δείξουν ότι η σκοτεινή ύλη αλληλεπιδρά με κάποιο τρόπο με την κανονική ύλη, «θα χρειαζόταν ακόμα ένα νέο μοντέλο, αλλά θα σήμαινε ότι το νέο μοντέλο και το πρότυπο μοντέλο συνδέονται», λέει η Andrea Albert, ερευνήτρια στο Εθνικό Εργαστήριο SLAC,  που μελετά τη σκοτεινή ύλη. «Αυτό θα ήταν μια τεράστια αλλαγή.» 
 
3. Γιατί υπάρχει τόση ύλη στο σύμπαν;
 
Κάθε φορά που δημιουργείται ένα σωματίδιο της ύλης – για παράδειγμα, σε μια σύγκρουση σωματιδίων στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων ή στη διάσπαση ενός άλλου σωματιδίου – κανονικά υπάρχει και το αντισωματίδιο του. Όταν συναντώνται σε ίσα ποσά ύλη και αντιύλη, εξαφανίζει η μία την άλλη.
 
Οι επιστήμονες υποθέτουν ότι όταν το σύμπαν σχηματίστηκε κατά τη Μεγάλη Έκρηξη, η ύλη και η αντιύλη θα έπρεπε να έχουν παραχθεί σε ίσα μέρη. Ωστόσο, με κάποιους μηχανισμούς η ύλη κυριάρχησε της αντιύλης και έτσι το σύμπαν γύρω μας κυριαρχείται από την ύλη. 
 
Το Τυπικό Μοντέλο δεν μπορεί να εξηγήσει την ανισορροπία. Πολλά διαφορετικά πειράματα μελετούν την ύλη και την αντιύλη στην αναζήτηση ενδείξεων γιατί ανατράπηκε η ισορροπία τους. 
 
4. Γιατί επιταχύνεται η διαστολή του σύμπαντος;
 
Προτού οι επιστήμονες ήταν σε θέση να μετρήσουν την διαστολή του σύμπαντος μας, μάντευσαν ότι είχε ξεκινήσει πολύ γρήγορα τη διαστολή του μετά το Big Bang και στη συνέχεια, με την πάροδο του χρόνου, είχε αρχίσει να επιβραδύνεται. Γι ‘αυτό ήρθε στην κοινότητα των φυσικών σαν σοκ ότι, όχι μόνο η επέκταση του σύμπαντος δεν επιβραδύνεται – αλλά πράγματι επιταχύνεται. 
 
Οι τελευταίες μετρήσεις από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble και το παρατηρητήριο Gaia της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας δείχνουν ότι οι γαλαξίες απομακρύνονται από μας στα 72 km ανά δευτερόλεπτο ανά 1 megaparsec ή 3.2 εκατομμύρια km . Αυτή η ταχύτητα πολλαπλασιάζεται για κάθε επιπλέον megaparsec σε σχέση με τη θέση μας.
 
Αυτός ο ρυθμός πιστεύεται ότι προέρχεται από μια ανεξήγητη ιδιότητα του χωροχρόνου που ονομάζεται σκοτεινή ενέργεια, η οποία ωθεί το σύμπαν να διαστέλλεται. Θεωρείται ότι αποτελεί το 68% περίπου της υλο-ενέργειας του σύμπαντος. «Αυτό είναι κάτι πολύ θεμελιώδες που κανείς δεν θα μπορούσε να περιμένει απλά κοιτάζοντας το Τυπικό Μοντέλο», λέει ο de Gouvêa.
 
5. Υπάρχει σωματίδιο που να συνδέεται με τη δύναμη της βαρύτητας;
 
Το καθιερωμένο ή τυπικό μοντέλο δεν σχεδιάστηκε για να εξηγήσει τη βαρύτητα. Αυτή η τέταρτη και η ασθενέστερη δύναμη της φύσης δεν φαίνεται να έχει καμία επίδραση στις υποατομικές αλληλεπιδράσεις που εξηγεί το Τυπικό Μοντέλο.
 
Αλλά οι θεωρητικοί φυσικοί πιστεύουν ότι ένα υποατομικό σωματίδιο που ονομάζεται γκραβιτόνιο (graviton) μπορεί να μεταδώσει τη βαρύτητα με τον ίδιο τρόπο που τα σωματίδια που ονομάζονται φωτόνια μεταφέρουν την ηλεκτρομαγνητική δύναμη. 
 
«Μετά την επιβεβαίωση της ύπαρξης βαρυτικών κυμάτων από το LIGO, ρωτάμε τώρα: Ποιο είναι το μικρότερο δυνατό κύμα βαρύτητας; Αυτό είναι σχεδόν σαν να ρωτούσαμε ποιό είναι το γκραβιτόνιο «, λέει ο Alberto Güijosa, καθηγητής στο Ινστιτούτο Πυρηνικών Επιστημών του Μεξικάνικου UNAM.
 
Αυτά τα πέντε μυστήρια είναι τα μεγάλα ζητήματα της φυσικής στον 21ο αιώνα, λέει ο Ramos. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη πιο θεμελιώδη αινίγματα, λέει:
 
Ποιά είναι η πηγή της χωροχρονικής γεωμετρίας; Από πού τα σωματίδια παίρνουν το spin τους; Γιατί είναι η ισχυρή δύναμη τόσο ισχυρή και  η ασθενής δύναμη είναι τόσο αδύναμη;
 
Έχουν ακόμα πολλά να μελετηθούν, λέει ο Güijosa. «Ακόμη και αν καταλήξουμε σε μια τελική και τέλεια θεωρία για τα πάντα στα χέρια μας, θα συνεχίσουμε να κάνουμε πειράματα σε διαφορετικές καταστάσεις για να προωθήσουμε τα όριά της».
 
«Είναι ένα πολύ κλασικό παράδειγμα της επιστημονικής μεθόδου σε δράση» λέει η Andrea Albert. «Με κάθε απάντηση έρχονται περισσότερες ερωτήσεις. τίποτα δεν τελειώνει ποτέ».

Η Σύσταση της Ψυχής

Θεάγους Πυθαγορείου: Περὶ ἀρετῆς και ψυχικῶν χαρακτηριστικῶν.
 
Η σύσταση της ψυχής χωρίζεται σε λογική, θυμικό και επιθυμητικό.

Η λογική κυβερνάει τη γνώση.

Το θυμικό σχετίζεται με την παρόρμηση.

Το επιθυμητικό κυβερνάει τα συναισθήματα της ψυχής.
 
Όταν αυτά τα τρία μέρη ενώνονται σε μια πράξη, εκδηλώνοντας μια σύνθετη ενέργεια, τότε η ψυχή φθάνει σε ομολογία και αρετή.
 
Όταν ο στασιασμός τα χωρίζει, τότε εμφανίζεται κακία και δυσαρμονία.
 
Η αρετή συνεπώς περιέχει τρία στοιχεία: γνώση, δύναμη και προαίρεση.
 
Η αρετή της λογικής ικανότητας της ψυχής είναι η σοφία, η οποία είναι μια συνήθεια θεώρησης και κρίσης.
 
Η αρετή του θυμικού μέρους είναι το θάρρος, δηλαδή η συνήθεια να υπομένουμε τα τρομερά πράγματα και να αντιστεκόμαστε σ’ αυτά.
 
Η αρετή του επιθυμητικού μέρους είναι η εγκράτεια, δηλαδή η μετριοπάθεια και ο περιορισμός των ηδονών που προέρχονται από το σώμα.
 
Η αρετή της όλης ψυχής είναι η δικαιοσύνη, γιατί οι άνθρωποι… πράγματι γίνονται κακοί είτε μέσω αχρειότητας είτε μέσω ακολασίας είτε μέσω φυσικής αγριότητας. Βλάπτονται μεταξύ τους εξαιτίας της κερδοσκοπίας, της ηδονής ή της φιλοδοξίας.
 
Η αχρειότητα επομένως ανήκει πιο σωστά στο λογικό μέρος της ψυχής. Ενώ η σύνεση είναι παρόμοια με την καλή τέχνη, η αχρειότητα με την κακή τέχνη που επινοεί τεχνάσματα για να δράσει άδικα. Η ακολασία ανήκει στο επιθυμητικό μέρος της ψυχής, αφού η εγκράτεια συνίσταται στην καθυπόταξη και η ακολασία στην αποτυχία καθυπόταξης των ηδονών.
 
Η αγριότητα ανήκει στο θυμικό μέρος της ψυχής, γιατί όταν κάποιος παρακινείται από κακές επιθυμίες, ικανοποιείται όχι όπως αρμόζει σε άνθρωπο αλλά σε ζώο, και αυτό ονομάζεται αγριότητα. Τα αποτελέσματα αυτών των διαθέσεων προκύπτουν επίσης από τα πράγματα χάρη των οποίων γίνονται. Η αχρειότητα, προερχόμενη από το λογικό μέρος της ψυχής, καταλήγει σε απληστία. Το λάθος του θυμικού μέρους είναι η φιλοδοξία, η οποία καταλήγει σε αγριότητα και καθώς το επιθυμητικό μέρος καταλήγει σε ηδονή, αυτό προκαλεί ακολασία.
 
Όπως οι άδικες πράξεις είναι αποτέλεσμα πολλών αιτιών, το ίδιο και οι δίκαιες πράξεις· γιατί η αρετή είναι από τη φύση της ευεργετική και επικερδής, ενώ η κακία είναι κακοποιός και επιβλαβής. Αφού όμως ένα μέρος της ψυχής οδηγεί, ενώ το άλλο ακολουθεί και αφού οι αρετές και οι κακίες συνυπάρχουν σε αυτά, είναι φανερό ότι και όσον αφορά τις αρετές, επίσης μερικές ηγούνται και άλλες ακολουθούν, ενώ άλλες είναι σύνθετες. Εκείνες που ηγούνται, είναι αρετές τέτοιες, όπως η σοφία· εκείνες που ακολουθούν είναι αρετές τέτοιες, όπως το θάρρος και η εγκράτεια· και στις σύνθετες περιλαμβάνεται η δικαιοσύνη. Οι αρετές λοιπόν συνυπάρχουν στα πάθη, έτσι ώστε μπορούμε να αποκαλέσουμε αυτά τα τελευταία ύλη των πρώτων.
 
Από τα πάθη το μεν ένα είναι εκούσιο και το άλλο ακούσιο·
η ηδονή είναι εκούσια και ο πόνος ακούσιος.
 
Οι άνθρωποι που διαθέτουν πολιτικές αρετές αυξάνουν και μειώνουν αυτά, οργανώνοντας τα άλλα μέρη της ψυχής σύμφωνα με εκείνο που κατέχει λογική. Το επιθυμητό σημείο αυτής της προσαρμογής είναι ότι η διάνοια δεν θα πρέπει να εμποδίζεται στην εκτέλεση του κατάλληλου έργου της, ούτε από έλλειψη ούτε από υπερβολή.
 
Προσαρμόζουμε το λιγότερο αγαθό σε εκείνο που είναι περισσότερο αγαθό και στον κόσμο κάθε μέρος που είναι πάντα παθητικό, υφίσταται χάριν εκείνου το οποίο πάντα κινείται. Στην ένωση των όντων το θηλυκό υφίσταται χάριν του αρσενικού, γιατί αυτό το τελευταίο σπέρνει, γεννώντας μια ψυχή, ενώ το πρώτο μεταβιβάζει επίσης ύλη σε εκείνο το οποίο γεννιέται.
 
Στην ψυχή το άλογο υφίσταται χάριν του λογικού μέρους.
 
Η οργή και η επιθυμία οργανώνονται σε σχέση με το πρώτο μέρος της ψυχής· η πρώτη σαν ένας δορυφόρος και φύλακας του σώματος, η δεύτερη σαν ένας παρασκευαστής και χορηγός κάθε αναγκαίου.
 
Η διάνοια, όντας εδραιωμένη στην ανώτερη κορυφή του σώματος και έχοντας μια θέα εκείνου που είναι από όλες τις μεριές λαμπερό και διαφανές, διερευνά τη σοφία των αληθινών όντων. Αυτή είναι πράγματι η φυσική λειτουργία της, να διερευνά και να κατέχει την αλήθεια και να ακολουθεί εκείνα τα όντα που είναι πιο έξοχα και σεβαστά από την ίδια. Γιατί η γνώση των θείων και πιο σεβαστών πραγμάτων είναι η αρχή, η αιτία και ο κανόνας της ανθρώπινης ευδαιμονίας.
 
Οι αρχές όλων των αρετών είναι τρεις: γνώση, δύναμη και προαίρεση.
 
Η γνώση πράγματι είναι εκείνη μέσω της οποίας συλλογιζόμαστε και διαμορφώνουμε μια κρίση των πραγμάτων η δύναμη είναι μια ορισμένη φυσική ρώμη από την οποία αντλούμε την υπόσταση μας και η οποία χαρίζει σταθερότητα στις πράξεις μας· και η προαίρεση είναι, θα λέγαμε, το χέρι της ψυχής το οποίο μας ωθεί να προσεγγίσουμε και να οικειοποιηθούμε τα πράγματα.
 
