Τετάρτη 2 Ιανουαρίου 2019

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Βάτραχοι (895-947)

895 ΧΟ. καὶ μὴν ἡμεῖς ἐπιθυμοῦμεν [στρ.]
παρὰ σοφοῖν ἀνδροῖν ἀκοῦσαι, τίνα λόγων
ἔπιτε δαΐαν ὁδόν.
γλῶσσα μὲν γὰρ ἠγρίωται,
λῆμα δ᾽ οὐκ ἄτολμον ἀμφοῖν,
οὐδ᾽ ἀκίνητοι φρένες.
900 προσδοκᾶν οὖν εἰκός ἐστι
τὸν μὲν ἀστεῖόν τι λέξειν
καὶ κατερρινημένον,
τὸν δ᾽ ἀνασπῶντ᾽ αὐτοπρέμνοις
τοῖς λόγοισιν ἐμπεσόντα
συσκεδᾶν πολλὰς ἀλινδήθρας ἐπῶν.

905 ἀλλ᾽ ὡς τάχιστα χρὴ λέγειν· οὕτω δ᾽ ὅπως ἐρεῖτον
ἀστεῖα καὶ μήτ᾽ εἰκόνας μήθ᾽ οἷ᾽ ἂν ἄλλος εἴποι.
ΕΥ. καὶ μὴν ἐμαυτὸν μέν γε, τὴν πόησιν οἷός εἰμι,
ἐν τοῖσιν ὑστάτοις φράσω· τοῦτον δὲ πρῶτ᾽ ἐλέγξω,
ὡς ἦν ἀλαζὼν καὶ φέναξ οἵοις τε τοὺς θεατὰς
910 ἐξηπάτα μώρους λαβὼν παρὰ Φρυνίχῳ τραφέντας.
πρώτιστα μὲν γὰρ ἕνα τιν᾽ ἂν καθῖσεν ἐγκαλύψας,
Ἀχιλλέα τιν᾽ ἢ Νιόβην, τὸ πρόσωπον οὐχὶ δεικνύς,
πρόσχημα τῆς τραγῳδίας, γρύζοντας οὐδὲ τουτί.
ΔΙ. μὰ τὸν Δί᾽ οὐ δῆθ᾽. ΕΥ. ὁ δὲ χορός γ᾽ ἤρειδεν ὁρμαθοὺς ἂν
915 μελῶν ἐφεξῆς τέτταρας ξυνεχῶς ἄν· οἱ δ᾽ ἐσίγων.
ΔΙ. ἐγὼ δ᾽ ἔχαιρον τῇ σιωπῇ, καί με τοῦτ᾽ ἔτερπεν
οὐχ ἧττον ἢ νῦν οἱ λαλοῦντες. ΕΥ. ἠλίθιος γὰρ ἦσθα,
σάφ᾽ ἴσθι. ΔΙ. κἀμαυτῷ δοκῶ. τί δὲ ταῦτ᾽ ἔδρασ᾽ ὁ δεῖνα;
ΕΥ. ὑπ᾽ ἀλαζονείας, ἵν᾽ ὁ θεατὴς προσδοκῶν καθῇτο,
920 ὁπόθ᾽ ἡ Νιόβη τι φθέγξεται· τὸ δρᾶμα δ᾽ ἂν διῄει.
ΔΙ. ὦ παμπόνηρος, οἷ᾽ ἄρ᾽ ἐφενακιζόμην ὑπ᾽ αὐτοῦ.
τί σκορδινᾷ καὶ δυσφορεῖς; ΕΥ. ὅτι αὐτὸν ἐξελέγχω.
κἄπειτ᾽ ἐπειδὴ ταῦτα ληρήσειε καὶ τὸ δρᾶμα
ἤδη μεσοίη, ῥήματ᾽ ἂν βόεια δώδεκ᾽ εἶπεν,
925 ὀφρῦς ἔχοντα καὶ λόφους, δείν᾽ ἄττα μορμορωπά,
ἄγνωτα τοῖς θεωμένοις. ΑΙ. οἴμοι τάλας. ΔΙ. σιώπα.
ΕΥ. σαφὲς δ᾽ ἂν εἶπεν οὐδὲ ἕν— ΔΙ. μὴ πρῖε τοὺς ὀδόντας.
ΕΥ. ἀλλ᾽ ἢ Σκαμάνδρους ἢ τάφρους ἢ ᾽π᾽ ἀσπίδων ἐπόντας
γρυπαιέτους χαλκηλάτους καὶ ῥήμαθ᾽ ἱππόκρημνα,
930 ἃ ξυμβαλεῖν οὐ ῥᾴδι᾽ ἦν. ΔΙ. νὴ τοὺς θεούς, ἐγὼ γοῦν
ἤδη ποτ᾽ ἐν μακρῷ χρόνῳ νυκτὸς διηγρύπνησα
τὸν ξουθὸν ἱππαλεκτρυόνα ζητῶν τίς ἐστιν ὄρνις.
ΑΙ. σημεῖον ἐν ταῖς ναυσίν, ὦμαθέστατ᾽, ἐνεγέγραπτο.
ΔΙ. ἐγὼ δὲ τὸν Φιλοξένου γ᾽ ᾤμην Ἔρυξιν εἶναι.
935 ΕΥ. εἶτ᾽ ἐν τραγῳδίαις ἐχρῆν κἀλεκτρυόνα ποῆσαι;
ΑΙ. σὺ δ᾽, ὦ θεοῖσιν ἐχθρέ, ποῖ᾽ ἄττ᾽ ἐστὶν ἅττ᾽ ἐποίεις;
ΕΥ. οὐχ ἱππαλεκτρυόνας μὰ Δί᾽ οὐδὲ τραγελάφους, ἅπερ σύ,
ἃν τοῖσι παραπετάσμασιν τοῖς Μηδικοῖς γράφουσιν·
ἀλλ᾽ ὡς παρέλαβον τὴν τέχνην παρὰ σοῦ τὸ πρῶτον εὐθὺς
940 οἰδοῦσαν ὑπὸ κομπασμάτων καὶ ῥημάτων ἐπαχθῶν,
ἴσχνανα μὲν πρώτιστον αὐτὴν καὶ τὸ βάρος ἀφεῖλον
ἐπυλλίοις καὶ περιπάτοις καὶ τευτλίοισι λευκοῖς,
χυλὸν διδοὺς στωμυλμάτων ἀπὸ βιβλίων ἀπηθῶν·
εἶτ᾽ ἀνέτρεφον μονῳδίαις Κηφισοφῶντα μειγνύς.
945 εἶτ᾽ οὐκ ἐλήρουν ὅ τι τύχοιμ᾽ οὐδ᾽ ἐμπεσὼν ἔφυρον,
ἀλλ᾽ οὑξιὼν πρώτιστα μέν μοι τὸ γένος εἶπ᾽ ἂν εὐθὺς
τοῦ δράματος. ΔΙ. κρεῖττον γὰρ ἦν σοι νὴ Δί᾽ ἢ τὸ σαυτοῦ.

***
ΧΟΡ. Μα κι εμείς αυτό ποθούμε· από σοφούς
σαν εσάς τώρα ν᾽ ακούσουμε ποιούς δρόμους
θ᾽ ακλουθήσετε στη μάχη αυτή των λόγων.
Άγρια πήρε φόρα η γλώσσα,
τόλμη ανάβει την καρδιά σας
κι ήσυχος δε μένει ο νους σας.
900 Απ᾽ τον έναν καρτερούμε
πως ωραίες θα πει ξυπνάδες
και καλά λιμαρισμένες,
κι ότι ο άλλος λόγια σύρριζα θ᾽ αδράξει
και βαρύς μ᾽ αυτά θα ορμήσει
και πολλές στιχοκυλίστρες θα ταράξει.

ΚΟΡ. Αρχίστ᾽ ευθύς· και νόστιμα, πρωτότυπα να πείτε·
όχι από κείνα που μπορείς κι απ᾽ άλλους να τ᾽ ακούσεις.

ΕΥΡ. Τί αξίζω εγώ και τί ποιητής είμαι, θα πω στο τέλος·
τί απατεώνας ήτανε και κατεργάρης τούτος
θα δείξω πρώτα· και με ποιά μέσα, θεατές γελούσε
910 που ο Φρύνιχος πριν απ᾽ αυτόν τους είχε αποβλακώσει.
Έδειχνε κάποιον στην αρχή, τον Αχιλλέα να πούμε,
τη Νιόβη, με ολοσκέπαστο κι αθώρητο το μούτρο,
σαν πρόσοψη του δράματος, χωρίς να βγάζουν λέξη.
ΔΙΟ. Σωστά, ούτε μια. ΕΥΡ. Κι αράδιαζε τρεις τέσσερις αρμάθες
τραγούδια αδιάκοπα ο Χορός· κι οι άλλοι να σωπαίνουν.
ΔΙΟ. Μ᾽ ευχαριστούσε αυτή η σιωπή και τη χαιρόμουν, όσο
δε χαίρομαι των τωρινών τη λίμα. ΕΥΡ. Ναι, γιατί ήσουν
χαζός. ΔΙΟ. Δεν έχεις άδικο. Γιατί σωπαίνανε όμως;
ΕΥΡ. Για να προσμένει το κοινό πότε θ᾽ ανοίξει η Νιόβη
920 το στόμα της· κατεργαριές· κυλούσε ωστόσο το έργο.
ΔΙΟ. Τον κατεργάρη! Αλήθεια, πώς με ξεγελούσε! (Στον Αισχύλο.) Τί έχεις;
Γιατί χολιάζεις και τσινάς; ΕΥΡ. Γιατί τον βγάζω φόρα.
Κι αφού έκανε τα κόλπα αυτά κι έφτανε πια το δράμα
στη μέση, τότε δώδεκα βοϊδόφρασες πετούσε,
λόγια με φρύδια και λειριά, με κάτι μούτρα σκιάχτρα,
άγνωστα σ᾽ όλους τους θεατές. ΑΙΣ. Α συφορά μου! ΔΙΟ. Σώπα.
ΕΥΡ. Τίποτε το ξεκάθαρο… ΔΙΟ. (στον Αισχύλο.) Τα δόντια σου μην τρίζεις.
ΕΥΡ. μόνο για τάφους. Σκάμαντρους, γρυπάετους από μπρούντζο
πάνω σε ασπίδες, πράματα που δύσκολα τα νιώθεις,
930 φράσεις αλογογκρέμιστες. ΔΙΟ. Μια νύχτα εγώ, είν᾽ αλήθεια,
ξαγρύπνησα ώρες, για να βρω σαν τί πουλί είναι τάχα
εκείνος ο ξανθόμαυρος αλογοκόκοράς του.
ΑΙΣ. Αγράμματε! Ένα χαραχτό σημάδι στα καράβια.
ΔΙΟ. Εγώ είπα «θα ᾽ναι ο Έρυξης, γιος του Φιλόξενου, ίσως».
ΕΥΡ. Μα ανάγκη ήταν και κόκορας να μπει στις τραγωδίες;
ΑΙΣ. Κι εσύ τί πλάσματα έβαζες, θεομίσητε, μες στα έργα;
ΕΥΡ. Εγώ; Ποτέ τραγέλαφους, ποτέ αλογοκοκόρους,
που οι ανυφάντρες βάζουνε στα περσικά χαλιά τους·
μόλις εγώ παράλαβα την τέχνη αυτή από σένα,
940 ολόπρηστη από ξιπασιές και φορτωμένες φράσεις,
την έκαμα άπαχη, λεπτή, της έβγαλα το βάρος
με λόγια απλά, με σέσκουλα λευκά και με σεριάνια·
από βιβλία τής στράγγιζα χυλό εξυπνοκουβέντας,
την πότιζα άριες με σταξιές απ᾽ τον Κηφισοφώντα.
Λόγια δε φώναζα άτσαλα, δεν τα ᾽κανα ένα κράμα·
εκείνος που πρωτόβγαινε, σαν άρχιζε το δράμα,
το γένος του έλεγε. ΔΙΟ. Σωστά· τί να ᾽λεε; το δικό σου;

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΑΓΙΣΣΕΣ ΚΑΙ ΜΑΓΟΙ, ΜΗΔΕΙΑ

Με βεβαιότητα παραδίδεται ότι πατέρας της ήταν ο Αιήτης, βασιλιάς της Κολχίδας, ενώ το όνομα της μητέρας της αλλάζει, με αποτέλεσμα να αλλάζει και η συγγένεια που έχει με την Κίρκη και την Εκάτη. Άλλοτε είναι η Ωκεανίδα Ιδυία ή η Εκάτη (Διόδωρος), άλλοτε είναι ανεψιά και άλλοτε αδελφή της Κίρκης. Πάντως, και οι τρεις ανήκουν στον ίδιο κύκλο των μαγισσών, με προστάτιδα την Εκάτη και τη Μήδεια να αποκτά αυτόν τον ρόλο και στην αττική τραγωδία στον μύθο των Αργοναυτών. Ακόμη, ο Άψυρτος ήταν αδελφός της ή ετεροθαλής αδελφός της από τη δεύτερη γυναίκα του Αιήτη.
 
Μήδεια και Ιάσων. Η μάγισσα και ο ήρωας
 
Από την Ιωλκό στην Κολχίδα και από την Κολχίδα στην Ιωλκό
1. Ο Πελίας ζήτησε από τον Ιάσονα να επιτελέσει έναν άθλο, να του φέρει το χρυσόμαλλο δέρας που βρισκόταν στη χώρα των Κόλχων, κρεμασμένο σε μια βαλανιδιά στο άλσος του Άρη και φρουρούμενο από ακοίμητο δράκο.
 
2. Ο βασιλιάς των Κόλχων Αιήτης ζήτησε με τη σειρά του από τον Ιάσονα να επιτελέσει δύο άθλους. α) Να ζέψει δύο άζευτους μέχρι εκείνη τη στιγμή ταύρους με χάλκινα πόδια, που έβγαζαν φλόγες από τα ρουθούνια τους, δώρο του Ηφαίστου στον Αιήτη. β) Να οργώσει με αυτούς ένα χωράφι και να το σπείρει με τα δόντια του δράκου που είχε σκοτώσει ο Κάδμος στη Βοιωτία, τα μισά από τα οποία είχε δώσει ο Κάδμος στον Αιήτη. Σκοπός και των δύο άθλων ήταν η εξόντωση του νέου.
 
3. Επειδή η Μήδεια ερωτεύτηκε τον Ιάσονα -οι δύο νέοι συναντήθηκαν στον ναό της Εκάτης-, τον βοήθησε. Του έδωσε μιαν αλοιφή που είχε φτιάξει από το προμήθειο, βότανο που είχε φυτρώσει από το αίμα της πληγής του Προμηθέα. Με αυτό ο Ιάσονας άλειψε το σώμα του και επικάλυψε τα όπλα του και παρέμεινε προστατευμένος για εικοσιτέσσερις ώρες -τόσο διαρκούσε η δύναμη της αλοιφής. Πριν από αυτό ο Ιάσονας έπρεπε να επικαλεστεί τη θεά Εκάτη. Προμήθειο και προσευχή τον προφύλαξαν από τις πύρινες ανάσες και τα χάλκινα πόδια των ταύρων.
 
4. Η Μήδεια αποκάλυψε στον Ιάσονα ότι, καθώς θα έσπερνε τα δόντια του δράκου, θα φύτρωναν αυθωρεί οπλισμένοι πολεμιστές, που θα επεδίωκαν να τον σκοτώσουν, όπως είχε συμβεί και με τον Κάδμο στην Αρεία πηγή, και ότι θα έπρεπε να κάνει ό,τι και ο Κάδμος: να ρίξει μια πέτρα ανάμεσα στους πολεμιστές που «έσπειρε», οπότε αυτοί θα αλληλοσκοτώνονταν θεωρώντας ότι κάποιος από τους ίδιους την έριξε.
 
5. Με τις συμβουλές της Μήδειας ο Ιάσονας κατάφερε: α) να ζέψει τους ταύρους χωρίς να καεί από τις φλόγες τους, β) να γλυτώσει από την επιθετική μανία των «Σπαρτών» της Κολχίδας.
 
6. Αν και ο Ιάσονας επιτέλεσε τους δύο αυτούς άθλους, ο Αιήτης αθέτησε την υπόσχεσή του. Προσπάθησε μάλιστα να κάψει το πλοίο τους, την Αργώ, και να εξοντώσει τους Αργοναύτες.
 
7. Ο Ιάσονας έπρεπε να πάρει το δέρας μόνος του, κάτι που δεν θα κατόρθωνε χωρίς τις ιδιαίτερες ικανότητες της Μήδειας που με τα μάγια της αποκοίμισε τον ακοίμητο δράκο που το φυλούσε. Τότε ο Ιάσονας πλησίασε, ξεκρέμασε το δέρας από το δέντρο όπου ήταν κρεμασμένο και το πήρε μαζί του.
 
8. Ο Αιήτης κατεδίωξε το ζευγάρι με πλοίο, αλλά η Μήδεια έσφαξε τον αδελφό της, από την ίδια ή από άλλη μητέρα, Άψυρτο, τον κομμάτιασε και πετούσε ένα-ένα τα κομμάτια στη θάλασσα, οπότε ο Αιήτης έχασε πολύ χρόνο για να περισυλλέξει τα κομμάτια του γιου του και οι Αργοναύτες διέφυγαν. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (Ηρ. Ι2) ο Αιήτης μάζεψε τα κομμάτια του γιου του στον Φάση ποταμό, τον σημερινό ποταμό Ριόνι, στο έσχατο νοτιοανατολικό άκρο του Εύξεινου Πόντου, που θεωρούνταν όριο ανάμεσα σε Ασία και Ευρώπη.
 
