Τετάρτη 19 Δεκεμβρίου 2018

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Βάτραχοι (460-502)

460 ΔΙ. ἄγε δὴ τίνα τρόπον τὴν θύραν κόψω; τίνα;
πῶς ἐνθάδ᾽ ἄρα κόπτουσιν οὑπιχώριοι;
ΞΑ. οὐ μὴ διατρίψεις, ἀλλὰ γεῦσαι τῆς θύρας,
καθ᾽ Ἡρακλέα τὸ σχῆμα καὶ τὸ λῆμ᾽ ἔχων.
ΔΙ. παῖ παῖ. ΑΙΑΚΟΣ. τίς οὗτος; ΔΙ. Ἡρακλῆς ὁ καρτερός.
465 ΑΙ. ὦ βδελυρὲ κἀναίσχυντε καὶ τολμηρὲ σὺ
καὶ μιαρὲ καὶ παμμίαρε καὶ μιαρώτατε,
ὃς τὸν κύν᾽ ἡμῶν ἐξελάσας τὸν Κέρβερον
ἀπῇξας ἄγχων κἀποδρὰς ᾤχου λαβών,
ὃν ἐγὼ ᾽φύλαττον. ἀλλὰ νῦν ἔχει μέσος·
470 τοία Στυγός σε μελανοκάρδιος πέτρα
Ἀχερόντιός τε σκόπελος αἱματοσταγὴς
φρουροῦσι, Κωκυτοῦ τε περίδρομοι κύνες,
ἔχιδνά θ᾽ ἑκατογκέφαλος, ἣ τὰ σπλάγχνα σου
διασπαράξει· πλευμόνων τ᾽ ἀνθάψεται
475 Ταρτησσία μύραινα, τὼ νεφρὼ δέ σου
αὐτοῖσιν ἐντέροισιν ᾑματωμένω
διασπάσονται Γοργόνες Τειθράσιαι,
ἐφ᾽ ἃς ἐγὼ δρομαῖον ὁρμήσω πόδα.
ΞΑ. οὗτος, τί δέδρακας; ΔΙ. ἐγκέχοδα· κάλει θεόν.
480 ΞΑ. ὦ καταγέλαστ᾽, οὔκουν ἀναστήσει ταχὺ
πρίν τινά σ᾽ ἰδεῖν ἀλλότριον; ΔΙ. ἀλλ᾽ ὡρακιῶ.
ἀλλ᾽ οἶσε πρὸς τὴν καρδίαν μου σπογγιάν.
ΞΑ. ἰδοὺ λαβέ· προσθοῦ. ΔΙ. ποῦ ᾽στιν; ΞΑ. ὦ χρυσοῖ θεοί,
ἐνταῦθ᾽ ἔχεις τὴν καρδίαν; ΔΙ. δείσασα γὰρ
485 εἰς τὴν κάτω μου κοιλίαν καθείρπυσεν.
ΞΑ. ὦ δειλότατε θεῶν σὺ κἀνθρώπων. ΔΙ. ἐγώ;
πῶς δειλὸς ὅστις σπογγιὰν ᾔτησά σε;
οὐ τἂν ἕτερός γ᾽ αὔτ᾽ εἰργάσατ᾽ ἀνήρ. ΞΑ. ἀλλὰ τί;
ΔΙ. κατέκειτ᾽ ἂν ὀσφραινόμενος, εἴπερ δειλὸς ἦν·
490 ἐγὼ δ᾽ ἀνέστην καὶ προσέτ᾽ ἀπεψησάμην.
ΞΑ. ἀνδρεῖά γ᾽, ὦ Πόσειδον. ΔΙ. οἶμαι νὴ Δία.
σὺ δ᾽ οὐκ ἔδεισας τὸν ψόφον τῶν ῥημάτων
καὶ τὰς ἀπειλάς; ΞΑ. οὐ μὰ Δί᾽ οὐδ᾽ ἐφρόντισα.
ΔΙ. ἴθι νυν, ἐπειδὴ ληματίας κἀνδρεῖος εἶ,
495 σὺ μὲν γενοῦ ᾽γὼ τὸ ῥόπαλον τουτὶ λαβών
καὶ τὴν λεοντῆν, εἴπερ ἀφοβόσπλαγχνος εἶ·
ἐγὼ δ᾽ ἔσομαί σοι σκευοφόρος ἐν τῷ μέρει.
ΞΑ. φέρε δὴ ταχέως αὔτ᾽· οὐ γὰρ ἀλλὰ πειστέον.
καὶ βλέψον εἰς τὸν Ἡρακλειοξανθίαν,
500 εἰ δειλὸς ἔσομαι καὶ κατὰ σὲ τὸ λῆμ᾽ ἔχων.
ΔΙ. μὰ Δί᾽ ἀλλ᾽ ἀληθῶς οὑκ Μελίτης μαστιγίας.
φέρε νυν, ἐγὼ τὰ στρώματ᾽ αἴρωμαι ταδί.

***
Ο Διόνυσος και ο Ξανθίας πλησιάζουν στην πόρτα του Πλούτωνα.

460 ΔΙΟ. Πώς να χτυπήσω; Πώς και με ποιόν τρόπο;
Άραγε οι ντόπιοι πώς χτυπούν τις πόρτες;
ΞΑΝ. Βάρα γερά, την ώρα σου μη χάνεις·
μορφή Ηρακλή, και την καρδιά του να ᾽χεις.
ΔΙΟ., χτυπώντας.
Μικρέ, μικρέ!
ΑΙΑΚΟΣ, ανοίγοντας.
Ποιός είναι; ΔΙΟ. Ο Ηρακλής ο αντρειωμένος.
ΑΙΑ. Βρε σιχαμένε, αδιάντροπε, ξετσίπωτε,
βρομάνθρωπε, βρομιάρη, αρχιβρομιάρη!
Το σκύλο μας εσύ, τον Κέρβερό μας,
ξεκάμπισες, που εγώ ᾽μουν φύλακάς του,
και το λαιμό του σφίγγοντας τον πήρες
και το ᾽σκασες. Μα τώρα είσαι πιασμένος·
470 ο βράχος ο μαυρόκαρδος της Στύγας
κι η πέτρα η Αχερόντια που αίμα στάζει
και τα σκυλιά, που γύρω γύρω τρέχουν
στον Κωκυτό, καλά στη μέση σ᾽ έχουν·
η Οχιά η εκατοκέφαλη τα σπλάχνα
θα σου σπαράξει· πάνω στα πλεμόνια
θά ᾽ρθει η Ταρτήσσια σμέρνα να κολλήσει·
τα δυο νεφρά σου στο αίμα βουτηγμένα
με τ᾽ άντερα μαζί θα τα ξεσκίσουν,
κομμάτια θα τα κάμουν οι Τειθράσιες
Γοργόνες. Πάω τρεχάτος να τις φέρω.
ΞΑΝ., στο Διόνυσο, που κάθισε ανακούρκουδα.
Τί ᾽ναι; ΔΙΟ. Σπονδή… από πίσω· ο θεός βοηθός μας.
480 ΞΑΝ. Γελοίε! Για σήκω αμέσως, πριν κανένας
ξένος σε δει. ΔΙΟ. Λιγοθυμιά έχω πάθει.
Σφογγάρι στην καρδιά μου· φέρε μου ένα.
ΞΑΝ. Νά, βάλ᾽ το. ΔΙΟ. Πού είναι;
Παίρνει το σφογγάρι και σκουπίζεται από πίσω.
ΞΑΝ. Ω σεις, χρυσοί θεοί μου!
Εκεί έχεις την καρδιά σου; ΔΙΟ. Ναι, απ᾽ το φόβο
γλίστρησε κάτω κάτω στην κοιλιά μου.
ΞΑΝ. Δειλέ! Σ᾽ αυτό περνάς και θεούς κι ανθρώπους.
ΔΙΟ. Δειλός εγώ; Αφού ζήτησα σφογγάρι.
Ποιός άλλος;… ΞΑΝ. Μπα! Τί θα ᾽κανε ένας άλλος;
ΔΙΟ. Δειλός; Μα θα καθόταν να… μυρίζει·
490 εγώ όμως νά με· ολόρθος, σκουπισμένος.
ΞΑΝ. Μα το θεό, μεγάλο θάρρος. ΔΙΟ. Έχω.
Μα εσέ οι φοβέρες κι οι βροντές των λόγων
δε σε τρόμαξαν; ΞΑΝ. Είδηση δεν πήρα.
ΔΙΟ. Αφού λοιπόν είσαι γενναίος κι αντρείος
και φόβος μες στα σπλάχνα σου δεν μπαίνει,
νά, πάρε αυτά, λεοντή και ρόπαλό μου,
και γίνε εγώ· και παίρνω εγώ τον μπόγο.
ΞΑΝ. Αμέσως κι ευχαρίστως. Και να βλέπεις
500 αν ο Ηρακλοξανθίας θα ᾽ναι δειλός
κι αν η καρδιά του μοιάζει της δικής σου.

Αλλάζουν τα ρούχα τους.

ΔΙΟ. Ολόφτυστος ο αλήτης της Μελίτης.
Εμπρός, εγώ τα στρώματα στον ώμο.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΙΖΟΝΕΣ ΘΕΟΙ - ΑΡΤΕΜΗ, ανθρωποθυσίες και διαβατήριες τελετές

Άρτεμη και ανθρωποθυσίες

Η Άρτεμη απαιτεί ανθρωποθυσίες, όπως της Ιφιγένειας ή των ξένων στην Ταυρίδα. Είναι όμως και αυτή που σταδιακά επιβάλλει τον περιορισμό των ανθρωποθυσιών και την υποκατάσταση του ανθρώπινου θύματος με ζώο ή με ένα τελετουργικό αιματοχυσίας, όχι όμως φόνου. Την ημέρα της γιορτής της στις Αλές, στην ανατολική πλευρά του κόλπου της Αταλάντης, ο ιερέας τελούσε συμβολικά μιαν ανθρωποκτονία, καθώς πλήγωνε ελαφρά με το σπαθί τον λαιμό ενός άνδρα, απ' όπου έτρεχε λίγο αίμα. Κατάλοιπο ανθρωποθυσίας ήταν και το μαστίγωμα των νέων στη Σπάρτη μπροστά στο λατρευτικό είδωλο της θεάς, πράξη που μπορεί να αντανακλά την προσπάθεια για σκληραγωγία στη δωρική κοινωνία της Σπάρτης.
 
Στη θεά αποδιδόταν και η μεγάλη θνησιμότητα των παιδιών, κάτι που σε μυθολογικό επίπεδο μεταφράζεται ως διεκδίκηση για παιδοθυσίες και ως πράξη εξιλασμού, ώστε να μην πάρει περισσότερα παιδιά.
 
Τιμές γυναικών προς τη θεά και διαβατήριες τελετές
 
Τα κορίτσια στην ενηλικίωσή τους σχημάτιζαν χορευτικές ομάδες σε εορτές κυρίως προς τιμή της Αρτέμιδος, και αυτές οι γιορτές ήταν μια καλή ευκαιρία για τους νεαρούς να κάνουν γνωριμίες με κοπέλες (Πλούτ., Γυν. αρετ. 254a). Στις Καρυές της Λακωνίας, τόπος αφιερωμένος στην Αρτέμιδα και τις Νύμφες, υπήρχε άγαλμα της Καρυάτιδος Αρτέμιδος στην ύπαιθρο, όπου κάθε χρόνο οι παρθένες των Λακεδαιμονίων έστηναν πανηγύρι και χόρευαν ένα είδος τοπικού χορού (Παυσ. 3.10.7). Ο «χορός της Αρτέμιδος» έγινε αφορμή να ενωθεί ο Ερμής με μια χορεύτρια (Ιλ., Π 183), οι Διόσκουροι να αρπάξουν τις Λευκιππίδες, ο Θησέας την Ελένη. Οι μύθοι παραδίδουν ενώσεις όχι ακριβώς με την ίδια τη θεά αλλά με κοπέλες από τη συνοδεία της που κάποιες φορές τιμωρούνται από αυτήν για την απώλεια της παρθενίας τους.
 
Στη Βραυρώνα νεαρά κορίτσια, στην ηλικία των πέντε με δέκα χρόνων, ντυμένες με ρούχα στο χρώμα του κρόκου, προσποιούνταν τις αρκούδες. Σύμφωνα με τον μύθο μια άγρια αρκούδα είχε εξημερωθεί και περνούσε τον χρόνο της με τους ανθρώπους. Κάποτε μια κοπέλα που έπαιζε μαζί της, ενήργησε απερίσκεπτα και η αρκούδα γρατζούνισε την παρθένα. Τα αδέλφια του κοριτσιού, οργισμένα με το ατύχημα της αδελφής τους, λόγχισαν την αρκούδα και τη σκότωσαν. Όμως λοιμώδης ασθένεια έπεσε πάνω στους Αθηναίους, και όταν συμβουλεύτηκε το μαντείο, ο θεός είπε ότι θα απαλλαχτούν από τα δεινά, οι παρθένες προσποιούνταν την αρκούδα. Και οι Αθηναίοι όρισαν ότι καμία παρθένος δεν θα μπορούσε να παντρευτεί αν προηγουμένως δεν έπαιρνε μέρος στο τελετουργικό της αρκούδας, προφανώς ένα τελετουργικό διαβατήριας μύησης.
 
Αν και παρθένος θεά, στην Άρτεμη, την αρχαιότερη ως προς την ιστορία της λατρείας θεά που επηρέαζε ολόκληρη τη ζωή, οι μελλόνυμφες προσέφεραν τα κοριτσίστικα ρούχα και τα παιχνίδια τους. Τα ρούχα τους προσέφεραν και οι γυναίκες που είχαν γλιτώσει από τους κινδύνους που προκαλούσε η γέννα, και στις οποίες συμπαραστεκόταν ως λοχεία και λεχώ. Όμως και τα ρούχα των γυναικών που είχαν πεθάνει στη λοχεία προσφέρονταν από τους συγγενείς τους στο ιερό της στη Βραυρώνα της Αττικής, κοντά στον Μαραθώνα. Και επειδή οι θάνατοι στις επίτοκες και στις λεχώνες ήταν συχνά φαινόμενα, προφανώς γι' αυτό η Ήρα την αποκαλεί λέων γυναιξί.
 
Τα επίθετα (τα περισσότερα από κάθε άλλο θεό μετά τον πατέρα Δία), το ένδυμα, ο οπλισμός, οι ιδιότητές της και οι ιστορίες που την περιβάλλουν, υποδεικνύουν μια θεά με διευρυμένες ιδιότητες και παλαιά, που αν και καλλίστη, δεν υποτάσσεται στην κρίση ενός θνητού στον διαγωνισμό ομορφιάς με κριτή τον Πάρη.

Ο Αριστοτέλης και οι προϋποθέσεις της φιλίας

Μετά το ξεκαθάρισμα ότι η φιλία έχει άμεση σχέση με την ηθική αρετή (μόνο οι πραγματικά ενάρετοι μπορούν να φτάσουν στο βαθύτερο είδος φιλίας) ο Αριστοτέλης προβαίνει στον άμεσο παραλληλισμό της φιλίας με την αρετή: «Όπως στην περίπτωση των αρετών μιλούμε για καλούς ανθρώπους α) ενσχέσει με τη μόνιμη και σταθερή ιδιότητα του χαρακτήρα τους και β) ενσχέσει με τον τρόπο που εκδηλώνουν αυτή την ιδιότητα του χαρακτήρα τους με συγκεκριμένες ενέργειες, έτσι και στην περίπτωση της φιλίας» (1157b 5, 6-8).
 
Το ότι η αληθινή φιλία έχει να κάνει με τους ανθρώπους που κατέχουν την ηθική αρετή ο Αριστοτέλης το θεωρεί τόσο θεμελιώδες για την περαιτέρω διερεύνηση του θέματος που προτίθεται να το επαναλάβει: «Η πιο αληθινή λοιπόν φιλία είναι η φιλία των αγαθών ανθρώπων, όπως επανειλημμένα το έχουμε ήδη πει» (1157b 5,27-28).
 