Η ψυχή χωρίζεται στη λογική, το θυμικό και το επιθυμητικό.
 
Η λογική ικανότητα κυβερνά τη γνώση.
Το θυμικό σχετίζεται με την παρόρμηση.
Το επιθυμητικό κυβερνά θαρραλέα τα συναισθήματα της ψυχής.
Όταν αυτά τα τρία μέρη ενώνονται σε μια δράση, εκδηλώνοντας μια σύνθετη ενέργεια, τότε προκύπτει στην ψυχή ομολογία και αρετή.
Όταν ο στασιασμός τα χωρίζει, τότε εμφανίζεται δυσαρμονία και κακία. Όταν η λογική ικανότητα επικρατεί του άλογου μέρους της ψυχής, τότε προκύπτει καρτερία και εγκράτεια· καρτερία, όταν κατεχόμεθα από πόνους και εγκράτεια, όταν κατεχόμεθα από ηδονές. Αλλά όταν τα άλογα μέρη της ψυχής επικρατούν του λογικού μέρους, τότε προκαλείται μαλθακότητα και ακράτεια· μαλθακότητα, γιατί αποφεύγουμε το μόχθο και ακράτεια, γιατί μας υπερνικούν οι ηδονές.
Όταν όμως επικρατεί το καλύτερο μέρος της ψυχής, το κατώτερο ελέγχεται· το πρώτο οδηγεί και το δεύτερο ακολουθεί, ενώ και τα δυο συναινούν και συνομολογούν και τότε σε ολόκληρη την ψυχή γεννιέται η αρετή και η τέλεια αγαθότητα.
 
Επίσης, όταν το επιθυμητικό μέρος της ψυχής ακολουθεί τη λογική, τότε γεννιέται η σωφροσύνη όταν αυτό συμβαίνει με το θυμικό, τότε γεννιέται η ανδρεία και όταν λαμβάνει χώρα σε όλα τα μέρη της ψυχής, τότε προκύπτει η δικαιοσύνη.
 
Η δικαιοσύνη είναι εκείνη η οποία χωρίζει όλες τις κακίες και όλες τις αρετές της ψυχής μεταξύ τους. Η δικαιοσύνη είναι σαν ένα σύστημα και οργάνωση των μερών της ψυχής και τέλεια και υπέρτατη αρετή· σε αυτήν περιέχεται το καθετί, ενώ τα άλλα αγαθά της ψυχής δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς αυτήν. Γι’ αυτό και η δικαιοσύνη κατέχει μεγάλη δύναμη τόσο μεταξύ των θεών, όσο και μεταξύ των ανθρώπων. Περιέχει το δεσμό μέσω του οποίου συνδέεται ολόκληρο το σύμπαν και επίσης εκείνον μέσω του οποίου συνδέονται οι θεοί και οι άνθρωποι. Μεταξύ των ουράνιων θεών ονομάζεται θέμις και μεταξύ των χθονίων ονομάζεται Δίκη, ενώ μεταξύ των ανθρώπων ονομάζεται Νόμος. Αυτά δεν είναι παρά σύμβολα και σημεία που υποδηλώνουν ότι η δικαιοσύνη είναι η υπέρτατη αρετή.
Αλλά η αλήθεια διαπιστώνεται και από τα ονόματα:
όταν η λογική της ψυχής μειονεκτεί αυτή η διάθεση ονομάζεται αφροσύνη
όταν μειονεκτεί το θυμικό, ονομάζεται θρασύτητα ή δειλία·
όταν μειονεκτεί το επιθυμητικό, ακράτεια.
Όταν πάλι αμβλύνεται η λογική, το ονομάζουμε αφροσύνη·
όταν οξύνεται, θράσος·
όταν αμβλύνεται το επιθυμητικό, το ονομάζουμε φιληδονία·
όταν οξύνεται, ακολασία
και συνολικά ο συνδυασμός όλων, όταν δεν γίνεται με ορθολογισμό, ονομάζεται κακία.
Αν αυτή η κακία προκαλείται από κάτι συγκεκριμένο, αποκαλείται ανοησία·
αν προκαλείται από φόβο, δειλία·
αν από ηδονές, ακολασία·
αν από κερδοσκοπία, αδικία.
 
Συνεπώς η αρετή, όταν συνίσταται στο συλλογισμό και την κρίση, ονομάζεται φρόνηση· όταν συνίσταται στην αντοχή φοβερών πραγμάτων, ονομάζεται θάρρος· όταν συνίσταται στην καταστολή των ηδονών, ονομάζεται εγκράτεια· και όταν σχετίζεται με την αποφυγή της βλάβης των άλλων, ονομάζεται δικαιοσύνη.
 
Η υπακοή συνεπώς στην αρετή, σύμφωνα με την ορθή λογική, και η παρέκκλιση από αυτήν, αντίθετα προς την ορθή λογική, τείνουν η μεν προς την κοσμιότητα, η δε προς το αντίθετο της. Το δέον είναι αυτό που πρέπει να είναι. Δεν απαιτεί ούτε προσθήκη ούτε αφαίρεση, όντας όπως θα έπρεπε να είναι. Το μη δέον είναι δυο ειδών: η υπερβολή και η έλλειψη.
 
Η υπερβολή είναι η περίσσεια του δέοντος και η έλλειψη είναι το λιγότερο του δέοντος. Η αρετή όμως είναι η κατοχή του δέοντος. Έτσι είναι ταυτόχρονα ακρότητα και μεσότητα. Είναι μεσότητα, επειδή βρίσκεται ανάμεσα στην υπερβολή και την έλλειψη· είναι ακρότητα, επειδή δεν δέχεται ούτε αύξηση ούτε μείωση, όντας ακριβώς όπως θα έπρεπε να είναι.
 
Αφού όμως η αρετή του ήθους έχει σχέση με τα πάθη, από τα οποία υπέρτατα είναι η ηδονή και η λύπη, είναι φανερό ότι η αρετή δεν συνίσταται στην εκρίζωση των παθών της ψυχής, της ηδονής και της λύπης, αλλά στην εναρμόνιση τους. Γιατί ούτε η υγεία, που είναι ένας καλός συγκερασμός των σωματικών δυνάμεων, έγκειται στην αφαίρεση του ψυχρού και του θερμού, του υγρού και του ξηρού, αλλά στον κατάλληλο και συμμετρικό συγκερασμό τους. Γιατί η υγεία είναι μια συμμετρία όλων αυτών.
 
Παρόμοια στην μουσική η αρμονία δεν βρίσκεται στην εξαίρεση του υψηλού και του χαμηλού τόνου, αλλά στον κατάλληλο συνδυασμό τους. Γιατί όταν αυτοί οι ήχοι συνταιριάζονται, τότε προκύπτει συμφωνία και η παραφωνία αποκλείεται. Επίσης το αρμονικό συνταίριασμα του θερμού και του ψυχρού, του υγρού και του ξηρού, προκαλεί υγεία και καταστρέφει την ασθένεια. Έτσι και στην ψυχή όταν συνταιριάζεται το θυμικό και το επιθυμητικό, τότε οι κακίες και τα άλλα πάθη εξαφανίζονται και δημιουργούνται οι αρετές και τα καλά ήθη. Το σπουδαιότερο χαρακτηριστικό της ηθικής αρετής είναι η προαίρεση στα καλά. Γιατί η λογική και η δύναμη είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν και χωρίς την αρετή, η προαίρεση όμως είναι αδύνατον. Γιατί η προαίρεση δείχνει την ποιότητα του ήθους.
 
Όταν η λογική επιβάλλεται πάνω στην παρόρμηση και στο συναίσθημα, τότε δημιουργεί εγκράτεια και καρτερία. Όταν όμως η λογική εκθρονίζεται από το άλογο μέρος της ψυχής, τότε προκαλείται ακράτεια και μαλθακότητα. Αυτές οι διαθέσεις της ψυχής είναι ημιτελείς αρετές και ημιτελείς κακίες. Γιατί είναι μεν υγιής η λογική, νοσεί όμως το άλογο μέρος της ψυχής. Και όσο η παρόρμηση και το συναίσθημα ελέγχονται και καθοδηγούνται από το λογικό μέρος της ψυχής, προκύπτουν οι αρετές, η εγκράτεια και η καρτερία. Όμως όταν αυτό επιτυγχάνεται με τη βία και όχι εκούσια, τότε προκαλούνται κακίες.
 
Γιατί η αρετή πρέπει να κάνει τα δέοντα όχι με λύπη αλλά με ευχαρίστηση.
 
Όταν πάλι η παρόρμηση και το συναίσθημα υπερτερούν της λογικής, προκαλούν μαλθακότητα και ακράτεια και προκύπτουν κακίες. Όταν τα πάθη υποχωρούν με λύπη και έχοντας επίγνωση της αμαρτίας, γιατί το μάτι της ψυχής είναι υγιές, τότε δεν έχουμε κακία. Είναι συνεπώς φανερό ότι η αρετή πρέπει εκούσια να εκτελεί τα δέοντα, γιατί το ακούσιο συνοδεύεται από τη λύπη και το φόβο, ενώ το εκούσιο δεν γίνεται χωρίς ευχαρίστηση και φιλοφροσύνη.
 
Αυτά λοιπόν επιβεβαιώνονται και από την αιτία της διαίρεσης. Η γνώση και η αντίληψη των πραγμάτων είναι στοιχεία του λογικού μέρους της ψυχής, ενώ η δύναμη ανήκει στο άλογο μέρος, του οποίου στοιχείο είναι το να μην μπορείς να υπομένεις τους μόχθους ή να εξουσιάζεις τις ηδονές. Ενώ η προαίρεση υπάρχει και στα δυο, δηλαδή στο λογικό και στο άλογο μέρος της ψυχής, γιατί συστατικά της είναι η διάνοια και η όρεξη (κλίση, πόθος) και η διάνοια είναι λειτουργία του λογικού μέρους της ψυχής, ενώ η όρεξη του αλόγου. Συνεπώς κάθε αρετή έγκειται στην αμοιβαία προσαρμογή των μερών της ψυχής, ενώ το εκούσιο και το προαιρετικό είναι οπωσδήποτε στοιχεία της αρετής.
 
Γενικά επομένως η αρετή είναι κάποια αρμονική συνένωση των άλογων μερών της ψυχής με το λογικό. Και η συνένωση αυτή επιτυγχάνεται μέσω της αποδοχής του ορίου του δέοντος στην ηδονή και στη λύπη. Γιατί η αληθινή αρετή δεν είναι τίποτε άλλο, παρά η συνήθεια του δέοντος. Το δέον είναι αυτό που πρέπει να είναι και το μη δέον αυτό που δεν πρέπει να είναι. Το μη δέον όμως έχει δυο είδη· την υπερβολή και την έλλειψη. Υπερβολή είναι το περισσότερο του δέοντος και έλλειψη είναι το λιγότερο του δέοντος. Αφού όμως το δέον είναι αυτό ακριβώς που πρέπει να είναι, μπορεί να βρίσκεται στο άκρο και στο μέσον.
 
Βρίσκεται στο άκρο, γιατί δεν χρειάζεται ούτε προσθήκη ούτε αφαίρεση ενώ στο μέσον βρίσκεται, επειδή είναι μεταξύ της υπερβολής και της έλλειψης. Το δέον και το μη δέον έχουν μεταξύ τους την ίδια σχέση που έχει το ίσο με το άνισο, το συντεταγμένο με το άτακτο και τα δυο αυτά είναι το πεπερασμένο και το άπειρο. Έτσι τα μέρη του ανίσου έχουν ένα λόγο προς το μέσον και όχι μεταξύ τους. Για παράδειγμα, αμβλεία γωνία λέμε τη γωνία που είναι μεγαλύτερη από την ορθή, ενώ οξεία λέμε εκείνη που είναι μικρότερη από την ορθή. (Σε έναν κύκλο) μεγαλύτερη είναι η ευθεία από τις ακτίνες που σύρονται από το κέντρο.
 
Και μακρότερη ημέρα είναι εκείνη που είναι μεγαλύτερη από την ημέρα της ισημερίας.

Επίσης, η υπερβολική θερμότητα ή ψυχρότητα προκαλεί ασθένειες.

Το θερμότερο είναι το περισσότερο του κανονικού και το ψυχρότερο είναι το λιγότερο του κανονικού.
 
Η ίδια αναλογία ισχύει και σχετικά με την ψυχή και τη διάθεση της.
 
Η θρασύτητα, για παράδειγμα, είναι μια υπερβολή του δέοντος στην αντιμετώπιση των δυσκολιών, ενώ η δειλία είναι η έλλειψη του δέοντος. Ασωτία πάλι είναι η υπερβολή του δέοντος στις χρηματικές δαπάνες, ενώ φιλαργυρία είναι η έλλειψη του. Οργή είναι η υπερβολή του δέοντος στην ορμή του θυμού, ενώ αναισθησία είναι η αντίστοιχη έλλειψη. Η ίδια αναλογία υπάρχει και στις άλλες διαθέσεις της ψυχής.
 