9. Οργισμένος ο Δίας από τον φόνο του Άψυρτου έστειλε καταιγίδα, το πλοίο μίλησε και αποκάλυψε την αιτία προσθέτοντας ότι η οργή θα έπαυε αν οι φονιάδες καθαίρονταν από την Κίρκη. Η θεά δέχτηκε τον ήρωα, συνομίλησε με τη Μήδεια αλλά δεν δέχτηκε να τους φιλοξενήσει.
 
10. Στις όχθες του ποταμού Άλυ, στην Παφλαγονία, η Μήδεια θυσιάζει στην Εκάτη.
 
11. Στην Κρήτη τρέλανε με ξόρκια και με το μαγικό της βλέμμα τον γίγαντα Τάλο, του έστειλε απατηλά οράματα και τον έκανε να σχίσει τη φλέβα του αστραγάλου του, κέντρο της ζωής του, πάνω σε βράχο. Κατά άλλη εκδοχή του είπε πως αν του τραβήξει έξω το καρφί που συγκρατούσε το αίμα της φλέβας θα γινόταν αθάνατος. Έτσι, μπόρεσαν οι Αργοναύτες να αποβιβαστούν και να διανυκτερεύσουν με ασφάλεια στο νησί.
 
12. Η Μήδεια στην Ιωλκό θέλησε να εκδικηθεί τον Πελία για τον κίνδυνο στον οποίο είχε υποβάλλει τον Ιάσονα. Υπάρχουν δύο παραλλαγές στο πώς έγινε αυτό, και οι δυο όμως συγκλίνουν στην εμπλοκή των θυγατέρων του Πελία. Στην παραλλαγή του Διόδωρου (4.50-52) η Μήδεια συσχετίζεται με την Άρτεμη. Την παραθέτουμε εδώ συνοπτικά, καθώς εμπεριέχει και τον κοινό πυρήνα όλων των εκδοχών του μύθου, δηλαδή την εμπλοκή των θυγατέρων.
 
Με δυνατά μαγικά φάρμακα που είχε μαζί της -τα είχαν ανακαλύψει η μητέρα της Εκάτη και η Κίρκη- άλειψε το δέρμα της με αλοιφή για να φαίνεται ρυτιδωμένο, έβαψε τα μαλλιά της άσπρα και ντύθηκε σαν τις ιέρειες της Άρτεμης (κατά παραλλαγή μπήκε στο παλάτι φορώντας ιερατικό προσωπείο). Σε μικρό κούφιο άγαλμα της θεάς έκρυψε τα μαγικά φάρμακα και με το άγαλμα στο χέρι γυρνούσε στους δρόμους χορεύοντας με θρησκευτική έκσταση. Φώναζε ότι είχε φέρει το άγαλμα από τους Υπερβόρειους για το καλό του βασιλιά και της πόλης και πως όλοι οι πολίτες έπρεπε να το καλοδεχτούν. Κυριευμένη από θεϊκό οίστρο μπήκε στο παλάτι και τους έκανε να πιστέψουν πως η θεά είχε έρθει στο σπίτι για καλό. Είπε στον Πελία ότι η Άρτεμη θέλει να τον ανταμείψει για την ευσέβειά του δίνοντας πίσω τα νιάτα του. Για να τον πείσει, δοκίμασε πρώτα στον εαυτό της. Σε ένα θάλαμο του παλατιού, μόνη, με νερό ξέπλυνε την αλοιφή και παρουσιάστηκε μπροστά στον βασιλιά σαν νέα κοπέλα. Τον υπνώτισε με μάγια και τον έκανε να βλέπει στον αέρα ένα άρμα με φίδια και πάνω του τη θεά που τάχα είχε έρθει από τους Υπερβόρειους για να την φιλοξενήσει στο παλάτι. Ο Πελίας πείστηκε και ζήτησε από τις κόρες του να την υπακούσουν.
 
Εκείνη είπε ότι για να τον ξανακάνει νέο θα έπρεπε να τον σκοτώσουν τη νύχτα που θα κοιμόταν, να τον κομματιάσουν και να τον βράσουν με τα φάρμακα που θα τους έδινε. Για να τις πείσει μπροστά στις κόρες του Πελία έσφαξε ένα γέρικο κριάρι και αφού το έκοψε σε μικρά κομμάτια το μετέβαλε ύστερα με φάρμακα-μαγικά φίλτρα και μάγια σε ζωντανό αρνάκι (κατά άλλη εκδοχή τις υπνώτισε και τις έκανε να βλέπουν το είδωλο ενός αρνιού), δείχνοντας έτσι ότι μπορεί να επαναφερθεί με τον ίδιο τρόπο σε νεανική ηλικία κάθε γεροντικός οργανισμός, ακόμα και άνθρωπος. Οι θυγατέρες τότε κατέσφαξαν τον γέροντα Πελία προσδοκώντας τη μετατροπή του σε νέο. Έπρεπε μετά να προσευχηθεί στην Εκάτη με πυρσούς στο πιο ψηλό δώμα του παλατιού (μήνυμα προς τους Αργοναύτες να μπουν στην πόλη) στην κολχική γλώσσα. Οι Αργοναύτες μπήκαν, οι κόρες που τους πίστευαν νεκρούς νόμιζαν ότι είδαν φαντάσματα που τις κυνηγούσαν για να τις τιμωρήσουν για τον φόνο του Πελία. (Ολόκληρη η αφήγηση στο Διόδωρος 4.50-52)
 
13. Αμέσως μετά τον θρόνο ανέλαβε ο γιος του Πελία, ή του τον παραχώρησε ο Ιάσονας, μια και μετά το φονικό δεν θα μπορούσαν να μείνει εκεί, ούτε ο ίδιος ούτε η Μήδεια.
 
Γάμοι - Απόγονοι
1. Ο γάμος του Ιάσονα και της Μήδειας έγινε κρυφά στο σπήλαιο της Μάκριδος στη Σχερία, που έκτοτε θεωρούνταν ιερό της Μήδειας. Το γάμο τέλεσε κρυφά η βασίλισσα των Φαιάκων Αρήτη, επειδή ο σύζυγός της βασιλιάς Αλκίνοος υποσχέθηκε στους διώκτες της Μήδειας Κόλχους να τους την παραδώσει αν δεν είχε ακόμη δεθεί ερωτικά με τον Ιάσονα. Γάμος και ένωση επισπεύσθηκαν. Σύμφωνα με μεταγενέστερη εκδοχή, οι γάμοι τελέστηκαν στην Κολχίδα, όπου παρέμεινε ο Ιάσονας για τέσσερα χρόνια πριν τελέσει τους άθλους του.
 
2. Μετά τον θάνατο του Πελία το ζευγάρι κατέφυγε στην Κόρινθο, τόπο καταγωγής του πατέρα της Μήδειας Αιήτη. Σύμφωνα με τον Διόδωρο (4.52) έζησαν δέκα χρόνια μαζί και απέκτησαν παιδιά, δύο ή τρία, οι δυο πρώτοι δίδυμοι, ο Θεσσαλός και ο Αλκιμένης, και ο τρίτος, πολύ μικρότερος απ' αυτούς, ο Τίσανδρος. Και ενώ στην αρχή την τιμούσε ο Ιάσονας, αποφάσισε να δεχτεί την πρόταση του βασιλιά Κρέοντα να τον παντρέψει με την κόρη του Γλαύκη ή Κρέουσα, είτε για να συνδέσει τα παιδιά του με τον βασιλικό οίκο της Κορίνθου είτε γιατί η Μήδεια είχα πια μεγαλώσει και η ομορφιά της ήταν πιο θαμπή μπροστά στη νεαρή Γλαύκη. Η Μήδεια θα εξοριζόταν. Με την προθεσμία μιας μέρας που κέρδισε η Μήδεια ετοίμασε την εκδίκησή της. Αλείφει με μαγική αλοιφή ένα πολύχρωμο φουστάνι, ένα χρυσό στεφάνι και άλλα στολίδια και κοσμήματα και τα στέλνει στη Γλαύκη. Το δηλητήριο ενεργοποιήθηκε αμέσως μόλις τα φόρεσε, όπως το πουκάμισο που έστειλε η Δηιάνειρα στον Ηρακλή περιχυμένο με το αίμα και το σπέρμα του Κένταυρου Νέσσου. Το κορίτσι κάηκε, το ίδιο και ο πατέρας της που έτρεξε να τη βοηθήσει και το παλάτι.
 
3. Με τον Ιάσονα απέκτησε δύο παιδιά. Με αυτά τα παιδιά έστειλε τα δηλητηριασμένα ρούχα και κοσμήματα στη Γλαύκη/Κρέουσα και αμέσως μετά τα σκότωσε.
 
4. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή η Μήδεια όχι μόνο δεν σκότωσε τα παιδιά της αλλά είχε προσπαθήσει να τα κάνει αθάνατα. Γι' αυτό τα έκρυβε στον ναό της Ήρας, επειδή πίστευε ότι η θεά θα τα έκανε αθάνατα· όμως τα παιδιά πέθαιναν. Κατά άλλες εκδοχές οι Κορίνθιοι σκότωσαν τα παιδιά της, δεκατέσσερα συνολικά, πάνω στον βωμό της Ακραίας Ήρας, επειδή κουβάλησαν με τα χέρια τους τα φονικά δώρα της μητέρας τους. Τότε ξέσπασε λιμός στην πόλη και πέθαιναν τα μωρά. Για να εξιλεωθούν οι Κορίνθιοι, έστησαν στον τάφο τους το άγαλμα μιας γυναικείας μορφής με άγρια έκφραση που το ονόμαζαν Δείμα = Φόβητρο. Ή, κατά άλλη εκδοχή, οι πολίτες αφιέρωναν στον ναό της θεάς κάθε χρόνο στα Ηραία επτά αγόρια και επτά κορίτσια, τα έντυναν στα μαύρα, τους έκοβαν τα μαλλιά και έκαναν θυσίες. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθούσαν να εξευμενίσουν και τα παιδιά της Μήδειας και την οργή της θεάς Ήρας.
 
Μήδεια και Ηρακλής
Μετά την εξορία της από την Κόρινθο λέγεται ότι η Μήδεια κατέφυγε στον Ηρακλή, στις Θήβες, βρήκε όμως τον ήρωα να έχει πάθει μανία και να έχει σκοτώσει τους γιους του. Από τη μανία του τον γιάτρεψε με τα φάρμακα της.
 
Μήδεια και Αιγέας
Πριν εξοριστεί από την Κόρινθο, η Μήδεια είχε εξασφαλίσει τη βοήθεια του Αιγέα, γιατί του είχε υποσχεθεί ότι με τα βότανά της θα τον απάλλασσε από την ατεκνία του. Στην Αθήνα, όπου κατέφυγε η Μήδεια μετά τον θάνατο των παιδιών της, παντρεύτηκαν και απέκτησαν ένα γιο, τον Μήδο, τον μετέπειτα επώνυμο ήρωα των Μήδων. Μετά την αποτυχημένη προσπάθειά της να σκοτώσει τον γιο του Αιγέα Θησέα, που ξαφνικά εμφανίστηκε στην Αθήνα και αναγνωρίστηκε με τον πατέρα του, εξορίστηκε από εκεί. Επέστρεψε στην Ασία με τον γιο τους και στη συνέχεια στην πατρίδα της, όπου αποκατέστησε τον πατέρα της στον θρόνο, τον οποίο είχε πάρει με τη βία ο αδελφός του Πέρσης.
 
Η Μήδεια μάγισσα
Θεωρείται μάγισσα, γιατί:
✓ Παρασκευάζει προστατευτικές αλοιφές.
✓ Χρησιμοποιεί ξόρκια.
✓ Δηλητηριάζει.
✓ Μαγνητίζει με το βλέμμα.
✓ Προκαλεί ύπνο.
✓ Έχει μαντικές ικανότητες.
✓ Φονεύει (θυσιάζει, ανθρωποθυσία) ή βάζει άλλους να φονεύουν τελετουργικά και κομματιάζει (Άψυρτος, Πελίας).
✓ Υπόσχεται και επιδιώκει με τελετουργικές δράσεις, ξόρκια και ουσίες την αναπαραγωγή, αιώνια νιότη και αθανασία.
 
Ως μάγισσα με ξόρκια και αλοιφές δρα στην πατρίδα της, την Κολχίδα, βοηθώντας τον Ιάσονα, τον οποίο ερωτεύτηκε. Στην Κρήτη, απ' όπου περνούν οι Αργοναύτες στο ταξίδι της επιστροφής τους, εξουδετερώνει τον Τάλο. Στην Ιωλκό με μαγικές τελετουργίες απαλλάσσει τον Ιάσονα από τον Πελία που τον είχε εκθέσει στον κίνδυνο του άθλου του Χρυσόμαλλου Δέρατος. Στην Κόρινθο εξουδετερώνει την ερωτική αντίπαλό της Γλαύκη με ένα δηλητηριασμένο πουκάμισο. Στον Αιγέα, βασιλιά της Αθήνας, υπόσχεται βοήθεια με μάγια, προκειμένου αυτός να τεκνοποιήσει.
 
Η Μήδεια, για όσα φοβερά διαπράττει με τα μάγια ή σκέφτεται να διαπράξει, διώκεται από την πατρίδα της, από την Ιωλκό, από την Κόρινθο, από την Αθήνα. Ωστόσο, μετά το πέρας του τελευταίου της εγκλήματος ανέρχεται στους ουρανούς με άρμα που στέλνει ο Ήλιος ή μεταφέρεται στα Ηλύσια πεδία, όπου παντρεύεται στον Αχιλλέα. Η Μήδεια είναι η μάγισσα που τιμάται.
 
Ιερότητα Μήδειας
 
Μήδεια και Ήλιος
✓ Ήταν εγγονή του.
✓ Πάνω στο άρμα του θεού Ήλιου φεύγει η Μήδεια μετά τον φόνο των παιδιών της και τον αφανισμό του οίκου του Κρέοντα.
 
Μήδεια και Εκάτη
✓ Ιέρεια της θεάς.
✓ Στον ναό της συναντιέται με τον Ιάσονα.
✓ Ο Ιάσονας, καθ' υπόδειξη της Μήδειας, προσεύχεται στη θεά, προκειμένου να προφυλαχθεί από τις πύρινες ανάσες και τα χάλκινα πόδια των ταύρων του Αιήτη.
✓ Στις όχθες του ποταμού Άλυ, στην Παφλαγονία, η Μήδεια θυσιάζει στη θεά.
✓ Ισχυρίστηκε ότι έπρεπε να προσευχηθεί στην Εκάτη με πυρσούς στο πιο ψηλό δώμα του παλατιού του Αίσονα στην Ιωλκό στην κολχική γλώσσα.
 
Μήδεια και Άρτεμη. Η ξενοκτονία
✓ Η Μήδεια ήταν ιέρεια της Άρτεμης στην Κολχίδα, το οποίο είχε ιδρύσει η Εκάτη. Σύμφωνα με μια εκδοχή η ιέρεια/Μήδεια τελούσε τους φόνους των ξένων, όπως το είχε ορίσει η Εκάτη και όπως το έκαμνε η ιέρεια Ιφιγένεια στον ναό της Άρτεμης στην Ταυρίδα. Ή γιατί χρησμός προφήτεψε ότι ο Αιήτης θα χάσει τη ζωή του αν κάποιοι έπαιρναν το χρυσόμαλλο δέρας. Η Μήδεια όμως ερωτεύτηκε όμως τον Ιάσονα και αντί για θυσία τελέστηκαν γάμοι. Εξάλλου, ο Διόδωρος την εμφανίζει να είναι αντίθετη με τη βούληση του πατέρα της να σκοτώνει τους ξένους που προσέγγιζαν την Κολχίδα. Μάλιστα φυλακίστηκε από τον πατέρα της αλλά με τις μαγικές της ικανότητες ελευθερώθηκε χωρίς κόπο την ημέρα που έφτασαν οι Αργοναύτες στην Κολχίδα. Βοήθησε τον Ιάσονα με τον όρο να την πάρει από τη βάρβαρη χώρα της, ώστε να μην χρειάζεται να επιτελεί τις θυσίες των ξένων.
✓ Όταν έφτασαν στην Ιωλκό, η Μήδεια με δυνατά μαγικά φάρμακα άλειψε το δέρμα της με αλοιφή για να φαίνεται ρυτιδωμένο, έβαψε τα μαλλιά της άσπρα και ντύθηκε σαν τις ιέρειες της Άρτεμης. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή μπήκε στο παλάτι με ιερατική μάσκα.
 