Όμως, το πρόταγμα της αληθινής φιλίας που βασίζεται στην αρετή υπερβαίνοντας τα επιφανειακά κίνητρα της απλής ευχαρίστησης ή της ωφέλειας-χρησιμότητας που μπορεί να προκύψει από κάποια γνωριμία, δε σημαίνει ότι τα απαξιώνει. Η άντληση χαράς από μία σχέση είναι αδιαπραγμάτευτη προϋπόθεση για την περαιτέρω σύσφιξή της, ώστε να εξελιχθεί σε φιλία. Φιλία που δεν εμπεριέχει την ευχαρίστηση (και από τις δύο πλευρές) δεν υφίσταται, αφού κανείς δεν μπορεί να γίνει φίλος με κάποιον που τον δυσαρεστεί.
 
Κι αυτή είναι η ουσιαστική διαφορά της αληθινής φιλίας από την επιφανειακή σχέση των ανθρώπων, αφού δεν περιορίζεται στο ανάλαφρο της ευχάριστης συντροφιάς αλλά προχωρά σε κάτι βαθύτερο και πιο ουσιαστικό, που έχει να κάνει με την πραγμάτωση της αρετής, ώστε να μετουσιωθούν οι σχέσεις σε φιλία. Το ότι κάποιος έχει χιούμορ και μπορεί να κάνει τους άλλους να γελάνε (που μπορεί δηλαδή να προσφέρει μεγάλη ευχαρίστηση στην ομήγυρη) δε σημαίνει ότι εκπληρώνει και τις προϋποθέσεις της φιλίας, καθώς, αν δε διέπεται από αρετή, μπορεί να αποδειχθεί ανάξιος της εμπιστοσύνης ή αφερέγγυος ή συμφεροντολόγος ή ακόμη κι επικίνδυνος, εφόσον το φέρουν οι περιστάσεις.

Για τον Αριστοτέλη η ευχαρίστηση της συναναστροφής είναι προϋπόθεση κι όχι επισφράγιση μιας φιλίας. Η επισφράγιση είναι η αρετή που θα ολοκληρώσει τη φιλική σχέση προσδίδοντας εκείνα να χαρακτηριστικά με τα οποία οι άνθρωποι νιώθουν σίγουροι μεταξύ τους. Γι’ αυτό η σταθερή φιλία χρειάζεται χρόνο. Πρέπει κάποιος να νιώθει βεβαιότητα προκειμένου να ανοιχθεί στις σχέσεις του.
 
Κι αν πρέπει να ειπωθεί αλλιώς, η φιλία τίθεται ως μια μορφή κλιμάκωσης των σχέσεων που ξεκινά από το ευχάριστο και το ωφέλιμο και καταλήγει στην κοινή αντίληψη της αρετής. Αν οι σχέσεις δεν προχωρήσουν σ’ αυτό το δεύτερο επίπεδο είναι καταδικασμένες στην επιφάνεια κι ως εκ τούτου κρίνονται δευτερεύουσες και ελάχιστα ανθεκτικές: «Γιατί άξιο να αγαπηθεί και να προτιμηθεί θεωρείται ότι είναι το καθεαυτό αγαθό ή ευχάριστο, και για το κάθε επιμέρους άτομο αυτό που είναι αγαθό ή ευχάριστο γι’ αυτόν τον ίδιο: ο αγαθός άνθρωπος είναι άξιος της αγάπης και της προτίμησης του αγαθού ανθρώπου για τους δύο αυτούς λόγους» (1157b 5, 28-30).
 
Με άλλα λόγια, η ευχαρίστηση και το ωφέλιμο (από μόνα τους) δεν αρκούν, αλλά δεν είναι και άσχετα με τη διαμόρφωση της δυνατής φιλίας: «Γιατί οι φίλοι που ζουν μαζί, χαίρονται ο ένας τον άλλον και προσφέρουν ο ένας στον άλλον αγαθά» (1157b 5, 8-9). Κι αυτή είναι η χρησιμοθηρική όψη της φιλίας, αφού πρωτίστως πρέπει κανείς να εισπράττει συναισθηματικά προκειμένου να συνάψει κάποια φιλία.
 
Η ιδιοτέλεια αυτού του είδους δεν υποβαθμίζει τις σχέσεις σε κάτι χρηστικό (η φτήνια της απλής χρηστικότητας αφορά τα κατώτερα είδη φιλίας), αλλά καταδεικνύει την ωφελιμιστική εκδοχή της αρετής, καθώς ο άνθρωπος οφείλει να είναι αγαθός πριν απ’ όλα για τον εαυτό του. Μόνο με την κατάκτηση της αρετής μπορεί κανείς να φτάσει και στην κατάκτηση της φιλίας, δηλαδή στην ύψιστη ευτυχία που πραγματώνεται από τη γνησιότερη μορφή επικοινωνίας.
 
Γι’ αυτό η φιλία είναι ίσως το σπουδαιότερο αγαθό. Γιατί αποτελεί την πιο ολοκληρωμένη μορφή συνύπαρξης. Κι αυτό δεν έχει καμία σχέση ούτε με τις επαγγελματικές φιλοδοξίες ούτε με την κοινωνική αναρρίχηση ούτε με καμία τέτοιου είδους ωφελιμιστική εκδοχή. Γιατί οι χρησιμότητες αυτού του είδους δε σχετίζονται με τη συναισθηματική ολοκλήρωση, αλλά με την υστεροβουλία του συμφέροντος που ανά πάσα στιγμή μπορεί να αλλάξει.
 
Η γνήσια φιλία δεν καλλιεργείται με κίνητρα ευτελή. Οικοδομείται στη σταθερή βάση της αμοιβαιότητας. Και δεν υπάρχει τίποτε πιο σταθερό από την αμοιβαιότητα της ευτυχίας: «Οι ευτυχείς και οι ευδαίμονες άνθρωποι τους χρήσιμους φίλους δεν τους χρειάζονται, τους ευχάριστους όμως τους χρειάζονται· θέλουν, πράγματι, να ζουν πάντοτε μαζί με κάποιους, και ενώ μπορούν να αντέξουν ένα δυσάρεστο πράγμα για ένα μικρό χρονικό διάστημα, κανείς δε θα μπορούσε να το υπομείνει σε μια μεγάλη συνέχεια χρόνου». (1158a 6, 25-28).

Το δυσάρεστο που υπομένει κανείς για χάρη κάποιας ωφέλειας (με το πέρασμα του χρόνου) γίνεται ανυπόφορο. Κι αυτό είναι η απόδειξη ότι το ωφέλιμο (από μόνο του) όχι μόνο δεν αποτελεί παράγοντα φιλίας, αλλά ούτε καν μπορεί να είναι ανεκτό. Η ευχαρίστηση κρίνεται απείρως καθοριστικότερη στην οικοδόμηση των ανθρωπίνων σχέσεων. Αλλά κι αυτή έχει τα όριά της. Αν δε συνοδευτεί από την αρετή σταδιακά θα ξεφτίσει: «Αυτός είναι ο λόγος που οι ευτυχείς και ευδαίμονες άνθρωποι ψάχνουν να βρουν φίλους ευχάριστους, που, πέρα από το να είναι ευχάριστοι, να είναι και καλοί άνθρωποι· κάτι παραπάνω: καλοί για τους ίδιους· έτσι οι φίλοι τους θα έχουν όλες τις ιδιότητες που πρέπει να έχουν οι φίλοι» (1158a 6, 29-31).
 
Η διευκρίνιση «καλοί για τους ίδιους» καταδεικνύει ότι η φιλία χρειάζεται κι άλλες προϋποθέσεις πέρα από την ηθική αρετή. Πράγματι κανείς δεν μπορεί να είναι φίλος με κάποιον, ώστε να τον συναναστρέφεται σε καθημερινή βάση, με μοναδικό κριτήριο ότι είναι καλός ή δίκαιος άνθρωπος. Οπωσδήποτε θα τον εκτιμά γι’ αυτό, αλλά η εκτίμηση δεν αποτελεί από μόνη της εχέγγυο φιλίας. Χρειάζεται κάτι περισσότερο.
 
Τα κοινά ενδιαφέροντα, τα κοινά βιώματα, η από κοινού αποδοχή του ορθού, η σύμπλευση (δε γίνεται λόγος για πλήρη ταύτιση) σε όλα αυτά που προσδίδουν χαρά είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την εκπλήρωση της σταθερής φιλίας. Όταν δυο άνθρωποι δεν μπορούν να νιώσουν ευχαρίστηση με κοινά πράγματα, είναι σχεδόν αδύνατο να συσφίξουν τις σχέσεις: «πιο πολύ μοιάζει με την πραγματική φιλία αυτή που συνάπτεται για την ευχαρίστηση, όταν και οι δύο πλευρές δέχονται, η μία από την άλλη, τις ίδιες ευχαριστήσεις και χαίρονται η μια την άλλη ή χαίρονται με τα ίδια πράγματα, όπως συμβαίνει π.χ. στις φιλίες των νέων ανθρώπων· σ’ αυτές, πράγματι, τις φιλίες βρίσκει κανείς σε μεγαλύτερο βαθμό τη γενναιοδωρία και τη μεγαλοψυχία που χαρακτηρίζουν τον ελεύθερο άνθρωπο, ενώ η φιλία που βασίζεται στο όφελος προσιδιάζει στους αγοραίους και τους ανελεύθερους ανθρώπους» (1158a 6, 21-25).
 
Το ότι οι φιλίες των νέων πολλές φορές αποδεικνύονται επιπόλαιες και δεν αντέχουν στο χρόνο έχει να κάνει με τη μεταβλητότητα του χαρακτήρα τους. Οι διαρκείς αλλαγές των προτιμήσεών τους σηματοδοτούν και τις αλλαγές στους ανθρώπους που τους πλαισιώνουν. Το γεγονός αυτό, όμως, δεν ακυρώνει την ελευθερία των επιλογών τους, αφού σε κάθε περίπτωση συμπεριφέρονται ανυστερόβουλα (κι αν έχουν κάποια υστεροβουλία δεν μπορεί να συγκριθεί με την υστεροβουλία των μεγάλων) συνάπτοντας σχέσεις με κύριο γνώμονα την ευχαρίστηση που αντλούν από την συναναστροφή.

Η σταθερότητα του χαρακτήρα αποτελεί ακόμη μία προϋπόθεση για τη σταθερή φιλία. Αν ο χαρακτήρας αλλάξει (μαζί με τα ενδιαφέροντα) τότε παύει να εκπληρώνεται το κοινό επικοινωνιακό πλαίσιο της ευχαρίστησης υπονομεύοντας τη φιλία. Το ίδιο κι από την άποψη της ηθικής. Εκείνοι που στην πορεία της ζωής τους διαφθείρονται είτε για το χρήμα είτε για την εξουσία, σχεδόν νομοτελειακά αλλάζουν και φιλικό περιβάλλον, καθώς είναι δύσκολο να γίνουν ανεκτοί από τις παλιές τους γνωριμίες.
 
Κι αν για τους νέους μπορούμε να πούμε ότι συμπεριφέρονται ανυστερόβουλα σε όλες τους τις αλλαγές, δεν είναι το ίδιο εύκολο να ειπωθεί αυτό και για τους μεγαλύτερους. Η συνήθης υστεροβουλία των αλλαγών τους όχι μόνο τους απομακρύνει από τους παλιούς τους φίλους, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να τους κάνει και απεχθείς: «Αν ήταν λοιπόν σωστό ότι ο φίλος επιθυμεί το καλό του φίλου του για χάρη εκείνου του ίδιου, τότε ο φίλος του θα πρέπει να παραμένει αυτό ακριβώς που είναι» (1159a 7, 10-12).
 
Η ευχαρίστηση που αντλείται από τους δύο φίλους αποτελεί τη διάδραση των συναισθημάτων, η οποία επιφέρει την πληρότητα. Με άλλα λόγια, η φιλία αποτελεί αμοιβαιότητα ενδιαφέροντος και αγάπης. Κι αυτός είναι ο λόγος που η φιλία είναι περισσότερο έξη κι όχι πάθος: «Το να αγαπάει κανείς φαίνεται ότι είναι πάθος, ενώ η φιλία ότι είναι έξη· γιατί την αγάπη μπορεί κανείς να την έχει το ίδιο και για τα άψυχα πράγματα, η ανταπόδοση όμως της αγάπης προϋποθέτει προτίμηση και επιλογή: αυτή η προτίμηση και επιλογή πηγάζει από μία έξη· το καλό, επίσης, αυτών τους οποίους αγαπούν το θέλουν αυτοί οι άνθρωποι για χάρη εκείνων, και όχι ως αποτέλεσμα πάθους αλλά ως αποτέλεσμα έξης. Και αγαπώντας το φίλο αγαπούν αυτό που είναι αγαθό για τους ίδιους· γιατί ο αγαθός άνθρωπος, όταν γίνει φίλος, γίνεται ένα αγαθό για το φίλο του» (1157b 5, 31-37).
 
Η αγάπη και το ενδιαφέρον προς το φίλο είναι η ευχαρίστηση που αντλείται από την επίτευξη οποιουδήποτε πράγματος αποτελεί καλό γι’ αυτόν. Είναι, δηλαδή, η ανιδιοτέλεια προς ένα άλλο πρόσωπο που μας συμπληρώνει συναισθηματικά. Η συμπλήρωση όμως «αγαπώντας το φίλο αγαπούν αυτό που είναι καλό για τους ίδιους» είναι η ιδιοτελής πλευρά (αφού τελικά το καλό του φίλου μετατρέπεται και σε δικό μας καλό) που καταδεικνύει ότι οι σχέσεις γίνονται τόσο δυνατές που η έννοια του καλού ταυτίζεται σαν να μιλάμε για το ίδιο πρόσωπο.
 
Ο φίλος που φθονεί τις επιτυχίες του φίλου του δεν είναι φίλος, ακριβώς γιατί δε νιώθει αυτή την ταύτιση. Κι αυτή είναι η συναισθηματική διάδραση που μετατρέπει τη φιλία σε έξη. Γιατί μόνο ο ενάρετος είναι σε θέση να ταυτιστεί σε βαθμό που να ξεπεράσει κάθε ανταγωνιστικότητα. Κι αφού κάποιος αποκτά την αρετή με εθισμό, τότε δεν μπορεί παρά να αποκτά και το άμεσο παράγωγό της (τη φιλία) με τον ίδιο τρόπο.
 
Η διάδραση αυτή καταδεικνύει ότι οι φιλικές σχέσεις αφορούν μόνο τους ανθρώπους κι ότι φιλίες με άψυχα πράγματα δεν μπορούν να υπάρξουν: «θα ήταν, πράγματι, γελοίο να θέλει κανείς για το κρασί “το καλό του”, και αν υπάρχει περίπτωση να θέλει κανείς κάτι γι’ αυτό, αυτό δεν μπορεί να είναι άλλο από το να θέλει να διατηρηθεί αυτό σε καλή κατάσταση, για να το έχει ο ίδιος» (1155b 2, 34-36). Από τη στιγμή που δεν μπορεί να υπάρξει συναισθηματική διάδραση με το κρασί δεν μπορεί να γίνει λόγος και για φιλία.
 
Ο παραγκωνισμός των φίλων προς όφελος του χρήματος δεν είναι τίποτε άλλο από την προτεραιότητα που δίνει κανείς στη φιλία του κρασιού (ή όποιου άλλου άψυχου πράγματος πρόκειται να αγοράσει) από εκείνη των ανθρώπων. Είναι, δηλαδή, ο ύψιστος παραλογισμός που καταδεικνύει την απόλυτη ανθρώπινη παραπλάνηση. Η θεοποίηση του χρήματος δεν είναι παρά η υπονόμευση των ανθρώπινων σχέσεων. Οι κοινωνίες που κινούνται με τέτοια πρότυπα είναι οι κοινωνίες που ευνοούν τα κατώτερα είδη φιλίας, εκείνα που αποβλέπουν στο χρήσιμο ή στο επιφανειακά ευχάριστο και που αρμόζουν περισσότερο στους ευτελείς και αγοραίους ανθρώπους.
 
