Πέμπτη 6 Δεκεμβρίου 2018

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Χοηφόροι (1021-1047)

ΟΡ. ἀλλ᾽ ὡς ἂν εἰδῆτ᾽, οὐ γὰρ οἶδ᾽ ὅπη τελεῖ,
ὥσπερ ξὺν ἵπποις ἡνιοστροφῶ δρόμου
ἐξωτέρω· φέρουσι γὰρ νικώμενον
φρένες δύσαρκτοι, πρὸς δὲ καρδίᾳ φόβος
1025 ᾄδειν ἑτοῖμος ἠδ᾽ ὑπορχεῖσθαι κότῳ.
ἕως δ᾽ ἔτ᾽ ἔμφρων εἰμί, κηρύσσω φίλοις,
κτανεῖν τέ φημι μητέρ᾽ οὐκ ἄνευ δίκης,
πατροκτόνον μίασμα καὶ θεῶν στύγος.
καὶ φίλτρα τόλμης τῆσδε πλειστηρίζομαι
1030 τὸν πυθόμαντιν Λοξίαν, χρήσαντ᾽ ἐμοὶ
πράξαντα μὲν ταῦτ᾽ ἐκτὸς αἰτίας κακῆς
εἶναι, παρέντα δ᾽—οὐκ ἐρῶ τὴν ζημίαν·
τόξῳ γὰρ οὔτις πημάτων ἐφίξεται.
καὶ νῦν ὁρᾶτέ μ᾽, ὡς παρεσκευασμένος
1035 ξὺν τῷδε θαλλῷ καὶ στέφει προσίξομαι
μεσόμφαλόν θ᾽ ἵδρυμα, Λοξίου πέδον,
πυρός τε φέγγος ἄφθιτον κεκλημένον,
φεύγων τόδ᾽ αἷμα κοινόν· οὐδ᾽ ἐφ᾽ ἑστίαν
ἄλλην τραπέσθαι Λοξίας ἐφίετο.
1040 τάδ᾽ ἐν χρόνῳ μοι πάντας Ἀργείους λέγω
‹μνήμῃ φυλάσσειν ὡς› ἐπορσύνθη κακά,
καὶ μαρτυρεῖν μοι, Μενέλεως ‹ὅταν μόλῃ.›
ἐγὼ δ᾽ ἀλήτης τῆσδε γῆς ἀπόξενος,
ζῶν καὶ τεθνηκὼς τάσδε κληδόνας λιπών—
ΧΟ. ἀλλ᾽ εὖ γ᾽ ἔπραξας, μηδ᾽ ἐπιζευχθῇς στόμα
1045 φήμῃ πονηρᾷ μηδ᾽ ἐπιγλωσσῶ κακά.
ἠλευθέρωσας πᾶσαν Ἀργείων πόλιν,
δυοῖν δρακόντοιν εὐπετῶς τεμὼν κάρα.

***
ΟΡΕΣΤΗΣ
Μα για να μάθεις — γιατί πού θα βγει δε ξέρω
κι όξω απ᾽ τον ίσιο δρόμο σαν πώς να με τρέχουν
τ᾽ αλόγατα, κι έτσι με σέρνει αθέλητά μου
που δεν ακούει γκέμι ο νους και στην καρδιά μου
στέκετ᾽ εμπρός ο φόβος έτοιμος να ψάλει
και να χοροπηδάει αυτή καθώς της κρούει —
μα όσο μου στέκει ακόμα ο νους, λέω στους δικούς μου
και διαλαλώ πως σκότωσα, μα με το δίκιο,
την πατροχτόνα θεομίσητή μου μάνα.
κι αυτής της τόλμης το κεντρί λέω και καυχιούμαι
1030 πως μόβαλε ο πυθόμαντης Λοξίας, που μου ᾽πε
όξω από κάθε φταίξιμο θα ᾽μαι αν το πράξω,
κι αν τ᾽ αμελήσω — δεν το λέω το τί θα πάθω,
ουδ᾽ είν᾽ να βάλει ανθρώπου νους τις συμφορές μου.
Και τώρα βλέπετε με, πώς αυτά κρατώντας
τα ελιόκλαδα ζωσμένα με μαλλί, θα πάω
ικέτης στο μεσόμφαλο ιερό του Φοίβου,
όπου της άσβηστης φωτιάς το φέγγος λάμπει,
για να φύγω της μάνας μου το γαίμα, κι ούδε
να σύρω σ᾽ άλλη εστία πρόσταξε ο Λοξίας.
1040 Και σεις, Αργίτες, όλοι σας θέλω μια μέρα
να πείτε, πως οι συμφορές αυτές γενήκαν
και μάρτυρές μου, σαν ερθεί ο Μενέλαος, να ᾽στε·
μα εγώ πλανήτης ξένος και χωρίς πατρίδα,
ζωντανός και νεκρός τ᾽ όνομ᾽ αυτό θ᾽ αφήσω.

ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Μα έκαμες δίκια και στο στόμα σου μην παίρνεις
λόγια κακομελέτητα και γλωσσοτρώεσαι·
ξεσκλάβωσες τη χώρα πάσα των Αργείων
πόκοψες έτσι μια των δυο φιδιών την κάρα.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΙΖΟΝΕΣ ΘΕΟΙ - ΑΡΗΣ, Καταγωγή, γάμοι, απόγονοι

Είναι γιος, μόνος αυτός, του Δία και της Ήρας και αδελφός της Έριδας, της Ήβης, της Ειλείθυιας. Είχε αρκετές ερωτικές περιπέτειες και από τις ερωμένες του απέκτησε παιδιά. Μεταξύ αυτών είναι η Αρμονία, ο Δείμος και ο Φόβος από την Αφροδίτη, αλλά και ο Έρωτας σύμφωνα με μια παραλλαγή. Από τα τέσσερα αυτά παιδιά τα δύο έμοιασαν της μητέρας τους (Αρμονία, Έρως), τα δύο άλλα αγόρια του πατέρα τους.
 
Παιδιά του ήταν και ο Διομήδης από την Κυρήνη, βασιλιάς των αξιόμαχων Βιστόνων της Θράκης, που στην κατοχή του είχε φοράδες ανθρωποφάγες· οι πολεμοχαρείς Αμαζόνες· ο Οινόμαος από τη Στερόπη -με τα όπλα του πατέρα του σκότωνε ο Οινόμαος τους επίδοξους μνηστήρες της κόρης του· ο Ασκάλαφος και ο Ιάλμενος, που ανήκουν στον στρατό του Αγαμέμνονα· ο Κύκνος από την Πυρήνη και ο Κύκνος από την Πελοπία· ο Παρθενοπαίος από την Αταλάντη (αν και ως πατέρας του αναφέρεται και ο θνητός Μελανίων)· ο Τηρέας και ο Στρυμόνας από τη Θράκη, ο Λυκάων, βασιλιάς των Κρηστωναίων· η Αλκίππη από την Άγραυλο, κόρη του Κέκροπα· ο Όξυλος από την Πρωτογένεια· ο Φλεγύας από τη Δωτίδα ή τη Χρύση· ο Μελέαγρος από την Αλθαία (θνητός πατέρας του ήταν ο Οινέας)· ο Δρύας από την Καλυδώνα· ο Εύηνος, ο Μώλος, ο Πύλος, ο Θέστιος από τη Δημονίκη, κόρη του Αγήνορα, γιου του Πλευρώνα, και της Επικάστης, κόρης του Καλυδώνα. Κάποτε η Δημονίκη θεωρείται κόρη του Άρη, που απέκτησε τον Θέστιο.
 
Από τους γιους και τις κόρες του έγινε πρόγονος ονομαστών προσώπων. Από τον Οινόμαο έγινε πρόγονος των Ατρειδών, του Πιτθέα, του Θησέα και του Ιππόλυτου, του Δημοφώντα, του Ακάμαντα, του Ευρυσθέα, του Αμφιτρύωνα, της Αλκμήνης, του Ιόλαου, του Ηρακλή, της Αδμήτης, του Κοπρέα, του Αλκάθοου, του Αίαντα του Τελαμώνιου.
 
Από την κόρη του Αρμονία έγινε πρόγονος των απόγονων του Κάδμου, των θυγατέρων, των παιδιών τους, των εγγονών τους… (Σεμέλη - Διόνυσος - Οινοπίων, Στάφυλος, Θόας· Ινώ-Λευκοθέα - Μελικέρτης-Παλαίμονας, Αγαύη - Πενθέας, Αυτονόη - Ακταίωνας, Λαβδακίδες…).
 
Από τον Θέστιο έγινε πρόγονος της Αλθαίας, της Λήδας, του Μελέαγρου, της Δηιάνειρας, του Τυδέα, του Διομήδη, της Ελένης, της Κλυταιμνήστρας, των Διοσκούρων, του Αμφιάραου.
Από τον Φλεγύα ήταν πρόγονος του θεού Ασκληπιού.
 
Η καταγωγή τόσο σπουδαίων ηρώων από τον Άρη, όπως και το γεγονός ότι ο Όμηρος, που τόσο αρνητικά αναφέρεται στον Άρη, ονομάζει τους Αχαιούς θεράποντες Ἄρηος, αν και ο Άρης είναι με το μέρος των Τρώων, καταδεικνύει και τη σπουδαιότητα του θεού αυτού, πολύ μεγαλύτερη ίσως κατά τη μυκηναϊκή εποχή παρά στους μεταγενέστερους χρόνους.
 
Ο Άρης εμπλέκεται σε μια περιπέτεια φόνου, προκειμένου να υπερασπίσει την κόρη του Αλκίππη. Ο Απολλόδωρος παραδίδει ως εξής την ιστορία:
 
Ο Κέκροπας παντρεύτηκε την κόρη του Ακταίου Άγραυλο και απέκτησε ένα γιο, τον Ερυσίχθονα, που πέθανε άτεκνος, και τρεις κόρες, την Άγραυλο, την Έρση, την Πάνδροσο. Από την Άγραυλο, λοιπόν, και τον Άρη γεννήθηκε η Αλκίππη. Αυτήν αποπειράθηκε να τη βιάσει ο Αλιρρόθιος, γιος του Ποσειδώνα και της νύμφης Ευρύτης, αλλά τον έπιασε ο Άρης την ώρα που το επιχειρούσε και τον σκότωσε. Ο Ποσειδώνας έφερε κατηγορούμενο τον Άρη στον Άρειο πάγο με δικαστές τους δώδεκα θεούς, και αθωώθηκε. (3.142)
 
Ο φόνος εκδικάστηκε, ύστερα από αίτημα του Ποσειδώνα στον ίδιο βράχο όπου έγινε η απόπειρα του βιασμού και ο φόνος. Έκτοτε ο βράχος ονομάστηκε Άρειος και εκεί εκδικάζονταν οι δίκες για φόνο, όπως του Ορέστη για τον φόνο της μητέρας του Κλυταιμνήστρας. Άλλη εκδοχή θέλει τις Αμαζόνες να επιτίθενται στην Αθήνα στα χρόνια του Θησέα, να καταλαμβάνουν τον βράχο απέναντι από την Ακρόπολη και εκεί να θυσιάζουν, πρώτες εκείνες, στον πατέρα τους Άρη. Έτσι προέκυψε η ονομασία Άρειος Πάγος (=βράχος).
 