Αφού λοιπόν η αρετή είναι η συνήθεια του δέοντος, πρέπει να είναι και τα όρια των παθών, δηλαδή να μην είναι ούτε χωρίς πάθη, ούτε με έντονα πάθη. Γιατί η απόλυτη έλλειψη πάθους κάνει την ψυχή χωρίς παρόρμηση και ενθουσιασμό για το καλό, ενώ τα έντονα πάθη την κάνουν ακαταλόγιστη. Το πάθος λοιπόν πρέπει να ακολουθεί την αρετή, όπως η σκιά και το περίγραμμα των εικόνων στην ζωγραφική. Γιατί η ζωντάνια και η λεπτότητα και η μίμηση του φυσικού πετυχαίνονται κυρίως με τις σκιάσεις και τον κατάλληλο συνδυασμό των χρωμάτων.
 
Τα πάθη της ψυχής είναι κάτι ζωντανό και ενυπάρχουν στην παρόρμηση και στον ενθουσιασμό της φυσικής αρετής. Γιατί η αρετή γεννιέται με τα πάθη και αναπτύσσεται μαζί με αυτά, όπως η ωραία αρμονία παράγεται από τον οξύ και το βαρύ ήχο, και το εύκρατο παράγεται από το θερμό και το ψυχρό και το ισόρροπο από το βαρύ και το ελαφρύ. Δεν πρέπει επομένως να αφαιρέσουμε τα πάθη της ψυχής και κάτι τέτοιο δεν είναι ωφέλιμο, αλλά πρέπει να τα συνταιριάξουμε με την λογική σύμφωνα με τις απαιτήσεις του δέοντος και του αρεστού.
 
***
Θεάγους Πυθαγορείου: ἐκ τοῦ Περὶ ἀρετῆς & ψυχικῶν χαρακτηριστικῶν

Ἀρχαὶ τᾶς συμπάσας ἀρετᾶς τρεῖς· γνῶσις καὶ δύναμις καὶ προαίρεσις.
καὶ ἔστιν ἁ μὲν γνῶσις οἷον ὄψις ᾇ θεωροῦμεν καὶ κρίνομεν τὰ πράγματα, ἁ δὲ δύναμις οἷον ἀλκά τις τῶ σκάνιος ᾇ ὑφιστάμεθα καὶ ἐμμένομεν τοῖς πράγμασιν, ἁ δὲ προαίρεσις οἷον χεῖρες ψυχᾶς τινες αἷς ὁρμῶμεν καὶ ἀντιλαζύμεθα τῶν πραγμάτων.
ἔχει δὲ καὶ ὁ τᾶς ψυχᾶς διάκοσμος οὕτως.
τὸ μὲν γάρ τι αὐτᾶς ἐντι λογισμὸς τὸ δὲ θυμὸς τὸ δ᾿ ἐπιθυμία,
λογισμὸς μὲν ὁ κρατέων τᾶς γνώσιος,
θυμὸς δὲ ὁ κρατέων τῶ μένεος,
ἐπιθυμία δὲ ἁ κρατοῦσα τοῦ ἐπιθυμητικοῦ εἴδεος.
ὅκκα οὖν ἐς τὸ ἓν τὰ τρία ταῦτα μόλῃ μίαν ἐπιδεξάμενα συναρμογάν, τόκα δὲ γίνεται ἀρετὰ καὶ ὁμολογία ἐν τᾷ ψυχᾷ· ὅκκα δὲ στασιάζοντα καὶ ἀπ᾿ ἀλλάλων ἀπόσπαστα ᾖ, τόκα δὲ γίνεται κακία καὶ ἀναρμοστία ἐν τᾷ ψυχᾷ. καὶ ὅκκα μὲν ὁ λογισμὸς ἐπικρατέῃ τῶν ἀλόγων μερέων τᾶς ψυχᾶς, τόκα δὲ γίνεται καρτερία καὶ ἐγκράτεια, καρτερία μὲν ἐν τᾷ κατοχᾷ τῶν πόνων, ἐγκράτεια δὲ ἐν τᾷ κατοχᾷ τῶν ἁδέων.
 
ὅκκα δὲ τὰ ἄλογα μέρεα τᾶς ψυχᾶς ἐπικρατῇ τῶ λογισμῶ, τόκα δὲ γίνεται μαλακία καὶ ἀκρατία· μαλακία μὲν ἐν τῷ φεύγειν τὼς πόνως, ἀκρατία δὲ ἐν τῷ νικῆσθαι ὑπὸ τῶν ἁδέων.
ὅκκα δὲ τὸ μὲν κρεῖσσον ἄρχῃ μέρος τᾶς ψυχᾶς, τὸ δὲ χέρῃον ἄρχηται, καὶ τὸ μὲν ἁγῆται τὸ δ᾿ ἕπηται, ἀμφότερα δὲ συνευδοκῆται καὶ συνομολογῆται ἀλλάλοις, τόκα δὲ γίνεται ἀρετὰ καὶ παναγαθία περὶ ὅλαν τὰν ψυχάν.
 
καὶ ὅκκα μὲν τὸ ἐπιθυματικὸν ἕπηται μέρος τᾶς ψυχᾶς τῷ λογιστικῷ, γίνεται σωφροσύνα· ὅκκα δὲ τὸ θυμοειδές, ἀνδρειότας· ὅκκα δὲ τὰ μέρεα πάντα, δικαιότας. αὕτα γάρ ἐστιν ἁ διείργουσα τάς τε κακίας πάσας τᾶς ψυχᾶς καὶ τὰς ἀρετὰς ἀπ᾿ ἀλλάλων.
 
καὶ ἔστιν ἁ δικαιότας οἷον σύσταμά τι τᾶς ἁρμογᾶς τῶν μερέων τᾶς ψυχᾶς καὶ ἀρετὰ τελεία καὶ πανυπερτάτα· πάντα γὰρ ἐν ταύτᾳ· τὰ δ᾿ ἄλλ᾿ ἀγαθὰ τᾶς ψυχᾶς οὐκ ἄτερθε ταύτας. διόπερ καὶ ἐν θεοῖς μέγα κράτος ἔχει ἁ δικαιότας καὶ ἐν ἀνθρώποις· τῶ γὰρ ὅλω καὶ τῶ παντὸς ἅδ᾿ ἁρετὰ συνέχει τὰν κοινωνίαν καὶ τὰν ἐν θεοῖς καὶ τὰν ἐν ἀνθρώποις. θέμις γε οὖν φατίζεται παρὰ τοῖς οὐρανίοις θεοῖς, δίκα δὲ παρὰ τοῖς χθονίοις, νόμος δὲ παρὰ τοῖς ἀνθρώποις. ταῦτα δ᾿ ἐντὶ σαμεῖα καὶ σύμβολα τοῦ τὰν δικαιότατα πανυπερτάταν εἶναι ἀρετάν.
καὶ ἄλλως δὲ πιστοῦται ὁ λόγος ἐξ αὐτῶν·
ὅκκα μὲν γὰρ ὁ νόος τᾶς ψυχᾶς ἀμβλακίσκῃ, ὀνυμάζεται ἁ τοιάδε διάθεσις ἀφροσύνα·
ὅκκα δὲ ὁ θυμός, θρασύτας ἢ δειλία·
ὅκκα δὲ ἐπιθυμία, ἀκρασία·
καὶ ὅκκα μὲν ἐπὶ τὸ μῇον ἀμβλακίσκῃ ὁ νόος, ἀφροσύνα,
ὅκκα δ᾿ ἐπὶ τὸ μέζον, πανουργία·
καὶ ὅκκα μὲν ἐπὶ τὸ μῇον ἀμβλακίσκῃ ὁ θυμός, δειλία,
ὅκκα δ᾿ ἐπὶ τὸ μέζον, θράσος·
καὶ ὅκκα μὲν ἐπὶ τὸ μεῖον ἀμβλακίσκῃ ἁ ἐπιθυμία, μισαδονία·
ὅκκα δ᾿ ἐπὶ τὸ μέζον, ἀκολασία·
ὅλως δὲ ἁ μὲν οὐ κατ᾿ ὀρθὸν λόγον συναρμογά, κακία·
αὕτα δ᾿ ὅκκα μὲν μηδενὸς ἕκατι γένηται, καλέεται ἀβελτερία·
ὅκκα δὲ φόβω, δειλία, ὅκκα δὲ ἁδονᾶς, ἀκολασία,
ὅκκα δὲ κέρδεος, ἀδικία.
ἁ δὲ κατ᾿ ὀρθὸν λόγον αὐτᾶς σύνταξις,
ὅκκα μὲν ἐν τῷ θεωρὲν καὶ κρίνεν γένηται, καλέεται φρόνασις·
ὅκκα δὲ ἐν τῷ ὑφίστασθαι … τὰ ἁδέα, σαοφροσύνα·
ὅκκα δ᾿ ἐν τῷ κέρδεος ἀποσχέσθαι καὶ βλάβας τᾶς εἰς τὸν πλατίον, δικαιότας.
ἁ δὲ κατὰ τὸν ὀρθὸν λόγον αὐτᾶς σύνταξις καὶ παρὰ τὸν ὀρθὸν λόγον παράβασις, τῶ δέοντός ἐστι στοχασμὸς καὶ τῶ μὴ δέοντος ἀπόπτωσις.
 
ἔστι δὲ τὸ μὲν δέον, ὃ δεῖ ἦμεν· τοῦτο δὲ οὐκ ἀφαιρέσιος οὐδὲ προσθέσιος δέεται· αὐτὸ γάρ ἐστιν ὃ δεῖ ἦμεν. τῶ δὲ μὴ δέοντος εἴδεα δύο, τὸ μὲν ὑπερβολά, τὸ δ᾿ ἔλλειψις. καὶ ἁ μὲν ὑπερβολὰ τὸ πλέον τῶ δέοντός ἐντι, ἁ δ᾿ ἔλλειψις τὸ ἔλαττον. ἁ δ᾿ ἀρετὰ ἕξις τίς ἐντι τῶ δέοντος· διόπερ καὶ ἀκρότας καὶ μεσότας εὐθέως ἐντί· ἀκρότας μέν, διότι τῶ δέοντος ἔχεται· μεσότας δέ, ὅτι μεταξὺ τᾶς ὑπερβολᾶς καὶ τᾶς ἐλλείψιός ἐντιν.
 
οὕτως γὰρ καὶ μεσότατες τυγχάνοντι καὶ ἀκρότατες· μεσότατες μέν, ὅτι ἐκτὸς τᾶς ὑπερβολᾶς καὶ τᾶς ἐλλείψιος πίπτοντι· ἀκρότατες δέ, ὅτι οὔτε προσθέσιος οὔτ᾿ ἀφαιρέσιος δέονται· αὐτὰ γὰρ ἐντὶ ταῦτα, ἃ δεῖ αὐτὰ ἦμεν.
 
Οἱ ἀρχὲς ὅλων τῶν ἀρετῶν εἶναι τρεῖς: γνώση, δύναμη καὶ προαίρεση.
Ἡ γνώση πράγματι εἶναι ἐκείνη μέσῳ τῆς ὁποίας συλλογιζόμαστε καὶ διαμορφώνουμε μία κρίση τῶν πραγμάτων ἡ δύναμη εἶναι μία ὁρισμένη φυσικὴ ρώμη ἀπὸ τὴν ὁποία ἀντλοῦμε τὴν ὑπόστασή μας καὶ ἡ ὁποία χαρίζει σταθερότητα στὶς πράξεις μας· καὶ ἡ προαίρεση εἶναι, θὰ λέγαμε, τὸ χέρι τῆς ψυχῆς τὸ ὁποῖο μας ὠθεῖ νὰ προσεγγίσουμε καὶ νὰ οἰκειοποιηθοῦμε τὰ πράγματα.
 
Ἡ ψυχὴ χωρίζεται στὴ λογική, τὸ θυμικὸ καὶ τὸ ἐπιθυμητικό.
Ἡ λογικὴ ἱκανότητα κυβερνᾷ τὴ γνώση,
τὸ θυμικὸ σχετίζεται μὲ τὴν παρόρμηση καὶ
τὸ ἐπιθυμητικὸ κυβερνᾷ θαρραλέα τὰ συναισθήματα τῆς ψυχῆς.
Ὅταν αὐτὰ τὰ τρία μέρη ἑνώνονται σὲ μία δράση, ἐκδηλώνοντας μία σύνθετη ἐνέργεια, τότε προκύπτει στὴν ψυχὴ ὁμολογία καὶ ἀρετή. Ὅταν ὁ στασιασμὸς τὰ χωρίζει, τότε ἐμφανίζεται δυσαρμονία καὶ κακία.
Ὅταν ἡ λογικὴ ἱκανότητα ἐπικρατεῖ τοῦ ἄλογου μέρους τῆς ψυχῆς, τότε προκύπτει καρτερία καὶ ἐγκράτεια·
καρτερία, ὅταν κατεχόμεθα ἀπὸ πόνους καὶ ἐγκράτεια, ὅταν κατεχόμεθα ἀπὸ ἡδονές.
Ἀλλὰ ὅταν τὰ ἄλογα μέρη τῆς ψυχῆς ἐπικρατοῦν τοῦ λογικοῦ μέρους, τότε προκαλεῖται μαλθακότητα καὶ ἀκράτεια·
μαλθακότητα, διότι ἀποφεύγουμε τὸ μόχθο καὶ ἀκράτεια, διότι μᾶς ὑπερνικοῦν οἱ ἡδονές.
Ὅταν ὅμως ἐπικρατεῖ τὸ καλύτερο μέρος τῆς ψυχῆς, τὸ κατώτερο ἐλέγχεται· τὸ πρῶτο ὁδηγεῖ καὶ τὸ δεύτερο ἀκολουθεῖ, ἐνῷ καὶ τὰ δυὸ συναινοῦν καὶ συνομολογοῦν καὶ τότε σὲ ὁλόκληρη τὴν ψυχὴ γεννιέται ἡ ἀρετὴ καὶ ἡ τέλεια ἀγαθότητα.
Ἐπίσης, ὅταν τὸ ἐπιθυμητικὸ μέρος τῆς ψυχῆς ἀκολουθεῖ τὴ λογική, τότε γεννιέται ἡ σωφροσύνη ὅταν αὐτὸ συμβαίνει μὲ τὸ θυμικό, τότε γεννιέται ἡ ἀνδρεία καὶ ὅταν λαμβάνει χώρα σὲ ὅλα τὰ μέρη τῆς ψυχῆς, τότε προκύπτει ἡ δικαιοσύνη.
 