Μήδεια και Ήρα
✓ Μέσω των συμφορών που έφερε η Μήδεια στον Πελία η Ήρα εκδικήθηκε τον βασιλιά της Ιωλκού, επειδή δεν της απέδιδε τιμές.
✓ Λεγόταν ότι οι Κορίνθιοι σκότωσαν τα παιδιά της, δεκατέσσερα συνολικά, πάνω στον βωμό της Ακραίας Ήρας, επειδή κουβάλησαν με τα χέρια τους τα φονικά δώρα της μητέρας τους. Για να εξιλεωθούν οι Κορίνθιοι για τον φόνο και να απαλλαχτούν από τον λιμό που ξέσπασε στην πόλη και πέθαιναν τα μωρά, έστησαν στον τάφο τους το άγαλμα μιας γυναικείας μορφής με άγρια έκφραση που το ονόμαζαν Δείμα = Φόβητρο. Ή, κατά άλλη εκδοχή, οι πολίτες αφιέρωναν στον ναό της θεάς κάθε χρόνο στα Ηραία επτά αγόρια και επτά κορίτσια, τα έντυναν στα μαύρα, τους έκοβαν τα μαλλιά, έκαναν θυσίες. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθούσαν να εξευμενίσουν και τα παιδιά της Μήδειας και την οργή της θεάς Ήρας.
✓ Στα παλιά χρόνια η Μήδεια λατρευόταν ως θεά στην Κόρινθο, παραμερίστηκε όμως όταν η λατρεία της Ήρας πέρασε από το Άργος στην Κόρινθο. (Σχόλια στον Ευριπίδη Μήδεια 10)
 
Δικαιοδοσία σε ζωή και θάνατο
Η Μήδεια εμφανίζεται με διευρυμένες ιδιότητες και με δικαιοδοσία σε ζωή και θάνατο. Γι' αυτό, προφανώς, ο Οβίδιος βάζει τη Μήδεια να ανασταίνει με τις μαγείες της τον πατέρα του Ιάσονα, τον Αίσονα, και να ξανασυναντά τον γιο του.
 
«Εξορθολογισμός» του μύθου
(Απόπειρες για τον «εξορθολογισμό» των μύθων γίνονται ήδη από τον 6ο αι. π.Χ. (λ.χ. τον Εκαταίο) και ευρύτερα σε μεταγενέστερους συγγραφείς (Παλαίφατο, Πολύβιο, Στράβωνα, Διόδωρο Σικελιώτη, Ευήμερο κ.ά.) Ο ευημερισμός (ή παλαιφατισμός) θεώρησε τις μυθικές φιγούρες ιστορικά πρόσωπα που ευεργέτησαν την ανθρωπότητα και προώθησαν τον πολιτισμό.)

Σταδιακά, και ενώ ο μύθος της Μήδειας φαίνεται να ανάγεται σε λατρεία της φύσης (θάνατος - αναγέννηση) και σε χθόνια τελετουργικά, έγινε μια προσπάθεια «εξορθολογισμού» του μύθου της Μήδειας, μέσα από την οποία τα στοιχεία της μαγείας περιορίστηκαν ή και εξαλείφθηκαν. Η Μήδεια από μάγισσα ή από πανίσχυρη θεά της γης μετατράπηκε σε μια βασιλοπούλα που απεχθανόταν τη βία και βοήθησε τον ήρωα να σταματήσει μιαν άδικη και βάρβαρη κατάσταση:
 
46. Για τη Μήδεια εξιστορούν πως έμαθε από τη μητέρα και την αδελφή της όλες τις ιδιότητες των φαρμάκων, αλλά τα χρησιμοποίησε για εντελώς αντίθετους σκοπούς· γιατί έβαλε στόχο της να γλιτώνει από τους κινδύνους τους ξένους που κατέπλεαν, πότε με το να παρακαλεί τον πατέρα της να χαρίσει τη ζωή στους μελλοθάνατους και πότε να τους απελευθερώνει η ίδια από τη φυλακή και να προνοεί για την ασφάλεια των άτυχων ανθρώπων γιατί ο Αιήτης, τόσο ένεκα της δικής του ωμότητας όσο και από την επίδραση της γυναίκας του της Εκάτης, είχε δεχτεί το έθιμο της ξενοκτονίας. Καθώς όμως η Μήδεια αντιτασσόταν όλο και περισσότερο στις αποφάσεις των γονιών της, λένε ότι μπήκαν υποψίες στον Αιήτη πως η κόρη του τον επιβουλευόταν και την έθεσε υπό «ελευθέρα φυλακή»· λένε, επίσης, πως η Μήδεια κατάφερε να δραπετεύσει και κατέφυγε σε κάποιο τέμενος του Ήλιου κοντά στη θάλασσα. Τότε ήταν που μια νύχτα κατέπλευσαν στην Κολχίδα στο εν λόγω τέμενος και οι Αργοναύτες ερχόμενοι από την Ταυρική. Εκεί, λοιπόν, συνάντησαν τη Μήδεια να περιπλανιέται στην ακτή κι έμαθαν από αυτή για το έθιμο της ξενοκτονίας, χάρηκαν με την πολιτισμένη στάση της κοπέλας και, αφού της φανέρωσαν τον σκοπό τους, έμαθαν, πάλι από εκείνη, τον κίνδυνο που αντιπροσώπευε για κείνη ο πατέρας της, επειδή η ίδια σεβόταν τους ξένους. Βλέποντας πως το συμφέρον τους ήταν κοινό, η Μήδεια υποσχέθηκε να τους βοηθήσει μέχρις ότου εκτελέσουν τον προκείμενο άθλο, και ο Ιάσονας της έδωσε όρκο πίστης ότι θα την παντρευτεί και θα την έχει σύζυγο για όλη του τη ζωή. Μετά απ' αυτά, οι Αργοναύτες άφησαν φύλακες στο πλοίο και ξεκίνησαν νύχτα μαζί με τη Μήδεια για το χρυσόμαλλο δέρας, για το οποίο καλό θα ήταν να μιλήσουμε λεπτομερέστερα, ώστε να μην αγνοηθεί τίποτα σχετικό με την ιστορία που αναλάβαμε.
 
47. 0 Φρίξος, ο γιος του Αθάμαντα, λέει ο μύθος, επειδή τον επιβουλευόταν η μητριά του, πήρε την αδελφή του την Έλλη κι έφυγε από την Ελλάδα. Περνώντας από την Ευρώπη στην Ασία, σαν να τους κατεύθυνε κάποια θεία πρόνοια, πάνω σ' ένα χρυσόμαλλο κριάρι, η κόρη γλίστρησε κι έπεσε στη θάλασσα, που πήρε τ' όνομα της κι ονομάστηκε Ελλήσποντος, ενώ ο Φρίξος συνέχισε για τον Πόντο κι έφτασε στην Κολχίδα, όπου σύμφωνα με κάποιο χρησμό θυσίασε το κριάρι και αφιέρωσε το δέρας του στο ιερό του Άρη. Αργότερα, όταν βασιλιάς της Κολχίδας ήταν ο Αιήτης, δόθηκε χρησμός ότι τότε θα τελειώσει η ζωή του, όταν έρθουν ξένοι με πλοία και πάρουν το χρυσόμαλλο δέρας. Γι' αυτές, λοιπόν, τις αιτίες αλλά και από τη δική του ωμότητα, όρισε να θυσιάζουν τους ξένους, ώστε να εξαπλωθεί σ' όλο τον κόσμο η φήμη για την αγριότητα των Κόλχων και να μην τολμήσει κανένας ξένος να αποβιβαστεί στη χώρα. Περιέκλεισε το τέμενος με τείχος κι έβαλε πολυάριθμους φύλακες από τη χώρα των Ταύρων, και λόγω αυτών ακριβώς των φρουρών έπλασαν οι Έλληνες τερατώδεις μύθους.
 
Εξαπλώθηκε, για παράδειγμα, η φήμη πως γύρω από το τέμενος υπήρχαν ταύροι που έβγαζαν φωτιές από τα ρουθούνια και πως ένας ακοίμητος δράκος φύλαγε το δέρας, όπου η ομωνυμία μεταφέρθηκε από τους Ταύρους στη δύναμη των βοδιών και από το άγριο έθιμο της ξενοκτονίας ο μύθος ήθελε τους ταύρους να βγάζουν φωτιές απ' τα ρουθούνια με τον ίδιο τρόπο, ο φύλακας του τεμένους που ονομαζόταν Δράκοντας μεταφέρθηκε από τους ποιητές ως φοβερό και τρομερό ζώο.
 
48. Η Μήδεια, συνεχίζει η ιστορία, οδήγησε τους Αργοναύτες στο τέμενος του Άρη που απείχε εβδομήντα στάδια από την πόλη που ονομαζόταν Σύβαρις και σ' αυτήν βρίσκονταν τα ανάκτορα των Κόλχων. Φτάνοντας στις πύλες που είχαν κλείσει για τη νύχτα, προσφώνησε τους φρουρούς στην Ταυρική γλώσσα. Καθώς οι στρατιώτες της άνοιξαν πρόθυμα, εφόσον ήταν η κόρη του βασιλιά, τους όρμησαν, λένε, οι Αργοναύτες κραδαίνοντας τα ξίφη και σκότωσαν πολλούς βαρβάρους ενώ τους υπόλοιπους, που είχαν μείνει κατάπληκτοι από το απίστευτο γεγονός, τους πέταξαν έξω από το τέμενος, πήραν το δέρας κι έτρεξαν γρήγορα προς το πλοίο. Από κοντά και η Μήδεια, που μέσα στο τέμενος είχε σκοτώσει με τα φαρμάκια της τον μυθικό άυπνο δράκοντα που ήταν τυλιγμένος γύρω από το δέρας, έτρεξε να κατέβει με τον Ιάσονα στη θάλασσα. (Διόδωρος4.46-48)

Μετά το μούδιασμα...

Το μούδιασμα των ημερών... έστω κι αν δεν το αντιλαμβάνεσαι...

Μέχρι να καταλάβεις πως τίποτα δεν άλλαξε, πως η ζωή σου επιστρέφει ακριβώς όπως την ήξερες. Πως η ποιότητα των σκέψεών σου παραμένει η ίδια, αν δεν έχει μεταμορφωθεί. Και αυτό δεν έχει να κάνει με κανένα εορτασμό, ειδική τελετή, αλλά μόνο με συνειδητή παρουσία στη ζωή. Αλλά τι σημαίνει αυτό άραγε;

Εξακολουθείς να κρύβεις τον πραγματικό σου εαυτό, πίσω απ' όλα όσα προβάλλεις ως αυθεντικά και φαίνονται δημιουργικά, νέα, βήματα μπροστά.

Φοβάσαι την παραίτηση, τη ματαιότητα, την οποιαδήποτε άλλη θέαση, που θα σου γκρέμιζε τον κόσμο σου όπως τον γνωρίζεις.

Λίστες, υποσχέσεις, στόχοι, όλα θα σκορπιστούν στον άνεμο, προτού προλάβεις ν' αντιληφθείς την αυταπάτη. Όλα όσα σε παρακινούν είναι μάχες που εξανεμίζουν την ενέργειά σου. Ποιους σκοπούς υπηρετείς άραγε και σε ποιον φοβάσαι να φανερωθείς;

Δεν είναι δύσκολη η ζωή, είναι αντίθετα τόσο απλή, που δεν μπορείς να διανοηθείς. Είναι τόσο ξεκάθαρα φανερή, που η αλήθεια της σε τυφλώνει καθώς κλείνεις τα μάτια, προτού προλάβεις να τη δεις. Κι όμως, είναι αδύνατον να το δεις, όσο κι αν επιμένεις πως "θέλεις". Γιατί;

Πάει καιρός που σταμάτησες να ρωτάς τις απλές ερωτήσεις....αληθινά να ρωτάς, θέλοντας τις απαντήσεις....

Κι αν ξαφνικά αποκτούσες όλα όσα επαναλαμβάνεις πως θέλεις; Ποιος θα τα διαχειριζόταν όταν εσύ ο ίδιος τα απωθείς; Λες πως θέλεις να λυτρωθείς, πως θέλεις ο κόσμος να αλλάξει. Μα, όλος ο κόσμος είσαι εσύ, κι όμως παραμένεις ο γνωστός άγνωστος, που υπνοβατεί.

Μια μικρή, ανεπαίσθητη αλλαγή, θα προκαλούσε συμπαντικές μετακινήσεις. Κάπου, κάπως, το διαισθάνεσαι, και δεν το επιχειρείς. Οι πιο θαρραλέες πράξεις είναι τόσο μικρές, που δεν φαίνονται, δεν κάνουν πάταγο, δεν επικροτούνται ούτε αμείβονται. Κι όμως, είναι αναγκαίες!

Οι πιο κρυφές σου σκέψεις είναι οι πιο απειλητικοί εχθροί σου. Το σύστημα επιβίωσης και διατήρησης του εγώ/της ταυτότητας σου θα συνεχίσει να σου τις κρύβει, με εκπαιδευμένη μαεστρία και αποτελεσματικότητα, που διαφεύγει της συνείδησής σου.

Ναυαγός σ' ερημικό νησί, που δεν βλέπεις, γιατί κατοικείται από πολλούς ομοίους σου. Καθρεφτίσματα, στην έρημο των παραισθήσεων, ζωντανές! Εξακολουθείς να περιμένεις τη λύτρωση, ενώ ο λυτρωτής είσαι Εσύ.

Μα έχεις μπερδέψει τα πρόσωπα, τα νοήματα, τις έννοιες, τα όνειρα, συνεχίζοντας να συνυπάρχεις και να συμβάλλεις στο χρόνο.

Το απλό είναι το δυσκολότερο να αντιληφθείς. Το φανερό παραμένει κρυμμένο, αν και πάντα διαθέσιμο, φτάνει να το θέλεις, ίσως λίγο περισσότερο από την ίδια σου τη "ζωή".

Μιλάς για νοήματα που δεν κατανοείς και προσπερνάς κόσμους που "κρύβονται" σε μια μόνο στιγμή. Ασεβείς, χωρίς να το καταλαβαίνεις, στη ζωή, την οποία ταυτόχρονα υπηρετείς, κι όμως το αρνείσαι, γιατί το αγνοείς.

Όλοι οι εχθροί που φαντάζεσαι είναι τα τέρατα που έχεις δημιουργήσει και δεν τολμάς να παραδεχτείς. Έχεις συνηθίσει να βλέπεις μόνο τα είδωλά τους. Όλη η θεραπεία, η αγάπη, η αφθονία βρίσκονται πολύ κοντύτερα απ' όσο νομίζεις. Όλα τα όμορφα που θέλεις, εξακολουθούν πεισματικά να σου διαφεύγουν...κάπου στο μέλλον, κάπως με προϋποθέσεις, μέσα σε δυσκολίες και εμπόδια...

Κάποια θεϊκή στιγμή, ίσως καταλάβεις, πως το μέλλον είναι εδώ, πως η μόνη προϋπόθεση είσαι Εσύ, και το πιο δύσκολο είναι το πιο απλό...

Το δυσκολότερο να πράξουμε είναι το απλούστερο που χρειάζεται να τολμήσουμε. Και βρίσκεται πάντα, μόνο, στο παρόν. Όμως, χρειαζόμαστε ένα νέο νου για να το δούμε...

Η ζωή αξίζει, για τους ανθρώπους που έμειναν όταν δεν το είχες υπολογίσει

Συνήθιζα να μειώνω τον εαυτό μου, μέχρι να νιώσω πως πνίγομαι σ’ έναν κόσμο που φαντάζει τόσο μεγάλος για εμένα, συρρικνώνοντας κάθε ενθουσιώδες κομμάτι της ύπαρξής μου, καταστέλλοντας κάθε λάμψη της προσωπικότητάς μου. Αδύναμος κι εύθραυστος, όπως ακριβώς το γυαλί, όταν βρίσκεται στα πρόθυρα της ρωγμής και γίνεται θρύψαλα μ’ ένα απαλό και μόνο κράτημα.

Συνήθισα να νιώθω μικρός, ασήμαντος, σαν κάποιος χωρίς ταυτότητα, μόνο επειδή έπλασα μονάχος έτσι το προφίλ μου. Ενθάρρυνα τον εαυτό μου να γεμίσει κουτάκια, χωρίς όμως να περισσεύει από αυτά. Όλα μελετημένα και τόσο προσχεδιασμένα σε μία προσπάθεια αυταπάρνησης και προσωπικής ταπείνωσης. Προσπάθησα να μείνω σιωπηλός απέναντι στην αδικία, δειλός κι αδύναμος ενώπιον της γενναιότητας, ασήμαντος εν όψει της σημαντικότητας και της αξίας. Προσπάθησα, ώστε ποτέ να μην είμαι “πάρα πολύ” κι έτσι παρέμεινα πολύ λίγος, αρκετός για τα στενά όρια του κόσμου, ένα ολόκληρο “καθόλου” για εμένα τον ίδιο.

Κι έτσι έρχεται μια νέα χρονιά, που φωνάζω πως τέλειωσα.

Έχω τελειώσει με οτιδήποτε με κάνει να διατηρώ κάτι που ποτέ δεν υπήρξα. Τελείωσα με το να προσπαθώ να τρέξω μακριά από εκείνα που η ψυχή μου αναζητά με πάθος και με κρατούν ξάγρυπνο τα βράδια. Τελείωσα με το να καταπίνω κάθε αδικία, που ξεδιάντροπα ξεδιπλώνεται μπροστά μου και μου σερβίρεται στο πιάτο σαν πρώτης τάξεως κίνηση. Τελείωσα με ανθρώπους, που δεν το λέει η ψυχή τους, μα μήτε και το στόμα τους, αφού γίνανε φειδωλοί στο να μοιράζονται συναισθήματα, σκέψεις και αγκαλιές.