Αλλά και μία από τις ερωμένες του, η Ηώς, δεν είχε καλή τύχη. Η Αφροδίτη την καταδίκασε να είναι συνεχώς ερωτευμένη με τον Ωρίωνα, που τον άρπαξε και τον έφερε στη Δήλο, επειδή είχε κοιμηθεί με τον Άρη. (Απολλόδωρος 1.4)

Γιατί είναι δύσκολο να αγαπάμε ανθρώπους που δεν αγαπούν τον εαυτό τους

Έχουμε διαβάσει πολλά άρθρα για το πόσο δύσκολο είναι να αγαπήσουμε τους άλλους, όταν δεν αγαπάμε τον εαυτό μας. Εδώ όμως θα στρέψουμε την προσοχή μας στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε όταν οι άλλοι δεν αγαπούν τον εαυτό τους μέσα σε μια σχέση. Τα περισσότερα από τα παρακάτω χαρακτηριστικά προέρχονται από την ίδια την αποστροφή του ατόμου προς τον ίδιο τον εαυτό του, κάτι που επεκτείνεται στη σχέση του με τους άλλους ανθρώπους.

Γιατί είναι δύσκολο να αγαπάμε έναν άνθρωπο που δεν αγαπά τον εαυτό του
  1. Αν ο/η σύντροφός σας πιστεύει ότι κάτι του/της λείπει από την προσωπικότητα ή την εμφάνιση, τότε θα βασίζεται πάνω σας για να γεμίσει εκείνο το κενό. Αυτό μπορεί να είναι ευχάριστο για εσάς στην αρχή- οι περισσότεροι θέλουμε να μας χρειάζονται – αλλά αν παρατραβήξει αυτό, μπορεί να μετατραπεί σε υπερβολική εξάρτηση, γεμίζοντάς σας αμφιβολίες για το ποιοι είστε τελικά και για την αυτοεκτίμησή σας και όχι μόνο για το τι μπορείτε να κάνετε για τον/ την ανασφαλή σύντροφό σας.
  2. Μπορεί να δυσκολεύεστε να επικοινωνείτε με το/ τη σύντροφό σας, αν επιμένει να «διαβάζει» τα χειρότερα πράγματα στο πρόσωπο και στις σκέψεις σας, επειδή θα προβάλλει τα δικά του/της συναισθήματα ανεπάρκειας πάνω σας. Μπορεί να παρατηρήσετε ότι διαλέγετε προσεκτικά αυτά που λέτε στη σχέση σας, καταστρέφοντας σταδιακά τη συνολική επικοινωνία σας, αφού αυτή η κατάσταση θα μεγεθύνεται με τον καιρό.
Για παράδειγμα, ο/η σύντροφός σας μπορεί να μη χειρίζεται σωστά τους επαίνους και τα κομπλιμέντα, είτε να τα απορρίπτει (όχι, δεν είμαι έξυπνος), να τα μειώνει (ήταν τυχαίο, δεν θα το καταφέρω ξανά), είτε να τα μετατρέπει σε κάτι άλλο (εντάξει, αλλά εσύ το κάνεις καλύτερα). Θα προσπαθείτε να ενθαρρύνετε, αλλά θα είναι δύσκολο να επιμείνετε, όσο η άλλη πλευρά απορρίπτει αυτή σας τη στήριξη.
  1. Παρομοίως, ένας/μία σύντροφος που δεν αγαπά τον εαυτό του/της μπορεί να απορρίπτει κάθε βοήθεια, τις στιγμές που τη χρειάζεται περισσότερο. Μπορεί να μη νιώθει ότι αξίζει τη φροντίδα σας και να μη θέλει να σας γίνει βάρος (περιέργως, αυτό μπορεί να συνδυάζεται με την εξάρτηση). Είναι εξαιρετικά δύσκολο να βλέπετε τον άνθρωπο που αγαπάτε να υποφέρει. Είναι ακόμα χειρότερο όταν προσπαθείτε να βοηθήσετε, αλλά σας απορρίπτουν, ειδικά όταν πιστεύετε ξεκάθαρα ότι μπορείτε να βοηθήσετε, αν μόνο σας άφηνε.
  2. Μπορεί να είναι πολύ αποθαρρυντικό και απογοητευτικό το να μην νοιάζεται ο/η σύντροφός σας για τον εαυτό του/της. Μετά από λίγο, μπορεί να αρχίζετε να νιώθετε ότι οι προσπάθειές σας ξοδεύονται αδίκως. Περνάτε χρόνο και ενέργεια, προσπαθώντας να τονώσετε τη σχέση σας και η άλλη πλευρά απλά προσπαθεί το ίδιο σκληρά να καταρρίψει κάθε απόπειρά σας ξανά και ξανά.
Τι μπορούμε, όμως, να κάνουμε σε μια τέτοια περίπτωση;
Αν έχετε ήδη σχέση για κάποιο καιρό με ένα τέτοιο άτομο, το πιθανότερο είναι να είστε ένας πολύ τρυφερός και υπομονετικός άνθρωπος – κάτι που είναι υπέροχο – αλλά πρέπει να κοιτάξετε και τη δική σας ψυχική ισορροπία και υγεία. Μπορεί να αντλείτε τεράστια ικανοποίηση και εκπλήρωση με το να βοηθάτε το/ τη σύντροφό σας, μαζί με την αγάπη και τη χαρά που εκείνος ή εκείνη σας επιστρέφει ορισμένες φορές.

Αν αντιλαμβάνεστε ειλικρινά το ζήτημα αυτό ως απλά ένα ελάττωμα του/της συντρόφου σας και μπορείτε να το αντιμετωπίσετε με κάποιο μικρό κόστος, τότε αυτό είναι υπέροχο. Αλλά αν νιώθετε ότι θυσιάζετε πολλά από τη δική σας ψυχική υγεία για χάρη των αναγκών του/της συντρόφου σας, αν νιώθετε συγχυσμένοι από το γεγονός ότι οι προσπάθειές σας πέφτουν στο κενό ή αν νιώθετε ότι οι ανάγκες σας παραμελούνται ή καταπιέζονται, κάτι χρειάζεται να αλλάξει.

Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει έναν σοβαρό διάλογο για τις ανησυχίες σας ή θα μπορούσε να σημαίνει ότι χρειάζεται να αποχωρήσετε από τη σχέση. Ό,τι κι αν κάνετε, δεν μπορείτε να επιτρέψετε στις ανάγκες του/της συντρόφου σας να επισκιάζουν συνεχώς τις δικές σας. Όσο κι αν νοιάζεστε για εκείνο το άτομο, δεν είστε υπεύθυνοι γι’ αυτό.

Η αποτυχία των άλλων ανθρώπων να αγαπήσουν τον εαυτό τους, δεν θα πρέπει ποτέ να σας κάνει να ξεχνάτε το δικό σας εαυτό.

Θολή Πραγματικότητα

Δεν υπάρχει καμία δύναμη που μπορεί να σε μετακινήσει, αν εσύ θέλεις να παραμένεις εκεί που βρίσκεσαι.

Αυτό δεν είναι δύναμη;

Αυτήν την δύναμη δεν την αναγνωρίζεις;

Μπορείς να τη γυρίσεις υπέρ σου αντί να παραπονιέσαι πως "άλλοι σε περιορίζουν", είναι "οι συνθήκες που σε κρατάνε δέσμιο";

Όταν σ' αποδέχομαι όπως ακριβώς είσαι ΕΠΕΙΔΗ  βλέπω περισσότερα απ' όσα φαίνονται στην επιφάνεια σου, σημαίνει πως μπορώ να υπάρχω όπως θέλω να είμαι εγώ, αντίστοιχα και παράλληλα με σένα. Όχι πάντα όπως σ' αρέσει!

Αυτό σημαίνει ότι συχνά θα διαφωνείς, θα σε θυμώνω, θα βλέπεις όλα όσα δεν είμαι και θα σ' εξυπηρετούσε ν' αλλάξω. Πόσο εύκολη θα ήταν η ζωή σου τότε!

Αποδέχομαι όμως δεν σημαίνει ανέχομαι. Κατανοώ δεν σημαίνει συμβιβάζομαι, συμμερίζομαι. Διαφορετικά, αργά ή γρήγορα δημιουργούμε θύτες και θύματα, εκεί που νομίζαμε πως υπήρχε αγάπη.

Είμαστε στο πεδίο/επίπεδο της ιδιοκτησίας. Στην κτήση. Στην κατοχή. Σε όλα τα επίπεδα. Αυτό δεν αφήνει πολλά περιθώρια μετακίνησης. Είναι  το σπίτι μου, η σχέση μου, το παιδί μου,  τα συναισθήματά μου, οι ανάγκες μου,  οι πεποιθήσεις μου, η θέασή μου, το σωστό μου. Όλα δικά μου!

Στην ασφάλεια της απομόνωσης του νου μας, στο βόλεμα της ομαδοποίησης, της οπαδοποίησης, της κάθε λογής σύρραξης και σύνταξης, που βοηθά την διατήρηση της όποιας οπτικής μας.

Τα σκαμπανεβάσματα είναι "η ζωή σου"! Όπως η θάλασσα,   που είναι ζωντανή, κινείται, άλλοτε με μικρά άλλοτε με μεγάλα κύματα.

Όμως δεν τα δέχεσαι όλα με την ίδια διάθεση και εμπιστοσύνη. Νομίζεις πως κάποτε θα γίνεις "βούδας" και θα κάθεσαι στη νιρβάνα σου, όπου τίποτα δεν θα σε ταράζει! Ή όλα θα "λειτουργούν ρολόι"... ή κάτι τέτοιο. Ο καθένας έχει τον δικό του ιδεατό παράδεισο.

Πριν τη δημιουργία βρίσκεται η αποδόμηση, το γκρέμισμα, η διάλυση, ο θάνατος, η ακύρωση. Θέλεις  όμως να "ομορφαίνεις" τα πράγματα. Αρνείσαι το γκρέμισμα, θέλεις μόνο "τη φωτεινή πλευρά της ζωής",  αγνοώντας πως συνυπάρχουν. Για να υπάρξει γέννηση του καινούργιου, πρέπει το παλιό να πεθάνει.  Όσο αντιστέκεσαι, τόσο επιμηκύνεις το χρόνο. Όσο συνεργάζεσαι, τόσο πλησιάζουν τα δυο αντίθετα,  η γέννηση και ο θάνατος.

Οι αιτίες των όποιων προβλημάτων σου δεν βρίσκονται ούτε στην παιδική σου ηλικία ούτε σε κάποιον/κάτι πέρα και έξω από σένα. Μπορείς να δεις τα πάντα παρατηρώντας το παρόν σου. Είναι πολλά και είναι συνεχόμενα... μη νομίζεις πως το κάνεις! Δεν εκπαιδευόμαστε μ' αυτόν τον τρόπο. 

Τον παρατηρητή τον χάνεις επειδή δεν τον συμπαθείς και πολύ! Πάντα θέλει να σου εντοπίζει όλα όσα εσύ θέλεις να προσπερνάς, όσα δεν βολεύουν τις απόψεις σου, το προφίλ και τους σκοπούς σου. Ίσως έτσι "μπορέσεις να κρατήσεις τα κεκτημένα σου", ίσως "δεν χρειάζεται να αλλάξεις τίποτα, να μετακινηθείς", ίσως "να μην πονέσεις τόσο πολύ....είναι πολλά τα οφέλη!