Ἡ δικαιοσύνη εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποία χωρίζει ὅλες τὶς κακίες καὶ ὅλες τὶς ἀρετὲς τῆς ψυχῆς μεταξύ τους. Ἡ δικαιοσύνη εἶναι σὰν ἕνα σύστημα καὶ ὀργάνωση τῶν μερῶν τῆς ψυχῆς καὶ τέλεια καὶ ὑπέρτατη ἀρετή· σὲ αὐτὴν περιέχεται τὸ καθετί, ἐνῷ τὰ ἄλλα ἀγαθά της ψυχῆς δὲν μποροῦν νὰ ὑπάρξουν χωρὶς αὐτήν. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἡ δικαιοσύνη κατέχει μεγάλη δύναμη τόσο μεταξὺ τῶν θεῶν, ὅσο καὶ μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων. Περιέχει τὸ δεσμὸ μέσῳ τοῦ ὁποίου συνδέεται ὁλόκληρο τὸ σύμπαν καὶ ἐπίσης ἐκεῖνον μέσῳ τοῦ ὁποίου συνδέονται οἱ θεοὶ καὶ οἱ ἄνθρωποι. Μεταξὺ τῶν οὐράνιων θεῶν ὀνομάζεται θέμις καὶ μεταξὺ τῶν χθονίων ὀνομάζεται Δίκη, ἐνῷ μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων ὀνομάζεται Νόμος. Αὐτὰ δὲν εἶναι παρὰ σύμβολα καὶ σημεῖα ποὺ ὑποδηλώνουν ὅτι ἡ δικαιοσύνη εἶναι ἡ ὑπέρτατη ἀρετή.
 
Ἀλλὰ ἡ ἀλήθεια διαπιστώνεται καὶ ἀπὸ τὰ ὀνόματα:
ὅταν ἡ λογικὴ τῆς ψυχῆς μειονεκτεῖ αὐτὴ ἡ διάθεση ὀνομάζεται ἀφροσύνη
ὅταν μειονεκτεῖ τὸ θυμικό, ὀνομάζεται θρασύτητα ἢ δειλία·
ὅταν μειονεκτεῖ τὸ ἐπιθυμητικό, ἀκράτεια.
Ὅταν πάλι ἀμβλύνεται ἡ λογική, τὸ ὀνομάζουμε ἀφροσύνη· ὅταν ὀξύνεται, θράσος·
ὅταν ἀμβλύνεται τὸ ἐπιθυμητικό, τὸ ὀνομάζουμε φιληδονία· ὅταν ὀξύνεται, ἀκολασία καὶ
συνολικὰ ὁ συνδυασμὸς ὅλων, ὅταν δὲν γίνεται μὲ ὀρθολογισμό, ὀνομάζεται κακία.
Ἂν αὐτὴ ἡ κακία προκαλεῖται ἀπὸ κάτι συγκεκριμένο, ἀποκαλεῖται ἀνοησία·
ἂν προκαλεῖται ἀπὸ φόβο, δειλία· ἂν ἀπὸ ἡδονές, ἀκολασία· ἂν ἀπὸ κερδοσκοπία, ἀδικία.
Συνεπῶς ἡ ἀρετή, ὅταν συνίσταται στὸ συλλογισμὸ καὶ τὴν κρίση, ὀνομάζεται φρόνηση·
ὅταν συνίσταται στὴν ἀντοχὴ φοβερῶν πραγμάτων, ὀνομάζεται θάρρος·
ὅταν συνίσταται στὴν καταστολὴ τῶν ἡδονῶν, ὀνομάζεται ἐγκράτεια·
καὶ ὅταν σχετίζεται μὲ τὴν ἀποφυγὴ τῆς βλάβης τῶν ἄλλων, ὀνομάζεται δικαιοσύνη.
Ἡ ὑπακοὴ συνεπῶς στὴν ἀρετή, σύμφωνα μὲ τὴν ὀρθὴ λογική, καὶ ἡ παρέκκλιση ἀπὸ αὐτήν, ἀντίθετα πρὸς τὴν ὀρθὴ λογική, τείνουν ἡ μὲν πρὸς τὴν κοσμιότητα, ἡ δὲ πρὸς τὸ ἀντίθετό της. Τὸ δέον εἶναι αὐτὸ ποὺ πρέπει νὰ εἶναι. Δὲν ἀπαιτεῖ οὔτε προσθήκη οὔτε ἀφαίρεση, ὄντας ὅπως θὰ ἔπρεπε νὰ εἶναι.
 
Τὸ μὴ δέον εἶναι δυὸ εἰδῶν: ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ ἔλλειψη. Ἡ ὑπερβολὴ εἶναι ἡ περίσσεια τοῦ δέοντος καὶ ἡ ἔλλειψη εἶναι τὸ λιγότερο τοῦ δέοντος.
 
Ἡ ἀρετὴ ὅμως εἶναι ἡ κατοχὴ τοῦ δέοντος. Ἔτσι εἶναι ταυτόχρονα ἀκρότητα καὶ μεσότητα. Εἶναι μεσότητα, ἐπειδὴ βρίσκεται ἀνάμεσα στὴν ὑπερβολὴ καὶ τὴν ἔλλειψη· εἶναι ἀκρότητα, ἐπειδὴ δὲν δέχεται οὔτε αὔξηση οὔτε μείωση, ὄντας ἀκριβῶς ὅπως θὰ ἔπρεπε νὰ εἶναι.
Stob. 3.1.118 p. 81 He. (Mullach 2 p. 20) Ἐν ταὐτῷ.
 
Ἐπεὶ δὲ ἁ τοῦ ἤθεος ἀρετὰ περὶ πάθεα, τῶν δὲ παθέων ἁδονὰ καὶ λύπα ὑπέρτατα, φανερὸν ὅτι οὐκ ἐν τῷ ὑπεξελέσθαι τὰ πάθεα τᾶς ψυχᾶς, ἁδονὰν καὶ λύπαν, ἁ ἀρετὰ πέπτωκεν, ἀλλ᾿ ἐν τῷ ταῦτα συναρμόζεσθαι. οὐδὲ γὰρ ὑγίεια, εὐκρατία τις ἔασα τῶν τῶ σώματος δυναμίων, ἐν τῷ ὑπεξελέσθαι τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρὸν καὶ τὸ ὑγρὸν καὶ τὸ ξηρὸν πέπτωκεν, ἀλλ᾿ ἐν τῷ ταῦτα συγκερασθῆμεν· ἔντι γὰρ οἷον συμμετρία τις τούτων· οὐδ᾿ ἐν τᾷ μουσικᾷ ἐν τῷ ὑπεξελέσθαι τὸ ὀξὺ καὶ τὸ βαρὺ τὸ σύμφωνον πέπτωκεν, ἀλλ᾿ ἐν τῷ ταῦτά πως συναρμόξασθαι. συναρμοσμένων γὰρ τῶ ὀξέος καὶ τῶ βαρέος τὸ μὲν σύμφωνον ἐναπολαμβάνεται, τὸ δὲ διάφωνον ἐκκρούεται· συναρμοσμένων δὲ καὶ τοῦ θερμοῦ καὶ τοῦ ψυχροῦ καὶ τοῦ ὑγροῦ καὶ τοῦ ξηροῦ ἁ μὲν ὑγίεια γίνεται, ἁ δὲ νόσος ἀπόλλυται· συναρμοσμένων δὲ καὶ τοῦ θυμοῦ καὶ τᾶς ἐπιθυμίας αἱ μὲν κακίαι καὶ τὰ πάθεα ἐξαιρέονται, αἱ δ᾿ ἀρεταὶ καὶ τὰ ἤθεα ἐγγίγνονται.
 
ἰδιαίτατον δὲ τᾶς τοῦ ἤθεος ἀρετᾶς ἁ προαίρεσις ἁ ἐν τοῖς καλοῖς. λόγῳ γὰρ καὶ δυνάμει συγχρέεσθαι δυνατὸν καὶ ἄνευ ἀρετᾶς, προαιρέσει δ᾿ οὐ δυνατόν· τὸ γὰρ ἀξίωμα τοῦ ἤθεος ἁ προαίρεσις σαμαίνει.
 
διὸ καὶ μετὰ βίας μὲν ἐπικρατέων ὁ λογισμὸς θυμοῦ καὶ ἐπιθυμίας ἐγκράτειαν καὶ καρτερίαν ἐμποιεῖ, μετὰ βίας δὲ πάλιν ἐκβιασθεὶς αὐτὸς ὑπὸ τῶ ἀλόγω, ἀκρασίαν καὶ μαλακίαν. ταὶ δὲ τοιαῦται διαθέσιες τᾶς ψυχᾶς ἡμιτελέες μὲν ἀρεταί, ἡμιτελέες δὲ κακίαι τυγχάνοντι. ὁ μὲν γὰρ λογισμὸς ὑγιαίνει, τὰ δ᾿ ἄλογα μέρεα τᾶς ψυχᾶς νοσεῖ. καὶ καθὸ μὲν ἄρχεται καὶ ἄγεται ὁ θυμὸς καὶ ἁ ἐπιθυμία ὑπὸ τῶ λόγον ἔχοντος μέρεος τᾶς ψυχᾶς, ἁ ἐγκράτεια καὶ ἁ καρτερία ἀρεταὶ τυγχάνοντι, καθὸ δὲ μετὰ βίας ἀλλ᾿ οὐχ ἑκουσίως τοῦτο πράσσοντι, κακίαι τυγχάνοντι.
 
δεῖ γὰρ τὰν ἀρετὰν μὴ μετὰ λύπας ἀλλὰ μεθ᾿ ἁδονᾶς τὰ δέοντα πράσσεν.
πάλιν δέ, καθὸ μὲν ἐπικρατεῖ ὁ θυμὸς καὶ ἁ ἐπιθυμία τῷ λογισμῷ, μαλακίαν καὶ ἀκρατίαν ἐπιφέροντα, κακίαι τινὲς τυγχάνοντι· καθὸ δὲ μετὰ λύπας χαρίζονται τοῖς πάθεσιν, εἰδότες ὅτι ἀμπλακίσκοντι τῶ ὑγιὲς εἶμεν τὸ ὄμμα τᾶς ψυχᾶς, ταύτᾳ δ᾿ οὐ κακίαι. πάλιν ὦν αὐτό γε τοῦτο φανερόν, ὅτι ἑκουσίως δεῖ τὰν ἀρετὰν τὰ δέοντα πράσσεν. τὸ μὲν ἀκούσιον οὐκ ἄνευ λύπας καὶ φόβω· τὸ δ᾿ ἑκούσιον οὐκ ἄνευ ἁδονᾶς καὶ φιλοφροσύνας.
 
ἅμα δὲ καὶ ὁ λόγος ὁ τᾶς διαιρέσιος συμπέσοι κα περὶ τῶ ταῦθ᾿ οὕτως ἔχεν. ἁ μὲν γὰρ γνῶσις καὶ ἁ ὅρασις τῶν πραγμάτων τῶ λόγον ἔχοντος μέρεος ἐντὶ τᾶς ψυχᾶς· ἁ δὲ δύναμις τῶ ἀλόγω. τὸ γὰρ ἀντέχεν μὲν δύνασθαι τοῖς πόνοις, ἐπικρατεῖν δὲ τᾶν ἁδονᾶν, οἰκεῖόν ἐντι τῶ ἀλόγω μέρεος τᾶς ψυχᾶς. ἁ δὲ προαίρεσις ἐν ἀμφοτέροις αὐτοῖς γίνεται, καὶ τῷ λόγον ἔχοντι μέρει τᾶς ψυχᾶς καὶ τῷ ἀλόγῳ· σύγκειται γὰρ ἐκ διανοίας καὶ ὀρέξιος, ὧν ἁ μὲν διάνοια τῶ λόγον ἔχοντός ἐντι, ἁ δ᾿ ὄρεξις τῶ ἀλόγω. διὸ καὶ ἀρετὰ πᾶσα ἐν συναρμογᾷ γίνεται τῶν μερέων τᾶς ψυχᾶς, καὶ τὸ ἑκούσιον δὲ καὶ τὸ προαιρετὸν πάντως ἐν τᾷ ἀρετᾷ.