Και βέβαια η φιλία δεν είναι κάτι στατικό ή δεδομένο. Είναι σχέση που τροφοδοτείται διαρκώς. Γι’ αυτό και χρειάζεται καθημερινή επαφή. Καμιά φιλία δε γεννιέται εξ αποστάσεως. Όταν όμως γεννηθεί και στεριώσει μέσα από τη δύναμη των κοινών βιωμάτων που θα ολοκληρώσουν την οικειότητα, η απόσταση δεν είναι εύκολο να τη φθείρει: «όταν όμως ο καθένας τους ζει σε άλλον τόπο, δεν πράττουν, βέβαια, τα έργα της φιλίας, είναι όμως διατεθειμένοι να τα πράττουν· γιατί η τοπική απόσταση δεν αίρει γενικά τη φιλία, αλλά μόνο τη (φιλική) ενέργεια» (1157b 5, 9-12).
 
Αν, όμως, η χρόνος της απουσίας τραβήξει πολύ, η φιλία μπορεί να ξεθυμάνει και να οδηγηθεί στη λήθη. Η προσωπική επαφή τίθεται ως αδιαπραγμάτευτη προϋπόθεση της φιλίας. Οι φιλίες που οδηγούνται σε απόσταση πρέπει με κάποιο τρόπο να διατηρούν την επαφή, έστω και σε αραιά χρονικά διαστήματα. Αν αυτό δε συμβεί, τότε τα πράγματα γίνονται εύθραυστα: «Αν, πάντως, η απουσία κρατάει για πολύ χρόνο, τότε φαίνεται ότι κάνει τους ανθρώπους να ξεχάσουν και τη φιλία τους· εξού και η ρήση: “Πολλές φιλίες χάλασε η απροσηγορία”» (1157b 5, 12-15).
 
Και βέβαια, όσο γερνάει ο άνθρωπος τόσο πιο δύσκολα κάνει φίλους: «Μεταξύ των στρυφνών και των ηλικιωμένων ανθρώπων η φιλία γεννιέται λιγότερο συχνά, αφού η άνθρωποι αυτοί είναι πιο δύστροποι και χαίρονται λιγότερο τη συντροφιά των άλλων – αυτά δε θεωρούν οι άνθρωποι πως είναι τα κυριότερα χαρακτηριστικά της φιλίας και αυτά που κατά κύριο λόγο γεννούν τη φιλία; Αυτός είναι και ο λόγος που, ενώ οι νέοι άνθρωποι γίνονται γρήγορα φίλοι, οι ηλικιωμένοι όχι» (1158a 6, 2-6).
 
Σε τελική ανάλυση, το ζήτημα της δυσκολίας των ηλικιωμένων στη φιλία έχει να κάνει και πάλι με την ευχαρίστηση: «Δε φαίνεται, επίσης, να συνάπτουν εύκολα φιλίες ούτε οι ηλικιωμένοι ούτε οι στρυφνοί άνθρωποι· ο λόγος είναι ότι μέσα στους ανθρώπους αυτούς υπάρχει γενικά λίγη μόνο ευχαρίστηση, και φυσικά κανείς δεν μπορεί να περνάει τις μέρες του μαζί με έναν δυσάρεστο ή έναν όχι ευχάριστο άνθρωπο· πραγματικά, ο καθένας μπορεί να δει καθαρά ότι η φύση αποφεύγει πάρα πολύ ό,τι είναι δυσάρεστο και ότι, αντίθετα, αποζητάει το ευχάριστο» (1157b 5, 15-19).
 
Το κριτήριο, όμως, που θα καθορίσει από την αρχή την επιλογή του φίλου έχει να κάνει με την ισότητα. Φιλίες που δεν ξεκινούν με ίσους όρους στην ουσία δεν είναι φιλίες, αφού η ανωτερότητα ή κατωτερότητα κάποιου στη συναναστροφή ακυρώνει το αυθόρμητο που θα γεννήσει την οικειότητα: «Το πράγμα γίνεται φανερό, αν υπάρξει μια μεγάλη απόσταση της μιας από την άλλη πλευρά από την άποψη της αρετής ή της κακίας, του πλούτου ή κάποιου άλλου πράγματος: τότε δεν είναι πια φίλοι – ούτε καν την περιμένουν για τον εαυτό τους μια τέτοια φιλία» (1158b 7, 37-39).
 
Κι αν αυτό δεν είναι αρκετά σαφές, ο Αριστοτέλης θα διευκρινίσει: «Το πράγμα είναι φανερό και στην περίπτωση των βασιλιάδων: ούτε και με αυτούς οι άνθρωποι που είναι πολύ κατώτεροί τους περιμένουν ποτέ να γίνουν φίλοι, όπως και οι εντελώς ασήμαντοι άνθρωποι δεν περιμένουν ποτέ να γίνουν φίλοι με τους άριστους ή σοφότατους ανθρώπους. Στις περιπτώσεις αυτές δεν είναι, βέβαια, δυνατό να προσδιορισθεί με ακρίβεια το όριο της υπεροχής ώστε να είναι δυνατή η φιλία: πολλά μπορεί να λείψουν από τη μια πλευρά και η φιλία ακόμη να παραμένει· αν όμως η απόσταση ανάμεσα στις δυο πλευρές γίνει πολύ μεγάλη (σαν την απόσταση π.χ. που χωρίζει το θεό από τον άνθρωπο), τότε δεν υπάρχει πια φιλία» (1159a 7, 1-7).
 
Το μορφωτικό επίπεδο, οι ταξικές αποστάσεις, οι σχέσεις εξουσίας που διαμορφώνονται μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι παίζουν ρόλο καθοριστικό για την επιλογή των φίλων. Ο υπηρέτης δε θα μπορούσε ποτέ να γίνει φίλος με το βασιλιά, όσο κι αν δημιουργούνται σχέσεις οικειότητας ή εμπιστοσύνης. Με τον ίδιο τρόπο δε θα μπορούσε να γίνει φίλος, με τη βαθύτερη σημασία της λέξης, ένας άνθρωπος υψηλού μορφωτικού επιπέδου με κάποιον που δεν τέλειωσε το δημοτικό. Μπορεί να υπάρχουν σχέσεις συμπάθειας, μπορεί να υπάρχει εκτίμηση κι από τις δυο πλευρές, όχι όμως φιλία. Γιατί οι σχέσεις αυτού του είδους δεν μπορούν να αντέξουν σε επίπεδο καθημερινής συναναστροφής.
 
Κι αυτός είναι ο λόγος που δεν είναι εύκολο (θα λέγαμε είναι αδύνατο) να συναφθούν φιλίες στη βάση της εξουσίας. Οι σχέσεις εξουσίας διαστρέφουν τις ανθρώπινες επαφές υποβιβάζοντάς τες σε επίπεδο καθαρά χρησιμοθηρικό. Αυτός που ασκεί την εξουσία (σε οποιοδήποτε επίπεδο) θέλει ανθρώπους που να εκτελούν αυτά που ίδιος θεωρεί σωστά. Όση οικειότητα ή όση εκτίμηση κι αν υπάρχει είναι αδύνατο να επικαλυφθεί η αρχή της ανωτερότητας που διαμορφώνει τα όρια. Σε τελική ανάλυση αυτό που επιχειρείται να συγκαλυφθεί είναι η εξάρτηση. Και δε χρειάζονται επεξηγήσεις για τη σχέση του αφεντικού με τους υπαλλήλους, γιατί, όσο κι αν εξαρτάται από αυτούς, εκείνοι εξαρτώνται περισσότερο.
 
Κι όσο πιο αυθαίρετα ή απολυταρχικά ασκείται η εξουσία, τόσο πιο απίθανο είναι το ενδεχόμενο να γεννηθούν φιλίες. Ο τύραννος δεν μπορεί να έχει φίλους. Μόνο κόλακες, πρόθυμους να προσφέρουν ευχαρίστηση για προσωπικά οφέλη. Ο Αριστοτέλης είναι σαφής: «Οι άνθρωποι της εξουσίας είναι φανερό ότι έχουν φίλους που μοιράζονται σε δύο κατηγορίες: κάποιοι από αυτούς τους είναι χρήσιμοι και κάποιοι άλλοι ευχάριστοι» (1158a 6, 31-33).
 
Και θα συμπληρώσει: «γιατί οι άνθρωποι της εξουσίας ούτε ευχάριστους ανθρώπους αναζητούν, που να είναι όμως και φορείς της αρετής, ούτε και ανθρώπους που να τους είναι χρήσιμοι σε όμορφες πράξεις· ίσα ίσα: επιθυμώντας το ευχάριστο ψάχνουν να βρουν ανθρώπους χαριτολόγους, και από την άλλη ανθρώπους που να είναι ικανοί να εκτελέσουν ό,τι τους διατάξουν οι ίδιοι – όλα όμως αυτά δεν είναι δυνατό να βρεθούν να συνυπάρχουν στον ίδιο άνθρωπο» (1158a 6, 33-37).
 
  Αριστοτέλης: Ηθικά Νικομάχεια

Η ψυχολογία της Αυτοπεποίθησης

Μερικές φορές φαίνεται σαν να υπάρχει ένα μαγικό φίλτρο που κάνει τα άτομα με υψηλή αυτοπεποίθηση να αντιμετωπίζουν κατάματα τον φόβο και όλους τους υπόλοιπους να αποφεύγουν να εμπλακούν.

Αν θέλετε να ρωτήσετε το γιατί, αυτό που θα σας πουν οι ψυχολόγοι είναι ότι δεν υπάρχει κάτι το ιδιαίτερο πίσω από αυτούς τους ανθρώπους και ότι απλώς έχουν συσσωρεύσει μια σειρά από συνήθειες και πεποιθήσεις με την πάροδο του χρόνου, είτε εκ προθέσεως είτε από τύχη.

Όμως, πριν εξετάσουμε αυτές τις συνήθειες και τις πεποιθήσεις, πρέπει να πάμε λίγο πίσω και να θέσουμε το ερώτημα: τι είναι η αυτοπεποίθηση;

Η αυτοπεποίθηση είναι απλά ο βαθμός στον οποίο πιστεύετε ότι οι πράξεις σας, θα οδηγήσουν σε ένα θετικό αποτέλεσμα. Δεν είναι το ίδιο με την αυτοεκτίμηση.

Η αυτοεκτίμηση είναι μια γενικότερη αίσθηση που έχετε για τον εαυτό σας, ενώ η αυτοπεποίθηση είναι η πίστη που έχετε στις ικανότητές σας σε μια δεδομένη κατάσταση. Όταν οι περισσότεροι άνθρωποι λένε ότι θέλουν να έχουν περισσότερη αυτοπεποίθηση, αυτό που εννοούν είναι ότι θέλουν να έχουν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση.

Όπως ήταν αναμενόμενο, ωστόσο, σε όσους περισσότερους τομείς αποκτάτε αυτοπεποίθηση, τόσο περισσότερο είναι πιθανό να αναπτύξετε αυτοεκτίμηση.

Γιατί χρειαζόμαστε την αυτοπεποίθηση;

Η αυτοπεποίθηση είναι ένα εξελικτικό πλεονέκτημα που μπορεί να σας βοηθήσει να προσεγγίσετε οτιδήποτε είναι μπροστά σας, χωρίς δισταγμό ή άγχος. Μπορεί να σας επιτρέψει να κάνετε αυτό που θέλετε πραγματικά να επιτύχετε στη ζωή σας.

Το πρόβλημα είναι ότι τις περισσότερες φορές οι συμβουλές που παίρνουμε για το πώς να έχουμε περισσότερη αυτοπεποίθηση μπορεί να είναι λίγο γενικές.

«Προσποιήσου μέχρι να τα καταφέρεις», «Μίλα πιο δυνατά» ή «Ντύσου ανάλογα».

Για να είμαστε δίκαιοι, αυτές μπορεί να μην είναι τρομερές συμβουλές και μπορεί να έχουν πραγματικά ένα θετικό αντίκτυπο στο πώς αισθάνεστε, όμως πραγματικά δεν θα σας βοηθήσουν να εντρυφήσετε στο είδος της βαθιάς αυτοπεποίθησης που οδηγεί στην πραγματική αλλαγή.

Εδώ είναι πέντε κρυμμένα χαρακτηριστικά των ανθρώπων με αυτοπεποίθηση.

Διαχειρίζονται την εξάρτησή τους από το αποτέλεσμα

Οι άνθρωποι που έχουν αυτοπεποίθηση δεν ανησυχούν για την έκβαση της κατάστασης. Η προσοχή τους εστιάζεται στην ενέργεια ή τη δραστηριότητα, σε αντίθεση με το εξωτερικό αποτέλεσμα.

Σε περίπτωση που αποτύχουν, βιώνουν την προσπάθεια ως μια μαθησιακή εμπειρία σε αντίθεση με μια αντανάκλαση του ποιοι είναι ως πρόσωπα ή ακόμα και το πόσο αξίζουν.

Αξιολογούν τους εαυτούς τους με ακρίβεια

Αυτό μπορεί να φαίνεται αντι – διαισθητικό, αλλά για να αναπτύξετε αυθεντική αυτοπεποίθηση, χρειάζεται να επιδείξετε ένα μικρό κομμάτι σκληρής αυτό – ειλικρίνειας.

Εάν έχετε μη ρεαλιστικές προσδοκίες σχετικά με τις δυνατότητες σας, είναι πιθανό να σοκαριστείτε και να αποκαρδιωθείτε όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως αναμένατε. Από την άλλη πλευρά, αν έχετε μια αντικειμενική αξιολόγηση των ικανοτήτων σας, αυτό είναι λιγότερο πιθανό να συμβεί.

Ένα άλλο σημαντικό πράγμα που πρέπει να εξετάσουμε εδώ είναι ότι οι άνθρωποι με αυτοπεποίθηση είναι σε θέση να δεχθούν εποικοδομητική κριτική από τους άλλους, χωρίς να παίρνουν αμυντική θέση. Η προσοχή των ανθρώπων με αυτοπεποίθηση δεν εστιάζεται στο κατά πόσο οι άλλοι τους αντιλαμβάνονται ως ικανούς, αλλά για το πώς μπορούν να βελτιωθούν για το μέλλον.

Εξασκούν τη θετική μελλοντική απεικόνιση

Το μυαλό μας αντιμετωπίζει μια δυσκολία στη διάκριση μεταξύ των πραγματικών μνημών και των κατασκευασμένων. Οι άνθρωποι με αυτοπεποίθηση το χρησιμοποιούν αυτό προς όφελός τους, οπτικοποιώντας τις ικανότητές τους σε ένα ορισμένο τμήμα της ζωής τους, μέχρι τα νευρωνικά τους δίκτυα να επαναπρογραμματιστούν για την επιτυχία.

Μπορούν να επιλέξουν τις δραστηριότητές τους προσεκτικά

Δεν μπορείτε να είστε οι καλύτεροι σε όλα και αν είστε άνθρωπος με αυτοπεποίθηση το γνωρίζετε αυτό. Αντί αυτού, επιμένουν σε αυτό που γνωρίζουν ότι πρόκειται να τους δώσει αυτοπεποίθηση.

Για παράδειγμα, εάν θέλουν να έχουν αυτοπεποίθηση ως κολυμβητές, θα μπορούσαν να ξοδεύουν πολύ χρόνο στο τρέξιμο, διότι ορισμένες από τις δεξιότητες είναι συμπληρωματικές και έχουν κοινές διαστάσεις (π.χ. φυσική κατάσταση). Όμως, δεν πρόκειται να περάσουν ώρες γράφοντας δημιουργικές ιστορίες, διότι δεν υπάρχει καμία συσχέτιση μεταξύ των δύο δραστηριοτήτων.

Eίναι αρκετά απλό να συνειδητοποιήσετε ότι αν θέλετε να αισθάνεστε σιγουριά, θα πρέπει να περνάτε το χρόνο σας κάνοντας αυτά ακριβώς τα πράγματα που σας δίνουν αυτοπεποίθηση.

Αυτό μπορεί να μην είναι κάτι που θέλετε να ακούσετε, αλλά είναι η αλήθεια. Αν θέλετε να αναπτύξετε την αυτοεκτίμηση σας, θα πρέπει να βγείτε από την ασφάλειά σας, επιλέγοντας μια σειρά από πράξεις και τομείς που δεν έχετε δοκιμάσει μέχρι τώρα, κάτι που θα έχει ενδεχομένως φόβο στην αρχή. Όμως, με την πάροδο του χρόνου θα αναπτύξετε βαθύτερη και μακροχρόνια αυτοπεποίθηση.