Δεν μπορείς να "προσπαθείς" να βλέπεις τον εαυτό σου. Η όποια προσπάθεια είναι αυτο-ακυρωτική. Υπάρχει λόγος γι' αυτό. Ο σκεπτόμενος νους σου θα σε πείθει πάντα πως "έχεις δίκιο", πως "η ζωή/οι άλλοι είναι εναντίον σου" και άλλα παρόμοια.... Όσο κι αν προσπαθείς, πάντα θα γυρνάς στην ίδια αρχή: "είμαι μικρός, αδύναμος, απροστάτευτος."

Είναι που είσαι φορτωμένος με ενοχές, είναι που πιστεύεις πως δεν έχεις επιλογές. Είναι που πίστεψες πως ο εαυτός σου χρειάζεται έλεγχο, πλαίσια, κανόνες, ηθική, νόμους, συμβόλαια, χρέη... γιατί, αλοίμονο! Χωρίς όλ' αυτά τα βάρη, τους σταυρούς, την αυτο-τιμωρία, το βούρδουλα, τις στερήσεις, θα μεταμορφωνόσουν σε τέρας! Το μέγεθος της πλάνης είναι απερίγραπτο!

Δεν γεννιόμαστε με αθωότητα! Δεν τη χάνουμε στην πορεία! Την αποκτάμε μόνο συνειδητά και μόνο με δουλειά.

Δεν "επιστρέφουμε". Δημιουργούμε, ενώνοντας το χρόνο, μόνο στο παρόν μας.

Η ζωή δεν είναι ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ πώς ΘΑ αντιδράσεις. Αλλιώς δεν θα υπήρχε λόγος να τη ζεις. Η ζωή είναι να δημιουργείς τον Εαυτό σου κάθε στιγμή, εκ νέου, επιτρέποντας στους άλλους να δημιουργούν αντίστοιχα τον Εαυτό τους.

Να είσαι απόλυτα ειλικρινής με τον Εαυτό σου! Ο δρόμος είναι ένας... η αλήθεια μας!

Όταν εκπαιδεύουμε το νου μας ΠΩΣ να σκέφτεται, οπλίζουμε τον εαυτό μας ενάντια σε όλα και όλους που θέλουν να μας επιβάλλουν ΤΙ να σκεφτόμαστε.

O φόβος για την ευθύνη

Καθώς πλησιάζουμε το φόβο, μειώνεται η απόσταση μεταξύ πραγματικού και φανταστικού. Παύει να είναι κάτι το εξιδανικευμένο, παίρνει τις πραγματικές του διαστάσεις, εξανθρωπίζεται.

Όταν αντιλαμβανόμαστε πραγματικά τις δυνατότητες μας καταλήγουμε να προσωποποιούμε το φόβο κάνοντας διάλογο μαζί του. 'Ετσι, φτάνουμε τελικά να μην τον βλέπουμε μόνο σαν απειλή αλλά ως ένα γνήσιο συνομιλητή ο οποίος εκείνη την ώρα μας δίνει πληροφορίες χρήσιμες για τον εαυτό μας.

Πότε όμως ο φόβος τελικά μας ελευθερώνει, περνάει στην αντίπερα όχθη και γίνεται θάρρος;

Θάρρος είναι να διεκδικούμε. Διεκδικούμε όταν ταλαντευόμαστε ανάμεσα στην επιθετικότητα και την παθητικότητα. Αν η διεκδίκηση γίνει υποχωρητικότητα, τότε καταλήγουμε στην παθητικότητα η οποία με την σειρά της μπορεί να οδηγήσει σε καταπίεση και σε παραπάνω ένταση.

Ποια είναι λοιπόν η χρυσή τομή ανάμεσα σ αυτές τις δυο καταστάσεις;

Το θάρρος κρύβει μέσα του αυτοσεβασμό, ευθύνη, αγωνία και δέσμευση. Όλα τα αντιφατικά αυτά στοιχεία χρωματίζουν την έννοια, της δίνουν νόημα ύπαρξης και έτσι μετριάζουν το φόβο της πιθανής αποτυχίας.

Η αποτυχία τελικά δεν έχει και τόση σημασία. Έχουμε αποδεσμευτεί από αυτή την αγωνία. Παύουμε πλέον να γοητευόμαστε από τη γνώριμη αίσθηση της αναβλητικότητας και της υποχωρητικότητας. Κάτι άλλο ξαφνικά μας αφυπνίζει. Ένα άγνωστο αλλά συναρπαστικό συναίσθημα το οποίο εκφράζεται χωρίς να διασπάται σε ανεξάρτητες μικρές συνιστώσες. Αντίθετα, λειτουργεί πλέον αυτόνομα.

Γίνεται ολότητα. Και σαν ολότητα μας προικίζει με γνώση , ψυχραιμία και αυτοσεβασμό για να μπορούμε να κοιτάξουμε τον απέναντι μας ως ίσο.

Για να καταφέρουμε όμως να το κάνουμε αυτό πρέπει να είμαστε και εμείς οι ίδιοι ολόκληροι. Να υπερασπιζόμαστε την κοντινότητα και όχι την αποξένωση. Γιατί η αποξένωση βαδίζει παρέα με την ασυνέπεια. Την ασυνέπεια των επιλογών, των σκέψεων, των συναισθημάτων μας, των ιδεών μας. Αυτή η ασυνέπεια οδηγεί σ 'ένα γαϊτανάκι συγκρούσεων μεταξύ των διαφορετικών μας πλευρών. Αντί αυτές να ενώνονται για να καταλήξουν κάπου, διαχέονται ανεξέλεγκτα προς κατευθύνσεις στις οποίες φοβόμαστε να πάμε.

Η ένωση αυτή είναι που όμως λειτουργεί ως αντίδοτο στην αποξένωση. Χωρίς αυτή την προστατευτική ασπίδα υπάρχει ο κίνδυνος να καταλήξουμε να είμαστε κάτι διαφορετικό από αυτό που στην ουσία μας είμαστε.

Έτσι ξεγελιόμαστε εύκολα από το προφανές, χάνουμε τον έλεγχο των πράξεων μας, γινόμαστε μοιρολάτρες και διώχνουμε την ατομική μας ευθύνη μακριά.

Αυτό έχει συνέπειες και στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Ο κατακερματισμός αυτός, η διάσπαση μας σε πολλά ξεχωριστά κομμάτια, μας αφαιρεί τη δυνατότητα να μπούμε ολόκληροι να γνωρίσουμε το καινούριο ή να ξαναγνωρίσουμε το παλιό με νέους όρους.

Κάθε φορά που ερχόμαστε σε επαφή με το μη γνώριμο, αφουγκραζόμαστε με άλλο τρόπο πως αντιδράει ο εαυτός μας στη νέα αυτή κατάσταση.

Αυτή η διαδικασία μας κάνει ενεργητικούς και μας συνδέει όλο και περισσότερο τόσο με τις πολλαπλές πλευρές του εαυτού μας όσο και με τους άλλους.

'Οντας ενεργητικοί παύουμε να είμαστε έρμαια της καθημερινότητας μας.

Επιλέγουμε να τη ζούμε

Εθελοντισμός και πολιτική δράση

Όσοι προσπαθούν να ανιχνεύσουν τις θεμελιώδεις διαφορές του ανθρώπου με το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο εύκολα καταλήγουν στις ακόλουθες διαπιστώσεις:

α. Ο άνθρωπος υπερτερεί των ζώων αφού διαθέτει νου, λογική και καθορίζει τη συμπεριφορά του σύμφωνα με τις επιθυμίες και τις ανάγκες του,
β. Διαθέτει «γλώσσα» και εννοιακή σκέψη. Σκέπτεται με λέξεις και εκφράζει τη σκέψη του με λέξεις,
γ. Έχει συνείδηση της ύπαρξής του και στοχεύει στη γνώση του βαθύτερου είναι του (αυτογνωσία),
δ. Μπορεί να ξεχωρίζει το δίκαιο από το άδικο, το ηθικό από το ανήθικο, το ωραίο από το άσχημο. Η ηθική και η αισθητική συνιστούν ευδιάκριτα γνωρίσματα του ανθρώπινου είδους.

Σε όλα τα παραπάνω θα μπορούσε κανείς να συνυπολογίσει την ανάγκη του ανθρώπου για αναγνώριση κι αποδοχή από τους συνανθρώπους του. Η αυτοεκτίμησή του είναι συνάρτηση της κοινωνικής επιβεβαίωσής του. Ένα άλλο στοιχείο που τον διαφοροποιεί από τα άλλα έμβια όντα είναι η δυνατότητα – ανάγκη να ερωτά, να αμφισβητεί και να οραματίζεται θέτοντας στόχους υψηλούς που όχι σπάνια υπερβαίνουν τις δυνάμεις του. Συμπληρωματικά θα μπορούσε να επισημάνει κάποιος την ανάγκη που έχει ο άνθρωπος να βρίσκει ένα νόημα ζωής και να νιώθει «κενός» όταν αυτό απουσιάζει.

Κατεξοχήν, όμως, εκείνο που διαφοροποιεί τον άνθρωπο από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο και τον προβιβάζει στην κορυφή της θεϊκής – φυσικής δημιουργίας είναι το συνειδητό ενδιαφέρον του για το «καλό» και την ευημερία του συνανθρώπου του. Το γνώρισμα αυτό στα ζώα εκδηλώνεται μόνο από την πλευρά της μητέρας στο παιδί και συνιστά μια ενστικτώδη συμπεριφορά. Αυτό το ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο συμπυκνώνει τα δυο βασικά συστατικά της ανθρώπινης ύπαρξης αλλά και του πολιτισμού μας: Το έλλογο στοιχείο και την κοινωνικότητα. Βασική έκφραση αυτής της συμπύκνωσης ο εθελοντισμός.

α. Η έννοια

Ο εθελοντισμός, λοιπόν, είναι η ατομική έκφραση της ανώτερης συλλογικής συνείδησης. Είναι η πηγαία και φυσική βούληση για προσφορά του ανθρώπου προς τον άνθρωπο και την κοινωνία. Είναι η εκούσια και χωρίς υλική αμοιβή, μη κερδοσκοπική αμοιβή προσφορά έργου κοινωφελούς χαρακτήρα. Δεν αποβλέπει στην ατομική προβολή, στην επαγγελματική ανέλιξη ή κοινωνική αναγνώριση. Σηματοδοτεί τη μετάβαση από την «ελεημοσύνη» στην ανθρωπιστική δράση και στην ενεργό συμμετοχή για την ανακούφιση των συνανθρώπων αλλά και για την επίλυση διαφόρων προβλημάτων της κοινωνίας.

«Ο εθελοντισμός, επίσης, αποτελεί έκφραση των αρχών του πλουραλισμού, της συμμετοχής, της αλληλεγγύης και της επικουρικότητας. Συγκεκριμένα, ο εθελοντισμός αποτελεί μια μορφή – αυτοοργάνωσης της κοινωνίας (πλουραλισμός), που προσφέρει μια σημαντική δυνατότητα στους πολίτες να διαμορφώσουν ή να τροποποιήσουν την κοινωνική πραγματικότητα (συμμετοχή) με την αυθόρμητη και ανιδιοτελή παροχή υπηρεσιών από τις οποίες ωφελούνται άμεσα «τρίτοι» συμπολίτες τους (αλληλεγγύη), σε μια σχέση συνεργασίας και επικοινωνίας με τους δημόσιους θεσμούς (επικουρικότητα)».