Έχουμε ένα πρόβλημα με την προτεινόμενη αστρική πηγή των βαρέων στοιχείων του Ηλιακού Συστήματος

Η προέλευση των βαρέων στοιχείων του Ηλιακού Συστήματος, όπως ο χρυσός και η πλατίνα, αποτέλεσε πηγή μεγάλου ενδιαφέροντος για τους αστρονόμους. Μία από τις πιο δημοφιλείς θεωρίες είναι ότι διασκορπίστηκαν στο διάστημα μετά από συγκρούσεις άστρων νετρονίων. Νέα έρευνα, ωστόσο, έχει βρει μια άλλη προέλευση: ένα είδος αστραπιαίας κοσμικής έκρηξης, μια ειδική υπερκαινοφανή έκρηξη. Αυτές, ισχυρίζονται οι ερευνητές, θα μπορούσαν να ευθύνονται για τουλάχιστον το 80% των βαριών στοιχείων του Σύμπαντος.
 
Ο ιδιαίτερος τύπος είναι οι υπερκαινοφανείς που καταρρέουν βαρυτικά (collapsar supernovae), και που παράγονται από άστρα που στρέφονται πολύ γρήγορα με περισσότερη από 30 φορές τη μάζα του Ήλιου. Εκρήγνυται με θεαματικό τρόπο πριν καταρρεύσουν σε μαύρες τρύπες. Το υπόλοιπο αυτού του άστρου – εκτός της μαύρης τρύπας – δημιουργεί μία σουπερνόβα.
 
«Η έρευνά μας για τις συγχωνεύσεις άστρων νετρονίων μας οδήγησε στο να πιστέψουμε ότι η γέννηση μαύρων οπών σε ένα πολύ διαφορετικό τύπο αστρικής έκρηξης (collapsar supernovae) θα μπορούσε να παράγει ακόμα περισσότερους χρυσό από ό, τι οι συγχωνεύσεις άστρων νετρονίων», δήλωσε ο φυσικός Daniel Siegel του Πανεπιστημίου Guelph. 
 
Η ανίχνευση της σύγκρουσης άστρων νετρονίων το 2017  έφερε την πρώτη σταθερή απόδειξη ότι τέτοιες συγκρούσεις παράγουν βαριά στοιχεία . Στα ηλεκτρομαγνητικά δεδομένα που παρήγαγε ο GW 170817 , οι επιστήμονες ανίχνευσαν για πρώτη φορά την παραγωγή βαρέων στοιχείων, όπως ο χρυσός, η πλατίνα και το ουράνιο.
 
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως , αυτό συμβαίνει επειδή μια ισχυρή έκρηξη, όπως μια σουπερνόβα ή μια αστρική συγκέντρωση, μπορεί να προκαλέσει τη γρήγορη διαδικασία σύλληψης νετρονίων ή r-process – μια σειρά πυρηνικών αντιδράσεων στις οποίες οι ατομικοί πυρήνες συγκρούονται με νετρόνια για να συνθέσουν στοιχεία βαρύτερα από το σίδηρο.
 
Οι αντιδράσεις πρέπει να συμβούν αρκετά γρήγορα ώστε η ραδιενεργή διάσπαση να μην έχει την ευκαιρία να συμβεί προτού προστεθούν περισσότερα νετρόνια στον πυρήνα, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να συμβεί όπου υπάρχουν πολλά ελεύθερα νετρόνια που επιπλέουν, όπως σε ένα εκρηκτικό αστέρι.
 
Στην περίπτωση του GW 170817, αυτά τα στοιχεία του r-process ανιχνεύθηκαν στο δίσκο του υλικού που φτιάχτηκε γύρω από τα αστέρια νετρονίων αφού όμως είχαν συγχωνευθεί. Ενώ εργάζονταν πάνω στην κατανόηση της φυσικής αυτής, ο Siegel και η ομάδα του συνειδητοποίησαν ότι το ίδιο φαινόμενο μπορεί να συμβεί σε συνδυασμό με άλλες κοσμικές εκρήξεις.
 
Έτσι, χρησιμοποιώντας υπερυπολογιστές, προσομοιώνουν τη φυσική των collapsar supernovae.
«80% από αυτά τα βαρέα στοιχεία που βλέπουμε θα πρέπει να προέρχονται από βαρυτικά καταρρέοντα (collapsars) supernovae», είπε ο Siegel .

«Τα collapsars είναι αρκετά σπάνια στην περιστατικά των σουπερνόβα, ακόμα πιο σπάνια από ό, τι οι συγχωνεύσεις αστέρων νετρονίων – αλλά η ποσότητα του υλικού που πετάχτηκε στο διάστημα είναι πολύ υψηλότερη από ότι από τις συγχωνεύσεις των άστρων νετρονίων.»
 
Επιπλέον, οι ποσότητες και η κατανομή αυτών των στοιχείων που παράγονται στη προσομοίωση ήταν «εκπληκτικά παρόμοιες» με αυτές που έχουμε εδώ στη Γη, σημείωσε.
 
Αυτό σημαίνει ότι το 0,3 τοις εκατό των στοιχείων της r-process της Γης δεν προέρχεται από σύγκρουση με αστέρι νετρονίων 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, όπως αποκάλυψε μια διαφορετική ομάδα αστρονόμων νωρίτερα φέτος ;   Λοιπόν, όχι απαραίτητα. Κάτω από τις παραμέτρους των προσομοιώσεων του Siegel, μέχρι και 20% αυτών των στοιχείων θα μπορούσαν να προέλθουν από τις συγκρούσεις των νετρονίων και των μαύρων οπών.
 
Η ομάδα ελπίζει ότι το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb, που σήμερα είναι σχεδιασμένο για εκτόξευση του 2021, θα μπορούσε να αναλύσει περισσότερο το θέμα αυτό. Τα ευαίσθητα όργανα του θα μπορούσαν να ανιχνεύσουν την ακτινοβολία που προέρχεται από ένα μακρινό γαλαξία, καθώς και τις στοιχειώδεις αφθονίες υλικών σε όλο τον Γαλαξία.
 
«Προσπαθώντας να καταλάβουμε από όπου προέρχονται τα βαρέα στοιχεία μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε πώς ήταν χημικώς φτιαγμένος ο αρχικός Γαλαξίας μας  και πως σχηματίστηκε», είπε ο Siegel .
 
«Αυτό μπορεί πραγματικά να βοηθήσει στην επίλυση μερικών μεγάλων ερωτημάτων στην κοσμολογία, καθώς τα βαρέα στοιχεία είναι ένας καλός ιχνηλάτης».

ΠΝΕΥΜΑ – ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ – ΠΝΕΥΜΑΤΟΠΛΗΞΙΑ!

Ετυμολογία: από το φυσάω, ρίζα φυ-, φυέω, φυνέω, φνέω, πνέω (φ σε π). Πνέω σημαίνει, φυσώ επί ανέμου και αύρας, επί των αυλητών και των αυλών, εκπέμπω οσμή, επί ζώων, αναπνέω, αναπνέω δυνατά ή βαθιά, ασθμαίνω, ζω, μέγα πνειν = μεγάλα φρονεί, υπερηφανεύεσθαι.

Ιστορική (χρονολογική) κατάταξη των σημασιών της έννοιας πνεύμα:

α) Από φυσική αντίληψη: κίνηση-ώθηση του αέρα, άνεμος, πνοή, η πνοή της ζωής, ζωή.

β) Από μεταφορική (ωστόσο φυσιολογική αίσθηση): γνώμη, βούληση, ευφυΐα, νοημοσύνη, εξυπνάδα, η ετοιμότητα προς απάντηση, η αγχίνοια (επιδόσεις του ‘ζωντανού’, υγιούς, δραστήριου και δημιουργικού ανθρώπου).

γ) Από τη οπτική γωνία του άρρωστου θεοφοβούμενου και δεισιδαίμονος ανθρώπου: η πνευματική, η ηθική υπόσταση σε αντίθεση με την σάρκα «ο Θεός των πνευμάτων και πάσης σαρκός», ομοίως, «το πνεύμα του Θεού – του Κυρίου – το Άγιο – της αληθείας – της ζωής – της Χάριτος», επί του διαβόλου: «πνεύμα δαιμονίου, πνεύμα ακάθαρτον – πονηρόν – άλαλον» (κατ’ εξοχήν ιουδαιοχριστιανική αντίληψη).

Τι εννοεί ο χριστιανός «πνεύμα δαιμονίου, πνεύμα ακάθαρτον – πονηρόν…»; Τίποτε περισσότερο απ’ αυτά: γνώμη, βούληση, ευφυΐα, νοημοσύνη, εξυπνάδα, η ετοιμότητα προς απάντηση, η αγχίνοια. Ότι δυναμώνει και προάγει τον άνθρωπο. Κοντολογίς προτιμά το «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι» ( = ηλίθιοι και βλάκες).

Κάνετε λάθος, διευκρινίζει ο θεολόγος – αυτός ο αρχιψευταράς της οικουμένης των ανθρώπων. «Πτωχούς τω πνεύματι» εννοεί τους ταπεινόφρονες. Μάλιστα κύριε, συμφωνούμε. Εννοεί τους ταπεινόφρονες. Ε, μάθε το λοιπόν μια και καλή, κύριε θεολόγε: εμείς δεν περιφρονούμε καθόλου τους «πτωχούς τω πνεύματι», δηλαδή τους ηλίθιους και τους βλάκες. Εμείς περιφρονούμε τους ταπεινόφρονες. Ναι τους ταπεινόφρονες. Μάλιστα τους απεχθανόμαστε, για να ξέρεις.

Αυτούς τους χαμερπείς ταπεινόφρονες, οι οποίοι είναι διαποτισμένοι τόσο πολύ από την ταπεινοφροσύνη τους, που, εμάς όλους τους μη χριστιανούς, μας θεωρούν πεθαμένους και νεκρούς. Που μας θεωρούν ανθρώπινα σκουπίδια και χαμένα κορμιά. Αυτούς που μας έχουν ρίξει προκαταβολικά στο «πυρ το εξώτερον»!

Αυτοί οι ταπεινόφρονες βλέπουν όλους τους ετερόδοξους σαν σκουλήκια. Σαν «γουρούνια που κυλιούνται μέσα στις κοπριές τους» (Ι. Χρυσόστομος και κατά τη γνώμη των «γουρουνιών» Βρομόστομος).

Αυτοί, καλοί μου άνθρωποι, οι ταπεινόφρονες χριστιανοί, πρέπει να ξέρετε ότι, είναι όλοι τους πνευματικοί άνθρωποι! Διακατέχονται από πνεύμα θεού. Από τον θεό των πνευμάτων. Από το πνεύμα του Κυρίου, το Άγιο Πνεύμα, το πνεύμα της Χάριτος και της «ζωής». Αλλά μιας ζωής μαύρης. Μαύρης σαν τα ράσα τους. Πρόκειται γι’ αυτούς που μίσησαν τη ζωή. Ο Πατέρας της εκκλησίας είναι ένας υπάνθρωπος που ο μοναδικός του στόχος είναι η δολοφονία της ζωής (Βλ. τα σχετικά άρθρα στην παρούσα ιστοσελίδα, στην κατηγορία «θρησκεία»).

Συμβουλή, εκ πείρας: μακριά τα παιδιά σας από πνευματικούς ανθρώπους. Ο κατ’ εξοχήν πνευματικός άνθρωπος λέγεται εξομολογητής-πνευματικός. Υπάρχει και το τέλειο είδος της κατηγορίας αυτής. λέγεται εξομολογητής καλόγερος. Το έργο τους είναι η θανάσιμη δηλητηρίαση της ανθρώπινης υπόστασης. Οχιές που τσιμπούν κατ΄ ευθείαν στην καρδιά του ανθρώπου. Ο εξευτελισμός του αρσενικού κατινισμού.

Οι άνθρωποι αυτοί είναι όντως πνευματικοί. μόνο που η εκπνοή τους εκπέμπει δηλητηριώδη αέρια, κατά της ζωής. Αέρια που δηλητηριάζουν την αθώότητα με το μονοξείδιο του άνθρακα που λέγεται αμαρτία. Αυτοί βρίσκουν αμαρτίες εκεί που δεν υπάρχουν. Τοποθετούν αμαρτίες εκεί που θάλλει η ομορφιά και το κάλος. Ναρκοθετούν τον κήπο της χαράς και της υγείας με νάρκες κατά της ανθρώπινης ευδαιμονίας. Κύριος στόχος του είναι η δολοφονία της παιδικής αθώας ψυχής.