Έχω τελειώσει με το να παραμένω σιωπηλός, για να μην οδηγηθώ συρόμενος στα λαϊκά δικαστήρια, όπου σηκωμένοι δείκτες χεριών θα καταδεικνύουν τη νωχελικότητά μου σε όλα. Τελείωσα με το να φοβάμαι να ακουστεί η φωνή μου και με το να αποκρύπτω τον εαυτό μου σε μία αύρα γενικότητας, καταβάλλοντας την ίδια στιγμή τεράστια προσπάθεια να ανέβω λίγο πιο πάνω. Τα έχω βρει με τις αλήθειες μου και θα αρνούμαι πάντα να μιλήσω κάτω από οποιαδήποτε καταπίεση, κρύβοντας τον εαυτό μου πίσω από αναγκαστικά χαμόγελα, μέχρι να σπάσω κάτω από το δυνατό, ξέφρενο βάρος του κόσμου.

Τη νέα χρονιά θα πάρω πίσω την αυτοπεποίθησή μου, επιτρέποντας στα αληθινά συναισθήματά μου να κατακλύζονται από την ψυχή μου. Βλέπεις, έχω τελειώσει με καθετί λιγότερο απ’ ό,τι μου αξίζει. Βαρέθηκα να μοιράζομαι τις στιγμές μου με ανθρώπους που σπαταλούν εδώ κι εκεί κάθε σπάνιο και ξεχωριστό κομμάτι μου, που προορίζονταν μόνο για εκείνους. Έχω βάλει τέλος στο να ζω, για να ευχαριστήσω τους άλλους, την ίδια στιγμή που επιτρέπω στο “είναι” μου να αιμορραγεί, καθώς ο κόσμος αδιάκριτα και απροσδόκητα μου κλέβει ό,τι αρνούμαι να του δώσω. Έχω τελειώσει με το να πιστεύω στην ασημαντότητά μου, που καθημερινά με διαβεβαίωνε πως δεν είχα τίποτε άλλο να δώσω, απομονώνοντας ουσιαστικά τον εαυτό μου από την ευκαιρία να εκπληρώσω τα πιο τρελά μου όνειρα.

Τη νέα χρονιά θα επιτρέψω στον εαυτό μου να γεμίσει από αγάπη, απλά και μόνο επειδή πιστεύω πως αυτή είναι η κινητήριος δύναμη για όλα όσα έχουμε επιτύχει και για εκείνα που συνεχίζουμε να προσπαθούμε. Θα βγω από τις σκιές και θα συνεχίσω να βλέπω τη ζωή με την ίδια αθωότητα και τον τρελό ρομαντισμό μου, αποφεύγοντας κάθε είδους προσδοκία που με κάνει να πιστεύω πως η ζωή αξίζει, όταν όλα γίνονται όπως τα έχεις σχεδιάσει.

Η ζωή κυρίως αξίζει για όλα εκείνα που συνέβησαν απροσδόκητα, για τους ανθρώπους που έμειναν χωρίς να τους έχεις υπολογίσει, για τις φιλίες, που επιμένουν, για τους έρωτες που σε ανατριχιάζουν, για την αγάπη που σε ισορροπεί και για την οικειότητα που ανθίζει σε μέρη που δεν έσπειρες.

Ας ευτυχήσει ο καθένας μας με ό,τι λαχταρά

Καλώς το 2019! Σημείο εκκίνησης λοιπόν! Έτοιμοι και ξεκινάμε! Τι θα συναντήσουμε στη στροφή; Με τι θα γελάσουμε στην επόμενη στάση; Τι θα μας πονέσει, θα μας αγχώσει, θα μας πικράνει σε όλη τη διάρκειά του; Ή μήπως θα συμβούν γεγονότα που θα μας αλλάξουν προς το καλύτερο; Καταιγισμός σκέψεων ασταμάτητος…. Μήπως φτάσουμε στην επόμενη Πρωτοχρονιά ίδιοι και απαράλλαχτοι με λάθη, απωθημένα και ανεκπλήρωτα όνειρα; Μήπως μόνο στο ξεκίνημα του νέου χρόνου είμαστε όλο υποσχέσεις και θετική σκέψη και σε λίγες μέρες βυθιζόμαστε πάλι στην καθημερινότητα όλο γκρίνια και μιζέρια;

Ας σηκώσουμε το βλέμμα, ας σκιάσουμε με την παλάμη το μέτωπό μας και ας κοιτάξουμε μακριά. Πολύ μακριά! Μέχρι το τέλος της νέας χρονιάς, που τώρα μάς κλείνει το μάτι με τους καλύτερους οιωνούς. Ας σφίξουμε το χέρι του διπλανού εγκάρδια, ζεστά και σφιχτά, όχι μόνο στο ξεκίνημα αλλά με κάθε αφορμή. Ας δώσουμε ευχές θετικές, αισιόδοξες και από την καρδιά μας, έτσι για να έχουν πιθανότητες να βγουν αληθινές! Όχι βιαστικά και τυπικά ευχόλογα. Όχι χλιαρές χειραψίες και ψυχρές αγκαλιές. Ας υποδεχτούμε το 2019 με κέφι και αισιοδοξία!

Ας ελπίσουμε πως μόνο καλά θα έρθουν! Ας διατηρήσουμε το χαμόγελο της πρώτης μέρας του χρόνου κάθε ημέρα, πηγαίνοντας κόντρα σε οτιδήποτε προσπαθεί να μας το χαλάσει. Τα χρόνια περνούν τόσο γρήγορα χωρίς να μπορούμε να τα συγκρατήσουμε, σαν το νερό που γλιστράει από την παλάμη μας. Ας φτιάξουμε λοιπόν τις προϋποθέσεις για να αποκτήσει η ψυχή μας όσα ποθεί.

Ας ευτυχήσει ο καθένας μας με ό,τι λαχταρά! Καλή Χρονιά! Μια καλύτερη Χρονιά!

Η κατάθλιψη σήμερα: «επιδημία» ή σύμπτωμα της εποχής;

Λέγεται ότι ο 21ος αιώνας θα είναι ο «αιώνας της κατάθλιψης», μετά τον 20ο που ήταν ο «αιώνας του άγχους». Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε ότι η κατάθλιψη αποτελεί πλέον την πρώτη αιτία πρόκλησης αναπηρίας παγκοσμίως. Δημιουργείται εύκολα λοιπόν η εντύπωση ότι κάποιου είδους «επιδημία» εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο, όπως στο παρελθόν η πανούκλα και η χολέρα. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;


Τι είναι πρώτα απ’ όλα αυτή η κατάθλιψη;

Σύμφωνα με τα σύγχρονα ταξινομικά συστήματα (ICD-10, DSM-5), ως κατάθλιψη ορίζεται η παρουσία «καταθλιπτικής» διάθεσης ή απώλειας του ενδιαφέροντος και της ευχαρίστησης για μια περίοδο τουλάχιστον 2 εβδομάδων. Θα πρέπει να συνοδεύεται από κάποια ακόμα συμπτώματα, όπως η αϋπνία, η μείωση της ενέργειας, η απώλεια βάρους, η αναποφασιστικότητα. Είναι προφανές ότι η περιγραφή είναι αρκετά γενική, μπορεί να συμπεριλάβει μεγάλο αριθμό ανόμοιων μεταξύ τους καταστάσεων, ενώ δεν είναι δυνατόν να αποφύγει το «αναγκαίο κακό» όλων των διαγνώσεων της ψυχιατρικής, ότι εξαρτάται από την υποκειμενική παρατήρηση, κυρίως του ψυχιάτρου. Πολλές φορές δεν είναι καθόλου εύκολο να διακρίνουμε αν η διάθεση κάποιου είναι «καταθλιπτική» ή απλώς «πεσμένη».

Όπως υποστηρίζει ο Αμερικανός καθηγητής ψυχιατρικής Frances Allen, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τη συγγραφή της προηγούμενης έκδοσης του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών (DSM-IV), τα χαλαρά κριτήρια διάγνωσης έχουν οδηγήσει σε μια ψευδή επιδημία «Μείζονος Καταθλιπτικής Διαταραχής», η οποία συχνά δεν είναι στην πραγματικότητα «μείζονα», δεν είναι στην πραγματικότητα «καταθλιπτική», δεν είναι στην πραγματικότητα «διαταραχή».

Η θλίψη δεν είναι ασθένεια

Σύμφωνα με τον ίδιο, η θλίψη δεν είναι συνώνυμη με την ασθένεια, ενώ η δυνατότητά μας να νιώσουμε συναισθηματικό πόνο μάς οδηγεί στο να προσαρμοζόμαστε καλύτερα σε νέες συνθήκες. Η φύση απεχθάνεται την ομοιογένεια και λατρεύει την ποικιλομορφία, ενώ σε μια γεμάτη ζωή χρειάζεται ολόκληρη η παλέτα των συναισθημάτων. Δεν (πρέπει να) υπάρχει μία διάγνωση για κάθε πρόβλημα, ούτε ένα χάπι για κάθε αναποδιά.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, πάνω από 300 εκατομμύρια άτομα στον κόσμο πάσχουν από κατάθλιψη σήμερα, περισσότερα από κάθε άλλη φορά. Όμως, βασιζόμενοι μόνο στα στατιστικά στοιχεία είναι δύσκολο να αποφανθούμε αν έχουν όντως αυξηθεί τα άτομα που είναι θλιμμένα σε σχέση με το παρελθόν, αν αυτό που έχει αυξηθεί είναι η τάση μας να «βλέπουμε» παντού την κατάθλιψη, ή αν έχουν αυξηθεί και τα δύο ταυτόχρονα. Για το λόγο αυτό, θα επιχειρήσω μια διαφορετική προσέγγιση του θέματος.

Η κατάθλιψη στις μέρες μας. Σύγκριση με το παρελθόν

Ακούμε συχνά από μεγαλύτερους στην ηλικία ότι «παλιά οι άνθρωποι ήταν πιο ευτυχισμένοι». Χωρίς να υπάρχει διάθεση ρομαντικής εξιδανίκευσης του παρελθόντος, είναι γενικώς αποδεκτό ότι παλιότερα η ζωή ήταν πιο σκληρή, αλλά ταυτόχρονα πιο απλή. Ο ρόλος του καθενός στην οικογένεια και την κοινωνία ήταν συγκεκριμένος και παγιωμένος, το ίδιο και οι υποχρεώσεις του. Οι όποιες διέξοδοι για διασκέδαση ήταν περιορισμένες και καθορισμένες από την αναγκαιότητα. Οι άνθρωποι τότε ήταν λιγότερο ελεύθεροι, αλλά και λιγότερο προβληματισμένοι. Ζούσαν σε μεγαλύτερη στέρηση, αλλά αντλούσαν ικανοποίηση από μικρά πράγματα, οι δουλειές τους ήταν περισσότερο απαιτητικές σωματικά, αλλά λιγότερο απαιτητικές ψυχικά.

Στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες παρατηρείται οικονομική και πνευματική ανάπτυξη, ενώ ταυτόχρονα αμφισβητούνται όλοι οι παραδοσιακοί ρόλοι, θεσμοί, έννοιες, ιδεολογίες. Μάλιστα, η κατάσταση αλλάζει συνεχώς, με ολοένα και πιο γρήγορο ρυθμό, εξαιτίας των τεχνολογικών, αλλά και των συνακόλουθων κοινωνικών εξελίξεων. Στις αρχές του 20ού αιώνα, την εποχή που έζησε ο Σίγκμουντ Φρόυντ, αυτό που κυριαρχούσε ήταν οι απαγορεύσεις, όμως στην εποχή μας ασκείται πίεση για όλο και μεγαλύτερη απόλαυση. Ενώ τότε ο περίγυρος περιόριζε τους ανθρώπους, σήμερα τους δίνει ένα φαινομενικά αντίθετο πρόσταγμα: «απόλαυσε»! Μια τέτοια απόλαυση χωρίς μέτρο δεν είναι καθόλου ευχάριστη, ενώ κάποιες φορές μπορεί να αποβεί και μοιραία, όπως για παράδειγμα στην τοξικομανία.

Ποιός είναι, τελικά, ο σκοπός των απαιτήσεων που συνεχώς αυξάνονται;

Διαβάζουμε σε δημοφιλή έντυπα ή ιστοσελίδες: «τα 100 μέρη που ΠΡΕΠΕΙ να δεις πριν πεθάνεις», «όλα όσα ΠΡΕΠΕΙ να έχει κάνει ένας άντρας μέχρι τα 30 του», «οι 10 MUST εμπειρίες μιας εργένισσας». Η κοινωνική πίεση είναι ακόμα μεγαλύτερη στις γυναίκες, οι οποίες καλούνται να είναι πάντοτε όμορφες, να έχουν μια επιτυχημένη καριέρα, αλλά να είναι ταυτόχρονα καλές μητέρες και πρόθυμες σύζυγοι. Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται αποτυχημένοι, ανεπαρκείς, επειδή δεν κατάφεραν να ακολουθήσουν τα όλο και πιο απαιτητικά νέα πρότυπα.

Σαν να μην έφταναν όλα τα παραπάνω, οι απαιτήσεις αυτές είναι συχνά αντικρουόμενες, με αποτέλεσμα να προκαλείται σύγχυση και αίσθημα κενού. Για να το κάνω πιο κατανοητό, ας φανταστούμε έναν χαρακτήρα, τη Μαρία της διπλανής πόρτας (η επιλογή του φύλου δεν είναι τυχαία). Έχουμε ακούσει πολλές φορές να μιλούν για τα θεραπευτικά οφέλη του “shopping therapy”, σε τηλεοπτικά πάνελ, δημοφιλείς εκπομπές και όχι μόνο. Αν όμως η Μαρία κάνει πολλά ψώνια, ακολουθώντας κατά γράμμα αυτά που άκουσε στην τηλεόραση, κινδυνεύει να χαρακτηριστεί από τους «ειδικούς» ως πάσχουσα από διπολική διαταραχή! Το ίδιο ισχύει και με τις προτροπές να είναι ελκυστική και sexy, οι οποίες έχουν μεν πολλαπλασιαστεί στην εποχή του facebook και του instagram, αλλά δεν πρέπει να λαμβάνονται τοις μετρητοίς. Για τον πολύ απλό λόγο ότι αν γίνει λίγο sexy παραπάνω, θα λάβει τον τίτλο της «τσούλας» από πολλούς καλοθελητές...

Η υπερβολική, δυσάρεστη απόλαυση, το αίσθημα αποτυχίας, αλλά και το αίσθημα κενού είναι άμεσες συνέπειες του σύγχρονου τρόπου ζωής. Ολοένα και συχνότερα τους δίνεται το όνομα της «Μείζονος Καταθλιπτικής Διαταραχής», που καλύπτει και ομογενοποιεί τα πάντα, εξαλείφοντας τη διαφορετικότητα της κάθε περίπτωσης και αποφεύγοντας την αναζήτηση των αιτιών. Στο θέμα λοιπόν της «επιδημίας κατάθλιψης» θεωρώ πως οι ψυχίατροι και οι ψυχολόγοι πρέπει να κάνουμε ένα βήμα πίσω. Να δούμε την κατάσταση με ταπεινότητα, εξετάζοντας όλες τις πλευρές, βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές. Να δώσουμε χώρο στους ασθενείς μας να εκφραστούν, να αναπτύξουν τις δυνατότητές τους και, αν είναι δυνατόν μέσα από μια ψυχαναλυτική διαδικασία, να ανακαλύψουν τις αιτίες της δυστυχίας τους, που δεν συνειδητοποιούν ακόμα.

Όταν όλα φαίνονται χάλια...

Να θυμάσαι αυτά τα μικρά «πραγματάκια»... Στη ζωή μας, τα πράγματα άλλοτε πηγαίνουν από το καλό στο καλύτερο και άλλοτε από το κακό στο χειρότερο. Και αργά ή γρήγορα πρέπει να συμφιλιωθούμε με αυτή την κατάσταση όσο δύσκολο κι αν φαντάζει αυτό. Γιατί δε θα μπορέσουμε να χειριστούμε τα συναισθήματά μας διαφορετικά...

Για τον καθένα έρχεται εκείνη η στιγμή που νομίζει ότι έχει πιάσει πάτο. Τότε είναι που πρέπει να ανασυνταχθείς, να μαζέψεις τις δυνάμεις σου και να προχωρήσεις. Άλλωστε:
 
1. Υπάρχουν πράγματα τα οποία είναι απλά εκτός ελέγχου.
Στην καθημερινότητά μας τα περισσότερα προβλήματα είναι ελεγχόμενα και στο χέρι μας να επιλυθούν. Καμιά φορά όμως, συμβαίνει κάτι το οποίο δεν μπορείς να λύσεις. Πρέπει απλά να περιμένεις για να περάσει ...ή να ξεχαστεί. Μην του δίνεις περισσότερη αξία από όση πρέπει. Αν αρρώστησες κι έχασες ένα πολλά υποσχόμενο Σαββατοκύριακο, δεν πειράζει. Θα έρθουν πολλά ακόμα καλύτερα. Don't give a fuck!
 