Όλα αυτά τα στοιχεία του εθελοντισμού παραπέμπουν σε συναφείς έννοιες όπως «κοινωνική αλληλεγγύη», «συλλογική δράση» και «κοινωνία των πολιτών». Σε ένα άλλο επίπεδο ο εθελοντισμός εννοιολογικά θα μπορούσε να προσδιοριστεί ως μια μορφή πολιτικής δράσης.     

β. Εθελοντισμός και πολιτική συμμετοχή

Κι αυτό γιατί ο άνθρωπος ως το κατεξοχήν «πολιτικό ον», με την Αριστοτελική έννοια του όρου, επιβεβαιώνεται στο βαθμό που συμμετέχει ενεργά στις κοινές υποθέσεις της ομάδας – κοινότητας στην οποία ζει. Η πολιτική δράση και συμμετοχή στα κοινά αποτελούν τον πυρήνα της πολιτικής της υπόστασης. Πολιτική δράση, όμως, και συμμετοχή στα κοινά προϋποθέτουν και συνεπάγονται την υπέρβαση του Εγώ και την προσφορά του στο κοινωνικό σύνολο. Στο σημείο αυτό ακριβώς συναντάται ο εθελοντισμός με την πολιτική δράση. Γιατί ο εθελοντισμός συνιστά μια συνειδητή και ανιδιοτελή πράξη – προσφορά, που δεν αποβλέπει στην ατομική προβολή αλλά στην ευημερία του συνανθρώπου, της ομάδας και στην πρόοδο της κοινωνίας.

Από μια άλλη πλευρά η πολιτική δράση προϋποθέτει ένα υψηλό επίπεδο κοινωνικής συνείδησης και περίσσευμα αλτρουισμού. Αυτό συμβαίνει, γιατί η συμμετοχή στα κοινά στοχεύει στην προοπτική μιας καλύτερης κοινωνίας όπου το «συλλογικό καλό» αποτελεί την πρώτιστη αξία. Ο εθελοντισμός ως κίνημα και δράση χαρακτηρίζεται από το πνεύμα της ενεργητικής συμμετοχής σε πράξεις που αποβλέπουν στην επίλυση προβλημάτων που ταλανίζουν το κοινωνικό σώμα. Ως ιδέα και ως βιοθεωρία ο εθελοντισμός αποστρέφεται την παραίτηση, το φαταλισμό και την ευτυχία της «αδράνειας».

Ο εθελοντισμός και η πολιτική δράση συμπυκνώνουν στο μέγιστο δυνατό βαθμό μια ώριμη πολιτική σκέψη από την οποία απουσιάζουν οι κομματικές αγκυλώσεις, οι ιδεολογικές εξαρτήσεις και οι πολιτικές σκοπιμότητες. Γι’ αυτό και ο εθελοντισμός για πολλούς ορίζεται ως ένας ριζοσπαστικός τρόπος συμμετοχής στα κοινά που υπερβαίνει τις παραδοσιακές πολιτικές αντιλήψεις και προτείνει μια άλλη μορφή πολιτικής δράσης που θρυμματίζει τις παγωμένες πολιτικές και κομματικές μορφές οργάνωσης. Συνιστά μια sui generis μορφή ακτιβισμού που δεν ανταγωνίζεται υποχρεωτικά το κράτος αλλά ούτε και είναι υποκατάστατό του. Στοχεύει σε μια αυτόνομη συνεργασία με αυτό επιδιώκοντας την από κοινού αποτελεσματικότερη επίλυση των σύγχρονων σύνθετων κοινωνικών προβλημάτων.

γ. Εθελοντισμός και κοινωνία των πολιτών

Καθίσταται, επομένως, εναργής η γειτνίαση, αν όχι η ταύτιση, του εθελοντισμού με μια προωθημένη και ρηξικέλευθη μορφή πολιτικής και κοινωνικής παρέμβασης. Αυτή τη μορφή παρέμβασης την επιβάλλουν ως αναγκαιότητα ο σύγχρονες κοινωνίες που είναι δομημένες σε ένα σύνθετο και γραφειοκρατικό πλαίσιο όπου θεσμοθετημένα και κατοχυρωμένα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα παραβιάζονται ή ατονούν. Ο εθελοντισμός, ως μια μορφή κοινωνικής και πολιτικής δράσης φιλοδοξεί να συμβάλει στην προώθηση – βάθεμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στον εκδημοκρατισμό των θεσμών, τη διαφάνεια στην πολιτική και στην προστασία των αδύναμων ομάδων από τον κρατικό αυταρχισμό.

Βέβαια ο εθελοντισμός δεν υποκαθιστά τα πολιτικά κόμματα και τα θεσμικά όργανα της πολιτικής κοινωνίας. Λειτουργεί συμπληρωματικά και καλύπτει το κενό εξουσίας και της διοίκησης. Εξάλλου ο πολίτης καθημερινά υφίσταται μια επίθεση που αμφισβητεί – ακυρώνει τα βασικά βάθρα της πολιτικής δημοκρατίας και του κοινωνικού κράτους. Παρατηρείται, δηλαδή, μια έκπτωση του πολίτη και ο μετασχηματισμός του σε έναν άνευρο ψηφοφόρο. Το δικαίωμα της ελεύθερης σκέψης αλλοιώνεται κάτω από το βάρος των αφανών μηχανισμών της παραπληροφόρησης και της απότοκης πολιτικής χειραγώγησης. Ζούμε εξάλλου στον αστερισμό της μετα-αλήθειας και των ψευδών ειδήσεων (Fake news).

Οι κοινωνικά αδύναμοι σαρώνονται από τους μηχανισμούς της αγοράς και τον πολιτικό λαϊκισμό. Η πολιτική συμμετοχή και η κοινωνική δράση εξαντλούνται στην τηλεθέαση που γεννά την παθητικότητα και την ιδιώτευση. Απέναντι σε όλα αυτά τα εκφυλιστικά συμπτώματα της πολιτικής και κοινωνικής ζωής ο εθελοντισμός στοχεύει στην αφύπνιση των πολιτών και στην ενεργοποίηση των πολιτικών αντισωμάτων με στόχο το βάθεμα της δημοκρατίας και τον εξανθρωπισμό της πολιτικής που κυριαρχείται από την τεχνοκρατική λογική. 

Στο σημείο αυτό ο εθελοντισμός ως ανιδιοτελής και κομματικά ανεξάρτητη πολιτική δράση γειτνιάζει και αλληλοκαλύπτεται από την «κοινωνία των πολιτών». Δεν φανατίζει, δεν πολιτικολογεί, δεν λαϊκίζει. Προτείνει και απαιτεί τη συστράτευση των πολιτών, όντας ιδεολογικά «αστράτευτος».

Ο εθελοντισμός φωτίζει εκείνες τις σκιές του πολιτικού σκηνικού που δεν φωτίζουν τα φώτα των ΜΜΕ. Προβάλλει την ανιδιοτέλεια σε αντίθεση με τις σκοπιμότητες της πολιτικής εξουσίας. Διδάσκει την υπέρβαση της λογικής της ιδιώτευσης και την επιστροφή στον αυθεντικό χώρο της πολιτικής. 

Ο εθελοντισμός είναι η δόξα του Homo politicus (άνθρωπος πολίτης) και το requiem του Homo idiot (άνθρωπος ιδιώτης).

Τα ψέματα που σου λέει η κατάθλιψη

Η κατάθλιψη σου λέει ότι είσαι μόνος σου. Ότι κανείς δεν μπορεί να σε καταλάβει και ότι τα προβλήματά σου είναι χειρότερα από τα προβλήματα των άλλων.
 
Η κατάθλιψη σου λέει ότι υπερβάλλεις συνεχώς, ότι αντιδράς χωρίς λόγο, ότι κανένας δεν θα σε πιστέψει και κανένας δεν σε συμπαθεί.

Η κατάθλιψη σου λέει ότι όλοι θα σε παρατήσουν—και πως, όταν συμβεί αυτό, θα φταις εσύ για όλα.

Η κατάθλιψη σου λέει ότι είσαι ένα βάρος. Στους φίλους σου, στην οικογένειά σου, σε ολόκληρο τον κόσμο. Σου λέει πως δεν αξίζεις αυτά που επιθυμείς, και ότι δεν θα τα αποκτήσεις ποτέ.

Η κατάθλιψη σε πείθει να μισήσεις τον εαυτό σου, και σε πείθει ότι όλοι οι υπόλοιποι σε μισούν. Σου λέει πως ό,τι κάνεις είναι λάθος, σε ρίχνει στα πατώματα χωρίς να ξέρεις ακριβώς γιατί τις περισσότερες φορές.

Η κατάθλιψη σε κάνει να βλέπεις πόσο ευτυχισμένοι είναι οι άλλοι, σου κρύβει πόσο επιφανειακά είναι αυτά που βλέπεις. Δεν σε αφήνει να σκεφτείς ότι όλοι υποφέρουν, ο καθένας με τον τρόπο του.

Η κατάθλιψη σου λέει ψέματα και παίζει με κάθε ανασφάλεια που είχες ποτέ, αργά το βράδυ που δεν σε αφήνει να κοιμηθείς...

...και όταν ξυπνάς το πρωί, κουρασμένος, με λιγοστό ύπνο, σου λέει ότι είσαι ανίκανος που δεν μπορείς να λειτουργήσεις, που σέρνεσαι ενώ θα έπρεπε να πετάς.

Η κατάθλιψη σε κάνει να παραμελείς τον εαυτό σου. Σου λέει ότι δεν χρειάζεται να πλύνεις το πρόσωπό σου το πρωί, γιατί κανείς δεν θα το προσέξει, και μετά σε κάνει να φοβάσαι ότι είσαι ο πιο βρώμικος άνθρωπος που περπατά στην πόλη.

Η κατάθλιψη σε κάνει να ξεχνάς να φας, και μετά – κατεστραμμένος απ’ την πείνα – να το παρακάνεις. Και μετά σου δίνει για επιδόρπιο ενοχές.

Η κατάθλιψη σου λέει πως ό,τι έχεις καταφέρει είναι μικρό και τιποτένιο. Σε ρωτάει ευθέως αν βρίσκεις κάτι που να αξίζει σε όλη σου την ζωή, κι έπειτα απαντάει για ‘σένα. Σε φιμώνει και σε αναγκάζει να την ακούς, σαν τον πιο εγωμανή δικτάτορα.

Η κατάθλιψη σε κάνει να πιστεύεις πως η εξάντληση είναι φυσιολογική, κι ότι οι μέρες που ξυπνάς και νιώθεις καλά είναι σημάδια πως κάτι χειρότερο θα ακολουθήσει. Σε κάνει να φοβάσαι τις σκιές πίσω από κάθε γωνία, και τα τέρατα κάτω από το κρεβάτι, και σου λέει πως όλα αυτά έχουν το πρόσωπό σου.

Η κατάθλιψη σου λέει ότι θα ήταν καλύτερο να τα παρατούσες, τι προσπαθείς ακόμα να πετύχεις;

Η κατάθλιψη σου λέει ότι ένα κομμάτι μέσα σου είναι άδειο, κι ας βλέπεις τα σημάδια της κατάληψης που έχει κάνει σε κάθε σημείο του κορμιού σου.

Η κατάθλιψη σου λέει πως είσαι κακός άνθρωπος, άνθρωπος εγωιστής και μνησίκακος. Και κάθε φορά που ακούς το αντίθετο από έναν άνθρωπο που σε αγαπά, η κατάθλιψη σου λέει πως όλα είναι ψέματα, και πως είσαι ένας υποκριτής που κοροϊδεύει τους ανθρώπους.