Η δεξιοτεχνία τους είναι απαράμιλλη. Κτυπούν κατ’ ευθείαν στο ψαχνό. Τι είναι σίγουρο πως κάνουν όλα τα παιδιά; Ένα είναι το πιο σίγουρο απ΄ όλα, ότι αυτοϊκανοποιούνται, ότι αυνανίζονται, ότι μαλακίζονται. Επίθεση λοιπόν κατά μέτωπο: «Εφθάσαμεν τέλος πάντων και εις την κατάρατον μαλακία, ήτις την σήμερον αληθώς είναι η κοινή ψυχόλεθρος πανούκλα οπού φθείρει απολλύει τους περισσοτέρους ανθρώπους του κόσμου, και μάλιστα τους αθλίους νέους, κατά της οποίας όσα και αν ειπεί τινας, έχωντας σκοπόν να εκριζώσε από τον κόσμον τοιούτον φοβερόν και θεομίσητον κακόν, ποτέ δεν ήθελαν νομισθούν μάταια και περιττά». «ΠΗΔΑΛΙΟ» (εκδ. Βασ. Ρηγοπούλου, Καρόλου Ντηλ 4, Θεσς/νίκη), (σελίδα 704 στην υποσημείωση (2)) το οποίο Πηδάλιο, κατά τον χριστιανικό κόσμο «είναι η Διαθήκη μετά την καινή και την παλαιά, η μετά τας αγίας Γραφάς αγία γραφή».

Άραγε αρκεί αυτή η δόση δηλητηρίου ή απαιτείται κι άλλη ποσότητα; Καλού κακού ας ρίξουμε ακόμα μια:

Σελ. 705: «η μαλακία όχι μόνον προξενεί ζημίαν αιώνιον εις την ψυχήν αλλά και εις την υγείαν του σώματος. Ζημίαν αιώνιον εις την ψηχήν, διατί την υστερεί της Βασιλείας των Ουρανών, και την καταδικάζει εις την παντοτεινήν τιμωρίαν, ως λέγει ο Παύλος (Α΄ Κορινθ. Στ΄ 9)». Τώρα μπορούμε να καταλάβουμε γιατί όλοι οι καλόγεροι θεωρούσαν τον εαυτό τους αμαρτωλό και άξιο της αιωνίας κολάσεως. Να υπήρχε άραγε κανείς που να μην είχε υποπέσει στο αμάρτημα αυτό;

Και συνεχίζει «Μη πλανάσθε, ούτε πόρνοι, ούτε ειδωλολάτραι, ούτε μοιχοί, ούτε μαλακοί, Βασιλείαν θεού ου κληρονομήσουσι». Μας εξηγεί δε ότι παρ’ όλο που μερικοί πατέρες άλλως ερμήνευσαν την λέξη μαλακοί ωστόσο, «πολλοί των δασκάλων και επί της εννοίας ταύτης τους μαλακούς εξέλαβον».

Όσο για τις ζημίες του σώματος απαριθμούνται αμέσως: «Α΄ κιτρινίζουσι, Β΄ αδυνατεί ο στόμαχός των και να χωνεύσουσι δέν ημπορούν, Γ΄ ασθενεί η όρασις των οφθαλμών τους, Δ΄ χάνουσιν την φωνήν, Ε΄ χάνουσι την ευφυΐαν και οξύτητα του νοός, ΣΤ΄ χάνουσι την μνήμην, Ζ΄ χάνουσι τον ύπνον, με κάποια ταραχώδη ενύπνια, Η΄ τρέμει το σώμα των, Θ΄ χάνουσιν όλην την ανδρείαν του σώματος και της ψυχής, και γίνονται άνανδροι ωσάν γυναίκες, Ι΄ ακολουθεί εις αυτούς η αποπληξία, ήτοι ταμπλάς, ΙΑ΄ ακολουθεί εις αυτούς συχνάκις η καθ’ ύπνους ρεύσις, πολλάκις δε και όταν ήναι έξυπνοι, δια το πολύ άνοιγμα των σπερματικών τους πόρων και ΙΒ΄ , τέλος πάντων γηράσκουσι ογλίγωρα και αποθνήσκουσι κακώς». Όλα τα συμπτώματα της άθλιας διαβίωσης των μοναχών.

Προσέξτε παρακαλώ την πανουργία αυτών των κακούργων. Πως μ’ ένα σμπάρο παίρνουν όχι μόνο δυο τρυγόνια αλλά τα πάντα.

Άρθρο πρώτο: όλος ο αρσενικός πληθυσμός καθίσταται αμαρτωλός, διότι άπαντες χρημάτισαν εραστές της «χείρας με τα πέντε ορφανά».

Μας ξέφυγαν άραγε τα κορίτσια; Αμ, δε: «Δεν πρέπει και τούτο να λανθάνη τους πνευματικούς πατέρας, ότι η κατάρατος μαλακία προχωρεί και εις τας γυναίκα. Δια τούτο και αυταί πρέπει να κανονίζονται ωσάν και οι άνδρες, ίνα μη λέγω και βαρύτερα». Δεν θέλει , όπως βλέπετε, να λησμονήσει ο άγιος και τα περί ισότητος των δύο φύλων, αφού λέει «ινα μη λέγω και βαρύτερα». Αυτά τα ολίγα περί της μαλακίας των γυναικών διότι λείπει η ανάλογη εμπειρία.

Άρθρο δεύτερο: δεν χάνει κανείς μόνο τη μέλλουσα ζωή, αλλά και την παρούσα γήινη, αφού όλες οι πληγές τις Αιγύπτου πρόκειται να επιπέσουν επάνω εις τον μαλακιζόμενον.

Ότι προάγει τον άνθρωπο και τον δυναμώνει, για τους πνευματικώς ανώμαλους και μισάνθρωπους πατέρες της εκκλησίας θεωρείται θανάσιμη αμαρτία. Η καθαριότητα του σώματος, η περιποίηση της εμφάνισής του, τα γράμματα οι τέχνες και οι επιστήμες, η ευφυΐα, η σωματική και πνευματική δύναμη, η εξυπνάδα.

Ας δούμε όμως τις περιπέτειες της έννοιας πνεύμα μέσα στην πορεία της ιστορίας. Όλα τα στοιχεία από την «ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ».

Κατ’ αρχάς, είναι όρος που χρησιμεύει για τον χαρακτηρισμό της ψυχής και των ψυχικών φαινομένων σε αντίθεση προς την ύλη και το σωματικό. Επί πλέον σημαίνει τον νου, τον λόγο, την αυτοσυνείδητη ενέργεια της ψυχής, σε αντίθεση με τον βίο που καθορίζεται από τις ορμές και τον μηχανισμό του συνειρμού των παραστάσεων.

Εντούτοις παρά την υφιστάμενη αυτή διάκριση μεταξύ ψυχής και ο πνεύματος, ο όρος εισήχθη πολύ αργότερα στην φιλοσοφική ορολογία.

Ο Πλάτων μιλάει περί λογικού μέρους της ψυχής, ο Αριστοτέλης περί ενεργού νου, οι μέσοι αιώνες και η Αναγέννηση περί νοήσεως, όπως αργότερα ο Καρτέσιος και ο Σπινόζα. Ο Καντ αποφεύγει τον όρο πνεύμα, μεταχειριζόμενος τον όρο λόγος, ίσως επειδή με εκείνον τον όρο ακούγεται κάτι το υπερβολικό, το μεταφυσικό και ξένο προς την καθαρώς γνωσιολογική έρευνα.

Από τον Καντ αρχίζει η χρήση του όρου πνεύμα, ο οποίος τελικά επικρατεί μάλιστα από τον Έγελο και δι’ αυτού. Συγχρόνως το περιεχόμενό του ευρύνεται σε μεταφυσικό και κοσμικό, ενώ προηγουμένως περιορίζονταν κυρίως και προπάντων στο ψυχολογικό και το ανθρωπολογικό.

Ήδη ο Πλάτων διέκρινε στην ψυχή κατώτερες και ανώτερες δυνάμεις. Αλλά η έννοια του πνεύματος του ανθρώπου ως κάτι διαφορετικό από τον απλώς ψυχικό βίο, που είναι κοινός προς τον ψυχικό βίο των ζώων, δημιουργείται κατ’ αρχάς από την χριστιανική ανθρωπολογία, δηλαδή από την εκτίμηση και ερμηνεία του ανθρώπου, την οποία εισήγαγε ο χριστιανισμός.

Δια του πνεύματος αυτού ο άνθρωπος είναι συγγενής προς το θείο πνεύμα. Μέσα στην περιοχή δε του πνεύματος αυτού βρίσκονται οι σκοποί και οι ύψιστες αξίες του ανθρώπου, δηλαδή ο τελικός προορισμός, προς τον οποίον πρέπει να τείνει. Κοντολογίς ο πνευματικός βίος τίθεται σαφώς σε ανώτερη βαθμίδα απ’ ότι ο κατά φύση ψυχικός. Την διάκριση αυτή συναντάμε προπάντων στον απόστολο Παύλο. Εντούτοις η διάκριση μεταξύ του ψυχικού και του πνευματικού παραμένει δυσχερής, η δε μεταξύ ψυχής και πνεύματος σημασιολογική διαφορά δεν κατορθώνεται να καθοριστεί σαφώς.

Οι ατέλειωτες θεωρίες και συζητήσεις των τελευταίων αιώνων περιστράφηκαν γύρω από τον εξής άξονα: η ψυχή διαθέτει ένα ενεργό κι ένα παθητικό στοιχείο, ατομικό και με καθολική ισχύ. Κατά το αίσθημα λ.χ. και την αντίληψη η ψυχή τελεί σε παθητική κατάσταση, εξ άλλου δε αυτά εμφανίζουν ατομικές διαφορές, ανάλογα με τις αποκλίσεις των ψυχοφυσικών οργανισμών. Αντιθέτως κατά τον σχηματισμό των εννοιών και την αφομοίωση των δεδομένων του εκτός κόσμου, η οποία επιτυγχάνεται δια των εννοιών εκείνων, εμφανίζει η ψυχή του ανθρώπου ενεργή δύναμη και υψώνεται από το ατομικό στο καθολικώς ισχύον. Για μεν το παθητικό και ατομικό εκείνο, λοιπόν, χρησιμοποιήθηκε ο όρος ψυχή, για δε το ενεργό και καθολικό ισχύον και ο όρος πνεύμα δίπλα στους όρους νους, νόηση, λόγος κ.ά.

Όμως η διαφορά αυτή, μεταξύ παθητικού και ενεργού μέρους, αναπτύχθηκε ενίοτε μέχρι την αντίθεση μεταξύ δύο εντελώς διακεκριμένων μεταξύ τους ουσιών.

Από κει και πέρα άρχισαν οι σχολαστικές αναλύσεις και συζητήσεις, οι οποίες ανακάτεψαν και μπέρδεψαν σε τέτοιο βαθμό το ψυχο-πνευματικό αυτό κουβάρι, που ούτε όλες οι μοδίστρες της ανθρωπότητας κι αν μαζευτούν, δεν θα μπορέσουν ποτέ να το ξετυλίξουν.

Όσο καιρό έπαιζε πάνω στο γυαλί του μικροσκοπίου η ψυχή μόνη της, κάτι μπορούσε να δει κανείς. Τσάκωνε ένα ψυχικό φαινόμενο από δω, μια ψυχολογική αντίδραση από κει, κι όλο και κάτι είχε να παρατηρήσει. Τώρα όμως με το πνεύμα τα πράγματα σκούραιναν εντελώς. Πού να το βρεις αυτό το αερικό τον πνεύμα, πού να το στριμώξεις και πώς να το δεις; Και για ότι δεν φαίνεται συνηθίζει ο άνθρωπος ν’ ανοίγει το στόμα του και να μη το κλείνει με καμμιά δύναμη. Μήπως τα ίδια δεν έκανε και με τον θεό; Εξάλλου λέει: «Πνεύμα ο θεός». Και μόλις το πει αυτό αρχίζει να τον περιγράφει, ο αθεόφοβος, μ’ όλα τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά, μηδενός εξαιρουμένου. Αυτό λοιπόν το μέγα Πνεύμα, το πνεύμα των πνευμάτων, το άϋλο, προσέξτε πώς το περιγράφει:

«… Και αλλαχού μεν αποδίδονται εις τον θεόν αισθήσεις, οίον όρασις δι’ ής τα πάντα εφορά (Α΄ Βασιλ. ΙΕ΄ 19, Ψαλμ. Θ΄ 14, Ησαΐου ΛΖ΄ 17 και πολλά άλλα), ακοή (Δευτερ. ΛΓ΄ 7, Ψαλμ. Ε΄ 2, Μιχ. Ζ΄ 7 και πολλά άλλα), όσφρησις (Γενες. Η΄ 21, Εφεσ. Ε΄ 2 και άλλα), αφή (Ιωβ ΙΘ΄ 21, Ιερεμ. Α΄ 9 και άλλα), αλλαχού δε μέλη του ανθρωπίνου σώματος, οίον στόμα δι’ ού λαλεί (Ησ. Α΄ 20, Ιερεμ. ΚΓ΄ 16), γλώσσα δίκην πυρός καταναλίσκοντος (Ησ. Λ΄ 27), χείρες δε και βραχίονες, δι’ ών τα πάντα δύναται (Ψαλ. ΙΣΤ΄ 14, Ησ. ΙΘ΄ 25, Ιερεμ. ΚΑ΄ 5, Αββακ. Β΄ 16 και άλλα), πρόσωπον (Ψαλμ. ΞΘ΄ 4), πόδες (Ησ. ΞΣΤ΄ 1 και άλλα), αλλαχού κινήσεις ανθρώπιναι (Ωσηέ ΙΑ΄ 3, Ησ. ΣΤ΄ 1, Αμως Ζ΄ 9, Γεν. ΙΑ΄ 7 και άλλα πολλά), αλλαχού δε αποδίδεται τω θεώ ψυχή (Εβρ. Ι΄ 38) μετά παθών ανθρωπίνων, οίον μίσους (Ησ. Α΄ 14), χαράς (Ησ. ΜΒ΄ 1), λύπης (Γεν. ΣΤ΄ 6), οργής (Ψαλμ. Β΄ 12), μετανοίας (Γεν. ΣΤ΄ 6), των τοιούτων ανθρωπομορφισμών λεγομένων και ανθρωποπαθισμών. Τέλος αποδίδονται τω θεώ εν τη Βίβλω διάφοροι ενέργειαι ή καταστάσεις διανοητκαί, οίον ανάμνησις (Τωβ. Γ΄ 3), πρόβλεψις (Δ΄ Βασιλ. ΙΘ΄ 27), διαλογισμός (Ιωνά Α΄ 6, Σοφ. Σολομ. Δ΄ 17), λήθη (Ψαλ. ΙΒ΄ 1)».