Αναπτύσσουν τις δεξιότητές τους

Για να αισθάνεστε πιο σίγουροι θα πρέπει να βελτιώσετε τον εαυτό σας στον τομέα που θα θέλετε να αισθάνεστε πιο σίγουροι και ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό είναι η εξάσκηση.

Και πάλι, αυτό είναι αρκετά προφανές, αλλά αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είστε σε θέση να επικεντρωθείτε σε ένα τομέα για μια παρατεταμένη χρονική περίοδο μέχρι να είστε αρκετά ικανοί, αντί να αφήσετε την προσοχή να σας παρασύρει οπουδήποτε αλλού και να υποπέσετε στο «σύνδρομο του λαμπερού στόχου».

Επομένως, αναλάβετε δράση.

Η αδράνεια γεννά την αμφιβολία και το φόβο. Η δράση γεννά την εμπιστοσύνη και το θάρρος. Αν θέλετε να νικήσετε το φόβο, μην κάθεστε στο σπίτι να το σκεφτείτε. Βγείτε έξω και δράστε.

Ποια κοινωνική επανάσταση;

Για ποια επανάσταση μιλάς; Η επανάσταση είναι μέσα σου αλλά καθυστερείς να την αναλάβεις.

Νομίζεις ότι μπορείς να αλλάξεις την κοινωνία αν δεν αλλάξεις πρώτα τον τρόπο που σκέφτεσαι για αυτήν; Νομίζεις ότι μπορεί πραγματικά να υπάρξει κοινωνική δικαιοσύνη αν δεν υπάρξει πρώτα ατομική ευθύνη; Νομίζεις ότι οι διάφορες πτυχές, τομείς, ρόλοι της ζωής σου είναι ανεξάρτητοι από την «επανάσταση» που θέλεις να κάνεις. Αλλά όλα, τα πάντα είναι απόλυτα συνδεδεμένα και σχετικά.

Δεν πείθουμε με τα λόγια μας, πολλές φορές ούτε με τις πράξεις μας. Γιατί; Γιατί τα λόγια σου δεν τα ακούνε όσοι δεν θέλουν να ακούσουν. Ακούμε αυτά που ήδη ξέρουμε. Τις πράξεις σου θα τις κρίνουν όπως συμφέρει τη «γνώση» που νομίζουν πως έχουν. Πώς αλλιώς θα δικαιολογήσουν την αμετανόητη στάση τους;

Τότε τι κάνουμε; Αλλάζουμε εμείς! Επιλέγουμε να ζούμε εμείς σύμφωνα με τη συνείδησή μας, σύμφωνα με τις ανώτερες αρχές μας, τα ιδανικά μας, χωρίς να μετράμε όφελος ή κόστος...

Αλλά δεν μπορείς να το κάνεις αυτό αν δεν έχεις αλλάξει ΠΡΩΤΑ τον ΤΡΟΠΟ που σκέφτεσαι.

Ο μεγαλύτερος εχθρός σου, κι ας μην το ξέρεις, είναι ο ίδιος σου ο νους, ΕΠΕΙΔΗ δεν τον ξέρεις. Επειδή δεν ξέρεις πώς σκέφτεσαι, τι προκαλεί τις σκέψεις σου, επειδή προσπαθείς αλλά δεν καταφέρνεις να ελέγχεις τα συναισθήματά σου, επειδή βρίσκεσαι εντελώς στο έλεος του νου σου…. Ακόμα κι αν τον έχεις εκπαιδεύσει να είναι ολιγαρκής, ταπεινός, συγκαταβατικός. Άλλα σκέφτεσαι, άλλα θέλεις κι άλλα κάνεις.

Γίνε ταπεινός πραγματικά, με την αληθινή σημασία της λέξης. Τόλμησε να δεις καθαρά και με ειλικρίνεια την ίδια σου τη ζωή, την καθημερινότητά σου, τον εαυτό σου. Δες τι σκέφτεσαι όλη μέρα… εκεί θα βρεις κρυμμένες τις πεποιθήσεις σου που συμβάλλουν τα μέγιστα σε αυτήν την κοινωνία που κατηγορείς και θέλεις να αλλάξεις. Δες τα συναισθήματά σου… εκεί θα βρεις κρυμμένες ανάγκες, επιθυμίες και τα πολλά εγώ που κρύβεις μέσα σου.

Ο προσηλυτισμός δεν λειτουργεί παρά μόνο για τους αδαείς και όσους θέλουν ακόμα να πλανούνται, να οδηγούνται από άλλους, να μην αναλαμβάνουν ευθύνη για τον ίδιο τους τον εαυτό. Η πειθώ είναι ενέργεια αδυναμίας και αυτό-αμφισβήτησης που χρησιμοποιεί εξουσιαστικά τη δύναμη του λόγου που όμως είναι ξύλινος και συχνά ψεύτικος (ενώ φαίνεται φυσικά αληθινός και "τεκμηριωμένος").

Οι ομάδες σε παγιδεύουν σε μια ασφαλή κοινωνία ομοϊδεατών που όμως κοιμίζουν την εσωτερική σου φωνή και τα ερωτήματα του Εαυτού σου που φοβάσαι να αγγίξεις. Τα δράματα είναι στημένα, η πολιτική ένα παιχνίδι εντυπώσεων και εξουσίας που εσύ παρακολουθείς υπνωτισμένος πιστεύοντας ότι υπάρχει αλήθεια στην ψήφο σου.

Πού υπάρχει η αλήθεια; Τι πρέπει να κάνεις; Ποιον ν’ ακούσεις; Τι να πιστέψεις; Τι να επιλέξεις; Προς τα πού να κατευθυνθείς; Ενόσω δεν έχεις βρει τον τρόπο να βρίσκεις μέσα από τον Εαυτό σου αυτές τις απαντήσεις, θα εξακολουθείς να παρασύρεσαι, να παλεύεις επαναστάσεις άσκοπες, να φοβάσαι, να δυστυχείς… χωρίς να συνειδητοποιείς, πόσους και πόσα τραβάς μαζί σου, με την πεισματική άγνοιά σου.

Αν βάζεις ΟΠΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ σε βάθρο… τότε πού στέκεσαι εσύ;

Ελευθερία και Ασφάλεια.

«Ο ελεύθερος άνθρωπος είναι αναγκαστικά ανασφαλής. Ο σκεπτόμενος άνθρωπος είναι αναγκαστικά αβέβαιος» -Φρομ

            Στο ερώτημα ποιο από τα δυο αγαθά της ανθρώπινης ύπαρξης – η ελευθερία ή η ζωή – κατέχει την πρώτη θέση στην αξιακή κλίμακα μπορούν να δοθούν πολλές απαντήσεις. Πολλοί είναι εκείνοι που διατείνονται πως η ζωή συνιστά την πρώτιστη και απόλυτη αξία γιατί μόνο αυτή εξασφαλίζει τους όρους για τη βίωση κάθε αγαθού. Άλλοι, όμως, υποστηρίζουν πως η ελευθερία κατέχει την πρώτη θέση στην αξιακή κλίμακα, γιατί μια ανελεύθερη ζωή είναι μια ζωή «αβίωτη» και χωρίς περιεχόμενο. Τη θέση αυτή στηρίζουν και ιστορικά γεγονότα που καταμαρτυρούν τη θυσία της ίδιας της ζωής στο όνομα της ελευθερίας (εθνικοί αγωνιστές, κοινωνικοί επαναστάτες…).

            Συνέχεια του παραπάνω ερωτήματος είναι και το δίπολο Ελευθερία και Ασφάλεια. Υποστηρίζεται, δηλαδή, πως η κατάκτηση και η τελική βίωση της ελευθερίας προϋποθέτουν την ασφάλεια ή τη δραστική μείωση όλων εκείνων των παραγόντων που αυξάνουν το αίσθημα της ανασφάλειας. Κάθε προσπάθεια, επομένως, να οριοθετήσουμε το περιεχόμενο της προσωπικής μας ελευθερίας προαπαιτεί και την ανάλογη καταμέτρηση του βαθμού ασφάλειας ή ανασφάλειας.

α. Η έννοια της ασφάλειας

            Κανένα βήμα, όμως, δεν μπορεί να γίνει στην ανίχνευση της σχέσης Ελευθερίας και Ασφάλειας, αν πρώτα δεν οριστεί η έννοια της ασφάλειας και τα είδη αυτής. Σύμφωνα με τους λεξικογράφους, η έννοια ασφάλεια παράγεται από το α + σφάλλω που σημαίνει τη σταθερότητα, τη βεβαιότητα, το αμετακίνητο. Ακολουθώντας τις διαδρομές του ρήματος *σφάλλω (αρχικά ωθώ κάποιον σε πτώση και μεταγενέστερα διαπράττω λάθος…) οδηγούμαστε στην ταύτιση της ασφάλειας με τη σιγουριά και τη σταθερότητα.

            Για τους περισσότερους μελετητές (Φρεντερίκ Γκρο) η ασφάλεια είναι συναφής με την ψυχική ηρεμία και με μια αίσθηση σιγουριάς και ηρεμίας. Η ασφάλεια συνιστά μια ισορροπημένη πνευματική κατάσταση, μια ψυχική διάθεση γεμάτη ηρεμία, ησυχία και εμπιστοσύνη. Η ασφάλεια, λογίζεται και ως απουσία κινδύνων. Στην περίπτωση αυτή η ασφάλεια δεν δηλώνει μια ψυχική διάθεση, αλλά μια αντικειμενική κατάσταση. Υπάρχει, επίσης, και η ασφάλεια «ως στοιχείο της υλικής δημόσιας τάξης, που χαρακτηρίζεται από την απουσία κινδύνων για τη ζωή, την ελευθερία ή το δικαίωμα ιδιοκτησίας των ατόμων». (δημόσια ασφάλεια, συλλογική ασφάλεια, στρατιωτική ασφάλεια, αστυνομική ασφάλεια…).

            Ειδικότερα, ο Φρεντερίκ Γκρο στο έργο του «Η αρχή της ασφάλειας» επισημαίνει επιγραμματικά: «Διερευνώ τέσσερις κύριες διαστάσεις της αρχής της ασφάλειας. Η ασφάλεια ως γαλήνη, ψυχική σταθερότητα, πνευματική ηρεμία, σύμφωνα με τις μεγάλες στωικές, επικούρειες και σκεπτικές φιλοσοφίες. Η ασφάλεια ως απουσία κινδύνων, ως εξάλειψη απειλών σε μια αναγεννημένη ανθρωπότητα που θα πλέει στην επίγεια ευτυχία, σύμφωνα με τα χιλιαστικά πολιτικά, κοινωνικά και θρησκευτικά κινήματα του Μεσαίωνα. Η ασφάλεια ως σύνολο κρατικών εγγυήσεων, μέσα από τα ιδρυτικά κείμενα της πολιτικής σκέψης (Χομπς, Λοκ, Ρουσσώ). Και, τέλος, η ασφάλεια ως έλεγχος των ροών».

            Σύμφωνα με το Σάλλιβαν«η ανάγκη προσωπικής ασφάλειας», ως μια προσπάθεια απαλλαγής από το άγχος συνιστά μια από τις βασικές ανάγκες του ανθρώπου. Για την ψυχολογία και την Ψυχιατρική η έννοια της ασφάλειας αποτελεί προνομιακό πεδίο έρευνας και θεωρείται ως ο υπέρτατος σκοπός της ζωής και σαν η ουσία της ψυχικής υγείας. Η αιτία που οδηγεί στην ενδελεχή μελέτη του αισθήματος της ασφάλειας είναι και το γεγονός «ότι οι άνθρωποι νιώθουν ολοένα και περισσότερο λιγότερη ασφάλεια, σαν αποτέλεσμα μιας όλο και μεγαλύτερης αυτοματοποίησης και υπερπροσαρμογής» (Φρομ).

            Η εννοιολογική προσέγγιση της «ασφάλειας» μπορεί να βοηθήσει στην απάντηση του αρχικού ερωτήματος – διλήμματος για τη δυνατότητα βίωσης της ελευθερίας μέσα σε έναν κόσμο που καθημερινά γεννά την ανασφάλεια. Η άρση της αντίφασης μεταξύ της ελευθερίας και της ασφάλειας μπορεί να επιτευχθεί στο βαθμό που εντοπίσουμε τη βασική αιτία όλων εκείνων των παραγόντων που διαχρονικά ροκανίζουν το αίσθημα της ασφάλειας του ανθρώπου.

β. Αίτια ανασφάλειας

            Αρχικά, πρωτογενής αιτία της ανασφάλειας του ανθρώπου είναι η συνειδητοποίηση της φθαρτότητας – περατότητας του ανθρώπου μπροστά στη βεβαιότητα του θανάτου ως μιας βιολογικής νομοτέλειας. Ο Επίκουρος επισημαίνει σχετικά «Προς μεν τάλλα δυνατόν ασφάλειαν πορίσασθαι, χάριν δε θανάτου πάντες άνθρωποι πόλιν ατείχιστονοικούμεν» (=Απέναντι σε όλα τα άλλα πράγματα μπορούμε να εξασφαλιστούμε, όμως εξαιτίας του θανάτου όλοι οι άνθρωποι ζούμε σε μια πόλη ανοχύρωτη). Παραπλήσια είναι και η άποψη του Σενέκα που καταγράφει το αναπότρεπτο του θανάτου που συνιστά μόνιμη πηγή άγχους και ανασφάλειας για τον άνθρωπο «Κάθε τι που μεσολαβεί μεταξύ λίκνου και μνήματος είναι αβέβαιο».


Για τη Χριστιανική θρησκεία, η έννοια της ασφάλειας και της ελευθερίας σχετίζονται με την έξοδο – εκδίωξη των πρωτοπλάστων από τον παράδεισο. Όσο, δηλαδή, ο άνθρωπος ζούσε στον παράδεισο βίωνε σε απόλυτο βαθμό το αίσθημα της ασφάλειας αλλά όχι και της ελευθερίας. Η έξοδος από τον παράδεισο μπορεί να σήμανε τον αγώνα για ελευθερία, αλλά με βαρύ αντίτιμο την απώλεια της ασφάλειας. Εξ αυτού του γεγονότος η σχέση ελευθερίας και ασφάλειας συνιστά μια από τις μεγαλύτερες αντιφατικότητες της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο μύθος του προπατορικού αμαρτήματος υποδηλώνει το χρέος του ανθρώπου να βαδίσει προς την ελευθερία μέσα από την αποδοχή κάποιων αναγκαιοτήτων. «Η ανθρώπινη, δηλαδή, πορεία είναι μια συγκλονιστική πορεία ανάμεσα στην αναγκαιότητα και την ελευθερία» (Γιάννη Γαλανού «Ο ψυχικός κόσμος»).

            Ο Φρόιντ συνδέει την ανασφάλεια του σύγχρονου ανθρώπου με την αποδόμηση κάποιων βεβαιοτήτων που διαχρονικά έτρεφαν τον ανθρώπινο Ναρκισσισμό και το αναβλύζον από αυτόν αίσθημα της ασφάλειας. Ειδικότερα, ο πατέρας της ψυχανάλυσης πίστευε ότι η ψυχανάλυση προξένησε «το πιο βαθύ ναρκισσιστικό πλήγμα» που δέχτηκε ποτέ ο άνθρωπος (Γενική θεωρία των νευρώσεων). Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Φρόιντ στη διάρκεια του χρόνου ο ναρκισσισμός των ανθρώπων δέχτηκαν τρία μεγάλα πλήγματα από την επιστήμη.