Η κατάθλιψη δεν σου λέει πως όλα αυτά είναι ψέματα. Πως αν, για ένα λεπτό, κλείσεις τα αυτιά σου και στρέψεις την προσοχή σου αλλού, χάνει όλη την δύναμή της. Πως είναι κομμάτι σου, και τα κομμάτια σου τα ορίζεις και τα ελέγχεις μόνο εσύ. Η κατάθλιψη δεν σου λέει πως δεν είναι ντροπή να ζητάς βοήθεια, πως η βοήθεια μπορεί να είναι ακόμα κι ένα χαμόγελο, αν ξέρεις να το εκτιμάς όπως του αξίζει.
 
Η κατάθλιψη δεν ξέρει τίποτα για εσένα.

Θέσθαι τον νόμον

Η ανόητη πολιτική γίνεται αιτία πολλών δεινών για τη δημοκρατία.

Πως καταλύεται η δημοκρατία; Ουδείς τολμάει να σας μιλήσει καθαρά. Εγώ, όμως, θα μιλήσω: Όταν βρίσκεστε σε σύγχυση, άποροι, άοπλοι, ασύντακτοι και διχασμένοι, χωρίς ούτε στρατηγός ούτε άλλος να φροντίζει για να υλοποιούνται οι αποφάσεις σας, κι όταν όλα αυτά κανείς δεν θέλει να τα πει ανοιχτά ούτε να τα διορθώσει, μήδε κάνει κάτι για να τερματιστεί αυτή η κατάσταση – όπως κατ’ εξακολούθησιν γίνεται σήμερα –, τότε, Αθηναίοι, καταλύεται η δημοκρατία.

Ποια είναι η δύναμη των νόμων; Άραγε, αν κάποιος που αδικείται φωνάξει βοήθεια, οι νόμοι θα τρέξουν να τον βοηθήσουν; Όχι βέβαια. Οι νόμοι δεν είναι παρά γραπτά κείμενα, δεν μπορούν να κάνουν κάτι τέτοιο. Πού έγκειται, λοιπόν, η δύναμή τους; Σ’ εσάς τους ίδιους και μόνο – αρκεί να τους διατηρείτε πάντα σεβαστούς και απαράβατους για όποιον έχει ανάγκη να τους επικαλεσθεί. Συνεπώς, από εσάς αντλούν την δύναμή τους οι νόμοι κι εσείς από τους νόμους. Πρέπει λοιπόν να τους βοηθάτε όπως ο αδικούμενος υπερασπίζεται τον εαυτό του, και να θεωρείτε ότι οι καταπατήσεις των νόμων, απ’ οπουδήποτε κι αν προέρχονται, αποτελούν αδικήματα σε βάρος του συνόλου των πολιτών. Δεν νοείται ούτε έλεος ούτε προσωπική επιρροή ούτε τέχνασμα προκειμένου να μην τιμωρηθεί όποιος παραβαίνει τους νόμους.

Όλοι πρέπει να εξοργίζεσθε εξίσου αναλογιζόμενοι και βλέποντας ότι πολύ εύκολα κινδυνεύουν να κακοποιηθούν οι πιο φτωχοί και αδύναμοι πολίτες, ενώ οι βδελυροί και πλούσιοι να αδικοπραγούν ατιμωρητί και να εξαγοράζουν πρόσωπα για να εκβιάζουν καταστάσεις. Παρόμοιες συμπεριφορές δεν πρέπει να παραβλέπονται. Κι όποιος με απειλές και εκφοβισμούς γυρεύει να αποτρέψει την τιμωρία του για κάποιο αδίκημα που προκάλεσε σε βάρος άλλου, στην ουσία δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να αφαιρεί το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου και της ελεύθερης συμμετοχής στα κοινά.

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΚΑΤΑ ΑΘΗΝΑΙΩΝ, Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ

Δεν κάνω τίποτα

Θα ήταν απολύτως εύλογο, τώρα, να προβάλει κάποιος την ακόλουθη ένσταση: εάν στην προσπάθειά μου να εντοπίσω έναν πρόσφορο παράγοντα, έστω σε εμβρυώδη μορφή, δεν βρω τίποτα, τότε τι κάνω; Τι κάνω όταν δεν έχω να πιαστώ από πουθενά, όταν δεν υπάρχει ούτε ένας ελάχιστος ευνοϊκός παράγοντας στον οποίο να αφεθώ; Απάντηση: δεν κάνω τίποτα. Διότι, προφανώς, εάν κάνω κάτι, όχι μόνο μπαίνω σε κίνδυνο, αλλά οδεύω κατευθείαν προς τον χαμό μου. Ο χαμός αυτός μπορεί να ’ναι όμορφος, τραγικός, ηρωικός δεν θα είναι, όμως, αποτελεσματικός. Εάν, καθώς προβαίνετε σε μια αξιολόγηση του δυναμικού της κατάστασης, δεν εντοπίζετε κανένα ευνοϊκό στοιχείο που να μπορούσατε να το αξιοποιήσετε, τότε περιμένετε. Διότι γνωρίζετε πως ο κόσμος δεν σταματά να ανανεώνεται, ότι η κατάσταση στην οποία βρίσκεστε θα μεταμορφωθεί και αναπόφευκτα θ’ αναδείξει νέα ενδεχόμενα στα οποία θα μπορέσετε αργότερα να στηριχτείτε.

Περιμένοντας, αποσύρομαι, προστατεύομαι, αφήνω την κακή συγκυρία να περάσει. Στο αρχαιότερο κείμενο της κινεζικής γραμματείας, το Βιβλίο των Ωδών, σύγχρονο της Ιλιάδας, λέγεται: «Εάν ο κόσμος είναι σε τάξη, μπορούμε να συμμετάσχουμε σε αυτόν· εάν είναι σε αταξία, πρέπει να γίνουμε ανεκτοί». Όταν γράφεται σε μια κινεζική εφημερίδα πως ο τάδε πολιτικός αποσύρθηκε στην εξοχή ή ότι δήλωσε ασθενής, τότε ναι μεν ενδέχεται να είναι όντως άρρωστος ή να πήγε διακοπές, αλλά το πιο σύνηθες είναι ότι αποσύρθηκε επειδή αισθάνθηκε ότι πλέον τίποτα δεν τον ευνοεί: κάνει στην άκρη και περιμένει τα πράγματα «να περάσουν», γιατί γνωρίζει ότι η κατάσταση θα αλλάξει — γιατί κάθε κατάσταση αλλάζει. Και τότε θα ξαναεμφανιστεί κάποια δυναμική που θα τον ευνοεί.

ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΖΥΛΛΙΕΝ, ΕΓΚΩΜΙΟ ΤΗΣ ΑΠΡΑΞΙΑΣ

Η πρόκληση να δεχόμαστε κριτική από εκείνους που εμπιστευόμαστε

Υπάρχουν πολλοί, μεταξύ των οποίων ειδικοί επιστήμονες, που εξετάζουν αυστηρά τον κόσμο αλλά δεν εξετάζουν τόσο αυστηρά τους εαυτούς τους. Μπορεί να είναι ικανά άτομα, με τον τρόπο που κρίνει ο κόσμος την ικανότητα, αλλά δεν είναι ποτέ συνετά. Η ζωή της σωφροσύνης πρέπει να είναι μια ζωή φιλοσοφικού στοχασμού συνδυασμένου με δράση. Παλιότερα, στην αμερικανική κουλτούρα, ο φιλοσοφικός στοχασμός δεν έχαιρε μεγάλης εκτίμησης. Στη δεκαετία του 1950 ο κόσμος αποκαλούσε ειρωνικά τον Αντλάι Στήβενσον «διανοούμενο» και πίστευε ότι δε θα γινόταν καλός Πρόεδρος, ακριβώς επειδή ήταν ένας πνευματικός άνθρωπος, βαθυστόχαστος και αυτοαμφισβητούμενος. Έχω ακούσει γονείς να λένε στους νεαρούς βλαστούς τους με όλη τη σοβαρότητα «πάρα πολύ σκέφτεσαι». Πόσο παράλογο είναι αυτό, φαίνεται από το γεγονός ότι είναι κυρίως οι μετωπιαίοι λοβοί μας, η ικανότητά μας να σκεφτόμαστε και να εξετάζουμε τους εαυτούς μας, που μας κάνουν ανθρώπους.

Ευτυχώς φαίνεται πως αλλάζουν αυτοί οι τρόποι σκέψης, και αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε ότι οι πηγές του κινδύνου για τον κόσμο βρίσκονται περισσότερο μέσα μας παρά έξω από μας, και ότι η συνεχής αυτοεξέταση και ο φιλοσοφικός στοχασμός είναι απαραίτητοι για την ύστατη επιβίωσή μας. Ωστόσο, μιλώ εδώ για έναν σχετικά μικρό αριθμό ανθρώπων που αλλάζουν τη στάση τους. Η εξέταση του εξωτερικού κόσμου δεν είναι ποτέ τόσο προσωπικά οδυνηρή όσο η εξέταση του εσωτερικού μας κόσμου. Και ακριβώς εξαιτίας του βασάνου που συνεπάγεται μια ζωή αυθεντικής αυτοεξέτασης, η πλειονότητα των ανθρώπων την αποφεύγει. Και όμως, όταν κάποιος είναι αφοσιωμένος στην αλήθεια, το βάσανο φαίνεται σχετικά αμελητέο – όλο και λιγότερο σημαντικό (και συνεπώς όλο και λιγότερο οδυνηρό) – όσο περισσότερο προχωρεί στο δρόμο της αυτοεξέτασης.

Μια ζωή ολοκληρωτικής αφοσίωσης στην αλήθεια σημαίνει επίσης μια ζωή ετοιμότητας στην προσωπική εξέταση. Ο μόνος τρόπος να είμαστε βέβαιοι ότι ο χάρτης μας της πραγματικότητας είναι έγκυρος, είναι να τον εκθέτουμε στην κριτική και την εξέταση από άλλους «χαρτογράφους». Διαφορετικά θα ζούμε σε ένα κλειστό σύστημα – μέσα σε ένα γυάλινο κώδωνα για να χρησιμοποιήσω την αναλογία στης Σύλβιας Πλαθ – αναπνέοντας μόνο τον δικό μας δύσοσμο αέρα, έρμαια όλο και περισσότερο της χίμαιρας. Ωστόσο, εξαιτίας της οδύνης που είναι σύμφυτη με τη διεργασία της αναθεώρησης του χάρτη μας της πραγματικότητας, επιδιώκουμε προπαντός να ξεφύγουμε ή να φυλαχτούμε από τον κίνδυνο οποιασδήποτε πρόκλησης κατά της εγκυρότητάς του.

Στα παιδιά μας λέμε: «Μη μου αντιμιλάς, γιατί είμαι ο γονιός σου». Στην ή στον σύζυγο δίνουμε τούτο το μήνυμα: «Ας ζήσουμε εμείς, κι ας αφήσουμε τους άλλους να ζήσουν. Αν με επικρίνεις θα έχεις ένα γκρινιαρόσκυλο για σύζυγο, και θα το μετανιώσεις». Στις φαμελιές τους και στον κόσμο οι ηλικιωμένοι δίνουν το μήνυμα: «Είμαι γέρος (ή γριά) και ευπαθής. Αν με προκαλέσεις μπορεί να πεθάνω, ή τουλάχιστον θα έχεις στη συνείδησή σου το κρίμα πως έκανες δυστυχισμένες τις τελευταίες μέρες μου σε τούτο τον κόσμο». Στο εργατικό προσωπικό μας απευθύνουμε το μήνυμα: «Αν νιώθετε τόσο θαρραλέοι ώστε απλώς να με προκαλέσετε, καλά θα κάνετε να προσέξετε πολύ, μήπως βρεθείτε στην ανάγκη να ψάχνετε για άλλη δουλειά».