Και μάλλον από ευγενική διάθεση ο αγαθός καθηγητής, που έγραψε το κείμενο αυτό, παρέλειψε να αναφέρει ότι ο θεός αυτός κινδύνευε σχεδόν να πατήσει ακόμη και ανθρώπινα κόπρανα!!! Και για τους πιστούς και για τους άπιστους καταθέτουμε την απόδειξη: Δευτερονόμιο ΚΓ΄ 14-15 «και πάσσαλος έσται σοι επί της ζώνης σου, και έσται όταν διακαθιζάνεις έξω, και ορύξεις εν αυτώ και επαγαγών καλύψεις την ασχημοσύνην σου εν αυτώ. Ότι Κύριος ο θεός σου εμπεριπατεί εν τη παρεμβολή σου…»!!!

Σ’ όλες τις αποδόσεις στην νεοελληνική οι οποίες διαθέτουν τις εγκρίσεις της εκκλησίας της Ελλάδος, το προαναφερθέν χωρίο αποδίδεται ως εξής: «θα έχεις στη ζώνη σου τσαπί και όταν πηγαίνεις έξω προς σωματική σου ανάγκη να ανοίξεις λάκκο και μετά να σκεπάσεις τα κόπρανά σου».

Κι όλ’ αυτά διότι «ο Κύριος ο θεός σου πηγαινοέρχεται μέσα στο στρατόπεδό σου…». πρόκειται περί εντολής του Μωϋσή προς στρατωνισμένους Ισραηλίτες. Μια εντολή που δεν χρειάζεται να δώσει κανείς καν στις γάτες, φέρ’ ειπείν, διότι τα ζώα αυτά το πράττουν από μόνα τους και μάλιστα με εξαιρετική επιμέλεια.

Συμπέρασμα: δεν γίνεται με τίποτα να υπάρχει πνεύμα άνευ σώματος. Διότι όταν το πνεύμα των πνευμάτων, ο ίδιος ο θεός, είναι αδύνατο να περιγραφεί άνευ σωματικών μελών και ψυχολογικών αντιδράσεων, τι να πούμε μετά και για τα πνεύματα των ελεεινών ανθρώπων.

Πνεύμα όμως έχει και το πνεύμα. Ιδού: «Πνεύμα ο θεός». Έτσι λέει η Γραφή. Αυτό λοιπόν το πνεύμα έχει το πνεύμα του. Είναι το Άγιο Πνεύμα. Τι είναι το Άγιο Πνεύμα; Είναι το πνεύμα του θεού. Είναι το πνεύμα του πνεύματος.

Το άγιο πνεύμα εμφανίζεται ως τρίτο πρόσωπο, δίπλα στον πατέρα και το υιό στην καινή διαθήκη (Λουκ. 3, 2). Έχουν γραφή και γι’ αυτό τα χίλια μύρια. Έγινε όμως και η μεγάλη φασαρία για την αφεντιά του. Tο περίφημο filioque. Η ανατολική εκκλησία δέχεται ότι το άγιο πνεύμα εκπορεύεται μόνο εκ του πατρός. Η δυτική επί πλέον και εκ του υιού (filioque). Προσέξτε την ποιότητα της αερολογίας: «τινές των Ελλήνων πατέρων και διδασκάλων δέχονται ότι το πνεύμα εκπορεύεται ή πρόεισιν εκ του πατρός δι’ υιού ή πέφηνε, προχέεται, εκλάμπει δι’ υιού. Το δι’ υιού όμως διαφέρει του εκ του υιού, κακώς δε οι δυτικοί και διαμαρτυρόμενοι νομίζουσιν ότι δηλοί το αυτό. Το δι’ υιού δεν αναφέρεται εις την υπερβατικήν Τριάδα, αλλ’ εις την οικονομικήν, δηλούν σχέσιν προς τον κόσμο οι δε δυτικοί και διαμαρτυρόμενοι, δεχόμενοι την εκ του υιού εκπόρευσιν, συγχέουσι και ταυτίζουσι την υπό του υιού πέμψιν του πνεύματος προς την εκπόρευσιν»!;

Αυτή η ακατανόητη, υφ’ ημών των ανοήτων απίστων, αερολογία, αποτέλεσε έναν από τους λόγους του σχίσματος μεταξύ της ανατολικής και δυτικής εκκλησίας! Έκτοτε η δογματική αυτή διαφορά έγινε αντικείμενο μακράς και επιπόνου συγγραφικής ερεύνης, όπου αναπτύχθηκε πλούσια πολεμική φιλολογία. Οι αρειανοί, οπαδοί του Άρειου, ονομάστηκαν πνευματομάχοι διότι πίστευαν ότι το άγιο πνεύμα ήταν κτίσμα. Αυτούς τους «τακτοποίησε» η δεύτερη οικουμενική σύνοδος, δια του ογδόου άρθρου του συμβόλου της πίστεως.

Επίσης πνεύμα έχει και ο οίνος. Λέγεται οινόπνευμα. Αυτό το πνεύμα του οίνου είναι εντελώς πραγματικό. Δεν έχει κανείς παρά να καταναλώσει αρκετό οίνο για να το αισθανθεί αμέσως τ’ αποτελέσματά του. Στην αρχή επιδρά ανεβάζοντας το πνεύμα στα ύψη της ευδαιμονίας και μετά το γκρεμίζει εντελώς αβοήθητο, στα βράχια της πνευματικής απώλειας. Συμπέρασμα: ακόμη και το πνεύμα του οίνου μπορεί να κάνει κακό. Άλλως πως, το πολύ πνεύμα κάνει κακό. Κοντολογίς όπου επικρατεί αποκλειστικά, έστω περισσότερο από τα υπόλοιπα, το πνεύμα, τότε ο άνθρωπος πάσχει σοβαρά. Η απόδειξη του δόγματος αυτού είναι η ανώμαλη συμπεριφορά κι ο αντιανθρωπισμός των μοναχών. Αυτών των κατ’ εξοχήν πνευματικών ανθρώπων. Το πνεύμα είναι το θανατηφόρο καρκίνωμα του ανθρώπινου όντος. Το πνεύμα μισεί το σώμα και τις λειτουργίες του. Θεωρεί το σώμα τάφο της ψυχής και του εαυτού του. Κι ό,τι μισεί το σώμα, ακόμα κι όταν δεν το σκοτώνει, το δηλητηριάζει θανατηφόρα.

Δεν γίνεται, σε καμμιά περίπτωση μια υγιής ψυχή, έστω ένα υγιές πνεύμα, να κατοικεί μέσα σ’ ένα άρρωστο σώμα. Κι όμως, οι ίδιοι αυτοί πνευματικοί άνθρωποι, αυτοί που μισούν το σώμα, ποτέ δεν τόλμησαν ν’ αμφισβητήσουν το «Νους υγιής εν σώματι υγιή».

Στο πνεύμα και στα πνεύματα όμως δεν πιστεύουν μόνο οι χριστιανοί. Πιστεύουν και οι πνευματιστές. Η θεωρία τους λέγεται πνευματισμός και ισχυρίζεται ότι υπάρχουν πνεύματα πέρα απ’ αυτόν τον κόσμο, τα οποία μπορούν να εκδηλωθούν και να επικοινωνήσουν μαζί μας, κάτω από ορισμένες συνθήκες. Πρόκειται για παλιά ιστορία που έχει τις ρίζες του στις πρωτόγονες φυλές. Μάλλον οι πρώτες θρησκείες των ανθρώπων ξεκίνησαν από την πίστη στα πνεύματα. Μετά όπως είναι φυσικό, ανακαλύφθηκε και ο αρχηγός των πνευμάτων ο θεός. Έτσι δεν τον λένε ακόμα «ο θεός των πνευμάτων…».

Όπου υπάρχουν «απολίτιστες» πρωτόγονες φυλές, Γη του Πυρός, Τασμανία, Οττεντότοι – όχι ότι οι υπόλοιποι λαοί βρίσκονται ουσιαστικά σε καλύτερη θρησκευτική μοίρα – η θρησκευτικότητα συνίσταται στην πίστη ανθρωπόμορφων ή ζωόμορφων πνευμάτων που κατοικούν τα όρη, τους βράχους, τα σπήλαια κ.α. Μάλλον θα έπρεπε να θεωρήσουμε το στάδιο αυτό της θρησκευτικότητας ανώτερο από το σημερινό, εξαιτίας του σεβασμού προς τα στοιχεία της φύσης. Προς ολόκληρη τη φύση. Εκτός κι αν θεωρούμε ανώτερο στάδιο αυτό που καταστρέφει την φύση, όπως το σημερινό. Ποιος μας δίδαξε ότι η φύση και τα πλάσματά της έγιναν χάριν του ανθρώπου; Αναμφισβήτητα ο ιουδαιοχριστιανισμός.

Από την πίστη στα πνεύματα ξεκίνησε η πορεία των θρησκειών. Η επιθυμία για επικοινωνία μ’ αυτά, ο φόβος απέναντί τους και κατά συνέπεια η προσπάθεια εξευμενισμού τους δια δώρων και θυσιών, επέφερε την κατασκευή ναών, για να κατοικήσουν αυτά εκεί μέσα – «οίκος του θεού» λέγεται η χριστιανική εκκλησία. Έτσι ξεφύτρωσαν αναγκαστικά και οι τάξεις των ιερέων, των μάγων και των εξορκιστών.

Η ιστορία όμως του νεώτερου πνευματισμού άρχισε ξαφνικά το 1747 στην Hydesville της Αμερική, πλησίον της Νέας Υόρκης. Οι δυο θυγατέρες του Τζων Φοξ, ηλικίας 12 και 14 ετών άρχισαν να αντιλαμβάνονται κάποια παράδοξα φαινόμενα τα οποία επαναλαμβάνονταν συχνά. Μετακινήσεις επίπλων ανεξήγητοι κρότοι και επιψαύσεις αόρατων χεριών. Στη συνέχεια αντιλήφθηκαν ότι σε απευθυνόμενες ερωτήσεις οι κρότοι απαντούσαν κατάλληλα.

Άλλο που δεν ήθελε η αδηφάγος δεισιδαιμονική λάμια, που φωλιάζει στην ψυχή των ανθρώπων. Το φαινόμενο «πιστοποιήθηκε» και από άλλους που έσπευσαν εκεί και ο θόρυβος εξαπλώθηκε σε Αμερική και Ευρώπη. Δημιουργήθηκα εταιρείες ψυχικών ερευνών και ο θόρυβος της ιστορίας αυτής ακούγεται ευκρινώς μέχρι και σήμερα.

Φαίνεται ότι όταν εισέλθει αέρας (πνεύμα = φύσημα αέρα) στον ανθρώπινο εγκέφαλο, γίνεται αυτό που λένε «πήραν τα μυαλά του αέρα». Πράγματι υπάρχει η ασθένεια αυτή και λέγεται πνευματοκέφαλος. Να τι λέει η ιατρική γι’ αυτό: καλείται έτσι η είσοδος αέρα στις κοιλότητες του εγκεφάλου στις οποίες υπάρχει υγρό. Παρόμοια είναι και η πάθηση που λέγεται πνευματοκήλη. Ενώ όμως για τις δυο αυτές παθήσεις βρέθηκε λύση, που λέγεται πνευματοθεραπεία – συνίσταται στον εξαναγκασμό του πάσχοντος να διενεργεί εισπνοή εντός πεπιεσμένου αέρα και εκπνοή εντός αραιωμένου – για την πνευματο-πληξία δεν έχει βρεθεί ακόμη το παραμικρό φάρμακο.