            Το πρώτο το προκάλεσε ο Κοπέρνικος, όταν απέδειξε πως η Γη δεν είναι το κέντρο του κόσμου (Γεωκεντρικό σύστημα) αλλά ένα απειροελάχιστο τμήμα του σύμπαντος που το χαρακτηρίζει η απεραντοσύνη. Το δεύτερο πλήγμα το προξένησε ο Δαρβίνος που αποδόμησε την υποτιθέμενη προνομιούχο θέση του ανθρώπου στη θεϊκή δημιουργία. Διατύπωσε τη θέση του ανθρώπου συνιστά τη μετεξέλιξη του πιθήκου (Η θεωρία της Εξέλιξης). Το τρίτο, όμως, και σοβαρότερο πλήγμα το επέφερε η ψυχανάλυση (Φρόιντ) αποκαλύπτοντας ότι το συνειδητό «Εγώ» δεν είναι καν κύριος του ανθρώπου, αλλά η όλη του συμπεριφορά καθορίζεται από το ασυνείδητο. Αυτό σημαίνει το τέλος των ψευδαισθήσεων για το αυτεξούσιο του ανθρώπου και της ελευθερίας του.

            Όλες αυτές οι επισημάνσεις του Φρόιντ φωτίζουν τη βασική αιτία που ροκάνισε την ασφάλεια του ανθρώπου και τον βύθισε σε μια κατάσταση απόγνωσης και άγχους.

            Ενισχυτικές των παραπάνω θέσεων είναι και οι πεσιμιστικές απόψεις του Σοπενχάουερ που έμμεσα αναδεικνύουν τα τρωκτικά της ασφάλειας (ψυχολογικής…) του ανθρώπου. «Η ματαιότητα της ύπαρξης φανερώνεται σε όλες τις εκφάνσεις της ύπαρξης: στον χρόνο και στον χώρο που είναι άπειροι, σε αντίθεση με το πεπερασμένο της ανθρώπινης ζωής μέσα τους… στη ρευστότητα και τη σχετικότητα των πραγμάτων˙ στο διαρκές ‘’γίγνεσθαι’’, που δεν σταθεροποιείται ποτέ σε ένα ‘’είναι’’… στη συνεχή απογοήτευση από τον αγώνα που συνιστά η ζωή. Ο χρόνος και η φθαρτότητα όλων των πραγμάτων μέσα σ’ αυτόν….».

            Στο οδοιπορικό για τον εντοπισμό της ανασφάλειας του ανθρώπου δεν θα μπορούσε να απουσιάσει και ο Καζαντζάκης που σχετικά τονίζει: «Μια κινήσαμε από ένα χάος παντοδύναμο, από μιαν αξεδιάλυτη, πηχτή, φως και σκοτάδι άβυσσο. Και μαχόμαστε όλοι – φυτά, ζώα, άνθρωποι, ιδέες – στο λιγόστιγμο τούτο διάβα της ατομικής ζωής, να ρυθμίσουμε εντός μας το Χάος, να λαγαρίσουμε την άβυσσο, να κατεργαστούμε στα κορμιά μας όσο πιότερο σκοτάδι μπορούμε, να το κάμουμε φως»και αλλού «Ξεκίνησα από ένα σκοτεινό σημείο, τη Μήτρα˙ οδεύω σ’ ένα άλλο σκοτεινό σημείο, το Μνήμα. Μια δύναμη με σφεντονάει μέσα από το σκοτεινό βάραθρο˙ μια άλλη δύναμη με συντραβάει ακατάλυτα στο σκοτεινό βάραθρο». (Η Ασκηκτική).

            Ο κατάλογος της αναζήτησης της ανθρώπινης ανασφάλειας είναι μακρύς. Ωστόσο, όλες οι επισημάνσεις συγκλίνουν σε ένα κοινό στοιχείο πως η ασφάλεια συνιστά πρώτιστη ανάγκη (ψυχική) για τον άνθρωπο και πως ο άνθρωπος υπόκειται σε δυνάμεις που αδυνατεί να κατανοήσει ή να ελέγξει, όπως εμφαντικά περιγράφει ο Αμερικανός συγγραφέας Χόθορν «…μια δύναμη που δεν ελέγχουμε αδράχνει με το αδυσώπητο χέρι της όλες μας τις ενέργειες και υφαίνει τις συνέπειές τους στον σιδερένιο ιστό της αράχνης».

            Είμαστε, λοιπόν, ως όντα καταδικασμένοι να αναζητούμε απεγνωσμένα την ασφάλεια για την πραγμάτωση της ελευθερίας ή στο όνομα της ασφάλειας να θυσιάζουμε κομμάτια της ελευθερίας μας; Το δίπολο Ελευθερία ή Ασφάλεια επανέρχεται σε μόνιμη βάση.

Η σοφία των συναισθημάτων

Αποτέλεσμα εικόνας για ερεβοκτονοσ ακραίο άγχοσΣυχνά αποφεύγουμε να εκφράσουμε τα αυθεντικά συναισθήματά μας από φόβο μήπως δε γίνουμε αποδεκτοί από τους γύρω μας.

Προβάλλουμε προς τα έξω έναν άλλον εαυτό, κοινωνικά «πιο αρεστό» καταπιέζοντας αυτό που νιώθουμε.

Πόσο παράδοξο όμως ακούγεται το να προσπαθείς να γίνεις αποδεκτός από τους άλλους, όταν εσύ ο ίδιος δεν αποδέχεσαι τον αληθινό σου εαυτό και εκφράζεις κάτι άλλο από αυτό που είσαι;   

Η καταπίεση των συναισθημάτων ξεκινάει ήδη από την παιδική μας ηλικία. Σύμφωνα με τη Miller, ως παιδιά μάθαμε να κρύβουμε τα συναισθήματα εκείνα που δυσκόλευαν και θεωρούσαν ανεπιθύμητα οι γονείς μας για να κερδίσουμε την αποδοχή και την αγάπη τους. Αργότερα μεγαλώνοντας όλοι μας περάσαμε κάποια επώδυνη εμπειρία (απώλεια, αποτυχία κλπ.) που μας τραυμάτισε τόσο, ώστε να φοβόμαστε και να αποφεύγουμε τα οδυνηρά συναισθήματα.

Ακόμη, οι κοινωνικοί ρόλοι που καλούμαστε να υιοθετήσουμε στη ζωή μας σε συνδυασμό με τα στερεότυπα της κοινωνίας πολλές φορές μας θέλουν να λειτουργούμε ανελεύθερα καταπιέζοντας τα ειλικρινή μας συναισθήματα.

Ωστόσο, τα ανθρώπινα συναισθήματα είναι απολύτως χρήσιμα όχι μόνο για την επιβίωση αλλά και για την ευημερία μας, καθώς μας παρέχουν μια σειρά από πληροφορίες σχετικά με τις εκάστοτε ανάγκες μας.

Ταυτόχρονα εξυπηρετούν φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού μας ωθώντας μας σε δράση και κατευθύνοντας τη συμπεριφορά μας.

Για παράδειγμα, νιώθουμε άγχος όταν το σώμα μας προσπαθεί να μας προετοιμάσει για κάτι που θεωρούμε δύσκολο ή σημαντικό επιστρατεύοντας όλες τις δυνάμεις μας για να τα καταφέρουμε.

Ο φόβος του άγχους, (που μπορεί να εκδηλώνεται με κρίσεις πανικού) είναι αυτός που καθιστά το άγχος καταστροφικό και μας εμποδίζει να αποδώσουμε αποτελεσματικά.

Όσον αφορά το συναίσθημα της θλίψης, αυτό μας ωθεί να κλειστούμε στον εαυτό μας και να απομονωθούμε από εξωτερικά συναισθήματα για να μπορέσουμε να πενθήσουμε για κάτι που χάσαμε και να δούμε τι πήγε στραβά, ώστε να μάθουμε μέσα από τα τυχόν λάθη μας.

Όταν αντιστεκόμαστε ή καταπιέζουμε τα δυσάρεστα συναισθήματά μας, αυτά σταδιακά συσσωρεύονται, με αποτέλεσμα να αποκτούν ολοένα και περισσότερο έλεγχο πάνω μας.

Με τον καιρό αυτά τα συναισθήματα μπορεί να εξελιχθούν μέχρι και σε ψυχικές διαταραχές.

Από την άλλη μεριά, όταν απλά τα επιτρέπουμε να υπάρχουν και αφηνόμαστε σε αυτά, είμαστε ανοιχτοί να ακούσουμε τι έχουνε να μας πουν και κατανοούμε την πραγματική τους αιτία.

Ο στόχος μας λοιπόν θα πρέπει να είναι η αξιοποίηση των συναισθημάτων μας, αντί για την καταπολέμησή τους.

Όταν κάτι μας δυσκολεύει καλό είναι να προσπαθούμε να αναγνωρίσουμε τα πρωταρχικά μας συναισθήματα, που πολλές φορές μπορεί να είναι και ανάμεικτα.

Τα συναισθήματα αυτά συχνά υποβόσκουν στις αντιδράσεις μας.

Για παράδειγμα πολλές φορές πίσω από έναν έντονο θυμό κρύβεται μια βαθιά θλίψη. Αν αγνοήσουμε τη θλίψη και λειτουργήσουμε με βάση το θυμό, δε θα μπορέσουμε να ικανοποιήσουμε τις πραγματικές μας ανάγκες.

Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως για να μπορούμε να νιώθουμε χαρά και ζωντάνια, θα πρέπει να είμαστε ανοιχτοί και να καλωσορίζουμε όλα τα συναισθήματά μας, συνεπώς και τα δύσκολα.

Τα θετικά συναισθήματα δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς τα αρνητικά κι όλα μαζί αποτελούν πολύτιμα κομμάτια της εμπειρίας μας, αφού μπορούν να λειτουργήσουν ως πυξίδα για μια καλύτερη ζωή.

Φοβάμαι τις ευτυχισμένες μου στιγμές

Όπως είχε παρατηρήσει ο Freud ορισμένοι ασθενείς του δεν άντεχαν την ευτυχία. Έτσι, όταν κατάφερναν να βελτιωθούν στο πλαίσιο της θεραπείας παλινδρομούσαν και επέστρεφαν στο σημείο από το οποίο είχαν ξεκινήσει.   

Μήπως κάποιες φορές αυτό ισχύει και στη δική μας ζωή;

Μήπως έχουμε μάθει ή μας είναι πιο εύκολο να αντιμετωπίσουμε μια κατάσταση δυστυχίας παρά μια ευτυχισμένη στιγμή;

Μήπως μπορούμε πιο πολύ να αντέξουμε τη δυστυχία μας παρά την ευτυχία μας;

Μήπως απλά στην ευτυχία μας τρομάζει η επόμενη στιγμή δυστυχίας που θα ζήσουμε ή μήπως κάθε φορά αμαυρώνουμε μια στιγμή ευτυχίας μέσα από τις επόμενες δυστυχίες, ακυρώνοντας κάθε θετικό που έχουμε ζήσει;

Είναι πολλά τα μήπως που μπορούμε να αναζητήσουμε... στο γιατί συμπεριφερόμαστε με αυτό το αρνητικό συναίσθημα σε κάτι που αντικειμενικά είναι τόσο επιθυμητό και ευχάριστο.

Η ευτυχία όμως μας έχει μάθει ότι δεν έχει διάρκεια, ότι μπορεί να χαθεί, ότι μπορεί να καταστραφεί... κι εμείς μπορεί να δίνουμε περισσότερη έμφαση στη δυστυχία που ζούμε παρά στις στιγμές ευτυχίας που βιώνουμε...

Ίσως μας φαίνεται υπερβολικό ή και παράλογο να λέμε ότι φοβόμαστε την ευτυχία, ότι φοβόμαστε να νιώσουμε ευτυχισμένοι.

Η αυτόματη σκέψη είναι «γιατί να νιώθουμε φόβο για κάτι θετικό;».

Κάποιοι άνθρωποι έχουν ταυτίσει την ευτυχία με μια επικείμενη δυστυχία και θεωρούν πως για κάθε στιγμή ευτυχίας θα ακολουθήσει κάποια δυσάρεστη στιγμή, επομένως, είναι καλύτερα να μην βιώνουν στιγμές ευτυχίας ώστε να μην βιώνουν και στιγμές δυστυχίας...

«Από το να ζω πολύ θετικά γεγονότα που θα ακολουθούνται από πολύ αρνητικά γεγονότα, καλύτερα να μη ζω τίποτα από τα δύο», αφήνοντας τη ζωή μου σε μια ουδέτερη κατάσταση, αποτρέποντας τον εαυτό μου να αφεθεί στην ευτυχία.

Αν το δούμε με βάση τη λογική αυτό σίγουρα δεν ισχύει.

Η ζωή μας είναι γεμάτη από θετικά και αρνητικά γεγονότα, από ευχάριστα και δυσάρεστα συναισθήματα, ωστόσο, από εμάς εξαρτάται που δίνουμε έμφαση, που θα εστιάσουμε και τι νόημα θα αποδώσουμε σε καθένα από αυτά...

Μπορεί εύκολα να φέρουμε στο μυαλό μας κάποιες συνδέσεις ανάμεσα σε θετικά συμβάντα που ακολουθούνται από αρνητικά συμβάντα, χωρίς αυτό να σημαίνει πως πάντα έτσι θα γίνεται...

Αν δώσουμε λίγο περισσότερη σημασία στο τώρα, αν αφοσιωθούμε σε αυτό που ζούμε και αν καταφέρουμε να βιώσουμε τις στιγμές ευτυχίας όπως τις αξίζει τότε θα μπορέσουμε να γεμίσουμε, να νιώσουμε, να είμαστε καλά, να αντιμετωπίσουμε κάθε δυσκολία στη ζωή που δεν θα οφείλεται στην ευτυχία που ζήσαμε, αλλά στο γεγονός ότι η ζωή είναι ένα μείγμα από ευχάριστες και δυσάρεστες στιγμές κι εμείς είμαστε εδώ για να χαρούμε τις ευτυχισμένες στιγμές και να βρούμε τρόπους να αντιμετωπίσουμε τις δυσάρεστες στιγμές χωρίς να πείσουμε τον εαυτό μας πως αν τον κρατήσουμε από μια στιγμή ευτυχίας θα μπορέσουμε να τον προφυλάξουμε σε ότι θα ακολουθήσει ή θα μπορέσουμε να τον κάνουμε να μην απογοητευτεί για το τέλος της ευτυχίας...

Δεν μπορούμε να ζήσουμε μια στιγμή ευτυχίας αγχωμένοι για το τι θα γίνει όταν μας τελειώσει...

Δεν μπορούμε να βιώσουμε μια στιγμή ευτυχίας με τη σκέψη ότι θα απογοητευτούμε όταν πλέον δεν θα υπάρχει ή όταν θα μείνουμε μόνοι...

Δεν μπορούμε να αξιολογήσουμε μια στιγμή ως ευτυχισμένη περιμένοντας κάτι αξιοσημείωτο να συμβεί, κάτι που θα ανταποκρίνεται πλήρως στις προσδοκίες μας, στην «τελειομανία» που διακρίνει τη σκέψη μας και στα σενάρια που έχουμε φτιάξει στο μυαλό μας.

Οι ευτυχισμένες στιγμές ανήκουν μόνο στο τώρα... και μπορούμε να τις ζήσουμε αν απαλλάξουμε τον εαυτό μας από τους φόβους για το πριν, για το μετά... για το ίσως... αν αποβάλλουμε υπερβολικές προσδοκίες, αν σταματήσουμε να υπεραναλύουμε την κάθε στιγμή... αν καταφέρουμε να μην επισκιάζεται η ευτυχία από τραυματικά συμβάντα του παρελθόντος.

Δεν μπορούμε να καθορίζουμε την ευτυχία μας με όσα ζήσαμε κάποτε και δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε ότι αφού δεν βρήκαμε την ευτυχία μέχρι τώρα δεν πρόκειται ποτέ να την βρούμε...

Και όταν βρούμε κάποιον που η “παραξενιά” του συμβαδίζει με τη δική μας, ενώνουμε τις ζωές μας

Αποτέλεσμα εικόνας για ερεβοκτονοσ ακραίο άγχοσΌλοι είμαστε λίγο παράξενοι. Και η ζωή είναι λίγο παράξενη. Και όταν βρούμε κάποιον που η “παραξενιά” του συμβαδίζει με τη δική μας, ενώνουμε τις ζωές μας και ικανοποιούμε αμοιβαία τις “παραξενιές” μας. Και αυτό λέγεται έρωτας. Πραγματικός έρωτας – Robert Fulghum

Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι κατά κύριο λόγο θέμα χημείας. Κάποιοι άνθρωποι ταιριάζουν φυσικά και χωρίς καμία προσπάθεια και κάποιοι άλλοι όσο και να το προσπαθούν, πάντα καταλήγουν σε άσχημους τσακωμούς και στο τέλος οι δρόμοι τους χωρίζουν.