Χρειαζόμαστε πάντα αληθινές στενές σχέσεις με άλλα ώριμα πρόσωπα για τη διαρκή μας ανάπτυξη

Η απομόνωση είναι μια εκφοβιστική έννοια για τα περισσότερα άτομα. Έχουμε βαθειά ανάγκη για συντροφικότητα, για τη δημιουργία σχέσεων. Έχουμε μια ισχυρή φυσική τάση για αισθησιακή και σεξουαλική ικανοποίηση. Χρειαζόμαστε στοργή, βοήθεια, ενθάρρυνση και αγάπη.

Είμαστε λοιπόν αντιμέτωποι με την επιλογή, είτε να μπούμε σε στενή σχέση, πράγμα που απαιτεί ένα βαθμό παραίτησης και αναπροσαρμογής από τον αποκτηθέντα εαυτό, είτε να απομονωθούμε. Η τελευταία εκλογή είναι πολύ βαρειά και απειλητική. Οι περισσότεροι θα επιλέξουν τις στενές σχέσεις με οποιοδήποτε αντίτιμο -γιατί η εναλλακτική λύση είναι η μοναξιά.

Χρειαζόμαστε πάντα τους άλλους για τη διαρκή μας ανάπτυξη και επιβεβαίωση. Η αληθινή στενή σχέση είναι μια θετική ισχύς μόνον αν είναι ο συνδυασμός δυνάμεων και ενέργειας με άλλα ώριμα πρόσωπα για τη συνεχή ανάπτυξη και των δύο. Είναι μια σκόπιμη παραίτηση ορισμένων πλευρών του αυτόνομου εαυτού κάποιου,με την επιθυμία να πάρει περισσότερα. Μέσα, κύρια, από τη στενή σχέση, τη διαρκή συντροφικότητα μπορούμε να δούμε τον γνήσιο κόσμο ενός άλλου ανθρώπου και να έχουμε μια γνήσια αντανάκλαση του δικού μας. Για το λόγο αυτό είναι τόσο εύκολο να αγαπάμε περιστασιακούς φίλους και τόσο δύσκολο να αγαπάμε εραστές. Η επένδυσή μας σ’ ένα φίλο είναι πολύ λιγότερο αποκαλυπτική και απαιτητική από εκείνη σ’ ένα σύντροφο στη ζωή μας, και επίσης, μακροπρόθεσμα, πολύ λιγότερο αποδοτική στην ανταμοιβή της για την ανάπτυξη.

Διαφορετικοί βαθμοί οικειότητας μπορούν να βρεθούν σε μια ποικιλία σχέσεων στο ξεκίνημά τους, που ικανοποιούν διάφορες ανάγκες οικειότητας, από περιστασιακές κοινωνικές και σεξουαλικές σχέσεις μέχρι βαθειές και παρατεταμένες φιλίες και προσπάθειες δημιουργίας μιας μόνιμης ένωσης, όπως ο γάμος. Οι περιστασιακές σχέσεις και φιλίες μπορούν να δώσουν στο άτομο την ευκαιρία σύντομων κοινών εμπειριών και την ανταλλαγή πληροφοριών, συναισθημάτων και ιδεών που μπορούν ν’ αποτελέσουν τον αντίποδα των συναισθημάτων απομόνωσης και πλήξης. Μελέτες όμως έχουν δείξει ότι μόνον οι στενές σχέσεις που εκτείνονται πέραν της κοινωνικότητας και προσφέρουν τις προϋποθέσεις για παρατεταμένη συντροφικότητα, όπως η συμβίωση ή ο γάμος, μπορούν να μας δώσουν το πιο παραγωγικό αναπτυξιακό πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορούμε να είμαστε ο εαυτός μας και να εκφραζόμαστε ελεύθερα σ’ ένα αξιόπιστο, ασφαλές, δεκτικό, ενθαρρυντικό και έμπιστο περιβάλλον. Μας δίνουν την πιο ζωτική προϋπόθεση για να ξεπεράσουμε τη μοναξιά, να αναλάβουμε και να εξερευνήσουμε την ανθρώπινη εμπειρία χωρίς φόβο και παραλογισμό.

Λέγεται συχνά ότι η καλύτερη ένδειξη της ωριμότητάς μας βρίσκεται στην ικανότητά μας να δημιουργούμε αναπτυσσόμενες, γεμάτες και διατηρούμενες σχέσεις. Όπως παρατηρεί ο Έριχ Φρομ, “Ο ώριμος άνθρωπος βρίσκει τον εαυτό του και τις ρίζες του μόνο σε δημιουργική σχέση με τον κόσμο και την αίσθηση της ενότητας με όλους τους ανθρώπους και τη φύση”.

Είναι προτιμότερο να έχεις έναν χαρισματικό άνθρωπο στο πλευρό σου παρά χίλιες ουγγιές χρυσό στο σεντούκι σου

Η δυναστεία των Τang, μία από τις μακροβιότερες δυναστείες της κινεζικής ιστορίας (618-907 μ.Χ.), χαιρετίζεται από τους ιστορικούς ως η χρυσή εποχή της Κίνας. Φυσικά, η δυναστεία αυτή δεν δημιουργήθηκε τυχαία. Όφειλε πάρα πολλά στις συνειδητές προσπάθειες του αυτοκράτορα που την ίδρυσε, του Tang Taizong.

Ο Taizong είναι ένας από τους σπουδαιότερους ηγεμόνες της Ιστορίας. Υπό την ηγεσία του Taizong, η Κίνα έγινε η μεγαλύτερη και ισχυρότερη χώρα. Κατά την περίοδο της ηγεμονίας του, παρατηρείται πλήθος ευφυών, πρωτοποριακών και τολμηρών επιτευγμάτων, τα οποία έθεσαν υψηλά στάνταρντ για όλους τους ηγεμόνες που θα ακολουθούσαν.

Ο Tang Τaizong και ο κύκλος των προικισμένων υπουργών του έκαναν πολλά συμβούλια, όπου συζητούσαν ποιος ήταν ο καλύτερος τρόπος διακυβέρνησης και προαγωγής της μακροβιότητας της δυναστείας. Οι περισσότερες συνομιλίες τους καταγράφηκαν και αργότερα συγκεντρώθηκαν σε μια ανθολογία με τίτλο Το Διοικητικό Εγχειρίδιο Zhenguan. Από τότε το βιβλίο αυτό έχει γίνει ένα από τα κλασικότερα έργα με θέμα την ηγεσία, το μάνατζμεντ και την πολιτική τέχνη.

Ακολουθούν αποσπάσματα από τις συνομιλίες μεταξύ του Tang Taizong και των υπουργών του.

Αναζήτηση χαρισματικών ανθρώπων

Ο Taizong είπε στον διάδοχο του θρόνου: «Ένα πλοίο που διασχίζει τον ωκεανό εξαρτάται από τους ναύτες του. Ένα πουλί που πετάει στον ουρανό εξαρτάται από τα φτερά του. Ένας αυτοκράτορας που διακυβερνά τη χώρα του εξαρτάται από τη στήριξη των βοηθών του. Είναι προτιμότερο να έχεις έναν χαρισματικό άνθρωπο στο πλευρό σου παρά χίλιες ουγγιές χρυσό στο σεντούκι σου.

»Όμως οι χαρισματικοί άνθρωποι μπορεί να ζουν στην αφάνεια. Μπορεί να περιμένουν την κατάλληλη ευκαιρία· μπορεί να έχουν ταπεινές καταβολές ή χαμηλό κοινωνικό κύρος· μπορεί να είναι φτωχοί ή να κάνουν ταπεινωτικές δουλειές. Πρέπει να προσπαθήσεις να τους αναζητήσεις, γιατί αυτοί οι άνθρωποι θα διευκολύνουν τη ζωή σου».

Έξι είδη καλών αξιωματούχων
Ο υπουργός Wei Zheng χώρισε τους καλούς αξιωματούχους σε έξι κατηγορίες:

«Εκείνοι που είναι αρκετά προνοητικοί για να διακρίνουν τα σημάδια ενός επερχόμενου γεγονότος και να ενεργήσουν προληπτικά προτού εμφανιστούν προβλήματα, ώστε να προστατέψουν τον ηγεμόνα.
»Εκείνοι που δίνουν στον ηγεμόνα συνετές συμβουλές, εφαρμόζουν τις καλές πολιτικές του και διορθώνουν γρήγορα τα σφάλματά του.
»Εκείνοι που εργάζονται σκληρά, εμπνέουν τον ηγεμόνα με τα παραδείγματα σοφών βασιλιάδων της Ιστορίας και του προτείνουν άξιους άντρες.
»Εκείνοι που είναι διορατικοί, ικανοί να διορθώσουν τα σφάλματα του ηγεμόνα και να μετατρέψουν κάτι κακό σε καλό.
»Εκείνοι που τηρούν τον νόμο, δεν δωροδοκούνται, ούτε αναζητούν υψηλές αμοιβές και διάγουν λιτό και ολιγαρκή βίο.
»Εκείνοι που δεν χρησιμοποιούν κολακείες και τολμούν να υποδείξουν τα σφάλματα του ηγεμόνα».

Έξι είδη κακών αξιωματούχων
Διαχώρισε όμως και τους κακούς αξιωματούχους σε έξι κατηγορίες:

«Εκείνοι που δεν δουλεύουν σκληρά, αλλά σκέφτονται μόνο την ισχύ και τον πλούτο και δεν έχουν αρχές.
»Εκείνοι που λένε πάντα “ναι” στον ηγεμόνα, προσπαθούν να τον ικανοποιήσουν με κάθε μέσο και συμφωνούν μαζί του ακόμη και όταν σφάλλει.
»Εκείνοι που είναι διπρόσωποι, που φθονούν τους άξιους και χρησιμοποιούν τεχνάσματα για να χειραγωγήσουν τον ηγεμόνα και να τον κάνουν να αδικήσει τους αξιωματούχους του.
»Εκείνοι που δεν είναι αρκετά ευφυείς για να καλύψουν τα δικά τους αδικήματα, έχουν αρκετή ευφράδεια για να προσεταιριστούν την ευμένεια των άλλων και να δημιουργήσουν εσκεμμένα σύγχυση στην Αυλή.
»Εκείνοι που καταχρώνται τη θέση τους έχοντας ιδιοτελείς σκοπούς και προσπαθούν να γίνουν πλούσιοι στο όνομα του ηγεμόνα.
»Εκείνοι που χρησιμοποιούν περίτεχνα λόγια για να ξεγελάσουν τον ηγέτη, να θολώσουν το σωστό και το λάθος για να τον παραπλανήσουν και να τον κάνουν να χάσει τη φήμη του».

TANG TAIZONG

ESA: Δημοσίευσε την πρώτη φωτογραφία του Βόρειου Πόλου του Ηλίου

Παρά τις πολλές διαστημικές αποστολές που έχουν γίνει προς τον Ήλιο, η ανθρωπότητα ακόμη δεν γνωρίζει πολλά για τις δύο πολικές του περιοχές.