Το κακό όμως δεν σταματάει εδώ. Μας προέκυψε και η πνευματοκρατία. Έτσι καλείται η ροπή εκείνη στην μεταφυσική κατά την οποία η ουσία των όντων είναι πνευματική ή καθόλου ψυχική και η οποία θεωρεί κατ’ ακολουθία την ύλη ως προϊόν ψυχικών παραγόντων, ως φαινόμενο του πνεύματος ή ως αισθητή αυτού υποστασίωση.

Τον πνευματοκρατικό αυτό χορό χορογράφησε πρώτος ο Λάιμπνιτς και μέσα στις πτυχές του μπλέχτηκαν οι Έρβαρτ, Λότσε, Σοπεγχάουερ, Φέχνερ, Βουντ, και οι γνωσιολόγοι Μπέρκλεϋ, Φίχτε και Σέλλινγκ.

Πνευματολατρεία, καλείται το φαινόμενο εκείνο κατά το οποίο απονέμεται τιμή και σεβασμός προς τα παντός είδους πνεύματα, από τα οποία ελπίζει ο άνθρωπος βοήθεια και αρωγή ή που φοβάται την επέμβασή τους. Αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στην Κίνα στην περί Ταό διδασκαλία.

Αξίζει τον κόπο ν’ αναφέρουμε και τα περί πνευματικής (ιατρικής) σχολής. Την ίδρυσαν κάποιοι από τους αρχαίους γιατρούς, οι οποίοι δεν ήταν ικανοποιημένοι από τα ισχύοντα τρία μεγάλα συστήματα των ιατρικών αιρέσεων, δηλαδή το δογματικό, το εμπειρικό και το μεθοδικό. Ιδρυθείσα υπό του ιατρού Αθηναίου του Ατταλέως είχε το χαρακτηριστικό της ιδιάζουσας συναρμογής της στωϊκής φιλοσοφίας με τα κύρια αξιώματα της δογματικής σχολής.

Κατά τις θεωρίες του ιδρυτή της παρεισάγεται στον οργανισμό του ανθρώπου και πέμπτο στοιχείο, το πνεύμα, από το οποίο, μόλις συναρμοστεί στο σώμα, όλα μέσα στον οργανισμό συνέχονται και διοικούνται. Η αλλοίωση του πνεύματος αυτού προκαλεί όλα τα νοσήματα.

Πράγματι είναι αξιοθαύμαστη η διαχρονική τάση του ανθρώπου να αναποδογυρίζει τις ανθρώπινες υποθέσεις και να τις βάζει να πορεύονται με το κεφάλι κάτω και προς τα πίσω. Γίνεται κουβέντα για πνεύμα, αλλά τι είδους πρέπει να είναι το πνεύμα αυτό δύσκολα γίνεται λόγος. Ας πούμε να γίνει λόγος για καλλιέργεια ενός συγκεκριμένου είδους πνεύματος. Σπανίως ακούει κανείς την έκφραση «πνευματική καλλιέργεια».

Θα μπορούσε κανείς να φανταστεί πώς θα είχε διαμορφωθεί σήμερα το ανθρώπινο τοπίο εάν οι άνθρωποι, αντί να κατασπαταλούν τις πνευματικές τους δυνάμεις σε τέτοιες άκαρπες αερολογικές αναζητήσεις, είχαν το ενδιαφέρον να στρέψουν την προσοχή τους κυρίως στην αναζήτηση τρόπων και ανάπτυξης πνευματικών καλλιεργειών. Ας πούμε ενδιαφέρον για την παιδεία, τα γράμματα, τις τέχνες, την ιατρική, την κάθε επιστήμη και κυρίως για την χαρά της ζωής και γενικώς την απόλαυση ενός υγιούς βίου.

Και παρ’ όλο που οι λίγοι, υγιείς και χαρούμενοι άνθρωποι, κυνηγήθηκαν από τους πολλούς, δεισιδαίμονες και καθυστερημένους, αυτοί οι λίγοι κατόρθωσαν να προσφέρουν στην ανθρωπότητα τόσο πολλά και ανεκτίμητα αγαθά, με τους υπεράνθρωπους και ανιδιοτελείς κόπους τους.

Το ανόητο ανθρωπάκι, όταν τον σώζουν οι γιατροί, από βέβαιο θάνατο, σπεύδει στον άγιο να του ανάψει το κερί και να τον ευχαριστήσει για την σωτηρία του! Ο αχάριστος αυτός ουδέποτε πρόσεξε ότι ο αρχιεπίσκοπός του και ο ανώτερος κλήρος του, όταν αρρωσταίνουν προστρέχουν στους καλύτερους γιατρούς του κόσμου και γράφουν στα παλιά του τα παπούτσια τους αγίους και τα τάματα. Ούτε και πρόκειται ν’ αντιληφθεί ποτέ το μέγεθος τη ύβρεως του αρχιεπισκόπου του, ο οποίος δίχως ίχνος ντροπής, ομολόγησε δημοσίως ότι όταν οι γιατροί τον ενημέρωσαν πως πάσχει από καρκίνο, αυτός αναφώνησε προς τον θεό του την φράση «γιατί θεέ μου σε μένα κι όχι σε κάποιον άλλο;».

Και παρ’ όλο που δίδασκε αυτός ο αρχιερέας ότι ό,τι ζητά ο πιστός από τον θεό αυτός του το δίνει, ποτέ δεν πρόκειται να γίνει κατανοητό το γεγονός όπου, ενώ όλος ο ελληνικός λαός ζητούσε από τον θεό την σωτηρία του αρχιεπισκόπου του, ο θεός τους έγραψε κανονικά και απώλεσε τον βίο του αντιπροσώπου του επί γης.

Ο αρχιεπίσκοπος όμως αυτός, όπως κι όλη η συμμορία στην οποία ανήκε, διδάσκουν ότι αυτό που μετρά αποκλειστικά για τον άνθρωπο είναι η σωτηρία της ψυχής κι όχι η σωτηρία του σώματος. Μόλις όμως κινδυνεύει το σώματος τους πανικοβάλλονται σε τέτοιο βαθμό που καταντούν ελεεινοί. Πώς εξηγείται αυτή τους η συμπεριφορά; Οι άνθρωποι του πνεύματος, αυτοί οι πνευματικοί άνθρωποι γιατί τρέμουν την απώλεια του σώματος το οποίο υποτίθεται ότι περιφρονούν; Αυτό που πιστεύουν ότι κολάζει το σώμα, αυτή την πηγή κάθε αμαρτίας;

Ποιος είναι σε θέση να μετρήσει το μέγεθος της υποκρισίας αυτής; Τι είδους άνθρωποι αποτελούν το ποίμνιο των αρχι-υποκριτών αυτών; Για τα ζώα το ποίμνιο αποτελείται από πρόβατα. Για τους ανθρώπους το ποίμνιο από τι αποτελείται;

Ο τσομπάνης σχίζεται για την σωτηρία των προβάτων του. Οι άνθρωποι τι έπαθαν και έβαλαν στο κοπάδι των εαυτών τους, στη θέση των τσομπάνηδων, αυτό το ιερατείο των αχόρταγων λύκων;

Έπαθαν πνευματοκέφαλο και πνευματοκήλη: είσοδο αέρα στις κοιλότητες του εγκεφάλου. Η σωτηρία που υπόσχεται το παπαδαριό δεν είναι τίποτε άλλο από μια τρόμπα με την οποία φουσκώνει τα κεφάλια των πιστών με πνεύμα (πνεύμα = ροή αέρα). Κι όταν τα μυαλά πάρουν αέρα (πνεύμα) τότε πηγαίνουν προς τα εκεί που φυσάει κάθε στιγμή ο άνεμος. Του γεμίζει ο παπάς τον εγκέφαλο με αέρα και τον φυσά μετά προς το παγκάρι, προς το τάμα, προς την κληροδοσία της περιουσίας του στην εκκλησία ή στο μοναστήρι. Και μετά απορεί το αρνίον για το πώς βρέθηκε η εκκλησία του με τόσους παράδες και τόσα ακίνητα στην κατοχή της.

Τους έξυπνους μάλιστα ανθρώπους (που διαθέτουν πνεύμα) τους σέβονται οι πάντες. Να, προσέξετε τους Τούρκους πώς σεβάστηκαν το παπαδαριό, το οποίο επί των ημερών τους αύξησε την περιουσία του κατά γεωμετρική πρόοδο. Αυτό θα πει πρόοδος κι αφήστε αυτά που λένε πρόοδος στα γράμματα. Γι’ αυτό το παπαδαριό το μάστιζε και το μαστίζει ακόμα ο αναλφαβητισμός.

Το ιερατείο λοιπόν απέδειξε και αποδεικνύει, με το παραπάνω, ότι μπορεί κανείς κάλλιστα, διαχειριζόμενος την μεταφυσική και το πνεύμα, να υποτάσσει τις ανθρώπινες υπάρξεις. Ως προς την ανυπέρβλητη λοιπόν αυτή μαγκιά του θα ήταν δίκαιο να του φερόμαστε με τον ανάλογο θαυμασμό. Είναι όμως άδικο να σέβεται κανείς ανθρώπους μισαλλόδοξους, δηλαδή ανθρώπους που δεν σέβονται το οποιοδήποτε «πνεύμα» τυχαίνει να είναι διαφορετικό από το δικό τους.

Και μια «χρήσιμη» πληροφορία για τους Ιουδαιοχριστιανούς: Βρίστε ελεύθερα και... ατιμωριτί!
Ίσως θα έχετε παρατηρήσει, πως κατά κύριον λόγο, η βλασφημία των «θείων» γίνεται απ' αυτούς που θεωρούν εαυτούς, καλούς χριστιανούς, πιστούς, θρήσκους κ.ά. (προσωπικά, έχω ακούσει ιερέα να «κατεβάζει καντήλια» και μάλιστα ενώπιον παιδιών).

Οι άθεοι, άθρησκοι, αλλόθρησκοι κλπ., παρ' ότι είναι απελευθερωμένοι απ' αυτή τη «δέσμευση», σπανίως βάζουν στο στόμα τους εκφράσεις όπως «γαμώ τον Χριστό μου/σου», «γαμώ την Παναγία μου/σου», «γαμώ τον Σταυρό μου/σου» κλπ.

Απ' ότι φαίνεται λοιπόν, ακόμη και οι ίδιοι οι Εβραιοχριστιανοί δεν παίρνουν και στα πολύ σοβαρά την «δαμόκλειο σπάθη» της Κολάσεως που προτάσσει σαν μπαμπούλα η Εκκλησία. Υπάρχει όμως, μια μικρή λεπτομέρεια, η οποία κατά κάποιον τρόπο απενεχοποιεί τους βλάσφημους (αν και οι περισσότεροι απ' αυτούς, αν όχι όλοι, δεν γνωρίζουν): Σύμφωνα με την («θεόπνευστη») Αγία Γραφή, το αμάρτημα της βλασφημίας είναι συγχωρητέο...

Υπάρχει κι ένας αστερίσκος όμως... Δεν συγχωρούνται όλες οι βλασφημίες. Εξαιρείται η βλασφημία του Αγίου Πνεύματος, η οποία δεν πάει να 'χεις «μπάρμπα στον Παράδεισο», δεν συγχωρείται με «καμμία Παναγία». Είναι η απόλυτη βλασφημία. Ιδού και το αντίστοιχο απόσπασμα από την Αγία Γραφή, που τεκμηριώνει τα προαναγραφόμενα:

«Ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι πάντα ἀφεθήσεται τοῖς υἱοῖς τῶν ἀνθρώπων τὰ ἁμαρτήματα καὶ αἱ βλασφημίαι ὅσας ἐὰν βλασφημήσωσιν· ὃς δ’ ἂν βλασφημήσῃ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, οὐκ ἔχει ἄφεσιν εἰς τὸν αἰῶνα, ἀλλ’ ἔνοχός ἐστιν αἰωνίου κρίσεως».
«Κατά Μάρκον Ευαγγέλιον» 3:28-29

Δηλαδή:
«Αλήθεια σας λέω ότι όλα θα συγχωρεθούν στους γιους των ανθρώπων, τα αμαρτήματα και οι βλασφημίες όσες κι αν βλασφημήσουν· όποιος όμως βλασφημήσει ενάντια στο Πνεύμα το άγιο, δεν θα συγχωρεθεί ποτέ, παρά είναι ένοχος αιώνιου αμαρτήματος».

Τα ίδια πάνω κάτω λένε και τα υπόλοιπα ευαγγέλια (επιτέλους, συμφωνούν και σε κάτι, ανάμεσα στις τόσες αντιφάσεις τους).

Ηθικό δίδαγμα; Ιουδαιοχριστιανοί, θρήσκοι και μη, «κατεβάστε καντήλια» άφοβα (έτσι κι αλλιώς, σχεδόν κανένας δεν βρίζει το Άγιο Πνεύμα). Ο δρόμος για τον Παράδεισο, δεν περνάει από κει. Η θρησκεία της «αγάπης» θα σας συγχωρέσει. Προσοχή όμως, μην το παραχέσετε κι ασχοληθείτε με το... «πουλί», γιατί τότε «την βάψατε»...