2. Ο χρόνος δε γυρίζει πίσω.
Και αυτό πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε στον μέγιστο βαθμό. Αυτό που ζούμε σήμερα δε θα το ξαναζήσουμε ποτέ στο μέλλον. Κλείσε τα μάτια σου και συνειδητοποίησε αυτό που μόλις διάβασες. Μήπως πρέπει να αρχίσεις να λειτουργείς διαφορετικά;
 
3. Η αποτυχία είναι μέρος της μάθησης.
Αν δεν αποτυγχάνεις σε τακτά χρονικά διαστήματα τότε κάτι δεν κάνεις καλά. Αυτό ακριβώς! Ποιος σου είπε ότι οι προσπάθειές σου είναι εγγυημένες επιτυχίες; Κανείς! Ίσα ίσα που το αρνητικό αποτέλεσμα έχει και τις περισσότερες πιθανότητες (σύμφωνα με κάτι νόμους του Μέρφυ). Οπότε απλά συνέχισε να προσπαθείς. Όσες φορές και να φας το κεφάλι σου. Ο τοίχος θα πέσει. Κάποια στιγμή...
 
4. Κορυφή υπάρχει όπου υπάρχει και πάτος.
Σε κάποιο βιβλίο το είχα διαβάσει αυτό και μου άρεσε. Κόλλαγε και γάντι στο άρθρο οπότε τσιμπήστε την ατάκα.
 
5. Αν δεν εστιάζεις στην άσχημη κατάσταση όλα φαντάζουν καλύτερα.
Υπάρχουν όντως σκατά καταστάσεις στη ζωή μας. Ή μάλλον σκατά λεπτομέρειες που κάνουν ολόκληρη τη ζωή μας σκατά. Ήρθε η ώρα λοιπόν να σταματήσουμε να εστιάζουμε σε αυτές τις λεπτομέρειες. Να τους δώσουμε τη σημασία και την αξία που τους αρμόζει και να δούμε το γύρω γύρω. Πόσο καλύτερα είναι έτσι... Ε;
 
6. «Όλα θα πάνε καλά».
Καμιά φορά πρέπει να ακούμε αυτή την έκφραση από ανθρώπους που έχουν το ειδικό βάρος να την ξεστομίσουν. Και αυτοί οι άνθρωποι είναι κυρίως μέλη της οικογένειάς μας. Άτομα τα οποία μας κάνουν να αισθανόμαστε ασφάλεια και ακόμη και 4 λέξεις τους μπορούν να αλλάξουν ολόκληρη την ψυχολογία μας...
 
7. Ότι δε σε σκοτώνει, σε κάνει πιο δυνατό.
Αυτό δεν το διάβασα σε βιβλίο. Το λένε όλοι. Αλλά και αυτό κολλάει οπότε γιατί να μην το συμπεριλάβω;
 
8. Η ζωή είναι απλά ένα παιχνίδι.
Οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι αυτοί που ζουν με την εντύπωση ότι η ζωή είναι απλά ένα παιχνίδι. Και όλα τα παιχνίδια έχουν ευκολίες και δυσκολίες. Στο τέλος όμως, οι «καλοί» ανταμείβονται με happy end. Οι μίζεροι, από την άλλη, μαζεύουν απλά ένα ...Game Over!
 
9. Υπάρχουν πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή.
Το 90% των προβλημάτων μας είναι ασήμαντο σε σχέση με τη γενικότερη ζωή. Τη δική μας και των γύρω μας... Το υπόλοιπο 9% ανήκει στην κατηγορία νο1: «Υπάρχουν πράγματα τα οποία είναι απλά εκτός ελέγχου». Οπότε μένει ένα 1% των προβλημάτων με τα οποία πρέπει να ασχοληθείς. Δεν είναι πολύ πιο απλά τα πράγματα τώρα;

Οι αρχές του γονικού δεσμού (Attachment Parenting)

Οι γονείς παντού αναζητούν ένα στενό συναισθηματικό δεσμό με τα μωρά τους. Προσπαθούν επίσης να αναπτύξουν ένα στυλ γονικής μέριμνας που να λειτουργεί με τις αξίες τους. Ορισμένα μοντέλα γονέων ευνοούν την αντιμετώπιση των παιδιών ως μικρών ενηλίκων. Άλλοι υιοθετούν μια προσέγγιση που τονίζει τον κανόνα της γονικής προσάρτησης ή δεσμού. Όλοι έχουν ως στόχο να δημιουργήσουν αυτοδύναμους ενήλικες που να μπορούν να διατηρήσουν υγιείς σχέσεις και να αποκτήσουν αργότερα οικογένειες δικές τους. 

 Αλλά με τόσες πολλές συμβουλές για διαφορετικά στυλ γονικής μέριμνας, πώς ξέρετε τι λειτουργεί; Μερικές φορές η δοκιμή και το λάθος από αυτήν λειτουργούν καλύτερα. Οπλισμένοι με αντικρουόμενες φιλοσοφίες, κάθε γονέας δοκιμάζει διαφορετικές προσεγγίσεις για να δει τι τελικά λειτουργεί καλύτερα για τον γονέα και τα παιδιά.
 
Ο Attachment Parenting International (API), είναι ένας παγκόσμιος εκπαιδευτικός οργανισμός ο οποίος ασχολείται με τη γονεϊκότητα που βασίζεται στη «θεωρία δεσμού» ή «θεωρία προσκόλλησης» του ψυχολόγου John Bowlby, με αυτό, δηλαδή, που συνήθως ονομάζουμε attachment parenting (γονικός δεσμός). 
 
Ο οργανισμός API προσδιορίζει οκτώ αρχές γονικής σύνδεσης. Οι γονείς έχουν σημαντικά περιθώρια για να ερμηνεύσουν και να εφαρμόσουν αυτές τις αρχές. Υποστηρίζει δε τις εξής 8 αρχές:
 
1. Προετοιμαστείτε για την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και την γονεϊκότητα. Οι υποστηρικτές του γονικού δεσμού πιστεύουν ότι είναι απαραίτητο οι μέλλοντες γονείς να εξαλείψουν τις αρνητικές σκέψεις σχετικά με την εγκυμοσύνη. Έτσι, θα είναι συναισθηματικά προετοιμασμένοι για τις δοκιμασίες και τις απαιτήσεις της γονεϊκότητας.
 
2. Προσφέρετε τροφή με αγάπη και σεβασμό. Ο θηλασμός, σύμφωνα με τους υποστηρικτές του, είναι ο ιδανικός τρόπος να χτιστεί ένας ασφαλής δεσμός ανάμεσα στο βρέφος και τη μητέρα. Επιπλέον, βοηθάει το βρέφος να αντιλαμβάνεται ότι οι γονείς του παρατηρούν τη συμπεριφορά του και ικανοποιούν τις ανάγκες του.
 
3. Ανταποκριθείτε με ευαισθησία. Σύμφωνα με τον γονικό δεσμό κάθε έκφραση συναισθήματος, ακόμα και οι επαναλαμβανόμενες κρίσεις θυμού, είναι μια προσπάθεια του παιδιού να επικοινωνήσει μαζί σας. Θα πρέπει να λαμβάνετε σοβαρά υπόψη σας τις αντιδράσεις του παιδιού σας και να προσπαθείτε να τις κατανοήσετε και όχι να τις αγνοείτε ή να το τιμωρείτε μην ικανοποιώντας τις ανάγκες του.
 
4. Να έρχεστε σε σωματική επαφή όσο το δυνατό περισσότερο. Οι υποστηρικτές του γονικού δεσμού συνιστούν να έχετε την μέγιστη δυνατή σωματική επαφή με το μωρό σας . Κάποιοι τρόποι για να το πετύχετε είναι να κάνετε μαζί μπάνιο ή, στις βόλτες σας, να μεταφέρετε το μωρό στην αγκαλιά σας με ένα μάρσιπο.
 
5. Η γονεϊκότητα δεν σταματά την νύχτα. Οι υπέρμαχοι του γονικού δεσμού συμβουλεύουν τους γονείς να κοιμούνται μαζί με τα μωρά τους. Αυτό σημαίνει ότι οι γονείς κοιμούνται στο ίδιο δωμάτιο με το μωρό, ώστε να μπορούν να το ταΐσουν και να καθησυχάσουν τους νυχτερινούς φόβους του. Κάποιοι γονείς μοιράζονται το κρεβάτι τους με το μωρό τους. Αυτή η τακτική πρέπει να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τις κατευθυντήριες γραμμές για την ασφάλεια που προτείνουν οι επίσημοι οργανισμοί υγείας.
 
6. Παρέχετε διαρκή φροντίδα με αγάπη. Οι υποστηρικτές του γονικού δεσμού συνιστούν διαρκή παρουσία ενός τουλάχιστον γονέα μαζί με το παιδί. Αυτό πρέπει να συμβαίνει ακόμα και στις βόλτες, στις νυχτερινές εξόδους ή στην εργασία. Γενικά, καλό είναι να μην αφήνετε τη φροντίδα του μωρού σας σε άλλα άτομα πάνω από 20 ώρες την εβδομάδα, τουλάχιστον για τους 30 πρώτους μήνες της ζωής του.
 
7. Ασκείτε θετική πειθαρχία μέσω μάθησης και όχι μέσω επιβολής. Η θεωρία του attachment parenting υποστηρίζει πως οι γονείς θα πρέπει να ανακατευθύνουν και να καθοδηγούν το μωρό τους – ακόμα κι αν είναι πολύ μικρό – και γενικά να αποτελούν πρότυπα θετικής συμπεριφοράς. Στοχεύει πάντοτε στην κατανόηση των αρνητικών συμπεριφορών και του μηνύματος που μπορεί να κρύβουν. Οι γονείς θα πρέπει να προσπαθούν να βρίσκουν λύσεις μαζί με τα παιδιά τους αντί να τα τιμωρούν ή να επιβάλουν την θέλησή τους σε αυτά.
 
8. Προσπαθείτε να διατηρείτε την ισορροπία ανάμεσα στην προσωπική και την οικογενειακή ζωή σας. Οι γονείς είναι σημαντικό να έχουν υποστήριξη από το περιβάλλον τους και να διατηρούν έναν υγιεινό τρόπο ζωής ώστε να μην εξαντλούνται από τις συνεχείς απαιτήσεις της γονεϊκότητας.
 
Η σύγχρονη εκδοχή
Ο παιδίατρος William  Sears έχει εκσυγχρονίσει τις αρχές του attachment parenting με αυτό που ονομάζει «7 Baby B’s» ή «εργαλεία προσάρτησης».
 
Εμπλουτίζοντας τις βασικές αρχές, σημειώνει για παράδειγμα σε ό,τι αφορά τον «δεσμό της γέννησης» ότι, τα υιοθετημένα παιδιά, όπως και τα βρέφη που νοσηλεύονται σε μονάδα εντατικής θεραπείας μπορούν κάλλιστα να μάθουν πώς να δημιουργήσουν υγιείς σχέσεις στην ενήλικη ζωή τους.
 
Επίσης, παρότι παραμένει υπέρμαχος του θηλασμού σημειώνει ότι, ο σύνδεσμος μπορεί να ενδυναμωθεί και με τα αυξημένα επίπεδα των ορμονών προλακτίνης και ωκυτοκίνης, που παράγει η μαμά.
 
Ή, ότι, ενώ εξακολουθεί να κάνει λόγο για τον ύπνο στο ίδιο δωμάτιο, αναγνωρίζει πλέον την ανάγκη των γονιών να απολαύσουν μία ήρεμη νύχτα.
 
Επιπλέον, υπογραμμίζει ότι η γονική μέριμνα πρέπει να ισορροπεί με τον γάμο, όπως και τις προσωπικές ανάγκες των γονιών, τη σωματική και ψυχική υγεία τους.

Να προσέχεις πως χρησιμοποιείς τις λέξεις, έχουν τεράστια δύναμη

Μια λέξη μπορεί να ξεκινήσει ή να τελειώσει έναν πόλεμο, μπορεί να μας καταδικάσει ή να μας αθωώσει, να μας σώσει ή να μας καταστρέψει, να μας αναζωογονήσει σαν δροσερό νερό ή να μας πνίξει σαν ορμητικός χείμαρρος.

Αρκετοί δεν κατανοούν την πραγματική σημασία των λέξεων, νομίζουν ότι είναι απλά, σκόρπια λόγια που τα παίρνει ο αέρας και χάνονται. Πιστεύουν πως έχουν ελάχιστη ή καθόλου επίδραση στη ζωή μας. Είναι όμως έτσι; Είναι άραγε οι λέξεις κάτι ασήμαντο και περαστικό που δεν αφήνει ίχνη στο διάβα του;

Μια λέξη κι όλα σώζονται, μια λέξη κι όλα χάνονται.

Πολλές φορές ακόμα και χωρίς να το καταλαβαίνουμε με τις λέξεις που χρησιμοποιούμε:
  • Οδηγούμε τη ζωή μας στην αποτυχία
  • Δίνουμε περαιτέρω διαστάσεις σε προβλήματα
  • Χαλάμε τη διάθεση μας
  • Πληγώνουμε άλλους ανθρώπους
  • Μπλοκάρουμε την ευτυχία στη ζωή μας
Όπως λέει κι ο σοφός λαός: η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει. Πραγματικά μια διαφορετική διατύπωση του ίδιου θέματος μπορεί να έχει εντελώς διαφορετική επίδραση σε μια κατάσταση ή σε έναν άνθρωπο.

Είναι φυσιολογικό να μην μπορούμε να ελέγχουμε διαρκώς το κατά πόσο κατάλληλη είναι η ομιλία μας, όμως είναι σημαντικό να αντιλαμβανόμαστε πως οι λέξεις που χρησιμοποιούμε στην ουσία δημιουργούν τον κόσμο μας.


Προτού εκφράσουμε απόψεις και γνώμες, προτού μιλήσουμε για τη ζωή μας και για τα συναισθήματα μας, πριν απευθυνθούμε σε οποιονδήποτε συνάνθρωπο μας, είναι σημαντικό να σκεφτόμαστε και να προσέχουμε τι λέμε διότι τα λόγια και η επιρροή τους δεν γυρίζουν πίσω.

Πολλές φορές η σιωπή είναι περισσότερο χρήσιμη από την άστοχη ή ακατάλληλη και ακατάπαυστη ομιλία. Κάνοντας εμείς μια γόνιμη αυτοκριτική, δημιουργούμε προϋποθέσεις επιτυχίας και μειώνουμε σημαντικά την άσχημη επιρροή που θα μπορούσαν να έχουν οι λέξεις στη ζωή μας και στη ζωή των άλλων.

Μην υπόσχεσαι όταν νιώθεις ενθουσιασμό

Όταν πετάς στα σύννεφα και νιώθεις ότι ο κόσμος σου ανήκει, όταν βιώνεις τη θετική εκδοχή της ζωής, πολλές φορές η γλώσσα σου τρέχει με υπερβολική ταχύτητα. Αυτό έχει ως συνέπεια να μοιράζεις υποσχέσεις και να δημιουργείς προσδοκίες. Σε περίπτωση που δεν υλοποιήσεις τις υποσχέσεις, τότε οι προσδοκίες μετατρέπονται σε απογοήτευση και πληγωμένα αισθήματα, γιατί κανείς δεν θέλει να διαψεύδονται οι προσδοκίες του. Η σοφότερη τακτική είναι να μην εκδηλώνεις τις στιγμιαίες προθέσεις σου χωρίς να έχεις υπολογίσει τις συνέπειες, καθώς είναι σαν να δίνεις μια επιταγή δίχως αντίκρισμα. Αντίθετα, πράξε περισσότερα από ότι θα περίμενε κάποιος χωρίς ανούσιες υποσχέσεις ή μεγάλα λόγια και εξέπληξε τον ευχάριστα.

Μην αποφασίζεις όταν νιώθεις στεναχώρια (εσωτερική ομιλία)

Σε αρκετές περιπτώσεις η ζωή μας φαίνεται λίγο πιο άσχημη απ’ ότι μπορεί να είναι, αυτό συμβαίνει όταν την βλέπουμε μέσα από ένα αρνητικό πρίσμα χρησιμοποιώντας μια μορφή σιωπηλού εσωτερικού διαλόγου που μας δημιουργεί στεναχώρια και άλλα άσχημα συναισθήματα. Καθώς πληγωνόμαστε από αυτή την οπτική προσπαθούμε να την ανατρέψουμε παίρνοντας κρίσιμες αποφάσεις που έχουμε την αίσθηση ότι θα μας επαναφέρουν στον «ίσιο δρόμο».

Τέτοιου είδους αποφάσεις έχουν ελάχιστο ή καθόλου αντίκτυπο επειδή ακριβώς η βάση τους είναι το πρόσκαιρο αρνητικό πρίσμα από το οποίο βλέπαμε τη ζωή. Μόλις η συναισθηματική μας κατάσταση αλλάξει, αυτόματα όλες οι αποφάσεις που πήραμε και όλες οι σκέψεις που κάναμε θα δώσουν τη θέση τους σε διαφορετικά σενάρια με μια διαφορετική κατάληξη για μας. Όταν νιώθεις άσχημα κάνε ότι μπορείς για να αλλάξεις τη συναισθηματική σου κατάσταση, τότε ο κόσμος θα σου φαίνεται λίγο καλύτερος. Μην παίρνεις ανούσιες αποφάσεις.

Μην απαντάς όταν νιώθεις θυμό

Όταν βρίσκεσαι σε ένταση και βάλλεσαι από παντού, όταν νιώθεις θυμό και έχεις άγριες διαθέσεις, σχεδόν ποτέ δεν εκφράζεις τον πραγματικό σου εαυτό. Το ερώτημα είναι: ποιον εαυτό εκφράζεις; Η απάντηση είναι: τον χειρότερο σου εαυτό!