Χρησιμοποιώντας τα δεδομένα που συγκέντρωσε ο δορυφόρος Proba-2, η ευρωπαϊκή διαστημική υπηρεσία κατάφερε να ενώσει διαφορετικές φωτογραφίες και να δημιουργήσει μια άποψη του Βόρειο Πόλου του Ήλιου.

«Αν και οι πόλοι δεν μπορούν να ιδωθούν απευθείας, όταν ένα διαστημόπλοιο παρατηρεί την ηλιακή ατμόσφαιρα συγκεντρώνει δεδομένα για όλα όσα γίνονται στη γραμμή της όρασής τους, παρατηρώντας επίσης την ατμόσφαιρα που εκτείνεται γύρω από τον ηλιακό δίσκο», εξηγεί η ESA, προσθέτοντας ότι οι επιστήμονες μπορούν να ερευνούν περαιτέρω τα δεδομένα «για να συμπεράνουν την εμφάνιση των πόλων», σύμφωνα με το Sience Alert.

Η ESA έλαβε εικόνες λωρίδων από την άκρη του Ήλιου, υπολόγισε την ατμόσφαιρα στο βόρειο ημισφαίριο και τις ένωσε ώστε να δημιουργήσει μια πιθανή εικόνα του ήλιου από ψηλά.

Παρά τις πολλές διαστημικές αποστολές που έχουν γίνει προς τον Ήλιο, στην πραγματικότητα ακόμη η ανθρωπότητα δεν γνωρίζει πολλά για τις πολικές του περιοχές, καθώς οι περισσότερες αποστολές ασχολούνται με το κύριο μέρος του άστρου.

Το 2009, η NASA και η ESA πραγματοποίησαν από κοινού την αποστολή Ulysses ώστε να ερευνήσουν τους πόλους του Ήλιου, ωστόσο το όχημα δεν είχε πολύ ανεπτυγμένες δυνατότητες φωτογράφισης. Σύντομα όμως, αναμένεται να έχουμε πολύ καλύτερες εικόνες των πόλων, καθώς η ESA αναμένεται να πραγματοποιήσει το πρόγραμμα Solar Orbiter το 2020.

Το κενό του Bootes: Το πιο αλλόκοτο μέρος του παρατηρήσιμου σύμπαντος

Είναι 300 εκατ. έτη φωτός, αντιπροσωπεύοντας το 0,27% του παρατηρήσιμου σύμπαντος.

Ανακαλύφθηκε από τους αστρονόμους το 1981 και βρίσκεται σε απόσταση 700 εκατ. έτη φωτός από τη Γη.

Πρόκειται για το κενό του Bootes όπως είναι γνωστό μιας κυκλική περιοχή η οποία όμως ουσιαστικά είναι ένα κενό και κανείς ακόμη δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί.

Η γενική σχετικότητα ελέγχεται με πρωτόγνωρη ακρίβεια με τη χρήση δύο δορυφόρων σε ελλειπτικές τροχιές γύρω από τη Γη

Το 2014, δυο δορυφόροι του Ευρωπαϊκού Συστήματος Δορυφόρων Παγκόσμιας Πλοήγησης, Γαλιλαίος, κατά λάθος εκτοξεύθηκαν σε ελλειπτικές, αντί σε κυκλικές, τροχιές. Η ελλειπτικότητα αυτή δημιούργησε προβλήματα για τη χρήση τους στο παγκόσμιο δίκτυο πλοήγησης, όμως οι επιστήμονες μετέτρεψαν την ατυχία αυτή σε μια ευκαιρία. Δυο ανεξάρτητες ομάδες, μια υπό την καθοδήγηση από τον Sven Herrmann στο Πανεπιστήμιο της Βρέμης στη Γερμανία και η άλλη από τον Pacôme Delva, στα Πανεπιστήμια PSL (Paris Sciences & Letters) και Σορβόννης της Γαλλίας, χρησιμοποίησαν ρολόγια στους δορυφόρους για να εκτελέσουν τους πιο ακριβείς, μέχρι σήμερα, ελέγχους μιας πτυχής της γενικής σχετικότητας: της βαρυτικής παρέκκλισης της συχνότητας του ρολογιού.

Ένα ρολόι σε βαρυτικό πεδίο κτυπάει τα δευτερόλεπτα πιο αργά από ένα άλλο στο κενό διάστημα – «παρεκκλίσεις» των συχνοτήτων των κτύπων τους – ως αποτέλεσμα της αρχής ισοδυναμίας της (γενικής) σχετικότητας. Οι ερευνητές διεξάγουν ελέγχους παρέκκλισης στην έρευνα παραβιάσεων της γενικής σχετικότητας, η οποία ελπίζουν ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια θεωρία που εξηγεί, για παράδειγμα, τη σκοτεινή ύλη και της σκοτεινή ενέργεια. Οι πλέον ακριβείς από αυτούς τους ελέγχους διεξήχθησαν το 1976. Το πείραμα περιλάμβανε την εκτόξευση ενός πυραύλου σε ύψος 10000 km και τη σύγκριση της συχνότητας ενός τοποθετημένου στη Γη ρολογιού με αυτήν ενός ρολογιού στον πύραυλο. Τα αποτέλεσμα έδειξε ότι η γενική σχετικότητα θα μπορούσε να προβλέψει την αλλαγή της συχνότητας του ρολογιού με μια ακρίβεια 0,007%.

Οι νέες μελέτες αξιοποίησαν την ελλειπτικότητα των τροχιών των δορυφόρων, μετρώντας τις αλλαγές στις συχνότητες των διαφόρων ρολογιών μέιζερ υδρογόνου που βρίσκονται στους δορυφόρους σε ποικίλες αποστάσεις από τη Γη. Βρήκαν ότι η γενική σχετικότητα με ακρίβεια προβλέπει τις παρατηρούμενες αποκλίσεις. Με τον υπολογισμό των συστηματικών σφαλμάτων και του θορύβου και με ανάλυση δεδομένων τριών χρόνων, οι δυο ομάδες βελτίωσαν τους περιορισμούς στις παραβιάσεις της γενικής σχετικότητας μέχρι έναν παράγοντα 5,6, παρέχοντας την πρώτη βελτίωση των ελέγχων παρέκκλισης για πάνω από 40 χρόνια.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Λειτουργία των «Ομηρικών ύμνων»

Πλαίσιο εκτέλεσης των «Ομηρικών ύμνων»

Στο τέλος του "δηλιακού" τμήματος του «Ύμνου στον Απόλλωνα» περιγράφεται μια Ιωνική πανήγυρις προς τιμήν του Απόλλωνα στη Δήλο (στ. 146-178). Ο αφηγητής απευθύνεται στον χορό των Δηλιακών κοριτσιών και τους ζητάει να αναγνωρίσουν τον ίδιο ως τον πιο ευφρόσυνο τραγουδιστή που επισκέφτηκε ποτέ το νησί τους (στ. 171-178):
 
Κι εσείς με προθυμία όλες μαζί αποκριθείτε ευνοϊκά
άνδρας τυφλός και κατοικεί στη Χίο την πετρώδη,
που τ᾽ άσματά του θ᾽ αριστεύουνε στο μέλλον.
Κι εμείς θα διαδίδουμε το κλέος σου, όσο πάνω στη γη
στις πόλεις των ανθρώπων τριγυρνάμε τις καλοχτισμένες
και τότε αυτοί θα πείθονται, γιατί αυτή ᾽ναι η αλήθεια.
Όμως εγώ τον μακροβόλο δεν θα πάψω Απόλλωνα
να υμνώ τον αργυρότοξο που γέννησε η καλλίκομη Λητώ.
 
Σε αυτό το απόσπασμα ο υμνωδός σκιαγραφείται ως ο τυφλός ποιητής που ο ίδιος εκτελεί τον «Ύμνο στον Απόλλωνα» σε μια θρησκευτική εορταστική συγκέντρωση στη Δήλο - όπως και σε άλλες πόλεις κατά την περιοδεία του στον ελληνικό κόσμο. Παραθέτοντας μεταξύ άλλων και αυτούς τους στίχους, ο Θουκυδίδης (3.103.3-6) αποδίδει την πατρότητα του «Ύμνου στον Απόλλωνα» στον Όμηρο και εξηγεί ότι στη Δήλο από τα παλαιότερα χρόνια μαζεύονταν Ίωνες και κάτοικοι των γύρω νησιών, για να παρακολουθήσουν τους γυμνικοὺς καὶ μουσικοὺς αγώνες (δηλαδή αθλητικούς και ποιητικούς διαγωνισμούς), στους οποίους πολλές Ιωνικές πόλεις έστελναν συμμετοχές. Ασχέτως αν αυτή η περιγραφή είναι ακριβής ή όχι στις λεπτομέρειές της, είναι φανερό ότι οι ύμνοι εκτελούνταν από περιοδεύοντες ραψωδούς σε μεγάλες πανηγύρεις προς τιμήν των θεών. Συχνά, μάλιστα, οι απαγγελίες τους είχαν διαγωνιστικό χαρακτήρα (τελούνταν δηλ. στο πλαίσιο ποιητικών αγώνων σε μεγάλες εορτές), όπως δηλώνεται στην "επίκληση" κάποιων ύμνων· βλ. λ.χ. τον μικρό «Ύμνο στην Αφροδίτη», όπου ο τραγουδιστής ζητάει από τη θεά να του χαρίσει τη νίκη στον ποιητικό αγώνα:
 
«6. Εἰς Ἀφροδίτην» (στ. 19-20)
Χαῖρ' ἑλικοβλέφαρε γλυκομείλιχε, δὸς δ' ἐν ἀγῶνι
νίκην τῷδε φέρεσθαι, ἐμὴν δ' ἔντυνον ἀοιδήν.
Μετάφραση:
Χαίρε ελικοβλέφαρη γλυκόλαλη, δώσε σε τούτον τον αγώνα
να οδηγηθώ στη νίκη εγώ κι ομόρφυνέ μου το άσμα.
 
Επίσης, εκτός από την παράστασή τους σε δημόσιες θρησκευτικές εορτές, οι ύμνοι μπορούσαν να εκτελούνται και σε ιδιωτικά πλαίσια, ίσως σε συμπόσια ή σε ευωχίες στις βασιλικές αυλές. Ένα αντίστοιχο παράδειγμα διασώζει η Οδύσσεια: ο αοιδός Δημόδοκος διασκεδάζει τους καλεσμένους του βασιλιά των Φαιάκων και, ανάμεσα σε δύο ηρωικά άσματα (τα οποία τραγουδά σε δύο διαδοχικές βραδιές, μετά το δείπνο), παρεμβάλλει και ένα τραγούδι για την ερωτική σχέση της Αφροδίτης με τον Άρη (8.266-366). Η πρώτη αοιδή του Δημοδόκου (για τη φιλονικία ανάμεσα στον Αχιλλέα και τον Οδυσσέα, 8.73-82) και η τελευταία (για τον Δούρειο Ίππο και την πτώση της Τροίας, 8.499-520) συνδέονται θεματικά (και οι δύο προβάλλουν την επινοητικότητα του Οδυσσέα), αλλά όχι χρονικά (καθώς ανήκουν στην αρχή και το τέλος του πολέμου). Το τραγούδι για την παγίδευση του Άρη και της Αφροδίτης από τον Ήφαιστο εκτελείται το πρωί σε ένα δημόσιο (αλλά όχι θρησκευτικό) εορτασμό, που περιελάμβανε και άλλα είδη χορών και αγώνων.