Το πόσο ταιριάζει κανείς με κάποιον έχει να κάνει με το πόσο τον αγαπά; Μάλλον όχι. Η αγάπη απλά μας κάνει υπομονετικούς, ανεκτικούς και μας κλείνει τα μάτια σε πράγματα που μας πειράζουν. Όταν ο έρωτας μας περάσει, αν δεν ταιριάζουμε με τον άλλο, όλα αυτά που κάποτε μας ενοχλούσαν αλλά προσπερνούσαμε, πλέον γίνεται αδύνατον να τα αγνοήσουμε.

Το νόημα σε μία σχέση, όμως, δεν είναι απλά να ταιριάζουμε με κάποιον. Είναι να βρίσκουμε κάποιον που μπορεί, χωρίς καν να το προσπαθεί ιδιαίτερα, να βγάζει προς τα έξω τον καλύτερό μας εαυτό. Αυτόν για τον οποίο θ’ αλλάζαμε τα πάντα αν χρειαζόταν και θα θέλαμε να γίνουμε καλύτεροι προς τον εαυτό μας αλλά και τον κόσμο.

Όταν είσαι με τον κατάλληλο άνθρωπο, δεν ανησυχείς συνεχώς για την εμφάνισή σου και νιώθεις αυτοπεποίθηση γιατί σ’ αγαπάει όπως είσαι, όσο περίεργη κι αν είσαι, όσα παχάκια ή σπυράκια κι αν έχεις. Σε αφήνει να είσαι ο τρελός εαυτός σου, δεν νιώθεις ανασφάλεια, δεν παρανοείς από ζήλια και καχυποψία και νιώθεις μία ανεξήγητη ελευθερία στη σφιχτή αγκαλιά του.

Του εμπιστεύεσαι τα πάντα, δεν θες να κρύψεις τίποτα και μοιράζεσαι μαζί του τα πάντα γιατί είναι ανοιχτός να μοιραστεί μαζί σου, να σου αφιερώσει χρόνο και να σ’ ακούσει. Κάνετε παιχνίδι εντός και εκτός κρεβατοκάμαρας, προκαλείτε ο ένας τον άλλο και βοηθάτε ο ένας τον άλλο στα επαγγελματικά και τα οικονομικά σας, για ν’ ανεβείτε μαζί και ξεχωριστά ψηλότερα, χωρίς ανταγωνιστική ζήλια.

Οι καβγάδες σας έχουν πάντα ένα όριο σεβασμού και δε σε ενοχλεί, αν φταις, να πεις συγνώμη γιατί ξέρεις ότι θα κάνει το ίδιο και ο σύντροφός σου, όταν φταίει. Όταν βρεις κάποιον, λοιπόν, που σε κάνει νιώθεις τέλεια με τον εαυτό σου και τον κόσμο γύρω σου, κράτα τον γερά.

Μας μαθαίνουν τι να σκεφτόμαστε, αλλά όχι πώς να σκεφτόμαστε

Νομίζουμε πως το συνειδητό έχει τον έλεγχο, μα κάνουμε λάθος. Κουμάντο κάνει το υποσυνείδητο, αυτό δίνει τις κατευθύνσεις και παίρνει τις αποφάσεις. Ο συνειδητός νους είναι η έδρα της κριτικής, αναλυτικής σκέψης ενώ το υποσυνείδητο καταγράφει και θυμάται τα πάντα και δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στις αρνητικές σκέψεις και πεποιθήσεις στην προσπάθειά του να μας κρατήσει ασφαλείς.

Όταν δεν είμαστε σε θέση να ελέγξουμε το νου μας μοιάζουμε με σκάφος χωρίς πηδάλιο, που ο άνεμος και τα ρεύματα το στριφογυρνούν και το πετούν από ‘δω κι από ‘κει χωρίς κατεύθυνση και σκοπό. Μέχρι να πάρουμε στα χέρια μας τον έλεγχο, καμία αλλαγή δεν θα είναι μόνιμη και αργά ή γρήγορα θα επιστρέφουμε στα παλιά μοτίβα.

Πώς μπορούμε να πάρουμε τον έλεγχο;

Όλα τα προβλήματα ξεκινούν σαν σκέψη. Το πρόβλημα δεν είναι πώς σκεφτόμαστε, αλλά πως οι σκέψεις μας είναι μολυσμένες από επώδυνες παρελθοντικές μνήμες. Η κάθε σκέψη και πεποίθησή μας δημιουργεί συγκεκριμένα συναισθήματα. Οτιδήποτε κι αν είναι αυτό που κάνουμε, το κάνουμε για να νιώσουμε κάτι, για να νιώσουμε μ’ έναν συγκεκριμένο τρόπο. Χρειάζεται, λοιπόν, να έχουμε επίγνωση των συναισθημάτων μας και να γνωρίζουμε πώς μπορούμε να επιλέξουμε τι θέλουμε να νιώσουμε την κάθε στιγμή.

Όταν το συνειδητό και το ασυνείδητο συνεργάζονται, αντί να αντιμάχονται το ένα το άλλο, μπορούμε να πετύχουμε οτιδήποτε θέλουμε. Για να υπάρξει, όμως, αυτή η συνεργασία χρειάζεται να αντικαταστήσουμε τις υποσυνείδητες περιοριστικές σκέψεις και πεποιθήσεις μας με νέες, ενδυναμωτικές.

Η λειτουργία του υποσυνείδητου μου θυμίζει το παιχνίδι Jenga, όταν αφαιρούμε ένα τουβλάκι, το οικοδόμημα γίνεται ασταθές, μέχρι τελικά να καταρρεύσει. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για το υποσυνείδητο, δεν μπορούμε να αφαιρέσουμε απλά την αρνητική σκέψη, θα πρέπει να την αντικαταστήσουμε με μια νέα θετική. Και η νέα σκέψη θα δημιουργήσει τη νέα θετική πεποίθηση, η οποία θα μας οδηγήσει σε μόνιμη θετική αλλαγή. Και ο ευκολότερος τρόπος να το πετύχουμε αυτό είναι να επιλέξουμε το συναίσθημα που θέλουμε να βιώσουμε.

«Ποιανού τη ζωή ζεις;»

Είναι εξαιρετικά σημαντικό να ζούμε τη ζωή που εμείς επιλέγουμε για τον εαυτό μας και όχι αυτή που οι άλλοι προσδοκούν από μας. Παρατηρήστε τις σκέψεις που κάνετε, αυτά που πιστεύετε για τον εαυτό σας, τους άλλους, τον κόσμο. Είναι πραγματικά δικά σας; Κι αν όχι, γιατί τα διατηρείτε και τα διαιωνίζετε;

Εμπιστευτείτε τη διαίσθησή σας, συνδεθείτε με την καρδιά σας και θα βρείτε τη δική σας αλήθεια. Και από αυτή την αλήθεια θα γεννηθούν νέες σκέψεις και πεποιθήσεις που θα σας στηρίξουν και θα σας ενδυναμώσουν.

Για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε και να επιφέρουμε την οποιαδήποτε αλλαγή, χρειάζεται να γνωρίζουμε πού βρισκόμαστε και πού θέλουμε να πάμε. Είναι όπως ακριβώς και με το GPS, για να φτάσουμε κάπου, πρέπει να δώσουμε το σημείο εκκίνησης και προορισμού. Πού θέλετε να πάτε και πώς θα νιώσετε μόλις φτάσετε εκεί; Οραματιστείτε τώρα τα συναισθήματα που θα σας υποδεχτούν μόλις φτάσετε στον προορισμό σας. Βιώστε τώρα αυτά τα συναισθήματα σαν να είστε εκεί. Και νιώστε ευγνωμοσύνη που φτάσατε.

Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν πως το παρόν ενημερώνεται και είναι αποτέλεσμα του παρελθόντος. Αν όμως το παρόν ενημερώνεται και διαμορφώνεται και από το μέλλον; Αν το άτομο που πρόκειται να γίνουμε, χρειάζεται από μας να κάνουμε πράγματα τώρα; Τι θα σήμαινε αυτό για σας;

Για μένα σημαίνει πως είμαστε ελεύθεροι να επιλέξουμε ποιοι είμαστε σήμερα με βάση αυτό που επιθυμούμε να γίνουμε αύριο. Σημαίνει πως επιλέγουμε το πεπρωμένο μας από έναν ωκεανό άπειρων πιθανών πεπρωμένων. Ας επιλέξουμε με σοφία.

Η αγάπη προκαλεί τη μοναδική επανάσταση που φέρνει ευτυχία

Η ζωή είναι παράξενη. Συμβαίνουν τόσα πράγματα εκεί που δεν τα περιμένεις και δεν λύνεις κανένα πρόβλημα με το να αντιστέκεσαι σ’ αυτά. Χρειάζεται να έχεις τεράστια ευλυγισία και σταθερή καρδιά.

Η ζωή είναι σαν μια κόψη ξυραφιού και πρέπει να περπατήσει κανείς πάνω σ’ αυτό το μονοπάτι με εξαιρετική προσοχή και ευέλικτη σοφία.

Η ζωή είναι πολύ πλούσια, έχει τόσους πολλούς θησαυρούς κι εμείς την πλησιάζουμε με άδειες καρδιές. Δεν ξέρουμε πώς να γεμίσουμε τις καρδιές μας με την αφθονία της ζωής. Ενώ είμαστε φτωχοί μέσα μας, όταν μας προσφέρονται τα πλούτη της τ’ αρνιόμαστε. Πάμε στο πηγάδι για νερό κρατώντας δαχτυλήθρα κι έτσι η ζωή καταντάει μια κακόγουστη υπόθεση, ασήμαντη και μικρή.

Η αγάπη είναι επικίνδυνο πράγμα. Φέρνει τη μόνη επανάσταση που δίνει απόλυτη ευτυχία. Είναι τόσο λίγοι εκείνοι από μας που μπορούν ν’ αγαπούν. Τόσο λίγοι εκείνοι που θέλουν ν’ αγαπούν.

Αγαπάμε βάζοντας όρους, κάνοντας την αγάπη ένα εμπορεύσιμο πράγμα. Έχουμε νοοτροπία παζαριού, αλλά η αγάπη δεν είναι εμπορεύσιμη, δεν είναι ένα απλό «πάρε-δώσε». Είναι μια κατάσταση ύπαρξης όπου όλα τα ανθρώπινα προβλήματα είναι λυμένα. Τι υπέροχο μέρος που θα μπορούσε να είναι η γη με τόση πολλή ομορφιά που υπάρχει, τόσο μεγαλείο, τόση άφθαρτη ομορφιά! Είμαστε παγιδευμένοι στον πόνο και δεν νοιαζόμαστε να ξεφύγουμε απ’ αυτόν ακόμα κι όταν κάποιος μας δείχνει το δρόμο.

Δεν ξέρω, αλλά νιώθει κανείς να φλέγεται από αγάπη· υπάρχει μια άσβηστη φλόγα· νιώθει ότι έχει τόση πολλή απ’ αυτήν μέσα του, που θέλει να τη δώσει σε όλους· και το κάνει. Είναι σαν ένα ποτάμι που κυλάει με ορμή, που ποτίζει και δίνει ζωή σε κάθε πόλη και χωριό· μολύνεται από τις ανθρώπινες βρομιές που πέφτουν σ’ αυτό, αλλά σύντομα τα νερά καθαρίζονται από μόνα τους και συνεχίζουν να τρέχουν.

Τίποτα δεν μπορεί να καταστρέψει την αγάπη γιατί διαλύονται μέσα σ’ αυτήν τα πάντα: το καλό και το κακό· το άσχημο και το όμορφο. Είναι το μοναδικό πράγμα που είναι αυτό το ίδιο αιωνιότητα.

Ο σεβασμός ξεκινάει από το σπίτι και μπορούμε να τον διδάξουμε στα παιδιά

Όπως πιθανώς γνωρίζετε, σε πολλές οικογένειες η εκπαίδευση των παιδιών πάσχει. Οι αιτίες ποικίλλουν. Μερικοί γονείς επιτρέπουν στα παιδιά τους με ανεκτικότητα να κάνουν ότι θέλουν, πιστεύοντας πως τα παιδιά πρέπει να ανατρέφονται με πνεύμα ελευθερίας.

Ή, λόγω του ότι η ζωή τους είναι εξαιρετικά πολυάσχολη, οι γονείς ίσως δεν αφιερώνουν τον απαραίτητο χρόνο για να δώσουν στα παιδιά τους ιδιαίτερη προσοχή και αναγκαία εκπαίδευση. Κάποιοι γονείς πιστεύουν ότι το πιο σημαντικό είναι η σχολική εκπαίδευση του παιδιού τους, γι'’ αυτό και του παρέχουν απεριόριστη ελευθερία αρκεί να παίρνει καλούς βαθμούς και να μπει σε κάποιο ονομαστό πανεπιστήμιο. 

Όπως υποστηρίζει η Μαρία Μοντεσσόρι «Πρώτα διαμορφώνεις έναν καλό χαρακτήρα και έπειτα προσθέτεις τη γνώση». Έτσι όμως οι περισσότεροι γονείς ξεχνούν καθώς μεγαλώνουν τα παιδιά τους, να τους μάθουν να σέβονται τον εαυτό τους αλλά και τους γύρω τους.

Τι είναι όμως ο σεβασμός;
Σεβασμός μπορεί να είναι ακόμα και απλές καθημερινές λέξεις. Η λέξη σέβομαι στα λατινικά είναι respectare, που σημαίνει «κοιτάζω γύρω μου». Σημαίνει λοιπόν ότι σέβομαι κάποιον όταν κοιτάζω γύρω μου και δεν τον ενοχλώ σε αντίθεση με εκείνον που δε σέβεται. Συμπεριφέρομαι δηλαδή, έχοντας στο νου μου ότι δεν είμαι μόνος.

Σεβασμός δεν σημαίνει υπακοή και πειθαρχία. Όμως όταν ένα παιδί σέβεται η υπακοή ακολουθεί, γιατί γνωρίζει ότι αυτό που του λέτε είναι για το δικό του καλό.
– Ο σεβασμός είναι στάση ζωής και όχι απλά καλή συμπεριφορά.
– Ο σεβασμός δεν είναι ο πληθυντικός στον λόγο, αλλά στην σκέψη, στην πράξη (συμπεριφορά), στο συναίσθημα, στον τρόπο που κοιτάμε και ακούμε κάποιον, στην αξιολόγηση ενός ανθρώπου.
– Σεβασμός είναι οι λέξεις ευχαριστώ, παρακαλώ, συγνώμη, ειλικρίνεια, αλήθεια.
– Ο σεβασμός συνεπάγεται επιτυχία. Το παιδί που σέβεται φαίνεται στο τρόπο που λειτουργεί με τα παιχνίδια και με ότι του ανήκει, έχει υπευθυνότητα για τα πράγματα της ηλικίας του και έχει καλές σχέσεις και με τους φίλους και τους συμμαθητές του.

Τρόποι για να διδάξεις τον σεβασμό στο μικρό σου…
Για να διδάξουμε σε ένα παιδί τον σεβασμό οφείλουμε αρχικά να του διδάξουμε την τέχνη να ακούει τους γύρω του. Αν τους ακούει, αν αφιερώνει χρόνο σε αυτούς τότε θα μάθει να σέβεται και τα συναισθήματα τους. Όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση, έτσι και σε αυτήν οι γονείς είναι αυτοί που πρέπει να αποτελέσουν παράδειγμα μίμησης για τους μικρούς τους. Αν το παιδί μας ζει σε ένα περιβάλλον, όπου οι γύρω του σέβονται αυτά που νιώθει, τότε αναπόφευκτα θα μπει σε αυτήν την διαδικασία και το ίδιο.