Πράγματι ο άνθρωπος μπορεί να είναι «άγγελος» ή «αγρίμι» ανάλογα με την συναισθηματική του κατάσταση. Έχει τη δυνατότητα να επιλέξει συμπεριφορά με βάση τις σκέψεις και τα συναισθήματα του. Καθώς λοιπόν βρίσκεσαι «εκτός εαυτού» κάνε ό,τι περνάει από το χέρι σου για να ηρεμήσεις, μην απαντάς σε όσους σε προκαλούν και μην πεις πράγματα που μπορεί να μετανιώσεις αργότερα. Σαφώς, στη θεωρία είναι πιο εύκολο από ότι στην πράξη, όμως επίσης στην πράξη είναι και πιο ουσιαστικό και αξίζει την προσπάθεια.

Μίλα την κατάλληλη στιγμή

Σε πολλές περιπτώσεις «μασάμε» τα λόγια μας και εσωτερικεύουμε τα άσχημα συναισθήματα που προκύπτουν από την απροθυμία μας να εκφραστούμε την κατάλληλη στιγμή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να συσσωρεύουμε τον αρνητισμό με απρόβλεπτες συνέπειες. Οποιαδήποτε κι αν είναι η κατάσταση υπάρχει πάντα ένας κατάλληλος τρόπος έκφρασης που αφενός θα βάλει τα πράγματα στη θέση τους και αφετέρου θα μας γεμίσει με αυτοπεποίθηση και θα διώξει οποιαδήποτε άσχημα συναισθήματα. Αρκετοί μπερδεύουν την ευγένεια με την αφέλεια και σιωπούν, εσύ εκφράσου με τον κατάλληλο τρόπο, την κατάλληλη στιγμή και κέρδισε τις εντυπώσεις.

Ζωή και θάνατος είναι στην εξουσία της γλώσσας.

Χρησιμοποίησε κατάλληλα τις λέξεις και εκείνες θα γίνουν σύμμαχος σου για μια καλύτερη ζωή.

Για να προκύψει το δυνατό, πρέπει να προσπαθήσουμε ξανά και ξανά για το αδύνατο

Πόσες φορές δεν έχουμε την αίσθηση ότι αντιδρούμε πολύ διαφορετικά από το πώς θα θέλαμε να συμπεριφερθούμε απέναντι σε ιδιαίτερες συνθήκες και καταστάσεις.

Αφού φωνάξουμε, βροντήξουμε την πόρτα ή ξεστομίσουμε κάτι που δεν θα θέλαμε, μας κατακλύζουν συναισθήματα θλίψης, απελπισίας αλλά και θυμού ενάντια στον εαυτό μας. Η φωνή του εσωτερικού κριτή μας, αντηχεί ακατάπαυστα στο κεφάλι μας και την ανεχόμαστε αδιαμαρτύρητα, ίσως απελπισμένοι ότι μόνο με την αυτοτιμωρία θα αλλάξουμε. Δυστυχώς, τα χρόνια περνούν και συνειδητοποιούμε πως αρκετά συχνά αντιδρούμε στην ίδια κατάσταση πάντα με τον ίδιο τρόπο. Όπως το νερό τελικά διαβρώνει την πέτρα, έτσι και η αίσθηση ‘ότι “τίποτα δεν αλλάζει” διαβρώνει το ηθικό μας, ώσπου καταλήγουμε ότι δεν μπορούμε να αλλάξουμε.

Πολλοί πιστεύουν συνειδητά ότι μπορούν ν’ αλλάξουν’ ωστόσο, όταν εμβαθύνουν μέσα τους και κοιτάξουν τα συναισθήματά τους, οι περισσότεροι καταλήγουν πως μια τέτοια αλλαγή δεν είναι ρεαλιστική.

Τι είναι αυτό που δυσκολεύει τόσο την αλλαγή συγκεκριμένων πλευρών της προσωπικότητας μας;

Η αλήθεια είναι ότι δεν θέλουμε ν’ αλλάξουμε, όσο κι αν το πιστεύουμε.

Πράγματι, οι ακούσιες αντιδράσεις μας, είναι πρότυπα που δημιουργήσαμε σε μια συγκεκριμένη ηλικία και σ’ ένα καθορισμένο επίπεδο συνείδησης. Τα δημιουργήσαμε για να ξεφύγουμε από τον πόνο και να καλύψουμε τις ανάγκες μας.

Πρέπει να δείξουμε απεριόριστη κατανόηση στον εαυτό μας για να συμβιβαστούμε με τον πόνο που έχουμε προκαλέσει στους άλλους και που βιώνουμε και οι ίδιοι. Όταν καταλάβουμε ότι δεν είναι η κακία ή η ανικανότητα που έχει φωλιάσει στην καρδιά μας, αλλά ότι απλώς έχουμε τα μάτια μας κλειστά, θα μπορέσουμε να αξιολογήσουμε τα πράγματα από διαφορετική σκοπιά. Οπότε, αν θέλουμε να επουλώσουμε τις πληγές στη ψυχή μας, πρέπει απαραιτήτως να συγχωρήσουμε τον εαυτό μας.

Οι πληγές αυτές έχουν αφήσει ανεξίτηλα ίχνη στη μνήμη μας. Στις μέρες μας, χάρη στην επιστημονική έρευνα, γνωρίζουμε πως η μνήμη, μέσα στην τεράστια πολυπλοκότητά της, δεν αποθηκεύει μόνο την ανάμνηση των γεγονότων, αλλά και αισθήσεις, εμπειρίες και βιώματα.

Οι ερμηνείες και οι εκτιμήσεις μας γεννούν πολλά από τα συναισθήματα που νιώθουμε σε κάποια δεδομένη στιγμή. Είναι πολύ διαφορετική η ερμηνεία του δε με αγαπούν επειδή δεν το αξίζω, από την ερμηνεία του δε με αγαπούν επειδή δε με γνωρίζουν καλά. Γι' αυτό όσοι είναι σε θέση να ερμηνεύσουν ένα δύσκολο γεγονός της ζωής τους με πιο ανοιχτό μυαλό, θα αλλάξουν το παρελθόν τους από το παρόν. Το παρελθόν δεν είναι κάτι άκαμπτο και αμετάβλητο αλλά φοβερά εύπλαστο. Αν το αντιλαμβανόμαστε ως άκαμπτο και αμετάβλητο, αυτό οφείλεται στο ότι αξιολογούμε από την ίδια οπτική και με βάση τις ίδιες παραμέτρους.

Ίσως η προσκόλλησή μας στο παρελθόν να μας προσφέρει μια σταθερή αίσθηση ταυτότητας, για την οποία όμως το τίμημα είναι βαρύ, αφού, μεταξύ άλλων, όταν κοιτάζουμε το μέλλον μας σιωπηλά, αυτό που βλέπουμε είναι στην ουσία το παρελθόν μας. Πως μπορούμε να προσβλέπουμε σε συγκεκριμένα ιδανικά και ορίζοντες, όταν είναι κρυμμένα από την πολύ περιορισμένη ιδέα που έχουμε για τον εαυτό μας; Με τον εαυτό μας συναντιόμαστε κάθε μέρα και γι' αυτό είναι οι δικές μας οι λύσεις και οι πράξεις που μπορούν να μας κατευθύνουν προς τον έναν ή τον άλλον προορισμό.

Να θυμάστε πως ανάμεσα σε κάθε γεγονός που συμβαίνει και στη συναισθηματική του αντίδραση θα παρεμβάλλεται πάντα η δική σας ερμηνεία της κατάστασης. Έτσι, είναι πολύ πιο σημαντικό οι ερμηνείες σας να σας βοηθούν παρά να είναι φαινομενικά λογικές.

RECTIUS VIVES

Ορθότερα θα ζήσεις, Λικίνιε*, εάν δεν αναζητείς διαρκώς
και επίμονα το πέλαγος, ούτε εάν πλέεις πάρα πολύ κοντά
στην επικίνδυνη ακτή, όταν τρέμεις τις θύελλες
και παίρνεις προφυλάξεις.

Όποιος αγαπά τη χρυσή μεσότητα
αποφεύγει ασφαλής τους ρύπους ενός
παλαιού οικήματος, αποφεύγει με φρόνηση
την έπαυλη, που προκαλεί τον φθόνο.

Συχνότερα τραντάζεται από τους ανέμους το πελώριο
πεύκο, με σφοδρότερη πτώση καταρρέουν οι πανύψηλοι
πύργοι, τα υψηλότερα όρη πλήττουν
οι κεραυνοί.

Ελπίζει στις δυσχέρειες, φοβάται στις ευνοϊκές
στιγμές την εναλλαγή της τύχης ο καλά προετοιμασμένος
νους. Τους δύσμορφους χειμώνες επαναφέρει
Ο Δίας, ο ίδιος
τους εκδιώκει. Εάν τώρα κυριαρχεί το κακό,
δεν θα είναι πάντα έτσι. Κάποτε με την κιθάρα
συνεγείρει την σιωπηλή Μούσα ο Απόλλωνας
και δεν εντείνει διαρκώς το τόξο.

Στις στεναχώριες να είσαι θαρραλέος
και ισχυρός· ο ίδιος με σοφία θα συστέλλεις
τα ιστία, όταν θα φουσκώνουν υπερβολικά
από τον ευνοϊκό άνεμο.
----------------
* Ο Λεύκιος Λικίνιος Μουρήνας (ύπατος το 23 π.Χ.) ανήκε στη μερίδα των δημοκρατικών. Ήλθε σε σύγκρουση με τον Οκταβιανό Αύγουστο, αναγκάστηκε να παραιτηθεί από το αξίωμά του, καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο με την κατηγορία της συμμετοχής σε συνωμοσία και θανατώθηκε, ενώ επιχειρούσε να εγκαταλείψει την Ιταλία.

Ορατίου Οι Ωδές – Β΄-10

OTIUM DIVOS

Παρακαλεῖ τούς θεούς να δώσουν γαλήνη ὅποιος
συνάντησε τρικυμία στ’ ἀνοιχτά τοῦ Αἰγαίου,
μόλις το μαῦρο σύννεφο κάλυψε τή σελήνη
καί τά ἄστρα δέν λάμπουν μέ ἀσφάλεια γιά τούς ναυτικούς.

Τή γαλήνη θέλει ἡ πολεμοχαρής Θράκη,
τή γαλήνη καί οἱ Μῆδοι στολισμένοι με φαρέτρες.
Ἐκείνη ὃμως, Γρόσφε, δέν ἀγοράζεται μέ πολύτιμους
λίθους οὔτε μέ πορφύρα οὔτε μέ χρυσό.

Διότι οὒτε οἱ θησαυροί οὒτε ὁ ὑπατικός ραβδοῦχος
ἀπομακρύνουν τὴν ἂθλια ταραχή τοῦ νοῦ
καί τίς μέριμνες πού πετοῦν γύρω
ἀπό τίς περίτεχνα διακοσμημένες στέγες.

Ζεῖ κανείς καλά μέ τά ὀλίγα, ὃταν λάμπει
τό πατρικό του ἀλατοδοχεῖο, πάνω στό λιτό
τραπέζι, ἐνῶ ὁ φόβος καί ἡ αἰσχρή ἐπιθυμία
δέν αφαιροῦν τόν ἐλαφρό του ὓπνο.

Γιατί ἐμείς οἱ γενναῖοι ἀσχολούμαστε μέ τόσο
πολλά στή σύντομη ζωή μας; Γιατί μεταβαίνουμε
σε χῶρες πού θερμαίνονται ἀπό ἂλλον ἣλιο;
Ποιός φυγάς ἀπό τήν πατρίδα φεύγει ἐπίσης καί ἀπό τόν ἑαυτό του;

Ἡ ἐνοχλητική Μέριμνα ἐπιβαίνει στά πλοῖα τά ἐπενδυμένα
μέ χαλκό καί δέν ἐγκαταλείπει οὒτε τίς ἲλες τῶν ἱππέων,
καθώς εἶναι ταχύτερη ἀπό τά ἐλάφια
καί τόν Σιρόκο πού φέρνει τίς βροχές.

Ὁ νοῦς πού χαίρεται μέ τό παρόν ᾂς μισεῖ
τήν ἐνασχόληση μέ τά περαιτέρω καί ἂς
μετριάζει τίς πίκρες μέ ἢρεμο γέλωτα.
Τέλεια εὐδαιμονία δέν ὑπάρχει.

Ταχύς ὁ θάνατος ἃρπαξε τόν ἒνδοξο Ἀχιλλέα·
τόν Τιθωνό* κατέφθειρε τό πολυετές γῆρας.
Σέ μένα ἲσως προσφέρει ἡ ὣρα
ὃ,τι ἀρνήθηκε σέ σένα.

Γύρω σου μυκῶνται ἑκατό ποίμνια καί σικελικές
ἀγελάδες. Γιά χάρη σου ἀφήνει χρεμετισμό
ἡ κατάλληλη γιά τό τέθριππο ἃρμα φοράδα.
Σέ περιβάλλουν μάλλινα ἐνδύματα δύο φορές βαμμένα
μέ ἀφρικανική πορφύρα. Σέ μένα ἒδωσε
ἡ ἀψευδής Μοῖρα ἓνα μικρό ἀγρόκτημα,
τό λεπτοφυές πνεῦμα τῇς ἑλληνικῆς Μούσας
καί τό νά περιφρονῶ τόν κακόβουλο ὂχλο.
----------------
 *Ὁ Τιθωνός ἦταν γυιός τοῦ Λαομέδοντα, ἀδελφός τοῦ Πριάμου καί
σύζυγος τῆς Ἠοῦς (Αὐγής). Ὁ Δίας τοῦ δώρησε τήν ἀθανασία ὂχι ὃμως καί τήν
αἰώνια νεότητα. Τελικά λόγω τοῦ μακροῦ γήρατος συρρικνώθηκε καί
μεταμορφώθηκε ἀπό τήν Ἠῶ σέ τζιτζίκι.

Ὁρατίου οἱ Ὠδές – Β΄- 16

Χαμένα νιάτα

Σκληρέ κι ως τώρα καλότυχε στα δώρα της Αφροδίτης (ευτυχισμένε στου Έρωτα τις χάρες)

Λιγουρίνε, όταν στην απαλότητά σου έρθει

ανέλπιστο το χνούδι (στα απαλά σου μάγουλα φυτρώσει ανέλπιστο το χνούδι)

και (όταν) κοπούν τα μαλλιά που τώρα πέφτουν (ανεμίζουν)

στους ώμους σου και (όταν) το χρώμα (του προσώπου σου),

που τώρα είναι πιο λαμπρό και από κόκκινο τριαντάφυλλο,

αλλάξει και η όψη σου γίνει τραχειά, θα λες κάθε φορά που

θα βλέπεις στον καθρέφτη τον εαυτό σου αλλαγμένο

“αλίμονο, γιατί δεν είχα όταν ήμουν νέος το μυαλό (τη γνώση) που έχω

σήμερα, ή γιατί δεν γυρίζουν ξανά τα τρυφερά (απαλά) μάγουλα

τώρα που έχω τούτα τα μυαλά (τούτη τη γνώμη και την ψυχική διάθεση);

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο ποιητής απευθυνόμενος προς κάποιον ωραίο νεαρό αναφέρεται στις χαρές της τρυφερής κι ανάλαφρης νιότης, που μαραίνονται και χάνονται όσο περνούν τα χρόνια κι έρχονται τα βαριά κι αδύναμα γηρατειά.

Ο Οράτιος στην ωδή 2,11 λέει: Φεύγει προς τα πίσω η ανάλαφρη νιότη και η χάρη προσπερνιέται από τα αδύναμα γηρατειά που διώχνουν μακριά τους λάγνους έρωτες και τον εύκολον ύπνο… Δεν έχουν τα ανοιξιάτικα λουλούδια την ίδια πάντα ομορφιά ούτε το λαμπερό φεγγάρι λάμπει με την ίδια πάντα όψη…

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ, Βιβλία III και IV

Μα σήμερα ήταν νέος

Πού θα με πάει ακόμα ο δρόμος μου; Είναι ένας δρόμος τρελός, γεμάτος στροφές, ίσως να ‘ναι ένας κύκλος. Ας πηγαίνει όπου θέλει, εγώ θα τον ακολουθήσω.

Ένιωθε το υπέροχο σκίρτημά της στο στήθος του.
«Τι σε κάνει» ρωτούσε την καρδιά του, «να είσαι τόσο χαρούμενη»; Είναι μήπως απ’ τον πολύωρο ωραίο ύπνο, που μου έκανε καλό; Ή μήπως επειδή ξέφυγα, επειδή η φυγή μου είναι οριστική κι εγώ επιτέλους είμαι πάλι ελεύθερος, σαν παιδί κάτω απ’ τον ουρανό; Ω πόσο καλό είναι να έχεις ξεφύγει, να έχεις ελευθερωθεί! Πόσο καθαρός και όμορφος είναι εδώ ο αέρας, πόσο καλό μου κάνει να τον ανασαίνω! Αυτά που δραπετεύοντας άφησα πίσω μου, μύριζαν όλα αλοιφές, μπαχαρικά, κρασί νωθρότητα και κορεσμό. Πόσο μισούσα τον κόσμο των πλουσίων, των ασώτων και των παιχτών! Πόσο μίσησα τον εαυτό μου που έμεινα τόσο καιρό στον φριχτό εκείνο κόσμο! Πόσο μίσησα τον εαυτό μου, πόσο τον λήστεψα, τον δηλητηρίασα, τον βασάνισα, πόσο γέρο και κακό τον έκανα! Όχι, ποτέ πια δε θα πιστέψω, όπως έκανα κάποτε, με τόση ευχαρίστηση, πως ο Σιντάρτα είναι σοφός! Όμως τώρα έκανα καλά, είμαι ικανοποιημένος, πρέπει να παινέσω τον εαυτό μου που έβαλα ένα τέλος σ’ εκείνο το μίσος απέναντι σ’ εμένα τον ίδιο, σ’ εκείνη την ανόητη κι έρημη ζωή! Είσαι αξιέπαινος, Σιντάρτα, μετά από τόσα χρόνια ανοησίας κάτι σε φώτισε, έκανες κάτι, άκουσες το πουλί να κελαηδάει στο στήθος σου και το ακολούθησες!