"Προοίμια"

Το γενικό όνομα των «Ομηρικών ύμνων» είναι, κατά τις αρχαίες μαρτυρίες, προοίμια. Για παράδειγμα, ο Θουκυδίδης χαρακτηρίζει προοίμιον τον εκτενή «Ύμνο στον Απόλλωνα» (3.104: δηλοῖ δὲ μάλιστα Ὅμηρος ὅτι τοιαῦτα ἦν ἐν τοῖς ἔπεσι τοῖσδε, ἅ ἐστιν ἐκ προοιμίου Ἀπόλλωνος). Και ο Πίνδαρος υποστηρίζει στην αρχή του δεύτερου Νεμεόνικου ότι οι Ομηρίδες αρχίζουν τις απαγγελίες τους με ένα προοίμιον στον Δία (2.1-3: Ὁμηρίδαι / ῥαπτῶν ἐπέων τὰ πόλλ᾽ ἀοιδοί / ἄρχονται, Διὸς ἐκ προοιμίου). Εξάλλου, η Οδύσσεια διασώζει μια αντίστοιχη μαρτυρία: ο αοιδός Δημόδοκος ξεκινά το τραγούδι του με επίκληση στον θεό (Οδ. 8.499: Ὣς φάθ᾽, ὁ δ᾽ ὁρμηθεὶς θεοῦ ἄρχετο, φαῖνε δ᾽ ἀοιδήν).
 
Ο χαρακτηρισμός προοίμια ερμηνεύεται ότι δηλώνει τη λειτουργία των ύμνων στο πλαίσιο μιας εορταστικής συνάθροισης, ότι δηλ. αποτελούσαν εισαγωγή στην απαγγελία επικών ποιημάτων (πρό + οἴμη: πριν από το τραγούδι). Και πραγματικά πολλοί από τους μικρούς ύμνους φαίνεται ότι ήταν "εισαγωγικοί" σε μια ραψωδική απαγγελία, καθώς καταλήγουν σε έναν μεταβατικό προς την απαγγελία λογότυπο, ο οποίος υποδεικνύει ότι ο ποιητής θα συνεχίσει με ένα άλλο τραγούδι. Παράδειγμα:
 
«9. Εἰς Ἄρτεμιν» (στ. 9)
σεῦ δ' ἐγὼ ἀρξάμενος μεταβήσομαι ἄλλον ἐς ὕμνον.
Μετάφραση:
κι αφού από σένα αρχίσω θα περάσω σ' άλλον ύμνο.
 
Μάλιστα, σε κάποιους ύμνους ξεκάθαρα δηλώνεται ότι μετά τον ύμνο θα ακολουθήσει ένα επικό ποίημα· λ.χ.:
 
«32. Εἰς Σελήνην» (στ. 17-20)
Χαῖρε ἄνασσα θεὰ λευκώλενε δῖα Σελήνη
πρόφρον ἐϋπλόκαμος· σέο δ᾽ ἀρχόμενος κλέα φωτῶν
ᾄσομαι ἡμιθέων ὧν κλείουσ᾽ ἔργματ᾽ ἀοιδοὶ
Μουσάων θεράποντες ἀπὸ στομάτων ἐροέντων.
Μετάφραση:
Χαίρε άνασσα θεά λευκόχερη θεία Σελήνη
φιλόφρονη ευπλόκαμη· αφού από σένα αρχίσω, ανδραγαθήματα ανδρών
θα ψάλω ημίθεων που τα έργα τους παινεύουν οι αοιδοί,
των Μουσών οι θεράποντες με τα γλυκά τους στόματα.
 
Επίσης, κάποιοι ύμνοι είναι τόσο σύντομοι, που αποτελούν στην πραγματικότητα λογότυπους αρχής και τέλους, ανάμεσα στους οποίους θα παρεμβάλλονταν η "διήγηση" ανάλογα με το εορταστικό πλαίσιο· λ.χ.:
 
«13. Εἰς Δημήτραν»
Αρχίζω την καλλίκομη σεμνή θεά τη Δήμητρα να υμνώ,
αυτή και την πανέμορφή της κόρη, την Περσεφόνη.
Χαίρε θεά και σώσε αυτή την πόλη, και το άσμα μου κατεύθυνε.
 
Από την άλλη, όμως, κάποιοι μικροί ύμνοι δεν πρέπει να ήταν "εισαγωγικοί", αφού λείπει στην "επίκληση" ο τυπικός μεταβατικός λογότυπος ή έχει αντικατασταθεί από μια ευχετική διατύπωση· λ.χ.:
 
«30. Εἰς Γῆν μητέρα πάντων»
Θα τραγουδήσω τη Γη, στεριοθέμελη, μάνα των πάντων,
την πρωτοσέβαστη, αυτή που τα πάντα στον κόρφο της θρέφει·
από τα πλούτη σου θρέφονται, Γη, κι όσα πάνω στο θείο
χώμα βαδίζουν, κι αυτά που πετούν, κι όσα πλένε στο κύμα.
Και των καλών των παιδιών
και των πλούσιων καρπών είσαι η μάνα·
στην εξουσία σου, κυρά, τη ζωή στους θνητούς να χαρίζεις
και να την παίρνεις ξανά· και καλότυχος όποιον τιμήσεις
με την καλή σου βουλή· ναι, περίσσια όλα τα 'χουν εκείνοι.
Από γεννήματα εκείνων βαριά τα χωράφια, προκόβουν
τα ζωντανά τους, γεμάτο αγαθά και το σπίτι τους είναι.
Και πολιτείες με γυναίκες ωραίες κυβερνούνε, με νόμους
πάντοτε δίκιους εκείνοι· πολλά τ' αγαθά και τα πλούτη.
Μες στη χαρά και στη λάμψη της νιότης οι νέοι καμαρώνουν·
μες στους πολύανθους χορούς, σε απαλών λιβαδιών τα λουλούδια,
χοροπηδούν, με μεγάλη χαρά στην καρδιά, κι οι κοπέλες·
όσους τιμάς, έτσι ζουν, ω θεά σεβαστή και χαρίστρα.
Χαίρε, μητέρα θεών, του Ουρανού του αστροφώτιστου ταίρι·
για το τραγούδι μου αυτό μια ζωή χαρισάμενη δώσ' μου·
και να σε υμνήσω και μ' άλλο τραγούδι μου θα 'χω το νου μου.
 
Ίσως, λοιπόν, και μερικοί μικροί ύμνοι ήταν αυτοτελείς, παρά την περιορισμένη τους έκταση, οι οποίοι:
· είτε χρησιμοποιούνταν ως "εξόδια", δηλ. ύμνοι με τους οποίους τελείωνε ο ραψωδός την απαγγελία του,
· είτε εκτελούνταν στο πλαίσιο μιας θρησκευτικής τελετουργίας προς τιμήν των υμνούμενων θεών.
 
Εκτός του ότι η σχηματοποιημένη αυτή διαίρεση είναι υποθετική, υπάρχουν ύμνοι που δύσκολα θα κατατάσσονταν σε κάποια από αυτές τις κατηγορίες, ενώ άλλοι θα μπορούσαν να έχουν περισσότερες από μία λειτουργίες (λ.χ. ο δεύτερος «Ύμνος στον Ερμή»). Το πρόβλημα, συνεπώς, του χαρακτηρισμού όλων των «Ομηρικών ύμνων» ως προοιμίων και της πραγματικής τους λειτουργίας δεν επιδέχεται μία απάντηση ούτε για το σύνολο των μικρών ύμνων.
 
Πολύ περισσότερο η άποψη αυτή δεν γίνεται αποδεκτή για τους μεγάλους ύμνους, που θεωρούνται αυτοτελή τραγούδια. Το τραγούδι του Δημοδόκου για τον Άρη και την Αφροδίτη στην Οδύσσεια (8.266-366) είναι ίσως μια ένδειξη ότι οι μεγάλοι ύμνοι είναι ένα αυτόνομο ποιητικό γένος μέσα στην παράδοση της αρχαίας ελληνικής ποίησης. Σε αυτό συνηγορούν η έκταση των μεγάλων ύμνων (από 300 έως 600 περίπου στίχους), οι αναλογίες τους με άλλα λυρικά ποιήματα και, κυρίως, το περιεχόμενό τους.
 
Βέβαια το μέγεθός τους δεν είναι πραγματικό πρόβλημα για την εισαγωγική λειτουργία τους σε μια δημόσια παράσταση, αν σκεφτεί κανείς την έκταση των ομηρικών επών και τις συνθήκες εκτέλεσής τους. Εξάλλου, ο χαρακτηρισμός προοίμιον του Θουκυδίδη αποδίδεται ακριβώς στον εκτενή «Ύμνο στον Απόλλωνα». Γι'αυτό μια άλλη ερμηνεία που έχει προταθεί είναι ότι ο όρος προοίμιον ίσως δηλώνει το πρώτο από μια ακολουθία τραγουδιών (βλ. Clay 2011). Ένα παράδειγμα που ενισχύει αυτήν την ερμηνεία είναι η χρήση του όρου προοίμιον από τον Στησίχορο, για να αναφερθεί σε διαδοχικά λυρικά άσματα («θα περάσω σε ένα άλλο προοίμιον», απόσπ. 64 PMG). Άλλωστε και η αρχή της Θεογονίας του Ησιόδου έχει ερμηνευθεί ως ένωση δύο ύμνων στις Μούσες (στ. 1-34 στις Ελικωνιάδες, και στ. 35-104 στις Ολυμπιάδες), μετά τους οποίους ακολουθεί η κύρια εισαγωγή στο έπος (στ. 105-115). Αντιστοίχως, η απαγγελία του πρώτου τμήματος του «Ύμνου στον Απόλλωνα» (το "δηλιακό"), θα μπορούσε να συνεχίζεται με το δεύτερο τμήμα (το "πυθικό"), να αποτελεί δηλ. εισαγωγή στο δεύτερο και μεγαλύτερο τμήμα του ύμνου, που περιέγραφε την ίδρυση του δελφικού μαντείου. Στον «Ύμνο στον Απόλλωνα», επίσης, λέγεται ρητά ότι οι Μούσες θα τραγουδήσουν «τα αθάνατα δώρα των θεών και τα βάσανα των θνητών»· ομοίως στη Θεογονία οι Μούσες ψυχαγωγούν τον Δία τραγουδώντας πρώτα για τη φυλή των θεών και ύστερα για τη φυλή των ανθρώπων και των Γιγάντων (στ. 44-50). Και στις δύο περιπτώσεις η ακολουθία των τραγουδιών για θεούς και ήρωες ακολουθεί την ιεραρχική τάξη. Εξάλλου, η Δήλος ήταν φημισμένη, όπως αναγνωρίζεται και στον «Ύμνο στον Απόλλωνα» (στ. 143-178), για τους χορικούς ποιητικούς αγώνες που διοργανώνονταν στο πλαίσιο της εορταστικής συνάθροισης. Ίσως, βέβαια, με τον καιρό, το περιεχόμενο του όρου περιορίστηκε στα τραγούδια σχετικά με τους θεούς· ίσως, επίσης, ο όρος περιορίστηκε ακόμη περισσότερο στις εξάμετρες συνθέσεις που συναποτέλεσαν τους «Ομηρικούς ύμνους».