Αν ο φίλος τους είναι στενοχωρημένος με κάτι που έγινε μεταξύ τους είναι πολύ ωραίο να τον προτρέψουμε να τον ακούσει και να σκεφτεί λίγο πως θα ένιωθε στην θέση του. Με αυτόν τον τρόπο θα αποκτήσει εναλλακτική στην σκέψη, και θα μάθει να σέβεται αυτήν την εναλλακτική. Οι γονείς καλούνται να εξηγήσουν έννοιες που ακόμα και για αυτούς είναι μπερδεμένες.

Γαλουχούν την νέα γενιά παιδιών και οφείλουν να τους μεταδώσουν αυτές τις έννοιες στο έπακρο, ώστε να τις χρησιμοποιούν σωστά όταν μεγαλώσουν. Σημαντικό ωστόσο είναι να αφήσουν τις δικές τους προσωπικές εμπειρίες στην άκρη ώστε να μην σταθούν εμπόδιο σε αυτό το σημαντικό έργο. Και αν οι ερωτήσεις για τα αντικείμενα είναι εύκολο να απαντηθούν, τα συναισθήματα και οι αξίες έχουν μια δική τους γλώσσα για τα παιδιά, που πρέπει να την μάθουν οι γονείς. Χτίζοντας μια οικογένεια με αξίες, τότε το παιδί μας θα έχει αξίες.

Προσοχή όμως γονείς γιατί ο σεβασμός δεν είναι το ίδιο με την υπακοή, όπου τα παιδιά λαμβάνουν τις αποφάσεις και τις επιλογές, λόγω των συνεπειών που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν, ως αποτέλεσμα, ή επειδή έχουν μάθει ότι απλά πρέπει να ακολουθήσουν τους κανόνες. Επίσης σεβασμός δεν είναι μία κάθετη κατευθυντήρια γραμμή για την ανατροφή των παιδιών.

Πρόκειται για μια σειρά από αντιδράσεις και συμπεριφορές που πρέπει να αρχίσουμε να μεταδίδουμε στα παιδιά μας από τις πρώτες μέρες τους μαζί μας. Ο καλύτερος τρόπος για να διδάξουμε τα παιδιά πώς να σέβονται τους άλλους είναι να σεβόμαστε το παιδί μας και τους άλλους στη ζωή μας.

Αυτό ξεκινά όταν το παιδί μας είναι ακόμα βρέφος:
•Ο σεβασμός της ανάγκης για τροφή, ακόμα και στις 3 το πρωί, όταν νιώθουμε εξαντλημένοι από την κούραση.

Ο σεβασμός της ανάγκης για επικοινωνία, ακόμη και αν είναι μονόπλευρη και θέλει απλά να σας ακούει να τραγουδάτε ,αλλά και το να ανταποκρινόμαστε στις ανάγκες τους με σεβασμό, θέτουμε τα βασικά θεμέλια για να μάθουν την έννοια της προσφοράς προς τους άλλους. Καθώς το νήπιό μας μεγαλώνει και αναπτύσσεται μπορούμε να συνεχίσουμε να του δείχνουμε το σεβασμό μέσα από τις δικές μας πράξεις.

Σεβασμός και Εφηβεία
Ενώ αυτά μπορεί να φαίνονται πράξεις που ήδη εφαρμόζουμε επιφανειακά, είναι πιθανό εμείς οι γονείς να μπορούμε να βελτιωθούμε τόσο σε αυτά όσο και στη ζωή μας. Καθώς τα παιδιά μας μεγαλώνουν, μπορεί να φαίνεται πιο δύσκολο να τους δείχνουμε σεβασμό όταν δε φέρονται σωστά. Εδώ βρίσκεται και η σημαντικότερη διαφορά.

Διαχωρίστε τις αντιδράσεις σας για το λάθος ή την ανάρμοστη συμπεριφορά τους και τον τρόπο με τον οποίο τα αντιμετωπίζετε ως άτομα. Ο σεβασμός είναι ένας ενεργός τρόπος αντιμετώπισης των άλλων, ενώ η πειθαρχία για κακή συμπεριφορά είναι μια αντίδραση με ελάχιστες επιλογές. Μπορείτε να χτίσετε μια αμοιβαία σχέση σεβασμού με το παιδί σας με διάφορους τρόπους.


Πιστέψτε στο παιδί σας και υποστηρίξτε τα όνειρά του. Αν θέλει να γίνει αστροναύτης, να τον βοηθήσετε να ψάξει και να μάθει. Διδάξτε στο παιδί σας στόχους δουλεύοντας κάποιους για τον εαυτό σας. Μοιραστείτε με το παιδί σας πώς σκοπεύετε να ολοκληρώσετε ένα έργο ή να επιτύχετε ένα στόχο σας. Ακόμη καλύτερα, βρείτε κοινούς στόχους για να μπορείτε να συνεργαστείτε.

•Συζητήστε με το παιδί σας ανοιχτά όταν βλέπετε περιπτώσεις κακής συμπεριφοράς. Μερικές φορές ο ευκολότερος τρόπος για να μάθουν κάτι τα παιδιά είναι να δουν κάποιον να κάνει το αντίθετο. Η κριτική σκέψη θα το βοηθήσει να αναπτύξει σωστά τις συμπεριφορές του.

Για να διδάξουμε τον αμοιβαίο σεβασμό πρέπει να είμαστε σταθεροί χωρίς αυταρχικότητα και να τους δώσουμε το δικαίωμα επιλογής. Ας δούμε ένα παράδειγμα: o Νίκος και ο φίλος του παίζουν μπάλα στο σαλόνι. Η μητέρα σταματάει το παιχνίδι και λέει: “Λυπάμαι παιδιά αλλά η μπάλα μπορεί να σπάσει τίποτα . Μπορείτε να παίξετε με κάτι άλλο ή να βγείτε έξω στην αυλή να συνεχίσετε το παιχνίδι. Τι προτιμάτε;”

•Σεβαστείτε το μεγαλύτερο παιδί σας με κανόνες που κατανοεί. Για παράδειγμα, εάν έχετε θέσει κανόνα να μη χρησιμοποιεί το υπολογιστή μεταξύ 5:00 – 7:00μμ τις εργάσιμες ημέρες, βεβαιωθείτε ότι έχετε επίσης εξηγήσει ότι αυτό συμβαίνει επειδή αυτός είναι χρόνος για την οικογένεια και τα μαθήματά του, δύο σημαντικές αξίες στο σπίτι σας.

•Δώστε στο παιδί σας την ελευθερία να κάνει επιλογές και να δημιουργήσει τα δικά του μικρά βήματα προς την ανεξαρτησία. Με τον τρόπο αυτό του δείχνετε ότι πιστεύετε ότι μπορεί να κάνει αξιοπρεπείς και σωστές επιλογές. Μπορεί να μην είναι εύκολο να αφήσετε τον έλεγχο κάποιες φορές, όπως το να επιλέξει τη δική του ντουλάπα, το δικό του στυλ μαλλιών, ή τη διακόσμηση του δωματίου του, αλλά είναι καλύτερο να επιλέξει κάποιες μικρές αλλαγές που θα αποδεχθείτε με χαμόγελο από το να μαλώνετε συνέχεια μαζί του διαφωνώντας και προσπαθώντας να επιβάλετε τη γνώμη και το γούστο σας.

Χρήσιμες συμβουλές 
1. Κάντε τον σεβασμό τρόπο της δικής σας ζωής . Συνήθως τα παιδιά παίρνουν ως παράδειγμα τους γονείς τους και μαθαίνουν να ζουν όπως εκείνοι. ΕΣΕΙΣ οι γονείς είστε το παράδειγμα του παιδιού σου! «Κάνε ό,τι κάνω» με άλλα λόγια. Σέβεστε; Θα σέβεται. Δεν υπάρχει ο σεβασμός στην ζωή σας από τα πιό μικρά πράγματα της καθημερινότητας έως τα πιο σημαντικά με συνέπεια; Δεν θα αναγνωρίζει τον σεβασμό, παρά μόνο συνδυασμένος με τον φόβο. Φοβάμαι άρα και σέβομαι…δηλαδή….φοβάμαι άρα υπακούω και πειθαρχώ.

2. Αντιμετωπίστε το παιδί σας και δείξτε του σεβασμό. Ο σεβασμός δεν κάνει ηλικιακές διακρίσεις…

Δεν υπάρχει πάθος που να ταράζει τόσο τη διαύγεια της κρίσης μας όσο η οργή

Μέσα από την οργή, τα λάθη μας φαίνονται μεγαλύτερα, όπως τα αντικείμενα στην ομίχλη. Όποιος πεινάει, ας φάει φαΐ· ποτέ όμως δεν πρέπει να πεινάει ούτε να διψάει, αν έχει σκοπό να επιβάλει τιμωρία.

[Ὡς γάρ δι’ ὁμίχλης τα σώματα, καί δι’ ὀργῆς τα πράγματα μείζονα φαίνεται… Τροφῇ μέν γάρ ὁ πεινῶν κατά φύσιν χρῆται, τιμωρία δέ ὁ μή πεινῶν μηδέ διψῶν αὐτῆς, μηδέ ὥσπερ ὄψου πρός τό κολάσαι τοῦ θυμοῦ δεόμενος, ἀλλ’ ὅταν πορρωτάτω τοῦ ὀρέγεσθαι γένηται, προσάγων τόν λογισμόν ἀναγκαίως. (Πλούταρχος, Περί ἀοργησίας, ΧΙ)]

Ο Αρχύτας ο Ταραντίνος, επιστρέφοντας από έναν πόλεμο όπου ήταν στρατηγός, βρήκε τα πάντα άνω κάτω στο σπιτικό του και τα χωράφια του χέρσα από την κακή διαχείριση του επιστάτη του· και αφού έβαλε να τον φωνάξουν, του είπε: “Πήγαινε! Αν δεν ήμουν οργισμένος, θα σου άργαζα το τομάρι”!

Το ίδιο και ο Πλάτων: καθώς είχε κορώσει εναντίον ενός δούλου του, επιφόρτισε τον Σπεύσιππο να τον τιμωρήσει, με τη δικαιολογία πως δεν ήθελε να ασχοληθεί αυτός ο ίδιος με κάποιον που τον είχε θυμώσει.

Ο Χάριλλος ο Λακεδαιμόνιος είπε σε έναν είλωτα, που φερόταν με υπερβολική θρασύτητα κι αυθάδεια απέναντί του: “Μα τους Θεούς, αν δεν ήμουν θυμωμένος, θα σε έκανα να πεθάνεις ετούτη τη στιγμή κιόλας”. (ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ)

Ο θυμός είναι πάθος αυτάρεσκο και κολακεύει τον εαυτό του. Πόσες φορές, όταν είμαστε ταρακουνημένοι από λαθεμένη αιτία, αν έρθει κανείς να μας παρουσιάσει κάποια καλή απολογία ή δικαιολογία, χολωνόμαστε εναντίον της ίδιας της αλήθειας και της αθωότητας;

Συγκράτησα σχετικά ένα θαυμάσιο παράδειγμα της αρχαιότητας.
Ο Πίσων, άτομο κατά τα άλλα αξιοσημείωτης αρετής, εκνευρισμένος εναντίον ενός στρατιώτη του από το γεγονός ότι, όταν επέστρεψε μόνος από την κοπή χόρτου [για ζωοτροφές], δεν ήξερε να του δώσει λογαριασμό που είχε αφήσει ένα σύντροφό του, θεώρησε βέβαιο πως τον είχε σκοτώσει και μεμιάς τον καταδίκασε σε θάνατο. Την ώρα που ήταν στην κρεμάλα, να που φτάνει εκείνος ο χαμένος σύντροφος. Όλο το στράτευμα έκαμε μεγάλες χαρές και ύστερα από πλήθος χάδια και αγκαλιές των δύο συντρόφων, ο δήμιος οδηγεί τον έναν και τον άλλο μπροστά στον Πίσωνα, περιμένοντας όλη η ομήγυρη με βεβαιότητα πως αυτό θα του ήταν και εκείνου του ίδιου μεγάλη ευχαρίστηση. Συνέβη το ακριβώς αντίθετο: γιατί από αμηχανία και δυσαρέσκεια, η μανία του, που ήταν ακόμα ισχυρή, διπλασιάστηκε· και με ένα εύστροφο εύρημα, που το πάθος του του πρόσφερε ξαφνικά, όρισε και τους τρεις ένοχους, επειδή ένας τους είχε βρεθεί αθώος και έβαλε να τους στείλουν και τους τρεις στον άλλο κόσμο· τον πρώτο στρατιώτη, επειδή υπήρχε καταδικαστική απόφαση εναντίον του· τον δεύτερο που είχε χαθεί, επειδή ήταν αιτία του θανάτου του συντρόφου του· και τον δήμιο επειδή δεν είχε υπακούσει στη διαταγή που του είχε δοθεί.

Εκείνοι που έχουν να διαπραγματευθούν με γυναίκες ξεροκέφαλες, μπορεί να έχουν δοκιμάσει σε τι λύσσα πέφτουν, όταν αντιπαραθέτει κανείς στην ταραχή τους τη σιωπή και την κρυάδα και απαξιοί να συνδαυλίσει το θυμό τους.

Ο Φωκίων, μπροστά σε κάποιον που διέκοπτε τον λόγο του εκστομίζοντας τις χειρότερες ύβρεις, δεν έκαμε άλλο παρά να σωπαίνει και να του δίνει όλο το χρόνο να εξαντλήσει την οργή του· όταν αυτό έγινε, δίχως να αναφέρει αυτή τη διατάραξη, ξανάρχισε το λόγο του από το σημείο όπου τον είχε διακόψει. Δεν υπάρχει απόκριση τόσο δηκτική όσο μια τέτοια περιφρόνηση. (ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ)

Κατά τη γνώμη μου, δεν είναι καλή διαχείριση των υποθέσεών σου να τρώγεσαι εσωτερικά.
Η οργή χώνεται στο σώμα, όταν την κρύβουμε, όπως είπε ο Διογένης στον Δημοσθένη, ο οποίος, από φόβο μήπως τον δουν σε μια ταβέρνα, πήγαινε στο βάθος:

“Όσο πιο πολύ πηγαίνεις κατά πίσω, τόσο περισσότερο μπαίνεις βαθύτερα” (ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ)

Και θα προτιμούσα να φέρω στο φως τα πάθη μου παρά να τα κλωσάω σε βάρος μου· ατονούν, όταν ξεθυμαίνουν και όταν εκφράζονται· αξίζει περισσότερο η αιχμή τους να χώνεται προς τα έξω παρά να τη στρέφουμε εναντίον μας.

“Όλα τα κακά είναι ελαφρότερα, όταν είναι φανερά· και πιο ολέθρια, όταν κρύβονται υπό το μανδύα υγείας” (ΣΕΝΕΚΑΣ)

Νουθετώ τα μέλη της οικογένειάς μου που έχουν δικαίωμα να δείχνουν το θυμό τους: πρώτον, να είναι φειδωλοί στην οργή τους και να μην την σκορπίζουν όπως λάχει, γιατί αυτό εμποδίζει την αποτελεσματικότητά της και το βάρος της· η απερίσκεπτη και συνεχής φωνασκία γίνεται συνήθεια και κάνει τον καθένα να την περιφρονεί. Δεύτερον, να μην θυμώνουν καθόλου στον αέρα και να κοιτάζουν η επίπληξή τους να φτάνει σε εκείνον για τον οποίο παραπονούνται· γιατί συνήθως φωνάζουν πριν εκείνος βρεθεί μπροστά τους και συνεχίζουν να φωνάζουν έναν αιώνα μετά που έχει φύγει:

Η οξύθυμη παραφροσύνη κατά του εαυτού της στρέφεται (ΚΛΑΥΔΙΑΝΟΣ)

Τα βάζουν με τη σκιά τους και μεταφέρουν αυτή τη τρικυμία σε μέρη που ούτε τιμωρείται κανείς ούτε υποφέρει τις συνέπειες της, εκτός από όποιον δεν μπορεί να αντέξει το σαματά της φωνής τους. Ομοίως μέμφομαι εκείνους που προκαλούν και φουρτουνιάζουν σε καβγάδες, όπου δεν έχουν αντίπαλο.