Έτσι επαινούσε τον εαυτό του, χαιρότανε μαζί του, κι άκουγε γεμάτος περιέργεια το στομάχι του να γουργουρίζει από την πείνα. Ένιωθε πως τον τελευταίο καιρό, τις τελευταίες μέρες, είχε γευτεί τον πόνο και την αθλιότητα ως το τέλος, ως την απελπισία και το θάνατο. Ήταν καλά έτσι. Θα μπορούσε να είχε μείνει κοντά στον Καμασβάμι πολύ καιρό ακόμη, να κερδίζει χρήματα, να τα σπαταλάει, να γεμίζει την κοιλιά του αφήνοντας την ψυχή του να πεθαίνει από τη δίψα, θα μπορούσε να είχε μείνει για πολύ σ’ εκείνη τη γλυκιά και παραγεμισμένη κόλαση αν δεν είχε έρθει η στιγμή της απόλυτης απελπισίας και τη απόγνωσης, εκείνη η έσχατη στιγμή που κρεμασμένος πάνω απ’ τα νερά που κυλούσαν, ήταν έτοιμος να σκοτωθεί. Είχε νιώσει την απελπισία, εκείνη τη βαθύτατη αηδία που δεν κατάφερε να τον καταστρέψει, και το πουλί, η χαρούμενη πηγή και η φωνή μέσα του ήταν ακόμη ζωντανά -γι’ αυτό ένιωσε τόση χαρά, γι’ αυτό γελούσε κι έλαμπε το πρόσωπό του κάτω από το γκρίζα του μαλλιά.

«Είναι καλό» σκέφτηκε, «να δοκιμάζει κανείς μόνος του ό,τι είναι ανάγκη να μάθει. Οι απολαύσεις του κόσμου και τα πλούτη δεν είναι καλά πράγματα, αυτό το είχα μάθει από παιδί. Το ήξερα πολύ καιρό, τώρα το έζησα κιόλας. Το ξέρω όχι μονάχα με το νου αλλά και με τα μάτια, με την καρδιά, με το στομάχι μου. Κι είμαι ευτυχισμένος που το ξέρω!

Σκεφτόταν πολλή ώρα τη μεταμόρφωσή του, αφουγκραζόταν το πουλάκι να κελαηδάει από χαρά. Δεν είχε πεθάνει μέσα του, δεν είχε νιώσει το θάνατό του; Όχι, κάτι άλλο είχε πεθάνει. Κάτι που επιθυμούσε από καιρό το θάνατο. Δεν ήταν εκείνο που ήθελε να σκοτώσει κάποτε, στα φλογερά χρόνια που είχε ζήσει σαν ασκητής: Δεν ήταν το Εγώ του, το μικρό, φοβισμένο και περήφανο Εγώ του, που τόσα χρόνια το πάλευε κι εκείνο πάντα τον νικούσε, που πάντα αναγεννιόταν μετά από κάθε θανάτωσή του, που απαγόρευε τη χαρά κι ένιωθε φόβο; Δεν ήταν αυτό που βρήκε επιτέλους το θάνατο, εδώ, στο δάσος, πλάι σε τούτο το όμορφο ποτάμι; Χάρη σ’ αυτό το θάνατο δεν ήταν τώρα σαν παιδί, άφοβος, γεμάτος εμπιστοσύνη και χαρά;

Τώρα, καταλάβαινε ο Σιντάτρα γιατί είχε παλέψει μάταια με το Εγώ του, όταν ήταν βραχμάνος. Τον εμπόδιζαν η πολλή γνώση και οι πολλοί ιεροί στίχοι, οι πολλοί κανόνες των θυσιών, ο υπερβολικός ασκητισμός και, η υπέρμετρη προσπάθεια! Ήταν γεμάτος έπαρση, πάντα ο εξυπνότερος, πάντα ο επιμελέστερος, πάντα ένα βήμα πιο μπροστά απ’ τους άλλους, ο γνώστης και πνευματικός  άνθρωπος, πάντα ιερέας ή σοφός. Μέσα στην ιεροσύνη, την έπαρση, μες στην πνευματικότητα είχε τρυπώσει το Εγώ του, καθόταν εκεί και μεγάλωνε, ενώ εκείνος πίστευε ότι το νεκρώνει με τη νηστεία και τον ασκητισμό. Τώρα το έβλεπε και καταλάβαινε πως η μυστική φωνή είχε δίκιο, πως κανένας δάσκαλος δε θα μπορούσε να τον λυτρώσει . Γι’ αυτό έπρεπε να βγει στον κόσμο, να χαθεί μέσα στις ηδονές και τη δύναμη, στη γυναίκα και το χρήμα, έπρεπε να γίνει έμπορος και παίχτης των ζαριών, πότης και πλεονέκτης, ώσπου ο ιερέας κι ο σαμάνος να πεθάνουν μέσα του. Έπρεπε να υποφέρει εκείνα τα φριχτά χρόνια, την αηδία, το κενό, τον παραλογισμό μιας έρημης και χαμένης ζωής, ως το τέλος, ως την πικρή απόγνωση, ώσπου να μπορέσει να πεθάνει κι ο φιλήδονος, ο άπληστος Σιντάρτα. Είχε πεθάνει, ένας νέος Σιντάρτα ξύπνησε απ’ τον ύπνο. Κι αυτός θα γερνούσε, κι αυτός θα ‘πρεπε να πεθάνει κάποτε, εφήμερος ήταν ο Σιντάρτα, κάθε μορφή είναι εφήμερη. Μα σήμερα ήταν νέος, ήταν παιδί, ο καινούριος Σιντάρτα – κι ήταν γεμάτος χαρά.

ΕΡΜΑΝ ΕΣΣΕ, ΣΙΝΤΑΡΤΑ

Γιατί οι άνθρωποι είναι φτιαγμένοι από γη και ουρανό

Βλέποντας το πρόσωπο της Ελένης στο φεγγάρι όλα έγιναν φανερά στο Θαλή. Η Ελένη ήταν η ίδια η θεά του φεγγαριού. Γι’ αυτό χανόταν και πάλι εμφανιζόταν. Γι’ αυτό κανείς ποτέ δεν την κράτησε, ούτε ακόμα κι ο Θησέας. Αυτό ήταν το μυστικό της γέννησής της. Και πώς αλλιώς; Αφού και οι δυο γονείς της ήταν αθάνατοι θεοί. Γι’ αυτό και δεν ήταν δυνατόν να την έχει ούτε ο Μενέλαος ούτε ο Πάρης. Ούτε ακόμα κι ο Θησέας, ήρωας πιο μεγάλος από τους άλλους δύο, δε στάθηκε δυνατόν να την κρατήσει κοντά του. Όμως, αυτό θα ήταν από την αρχή και για πάντα το νόημα στον πόλεμο που έγινε για χάρη της: Ο αγώνας των ανθρώπων για το καλύτερο, για να κάνουν δικό τους το καλύτερο και χάρη σε αυτό να πάνε ψηλά, όλο και πιο ψηλά…

Γιατί οι άνθρωποι είναι φτιαγμένοι από γη και ουρανό και μέσα τους αυτά τα δύο στοιχεία συνυπάρχουν, πότε πολεμώντας το ένα το άλλο και πότε συμφιλιωμένα σε γόνιμη αρμονία. Η γη τους καλεί να ζήσουν τη ζωή τους εδώ κάτω, να αδράξουν την κάθε τους ημέρα σαν να είναι η πρώτη τους και συνάμα η τελευταία τους. Ο ουρανός που έχουν μέσα τους τούς καλεί να παλέψουν για να κρατήσουν στο δικό τους κόσμο την αθάνατη ομορφιά, που μόνο στους θεούς ανήκει.

Ο Θαλής τώρα, που είχε πια αποκρυπτογραφήσει το μυστικό του τρίποδα, έβλεπε με κάπως διαφορετικό τρόπο το μεγάλο κίνδυνο που απειλούσε τη Μίλητο, αλλά και την Ελλάδα ολόκληρη. Εξακολουθούσε, βέβαια, να ανησυχεί για την ανεξέλεγκτη επέκταση του κράτους των Περσών, όμως ήξερε πια, χάρη σε εκείνο το μήνυμα από το παρελθόν, πως οι άνθρωποι είναι φτιαγμένοι από γη και ουρανό. Και δεν υπάρχει τίποτα, απολύτως που να μπορεί να σκλαβώσει τη γη, τον ουρανό.

Ένα Σύμπαν από το Τίποτε

Αυτό που επιχειρεί ο Lawrence Krauss είναι να αποδείξει πως, στην περίπτωση του Σύμπαντος, η δημιουργία δεν απαιτεί δημιουργό. Να αποδομήσει, δηλαδή, την κυρίαρχη άποψη, πως από το μηδέν το μόνο που μπορεί να γεννηθεί είναι το μηδέν. Η ιδέα πως δεν είναι δυνατό να μην υπάρχει δημιουργός, η ιδέα του Πρώτου Αιτίου (κατά τον Αριστοτέλη) αντιστοιχεί σε μια προφανή ανάγκη και είναι εξαιρετικά ισχυρή.

ΔΕΣ: Ενδιαφέρουσες θεωρίες και φιλοσοφικά ερωτήματα γύρω από την ύπαρξη του Θεού

Κι αυτό παρ’ όλο που η ερώτηση “ποιος δημιούργησε το δημιουργό” είναι καθόλα βάσιμη στο μέτρο που, όπως το θέτει ο Κράους, δεν υπάρχει καμιά διαφορά “ανάμεσα στο να υποστηρίζεις την ύπαρξη ενός αιώνιου δημιουργού και στο να υποστηρίζεις την ύπαρξη ενός αιώνιου Σύμπαντος χωρίς δημιουργό”. Ο δημιουργός, επομένως, όχι μόνο δεν αποτελεί κανενός είδους απάντηση στο “μεγάλο ερώτημα”, αλλά θα έπρεπε να απορρίπτεται και εξαιτίας του ξυραφιού του Όκαμ, εφόσον η συμπερίληψή του μειώνει την οικονομία της ερμηνείας.

Αυτά, βέβαια, είναι παλιά συζήτηση και τα επιχειρήματα στο φιλοσοφικό πεδίο έχουν αναπτυχθεί εξαντλητικά για χιλιάδες χρόνια. Υπάρχει κάτι καινούργιο, που συνεισφέρει το βιβλίο του Κράους;
Η απάντηση είναι θετική. Στο Ένα Σύμπαν από το Τίποτε μέσα από μια συναρπαστική εξιστόρηση των εξελίξεων στην Μαθηματική Φυσική, την Κβαντική Μηχανική, τη Γενική Σχετικότητα και την Κοσμολογία – και με το σχετικό κόπο – αφομοιώνουμε το δεδομένο πως το μεγαλύτερο μέρος της συμπαντικής ενέργειας βρίσκεται συγκεντρωμένο στο κενό.

Το κενό, όμως, εδώ δεν είναι ο “χώρος ανάμεσα στα πράγματα”, αλλά το πρωταρχικό εκείνο “στοιχείο” από το οποίο προέκυψαν τα πάντα και από το οποίο προκύπτουν τα πάντα, εφόσον είναι δυνατά – ή, μήπως, κι όταν ακόμη δεν είναι; Το κενό, λοιπόν, δεν είναι “σχεδόν άδειο”. Είναι απολύτως κενό.

Ένα απόλυτο κενό, ό,τι καλύτερο ως αντιπρόσωπος του Τίποτε, πλήρες, ωστόσο, ενέργειας. Πλήρες και κενό ταυτόχρονα. Και, όπως δείχνει η σύγχρονη Φυσική, χωρίς αυτό να συνιστά κανενός είδους αντίφαση. Γιατί δεν πρόκειται για “κάτι” με την έννοια που είναι “κάτι” η συνηθισμένη υλοενέργεια του Σύμπαντος. Η ριζική δε αλλότητα αυτού του “κάτι” που είναι το “τίποτε”, το απόλυτο και πρωταρχικό κενό εύκολα γίνεται αντιληπτή αν σημειώσουμε πως η ενεργειακή πυκνότητα αυτού του τίποτε παραμένει σταθερή μ’ όλο που το Σύμπαν διαστέλλεται.

Για σκεφτείτε: “κάτι” που διαστέλλεται χωρίς να αραιώνει! Προφανώς αυτό το “κάτι” είναι εντελώς άλλο από όσα μέχρι τώρα γνωρίζουμε. Στην πραγματικότητα, είναι τίποτε. Όπως χαρακτηριστικά το θέτει το θέτει ο Κράους, “η ενεργειακή πυκνότητα στον κενό χώρο παραμένει σταθερή, επειδή στον κενό χώρο δεν υπάρχει το παραμικρό για να αραιωθεί”.

Αυτό το “κάτι”, που δεν είναι τίποτε, ακόμη καλύτερα που είναι το ίδιο το τίποτε, είναι “προορισμένο” χωρίς κανένα σχέδιο και χωρίς καμία σκοπιμότητα, να παραγάγει όλα όσα παράχθηκαν και όλα όσα θα παραχθούν. Όσα, πάντως, σήμερα παρατηρούμε παράχθηκαν από μια κβαντική διακύμανση του κενού, απολύτως αστάθμητη κι άσκοπη, που ακολουθήθηκε από μια πληθωριστική διαστολή, στην οποία ο χώρος, που δημιουργήθηκε με τη διακύμανση επεκτάθηκε με υπερφωτεινές ταχύτητες.

O κενός χώρος είναι πολύπλοκος. Μοιάζει με σούπα δυνάμει σωματιδίων που κοχλάζουν, και τα οποία δημιουργούνται σε χρονικά διαστήματα τόσο σύντομα ώστε δεν μπορούμε να τα δούμε άμεσα. Τα δυνάμει σωματίδια υποδηλώνουν μια βασική ιδιότητα των κβαντικών συστημάτων. Στην καρδιά της κβαντικής μηχανικής βρίσκεται ο κανόνας που λέει, πως όταν δεν υπάρχει παρατηρητής, τα πάντα μπορούν να γίνουν.

Τα συστήματα, δηλαδή, συνεχίζουν να εξελίσσονται, έστω και στιγμιαία, ανάμεσα σε όλες τις δυνατές καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δεν επιτρέπονταν. Αυτές οι «κβαντικές διακυμάνσεις» αποκαλύπτουν ένα βασικό χαρακτηριστικό του κβαντικού κόσμου: από το τίποτε μπορεί να παραχθεί κάτι. Ωστόσο αν λάβουμε υπόψη μας τη σύνθεση κβαντικής μηχανικής και γενικής σχετικότητας, μπορούμε να επεκτείνουμε το επιχείρημα για να υποστηρίξουμε την αναγκαστική δημιουργία του ίδιου του χώρου.

Γιατί, αν τίποτε δεν μπορεί να κινηθεί στον χώρο ταχύτερα από το φως, “ο ίδιος ο χώρος μπορεί να κάνει ό,τι θέλει”. Και “κάνοντας αυτό που ήθελε”, διαστελλόμενος, δηλαδή, κατά ένα παράγοντα μεγαλύτερο από 1028 μέσα σε ένα ελάχιστο κλάσμα του δευτερολέπτου έγινε όσο απίθανα επίπεδος τον βλέπουμε να είναι σήμερα.

Ας προσέξουμε! Η ιδέα πως το Σύμπαν δημιουργήθηκε από το τίποτε έχει γίνει εξαιρετικά ισχυρή, στο μέτρο που “η παραδοχή ότι το Σύμπαν προέκυψε από το τίποτε οδηγεί ακριβώς στην πρόβλεψη ενός επίπεδου σύμπαντος, ενός σύμπαντος όπου όλα τα σώματα έχουν μηδενική ολική νευτώνεια βαρυτική ενέργεια”.

