Νους και μηχανές

Ο Αριστοτέλης πίστευε πως ο νους είναι η οργανωτική αρχή του σώματος: «Γι’ αυτό μπορούμε ν’ απορρίψουμε τελείως ως περιττό το ερώτημα αν η ψυχή και το σώμα είναι ένα». Ο δάσκαλος του Αριστοτέλη, ο Πλάτων, πίστευε απεναντίας ότι ο νους είναι φτιαγμένος από ένα διαφορετικό είδος ουσίας από το σώμα και φιλόσοφοι όπως ο Θωμάς ο Ακινάτης και ο Καρτέσιος ενστερνίστηκαν το όραμά του. Ωστόσο ο Αριστοτέλης είναι αυτός που μονοπωλεί σήμερα τη συζήτηση με την άποψη ότι ο νους είναι μια διεργασία κι όχι ένα ξεχωριστό αντικείμενο. Η σύγχρονη έρευνα για την τεχνητή νοημοσύνη υποστηρίζει ότι αυτή η διεργασία είναι η υπολογιστική.

Η πρώτη κινηματογραφική απεικόνιση της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) έγινε στην κλασική ταινία του Fritz Lang Metropolis (1926). Η ταινία διαδραματίζεται σε μια δυστοπική βιομηχανική κοινωνία του μέλλοντος και δείχνει ένα θηλυκό ανδροειδές που έχει κατασκευαστεί ώστε να μοιάζει με αρχηγό των εργατών. Καθώς το πρόσωπο του ανδροειδούς παίρνει σχήμα και τα μάτια του ανοίγουν αποκαλύπτοντας την τέλεια ομοιότητα, ο περήφανος δημιουργός του παρατηρεί ότι «Το μόνο που της λείπει είναι η ψυχή». Ωστόσο αυτό το μειονέκτημα δεν εμποδίζει το ανδροειδές να περνιέται για κανονική γυναίκα. Η έλλειψη ψυχής δεν θα ενοχλούσε τους σημερινούς ερευνητές της ΤΝ, αν μπορούσαν να κάνουν ένα από τα δημιουργήματά τους να έχει μια κανονική συνομιλία μ’ έναν άνθρωπο.

Η ικανότητα να είναι πειστικός στις καθημερινές συνομιλίες είναι η προϋπόθεση του «Τεστ του Turing», που έθεσε ο βρετανός μαθηματικός και εφευρέτης του ψηφιακού υπολογιστή Alan Turing το 1950. Σ’ αυτό που αποκάλεσε «παιχνίδι απομίμησης» ένας άνθρωπος που υποβάλλει ερωτήσεις κάθεται σ’ ένα δωμάτιο το οποίο συνδέεται με δύο άλλα μέσω τερματικού. Στα άλλα δύο δωμάτια βρίσκονται ένας άνθρωπος κι ένας υπολογιστής αντίστοιχα. Ο ερωτών κάνει ερωτήσεις στον άνθρωπο και στον υπολογιστή μέσω του τερματικού του και, αν δεν μπορεί να καταλάβει ποιος είναι ο τεχνητός νους και ποιος ο «πραγματικός», τότε είναι λογικό να θεωρηθούν και οι δύο πραγματικοί. Για την ακρίβεια, δεν θα ήταν ο υπολογιστής ο νους, αλλά το λογισμικό πρόγραμμα που τρέχει στον υπολογιστή. Αν όλα τα μυαλά, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπινου μυαλού, λειτουργούν μ’ αυτό τον τρόπο, τότε η ανθρώπινη συνείδηση είναι αυτό που συμβαίνει όταν ένα συγκεκριμένο είδος λογισμικού τρέχει στο υλικό του εγκεφάλου.

Ο ίδιος ο Turing πίστευε πως το τεστ θα είχε ξεπεραστεί ως το έτος 2000. Παρ’ όλα αυτά, ο αιώνας άλλαξε κι ακόμη περιμένουμε. Οι ερευνητές της ΤΝ έχουν προφανώς να δώσουν εξηγήσεις. Μπορεί να προσπαθήσουν να ρίξουν το φταίξιμο στο Χόλυγουντ που αυξάνει τις προσδοκίες μας. Ενώ οι ταινίες μας έχουν χαρίσει στρατιές από υπερνοήμονα ρομπότ από το C3PO μέχρι τον Εξολοθρευτή, η τεχνολογία του πραγματικού κόσμου έχει μείνει πολύ πίσω. Μπορεί το υλικό των υπολογιστών να μετράει μισό αιώνα ζωής πια, αλλά ποτέ δεν ανταποκρίθηκε στις εκάστοτε απαιτήσεις. Στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας των υπολογιστών οι ερευνητές αναγκάζονταν ν’ αρκούνται σε μηχανήματα που μόλις και μετά βίας μπορούν ν’ αναπαράγουν τη διανοητική ικανότητα ενός εντόμου.