Όταν θυμώνω, αυτό γίνεται όσο πιο σφοδρά, αλλά επίσης όσο πιο σύντομα και μυστικά μπορώ· χάνω για τα καλά την ψυχραιμία μου ταχύτατα και βίαια, όχι όμως με τέτοια ταραχή, ώστε να φτάνω στο σημείο να πετάω δώθε κείθε και δίχως επιλογή κάθε λογής υβριστικές λέξεις και να μην εξετάζω αν ρίχνω επιτήδεια τα βέλη μου, όπου κρίνω πως τραυματίζουν περισσότερο (γιατί δεν χρησιμοποιώ συνήθως παρά τη γλώσσα μου).

Η θύελλα προκαλείται μόνο από τη συρροή των θυμών, από τους οποίους ο ένας πρόθυμα γεννάει τον άλλο, ενώ και οι δυο τους δεν γεννιούνται την ίδια στιγμή.

Αφήνοντας κάθε οργή να πάρει το δρόμο της, τότε θα έχουμε πάντα ειρήνη. Χρήσιμη συνταγή, δύσκολη όμως να γίνει στην πράξη.

2018 VG18 ή Farout: Το πλέον απομακρυσμένο αντικείμενο του ηλιακού συστήματος

Αμερικανοί αστρονόμοι ανακάλυψαν το πιο μακρινό σώμα που παρατηρήθηκε ποτέ στο Ηλιακό Σύστημα – ένας νάνος πλανήτης που ονομάζεται 2018 VG18 και του έδωσαν το παρατσούκλι «Απομακρυσμένο» (Farout) . Το πιο μακρινό σώμα που είχε βρεθεί μέχρι σήμερα, ήταν η Έρις σε απόσταση περίπου 96 αστρονομικών μονάδων. Ο Πλούτων, ο πιο γνωστός νάνος πλανήτης, απέχει 34 αστρονομικές μονάδες.

Το 2018 VG18 και άλλα γνωστά αντικείμενα του ηλιακού συστήματος. Ο Ήλιος εμφανίζεται στο background.

Είναι το πρώτο αντικείμενο που ανιχνεύθηκε σε απόσταση των 120 αστρονομικών μονάδων AU (1 AU είναι η απόσταση της Γης από τον Ήλιο). 2018 Η φωτεινότητα του VG18 υποδηλώνει ότι έχει διάμετρο περίπου 500 χλμ., ενώ πιθανώς είναι σφαιρικός και νάνος πλανήτης. Έχει δε μια ροζέ απόχρωση, κάτι που προδίδει ότι διαθέτει πολύ πάγο στην επιφάνειά του.
 
Το Farout βρίσκεται τόσο μακριά που το φως από τον Ήλιο χρειάζεται 16 ώρες και 40 λεπτά για να ταξιδέψει την απόσταση των 18 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων μέχρι εκεί.
 
Η ανακοίνωση για το νέο σώμα έγινε από το Κέντρο Ελασσόνων Πλανητών της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης. Η ανακάλυψή του έγινε αρχικά από το ιαπωνικό τηλεσκόπιο «Σουμπαρού», διαμέτρου οκτώ μέτρων, στο όρος Μάουνα Κέα της Χαβάης, ενώ ακολούθησαν παρατηρήσεις για επιβεβαίωση από το Μαγγελανικό τηλεσκόπιο στο Αστεροσκοπείο Λας Καμπάνας της Χιλής.
 
Τον Οκτώβριο η ίδια ερευνητική ομάδα είχε ανακοινώσει την ανακάλυψη ενός άλλου πολύ μακρινού σώματος στο ηλιακό μας σύστημα, του «Γκόμπλιν» (πιο επίσημα «2015 TG387») σε απόσταση 80 αστρονομικών μονάδων.
 
Οι συγκεκριμένοι αστρονόμοι (Scott Sheppard του Ινστιτούτου Κάρνεγκι, Chad Trujillo του Πανεπιστημίου της Β.Αριζόνα και David Tholen του Πανεπιστημίου της Χαβάης) είχαν το 2014 προτείνει ως πιθανή την ύπαρξη στο ηλιακό μας σύστημα ενός αόρατου μέχρι σήμερα ένατου πλανήτη, πολύ μεγαλύτερου από τη Γη, γνωστού και ως «πλανήτη Χ», τον οποίο έκτοτε αναζητούν.
 
Ο Sheppard δήλωσε ότι ο «2018 VG18» είναι «πολύ πιο μακρινός και αργός από κάθε άλλο αντικείμενο που έχει παρατηρηθεί στο ηλιακό σύστημα, συνεπώς θα χρειασθούν λίγα χρόνια, έως ότου υπολογισθεί πλήρως η τροχιά του. Βρέθηκε στην ίδια περιοχή του ουρανού που έχουν βρεθεί και άλλα πολύ μακρινά ουράνια σώματα».
 
«Το 2018 VG18 είναι πολύ πιο απομακρυσμένο και πιο αργό από οποιοδήποτε άλλο παρατηρούμενο αντικείμενο του ηλιακού συστήματος, οπότε θα χρειαστούν μερικά χρόνια για να καθοριστεί πλήρως η τροχιά του», δήλωσε ο Δρ Sheppard.
 
«Αλλά βρέθηκε σε μια παρόμοια θέση στον ουρανό με τα άλλα γνωστά ακραία αντικείμενα του ηλιακού συστήματος, υποδηλώνοντας ότι μπορεί να έχει τον ίδιο τύπο τροχιάς που οι περισσότεροι από αυτά τα αντικείμενα κάνουν. Οι τροχιακές ομοιότητες που εμφανίζονται σε πολλά από τα γνωστά μικρά, απομακρυσμένα σώματα του ηλιακού συστήματος ήταν ο καταλύτης για την αρχική μας διαβεβαίωση ότι υπάρχει ένας μακρινός μαζικός πλανήτης σε αρκετές εκατοντάδες Αστρονομικές Μονάδες AU που κρατούν αυτά τα μικρότερα αντικείμενα».
 
Ο Tholen εκτίμησε ότι «o 2018 VG18 χρειάζεται πάνω από 1.000 χρόνια για να κάνει ένα ταξίδι γύρω από τον Ήλιο».

Ομάδα ερευνητών του MIT εφευρίσκει μέθοδο για τη συρρίκνωση αντικειμένων στη νανοκλίμακα ως και 1000 φορές

Ερευνητές του MIT έχουν εφεύρει έναν τρόπο να κατασκευάσουν αντικείμενα 3-D νανοκλίμακας σχεδόν οποιουδήποτε σχήματος χρησιμοποιώντας πολυακρυλικό πολυμερές υλικό που βρίσκεται ακόμα και σε παιδικές πάνες-  ως ένα είδος σκελετού σε 3D εκτυπώσεις. Μπορούν επίσης να σχεδιάσουν τα αντικείμενα με μια ποικιλία χρήσιμων υλικών, συμπεριλαμβανομένων των μετάλλων, των κβαντικών κουκίδων και του DNA.

Οι μηχανικοί του MIT έχουν επινοήσει έναν τρόπο δημιουργίας αντικειμένων 3-D νανοκλίμακας με τη διαμόρφωση μιας μεγαλύτερης δομής με λέιζερ και στη συνέχεια τη συρρίκνωσή του. Αυτή η εικόνα παρουσιάζει μια πολύπλοκη δομή πριν τη συρρίκνωση.
 
«Είναι ένας τρόπος να τοποθετήσετε σχεδόν οποιοδήποτε είδος υλικού σε ένα μοντέλο 3-D με ακρίβεια νανοκλίμακας», λέει ο Edward Boyden, καθηγητής στη Νευροτεχνολογία και αναπληρωτής καθηγητής βιολογίας και εγκεφάλου και γνωστικών επιστημών στο MIT.
 
Το να κατασκευάζεις μικροσκοπικά αντικείμενα είναι δύσκολο, τόσο, που είναι μάλλον πιο εύκολο να δημιουργήσεις μεγαλύτερα αντικείμενα και στη συνέχεια να τα συρρικνώσεις. Αυτή είναι η ιδέα πίσω από τη νέα τεχνική τρισδιάστατης εκτύπωσης, που καθιστά δυνατή την δημιουργία με ακρίβεια αντικειμένων, αποτελούμενων σχεδόν από οποιουδήποτε είδους υλικού, σε μέγεθος 1/1000 του κανονικού.
 
Αφού χρησιμοποιηθούν τα υλικά που επιθυμούν να έχει το τρισδιάστατο αντικείμενο και θα μπορούσαν να είναι από μέταλλα μέχρι και DNA, τότε προχωρούν σε συστολή του αντικειμένου σε νανοκλίμακα, αφυδατώνοντας το υδροτζέλ που εμπεριέχει το πολυμερές, έχοντας παράλληλα προσθέσει ένα οξύ που μπλοκάρει τα αρνητικά φορτία, ώστε να μην αλληλοαπωθούνται, μια προσέγγιση που αποκαλούν “implosion fabrication”.
 
Η συγκεκριμένη τεχνική είναι εύκολα προσβάσιμη σε ερευνητές που θα ήθελαν να πειραματιστούν με αυτήν, καθώς δεν απαιτεί ιδιαίτερα εξεζητημενο εξοπλισμό. Εφαρμογές της μεθόδου αναμένεται να δούμε στη ιατρική και την ρομποτική.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Όμηρος και ιστορία - Η «πολύχρυσος Μυκήνη», Τα τείχη και η Πύλη των Λεόντων

Τα τείχη διαχωρίζουν την Ακρόπολη των Μυκηνών σε ό,τι υπάρχει μέσα σε αυτήν και σε ό,τι βρίσκεται απέξω. Ο διαχωρισμός αυτός δεν είναι, φυσικά, τυχαίος αν αναλογιστεί κανείς ότι μέσα στην ακρόπολη υπάρχουν κτίσματα εξουσίας και μνήμης, όπως το ανάκτορο και ο ταφικός περίβολος (κύκλος) Α. Μια επίσκεψη στις Μυκήνες, οποιαδήποτε μορφή και αν έχει, λοιπόν, πρέπει να λάβει υπόψη της αυτόν τον διαχωρισμό και να ξεκινήσει από τα τείχη και την Πύλη των Λεόντων προχωρώντας στα υπόλοιπα μνημεία.
 
Η ακρόπολη έχει σχήμα τριγωνικό και έκταση 30.000 τ.μ. περίπου και τα τείχη που την περιβάλλουν έχουν μέγιστο σωζόμενο πάχος 5,50μ. και σωζόμενο ύψος σε ορισμένα σημεία πάνω από 6μ., αλλά το αρχικό ύψος τους πρέπει να ήταν μέχρι και 12μ. Κτίστηκαν τον 14ο αι. π.Χ. και γνώρισαν δυο επεκτάσεις. Τον 13ο αι. π.Χ. ο Ταφικός Περίβολος Α περιλήφθηκε εντός της ακρόπολης και χτίστηκε η Πύλη των Λεόντων, ενώ η ακρόπολη πήρε την τελική της μορφή, αυτήν που φαίνεται σήμερα, τον 12ο αι. π.Χ.
 
Τα τείχη ονομάστηκαν Κυκλώπεια από τον Παυσανία λόγω του τρόπου κατασκευής τους που παρέπεμπε στη χρήση μεγάλης δύναμης ή πολλών χεριών. Μεγάλοι κροκαλοπαγείς ογκόλιθοι, είτε ακανόνιστου πολυγωνικού σχήματος, είτε ορθογώνιοι, τοποθετήθηκαν σε δυο σειρές, μια εσωτερική και μια εξωτερική, ο ένας πάνω στον άλλον χωρίς κάποιο συνδετικό υλικό, πηλό ή κονίαμα, μεταξύ τους. Δημιουργούνταν, έτσι, μια εσωτερική και μια εξωτερική όψη στο τείχος. Το εσωτερικό διάστημα ανάμεσα στις δυο σειρές των ογκόλιθων γεμιζόταν με μικρότερες πέτρες και χώμα. Το σήμα κατατεθέν των Μυκηνών, η Πύλη των Λεόντων, αποτελούσε την κύρια είσοδο στην Ακρόπολη, ενώ υπήρχαν και κάποιες δευτερεύουσες, όπως, για παράδειγμα η Βόρεια Πύλη, χτισμένες με παρόμοιο τρόπο με αυτήν, χωρίς, όμως, ανάγλυφο υπέρθυρο.
 
Η Πύλη των Λεόντων
 
Η Πύλη των Λεόντων κατασκευάστηκε τον 13ο αι. π.Χ. Αποτελείται από τεράστιους λίθους, δυο κάθετες παραστάδες και μια ογκώδη μονολιθική επίστεψη που υπολογίστηκε ότι ζυγίζει γύρω στους 18 τόνους. Πάνω από το κενό της πύλης ένα τριγωνικό άνοιγμα μοίραζε τα βάρη της ανωδομής του τείχους στις δυο ογκώδεις λίθινες παραστάδες της πόρτας. Σε αυτό το άνοιγμα ήταν τοποθετημένο το εικονιστικό ανάγλυφο ), που η πλειοψηφία των ερευνητών θεωρεί ότι απεικονίζει δυο αντωπά, το ένα απέναντι στο άλλο δηλαδή, λιοντάρια το καθένα από τα οποία πατά σε έναν τυπικό μυκηναϊκό βωμό, που συμβάλλει στη στήριξη ενός τυπικού μυκηναϊκού κίονα και της ανωδομής του. Τα κεφάλια των λιονταριών δεν σώζονται. Μπορεί, άλλωστε να ήταν από άλλο πιο πολύτιμο υλικό, γεγονός που οδήγησε κάποιους να ισχυριστούν ότι δεν επρόκειτο αρχικά για λιοντάρια, αλλά για γρύπες, τα μυθικά φτερωτά όντα με σώμα λιονταριού που εντοπίζονται σε τοιχογραφίες της ίδιας εποχής να πλαισιώνουν τον θρόνο στην αίθουσα του θρόνου του ανακτόρου της Πύλου, αλλά και στο ανάκτορο της Κνωσού στην Κρήτη, όταν η τελευταία παρουσιάζει μυκηναϊκά χαρακτηριστικά, μετά το 1450 π.Χ.
 
Ήταν το ανάγλυφο της Πύλης των Λεόντων συμβολικό; Μετέδιδε στους επισκέπτες τη δύναμη των κατοίκων της Ακρόπολης και των Ανακτόρων οι οποίοι ως λέοντες ή γρύπες παίρνοντας δύναμη από την πίστη σε υπερφυσικά όντα και λατρείες, που υποδηλώνονται από την παρουσία των βωμών, στήριζαν και ενίσχυαν την εξουσία τους απέναντι στον κόσμο των παρακατιανών θνητών και των πιθανών, επίβουλων εχθρών τους; Μήπως τα Κυκλώπεια τείχη που περιέβαλαν την ακρόπολη δεν είχαν απλά μια αμυντική λειτουργία για να προστατεύσουν κάποιους φοβισμένους ηγεμόνες, οι οποίοι κλείνονταν στον μικρόκοσμό τους για να γλιτώσουν από τους εχθρούς, αλλά υποδήλωναν ότι μέσα σε αυτήν την ακρόπολη, υπήρχε ένας άλλος κόσμος σαφώς οριοθετημένος, «ιερός» και πιο δυνατός από τον έξω κόσμο; Μήπως ήταν το σύμβολο ενός κόσμου που κατοικούσε σε ανάκτορα και διαφέντευε, όχι μόνο με τη δύναμη των όπλων, αλλά με αυτή των ιδεών, των συμβόλων και των νοημάτων, ευρύτερες περιοχές; Μήπως, τελικά, αυτός ο κόσμος συμπεριέλαβε μέσα στα τείχη τον 13ο αι. π.Χ. τον Ταφικό Περίβολο Α, που πιο πριν ήταν έξω από την ακρόπολη, για να δείξει ότι αντλεί δύναμη από τους πρώτους εκείνους επιφανείς Μυκηναίους προγόνους, που είχαν θαφτεί εκεί, καθώς και για να πιστοποιήσει ότι οι κάτοικοι της ακρόπολης αποτελούσαν τους φυσιολογικούς συνεχιστές τους; Μήπως μια ανάλογη σύνδεση με το παρελθόν είναι, τελικά, και αυτή που ανιχνεύεται μεταγενέστερα και στα ομηρικά έπη του 8ου π.Χ. αιώνα;