Γιατί, “σε ένα επίπεδο και μόνο σε ένα επίπεδο σύμπαν, η ολική μέση νευτώνεια βαρυτική ενέργεια κάθε σώματος που κινείται με τη διαστολή, ισούται ακριβώς με μηδέν!” Ένα επίπεδο Σύμπαν, το απολύτως απίθανο με γενικούς όρους, αλλά χωρίς αμφιβολία αυτό στο οποίο ζούμε, προβλέπεται επακριβώς εάν και μόνον εάν προϋποθέσουμε πως το Σύμπαν δημιουργήθηκε από το τίποτε. Δεν είναι καταπληκτικό;

Εκτός των άλλων, όμως, τα προηγούμενα οδηγούν και σε μια πρόβλεψη για το μέλλον του σύμπαντος πολύ διαφορετική από αυτήν που μέχρι πρόσφατα είχαμε. Όπως σημειώνει ένα μότο, που αναφέρει κάποια στιγμή ο συγγραφέας: το μέλλον δεν είναι αυτό που ήταν. Σήμερα, λοιπόν, μπορούμε να απαντήσουμε στο πανάρχαιο -ή, τουλάχιστον, τόσο παλιό όσο ο Τ. Σ. Έλιοτ- ερώτημα:
Πώς θα τελειώσει το Σύμπαν; Με μια έκρηξη ή με ένα λυγμό;

Με ένα λυγμό θα τελειώσει το Σύμπαν, όπως πολύ πειστικά μας εξηγεί ο Κράους.
Πράγμα με μεγάλες επιπτώσεις στον τρόπο που επιτρέπεται να αντιλαμβανόμαστε όλα εκείνα τα ερωτήματα που έχουν να κάνουν με τη θέση μας στον κόσμο και στο χρόνο, και με όλα όσα άπτονται του νοήματος, αυτής της τόσο ανθρωποκεντρικής ιδέας, που θεωρεί δεδομένη τη μεγάλη μας αξία για το ίδιο το σύμπαν. Ιδέα θρησκευτική εν τέλει, ελάχιστα υποστηριζόμενη από τις σημερινές μας γνώσεις για το σύμπαν και τη ζωή.

Όπως σημειώνει καταληκτικά ο Κράους:
“Αν ζούμε σε ένα σύμπαν που η ενέργειά του κυριαρχείται από την ενέργεια του τίποτε, το μέλλον διαγράφεται πράγματι ζοφερό. Σε ό,τι αφορά το μέλλον της ζωής, ένα σύμπαν που κυριαρχείται από την ενέργεια του κενού είναι το χειρότερο απ’ όλα τα σύμπαντα. Είναι βέβαιο ότι σε ένα τέτοιο σύμπαν οποιοσδήποτε πολιτισμός θα εξαφανιστεί, αφού θα εκλείψει η ενέργεια που χρειάζεται για να επιβιώσει.

Μετά από μια αδιανόητα μεγάλη περίοδο, κάποια κβαντική διακύμανση ή κάποια θερμική διαταραχή μπορεί να προκαλέσει τη δημιουργία μιας τοπικής περιοχής στην οποία η ζωή θα μπορέσει και πάλι να εξελιχθεί και να ακμάσει. Αλλά κι αυτή θα είναι εφήμερη. Το μέλλον θα κυριαρχείται από ένα σύμπαν το οποίο δεν θα περιέχει τίποτε για να εκτιμήσει το τεράστιο μυστήριό του.

Αν, μάλιστα, η ύλη από την οποία απαρτιζόμαστε δημιουργήθηκε όταν ξεκίνησε ο χρόνος μέσω κβαντικών διαδικασιών, είναι σχεδόν βέβαιο ότι κι αυτή επίσης θα εξαφανιστεί. Στο πολύ, πολύ μακρινό μέλλον, τα πρωτόνια και τα νετρόνια θα διασπαστούν και το Σύμπαν θα προσεγγίσει μια κατάσταση μέγιστης απλότητας και συμμετρίας. Μαθηματικά όμορφο, ίσως, αλλά χωρίς ουσία. Κι αν, μάλιστα, ισχύουν όσα θεωρητικοί των χορδών ισχυρίζονται, ένα σύμπαν σαν το δικό μας, με θετική ενέργεια στον κενό χώρο, δεν μπορεί να είναι ευσταθές. Τελικά, πρέπει να μεταπέσει σε μια κατάσταση στην οποία η ενέργεια του χώρου θα είναι αρνητική και έτσι το Σύμπαν μας θα εξαφανιστεί τόσο απότομα όσο πιθανότατα ξεκίνησε”

Fr. Nietzsche: Ο Ζαρατούστρα και ο Μηδενισμός

Friedrich Nietzsche: 1844-1900

Το πνεύμα ως θετικός μηδενισμός

§1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Ι. Μια ανάγνωση του Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα διέπεται πάντοτε από την εξής «ιδιοτυπία»: είναι γοητευτική, αλλά δύσκολα μας εγγυάται μια επαρκή κατανόηση του φιλοσοφικού πυρήνα του κειμένου. Γιατί; Επειδή το συγκεκριμένο έργο του Νίτσε, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο του, συνταιριάζει μια βαθιά συμβολική γλώσσα, μια πηγαία ρητορικότητα, εφ΄μιλλη της φιλοσοφικής ρητορικής του πλατωνικού Φαίδρου, και έναν πολυδαίδαλο φιλοσοφικό στοχασμό. Σε όλα σχεδόν τα σημεία του συνολικού κειμένου αντηχεί μια ομιλούσα συνύπαρξη χαρισματικής εκφραστικότητας και βαθύπλουτης σκέψης.

ΙΙ. Ένας πολύπλευρος προοπτικισμός αναδύεται, συχνά-πυκνά, μέσα από την ως άνω συνύπαρξη ή συμβίωση, με τη μορφή μιας κραταιάς γλώσσας της μεταφοράς. Αυτή εδώ γίνεται πολύ πιο εμφανής στο πρώτο κεφάλαιο: «για τις τρεις μεταμορφώσεις» του πρώτου μέρους του Ζαρατούστρα, που παρουσιάζουμε στη συνέχεια. Το συγκεκριμένο κεφάλαιο θεωρείται από τα πιο βαρυσήμαντα του έργου, ίσως επειδή μας δίνει μια πρώτη συνολική εικόνα της φιλοσοφικής σύλληψης του υπερανθρώπου και της ανάλογης εξελικτικής του προοπτικής. Εδώ εμφανίζονται να παρελαύνουν ζωντανές εικόνες ιδεών, η μια μετά την άλλη. Δεν υπάρχουν επικές περιγραφές σχετικά με τόπους, χρόνους και παρόμοια. Υπάρχει μόνο το πνεύμα, που μεταμορφώνεται σε ζωντανό σύμβολο ζωής και βούλησης για ζωή.     

§2 «Για τις τρεις μεταμορφώσεις»
(κείμενο – σχολιασμός)

Ι. Κείμενο:
Θα σας μιλήσω για τις τρεις μεταμορφώσεις του πνεύματος: πώς το πνεύμα γίνεται καμήλα, η καμήλα λιοντάρι, και το λιοντάρι τέλος παιδί.
Πολύ βαρύ φορτίο υπάρχει για το πνεύμα, το δυνατό, το ανθεκτικό στο φορτίο πνεύμα, που μέσα του έχει για ένοικο το σεβασμό: το βαρύ και το πιο βαρύ φορτίο απαιτεί η δύναμή του.
Τι είναι βαρύ; Έτσι ρωτά το ανθεκτικό στο φορτίο πνεύμαˑ και γονατίζει σαν την καμήλα και θέλει να είναι καλά φορτωμένο.
Τι είναι το πιο βαρύ, ήρωες εσείς; ρωτάει το πνεύμα που αντέχει στο φορτίο, για να το πάρω πάνω μου και να χαρώ τη δύναμή μου.
Δεν είναι ετούτο: να ταπεινώνεται κανείς, για να κάνει την υπεροψία του να υποφέρει; Να κάνει την τρέλα του να λάμψει, για να χλευάσει τη σοφία του;
Ή μήπως είναι αυτό: να εγκαταλείπουμε τον αγώνα μας, τη στιγμή που πανηγυρίζει/γιορτάζει τη νίκη του; Ν’ ανεβαίνουμε σε ψηλά βουνά, για να βάζουμε σε πειρασμό τον πειρασμό;
Ή μήπως είναι αυτό: να τρέφεται κανείς με βελανίδια και χόρτο της γνώσης και για χάρη της αλήθειας να υποφέρει από πείνα η ψυχή του;
Ή μήπως είναι αυτό: να είμαστε άρρωστοι και να στέλνουμε στο καλό τους παρηγορητές και να πιάνουμε φιλίες με κουφούς, που ποτέ δεν ακούνε αυτό που θέλεις;
Ή μήπως είναι αυτό: να μπαίνουμε σε βρόμικο νερό, αν αυτό είναι το νερό της αλήθειας, και να μη διώχνουμε από πάνω μας τα κρύα βατράχια και τους καυτούς φρύνους;
Ή μήπως είναι αυτό: να αγαπάμε αυτούς που μας περιφρονούν και να απλώνουμε το χέρι στο φάντασμα, όταν θέλει να μας κάνει να τρομάξουμε;
Όλα τούτα τα πιο βαριά πράγματα κουβαλά το φέρον-φορτίο πνεύμα: σαν την καμήλα, που φορτωμένη τρέχει στη έρημο, έτσι τρέχει κι αυτό στη δική του έρημο.
Να όμως που μέσα στην έρημο, την πιο ερημική, συμβαίνει η δεύτερη μεταμόρφωση: το πνεύμα γίνεται λιοντάρι εδώ, θέλει να κατακτήσει την ελευθερία του και αφέντης να γίνει στη δική του έρημο.
Εδώ γυρεύει τον τελευταίο του αφέντη: εχθρός του θέλει να γίνει κι εχθρός του τελευταίου θεού του, για τη νίκη θέλει να παλέψει με τον μεγάλο δράκοντα.
Ποιος είναι ο μεγάλος δράκος, που το πνεύμα δε θέλει πια να τον αποκαλεί κύριο και θεό του; "Οφείλεις", ονομάζεται ο μεγάλος δράκος. Το πνεύμα όμως του λιονταριού λέει: "θέλω".
Το "οφείλεις" βρίσκεται μες στο δρόμο του, ένα ζώο που χρυσολάμπει , γεμάτο λέπια, και πάνω σε κάθε λέπι ένα "οφείλεις!" λάμπει σαν χρυσός.
Χιλιόχρονες αξίες λάμπουν σε τούτα δω τα λέπια, κι έτσι μιλάει ο πιο δυνατός απ’ όλους τους δράκους: «κάθε αξία των πραγμάτων» λάμπει πάνω μου».
«Κάθε αξία ήταν κιόλας δημιουργημένη, και κάθε δημιουργημένη αξία – είμαι εγώ. Αληθινά, δεν πρέπει πια κανένα «θέλω» να υπάρχει!» Έτσι μιλά ο δράκοντας.
Αδελφοί μου, γιατί χρειάζεται να υπάρχει το λιοντάρι μέσα στο πνεύμα; Γιατί να μην αρκεί το υποζύγιο, αυτό το γεμάτο εγκράτεια και σεβασμό;
Να δημιουργήσει νέες αξίες –ούτε καν το λιοντάρι δεν το μπορεί αυτό: μα να δημιουργήσει στον εαυτό του ελευθερία για μια καινούρια δημιουργία– ιδού τι μπορεί η δύναμη του λιονταριού.
Να δημιουργήσει για τον εαυτό του ελευθερία κι ακόμη ένα ιερό Όχι μπρος στο καθήκον: γι’ αυτό, αδελφοί μου, χρειάζεται το λιοντάρι.
Ν’ αποκτήσει το δικαίωμα για νέες αξίες – ιδού η πιο τρομερή κατάκτηση για ένα πνεύμα ανθεκτικό στο φορτίο και γεμάτο σεβασμό. Στ’ αλήθεια, μια αρπαγή για το πνεύμα είναι αυτό και έργο ενός αρπακτικού ζώου.

ΙΙ. Ένα σχόλιο:

1. Το πνεύμα ενσαρκώνει τρεις μεταμορφώσεις, με τη μορφή των βαθμιαία πραγματοποιημένων υλοποιήσεων, όπως εκτίθενται πιο πάνω.
2. Πώς εννοεί εδώ το «πνεύμα» ο Νίτσε;
3. Πρώτα-πρώτα, με τη σημασία του λογισμού, του πνεύματος του ανθρώπου και μάλιστα, με βάση την ιουδαϊκο-χριστιανική του σύλληψη: ως το πνεύμα ή ως η ψυχή, που βρίσκεται σε αντίθεση με το σώμα.
4. Δεύτερον, με τη σημασία του ζωντανού πνεύματος, που υπερβαίνει τη διάκριση σώματος και ψυχής ή νουˑ ως εκ τούτου με τη σημασία του πιο δυνατού τρόπου ζωής, της αποφασιστικής βούλησης της ζωής για ζωή, όπου το σώμα είναι το αεί ζωντανό.
5. Αυτή η σημασία εκτυλίσσεται ως δεσπόζουσα στο παρόν κεφάλαιο, αλλά θα εμφανιστεί και σε επόμενα κεφάλαια του παρόντος έργου.
6. Το πνεύμα συμπυκνώνει όλες εκείνες τις δυναμικές μορφές ή πτυχές του ανθρώπου που δημιουργούν τη ζωή από την αρχή και εκ νέου. Ως τέτοιο δεν παραδίδεται στην παθητικότητα της ύλης, αλλά αντιπαρατίθεται μαζί της και διεκδικεί την αυτοσυνείδησή του.
7. Για τον άνθρωπο τούτο σημαίνει ότι αποβλέπει και δύναται να αποβλέπει σε ένα τόσο υψηλό βαθμό αυτοσυνείδησης, ώστε να φέρει ζωντανή μέσα του τη διερώτηση: ποιος είναι και ποιος ο προορισμός του;
8. Το πνεύμα μάχεται πάντοτε για το υψηλό και δοκιμάζει τη δύναμή του για τούτη την ανύψωση, με το να θέλει να σηκώσει το πιο βαρύ φορτίο.
9. Με την πρώτη μεταμόρφωσή του σε καμήλα γίνεται το υποζύγιο.
10. Και τούτο όχι με την αρνητική σημασία του σκλάβου, αλλά με τη θετική του δυναμικού ανθρώπου, εκείνου που είναι σε θέση, που απελευθερώνει την ικανότητά του, να ξεδιπλώνει τη μεγάλη δύναμη της βούλησης.
11. Ένα τέτοιο πνεύμα επιζητεί το βαρύ φορτίο, μοιάζει έτσι να υποκύπτει για τα καλά, ακυρώνει, κατακομματιάζει την περηφάνια του, όχι από αδυναμία, αλλά για να θέτει σε ενέργεια τη δύναμή του.
12. Με αυτό τον τρόπο ή τη στάση ζωής δηλώνει την περιφρόνησή του και συναφώς τη σθεναρή του αντίθεση/αντίσταση σε κάθε είδους μαζική αναγνώριση ή αποδοχή, σε πάσα δημοφιλία, σε οποιαδήποτε νεωτερική/μοντέρνα προσκόλληση σε εξουσίες, σε πολιτικές, σε κόμματα, σε ιδεολογίες.
13. Οι άνθρωποι που παραδίδουν το Είναι τους σε τέτοια βολέματα μοιάζουν με τις κατσαρίδες: αποφεύγουν οτιδήποτε το βαρύ, το δύσκολο, το στοχαστικό, το διαλογιστικό, με μια έννοια τη σκληρή εργασία/έργο του υπερανθρώπου.
14. Η δεύτερη μεταμόρφωση: το λιοντάρι, υποδηλώνει την απόλυτη κυριαρχία του δυνατού, του ισχυρού έναντι του τιποτένιου, του χθαμαλού, του αδύναμου, του καχεκτικού, έναντι δηλαδή όλων εκείνων των οντολογικών στοιχείων, που αναφέραμε πιο πάνω (βλ. σημείο 12) και τα οποία χαρακτηρίζουν τον βολεμένο άνθρωπο, αυτό το άβουλο πλάσμα του μαζικού πολιτισμού.
15. Ενάντια στην υστερία του μαζικού πολιτισμού με τους καταναγκασμούς του «Οφείλεις» στρέφεται η κυριαρχία του λιονταριού στην έρημο. Με την εν λόγω φράση ο Νίτσε εννοεί όλες τις υπαγορεύσεις-εντολές με θεωρητικό μανδύα, από την Παλαιά Διαθήκη ως τις σύγχρονες θεωρίες και κοσμοθεωρίες - μηδέ εξαιρουμένου και του Καντ - που πολιορκούν την πηγαία ζωτικότητα και ελευθερία του ανθρώπου.
16. Είναι δυνατή μια τέτοια κυριαρχία, γιατί έχει κατανικήσει το δράκο.
17. Ποιος είναι ο δράκος; Όλα εκείνα τα θεσμικά όντα, τα υπάκουα μαντρόσκυλα, που δέχονται να παίξουν το ρόλο του θεματοφύλακα όλων των παραδοσιακών φιλοσοφικών, επιστημονικών, αξιακών και πάσης φύσεως εξουσιαστικών συστημάτων, που μετατρέπουν τη μεγάλη μάζα σε αγέλη, συγχρόνως δε συντηρούν και αναπαράγουν τον εκμηδενισμό του πηγαίου Είναι του ανθρώπου.
18. Εάν ο δράκος είναι ο στυλοβάτης του αρνητικού μηδενισμού, το λιοντάρι, όπως εκτέθηκε πιο πάνω και ως τέτοιο που γίνεται παιδί – τρίτη μεταμόρφωση – είναι ο κήρυκας του θετικού μηδενισμού.
19. Θετικός μηδενισμός: η καθίδρυση ενός νέου προοπτικισμού, ενός νέου αξιακού ανθρώπου, στον ρυθμό του υπερανθρώπου.
20. Θετικός μηδενισμός: από την καταστροφή, την απαξίωση των αξιών, των συστημικών συστημάτων, στη νέα δημιουργία, την οποία συμβολίζει το παιδί με την αυθορμησία και την ενστικτώδη ζωτικότητά του.