Σάββατο 14 Ιουλίου 2018

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Εὐμενίδες (179-212)

ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ


ΑΠ. ἔξω, κελεύω, τῶνδε δωμάτων τάχος·
180 χωρεῖτ᾽, ἀπαλλάσσεσθε μαντικῶν μυχῶν,
μὴ καὶ λαβοῦσα πτηνὸν ἀργηστὴν ὄφιν,
χρυσηλάτου θώμιγγος ἐξορμώμενον,
ἀνῇς ὑπ᾽ ἄλγους μέλανα πλευμόνων ἀφρόν,
ἐμοῦσα θρόμβους οὓς ἀφείλκυσας φόνου.
185 οὔτοι δόμοισι τοῖσδε χρίμπτεσθαι πρέπει·
ἀλλ᾽ οὗ καρανιστῆρες ὀφθαλμωρύχοι
δίκαι σφαγαί τε, σπέρματός τ᾽ ἀποφθορᾷ
παίδων κακοῦται χλοῦνις, ἠδ᾽ ἀκρωνίαι
λευσμοί τε, καὶ μύζουσιν οἰκτισμὸν πολὺν
190 ὑπὸ ῥάχιν παγέντες. ἆρ᾽ ἀκούετε
οἵας ἑορτῆς ἔστ᾽ ἀπόπτυστοι θεοῖς
στέργηθρ᾽ ἔχουσαι; πᾶς δ᾽ ὑφηγεῖται τρόπος
μορφῆς. λέοντος ἄντρον αἱματορρόφου
οἰκεῖν τοιαύτας εἰκός, οὐ χρηστηρίοις
195 ἐν τοῖσδε πλησίοισι τρίβεσθαι μύσος.
χωρεῖτ᾽ ἄνευ βοτῆρος αἰπολούμεναι.
ποίμνης τοιαύτης δ᾽ οὔτις εὐφιλὴς θεῶν.
ΧΟ. ἄναξ Ἄπολλον, ἀντάκουσον ἐν μέρει.
αὐτὸς σὺ τούτων οὐ μεταίτιος πέλῃ,
200 ἀλλ᾽ εἷς τὸ πᾶν ἔπραξας ὡς παναίτιος.
ΑΠ. πῶς δή; τοσοῦτο μῆκος ἔκτεινον λόγου.
ΧΟ. ἔχρησας ὥστε τὸν ξένον μητροκτονεῖν.
ΑΠ. ἔχρησα ποινὰς τοῦ πατρὸς πρᾶξαι. τί μήν;
ΧΟ. κἄπειθ᾽ ὑπέστης αἵματος δέκτωρ νέου.
205 ΑΠ. καὶ προστραπέσθαι τούσδ᾽ ἐπέστελλον δόμους.
ΧΟ. καὶ τὰς προπομποὺς δῆτα τάσδε λοιδορεῖς;
ΑΠ. οὐ γὰρ δόμοισι τοῖσδε πρόσφοροι μολεῖν.
ΧΟ. ἀλλ᾽ ἔστιν ἡμῖν τοῦτο προστεταγμένον—
ΑΠ. τίς ἥδε τιμή; κόμπασον γέρας καλόν.
210 ΧΟ. τοὺς μητραλοίας ἐκ δόμων ἐλαύνομεν.
ΑΠ. τί γὰρ γυναικὸς ἥτις ἄνδρα νοσφίσῃ;
ΧΟ. οὐκ ἂν γένοιθ᾽ ὅμαιμος αὐθέντης φόνος.

***
ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ
Έξω, προστάζω, γρήγορ᾽ απ᾽ αυτά τα σπίτια
180 τραβάτε, αδειάζετε τη μαντική την έδρα,
μήπως σου ερθεί λευκόφτερο κανένα φίδι
απ᾽ το χρυσόδετο δοξάρι αμολημένο
κι ο πόνος μαύρο αφρό σε κάμει να ξεράσεις
κι αίμα πηχτό που ρούφηξες απ᾽ τους ανθρώπους.
Σ᾽ αυτά τα σπίτια δε σου πρέπει να ζυγώνεις,
μα όπου σφαγές και δίκες κεφαλιών κομμένων,
ματιών βγαλμένων και γι᾽ αφανισμό του γένους
των παιδιών στίβουν τον αφρό κι ακρωτηριάζουν,
καταπετρώνουν και σπαραχτικά μουγκρίζουν
190 οι καρφωμένοι στα παλούκια. Τάχ᾽ ακούτε
γιατί σας αποστρέφονται οι θεοί, που τέτοια
στρέγετε πανηγύρια; κι όλος της μορφής σας
το δείχνει ο τρόπος· μέσα σε σπηλιά να ζείτε
πρέπει αιμοβόρου λιονταριού κι όχι σε τέτοια
λαμπρά μαντεία να τρίβετε το μόλυσμά σας.
σύρτε, δίχως βοσκό να περιβοσκηθείτε·
κανείς θεός δεν τ᾽ αγαπά τέτοιο κοπάδι.
ΧΟΡΟΣ
Βασιλιά Απόλλων᾽ άκου μου και στη σειρά μου·
εσύ ᾽σαι όχι συνένοχος, να πεις, σε τούτα,
200 μα όλως διόλου μόνο εσέ βαραίν᾽ η αιτία.
ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ
Πώς δα; αυτό μόνο να μου πεις καιρό σου δίνω.
ΧΟΡΟΣ
Συ του ᾽δωκες χρησμό τη μάνα του να σφάξει·
ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ
Να πάρει του πατρός του εκδίκηση· πώς όχι;
ΧΟΡΟΣ
Κι αίμα νωπό υποσχέθηκες να προστατεύσεις.
ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ
Κι άσυλο του ᾽πα στο ναό μου εδώ πως θά ᾽βρει.
ΧΟΡΟΣ
Τότε, τη συνοδειά του εμάς γιατί μας βρίζεις;
ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ
Δεν είστε σεις να μπαίνετε σε τέτοια σπίτια.
ΧΟΡΟΣ
Όμως είναι για μας το χρέος αυτό ορισμένο.
ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ
Και ποιά ᾽ν᾽ αυτή η ωραία τιμή που έτσι καυχιέσαι;
ΧΟΡΟΣ
210 Να διώχνουμε τους μητροκτόνους απ᾽ τα σπίτια.
ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ
Και μια γυναίκα που τον άντρα της σκοτώσει;
ΧΟΡΟΣ
Το ίδιο δεν είναι κι όποιος χύσει αίμα δικού του.

Κάνε τη ζωή σου μάθημα, όχι διήγηση

Αποτέλεσμα εικόνας για ερεβοκτονος Όποιος δίνει μεγάλη αξία στη γνώμη των ανθρώπων τους τιμά περισσότερο από όσο θα ‘πρεπεΤην ιστορία της ζωής σου, όχι μην την πιστεύεις! Αν μείνεις μόνο στα γεγονότα αυτά, θα πιστέψεις πως μόνο αυτό συμβαίνει στη ζωή σου, και θα το επαναλαμβάνεις συνέχεια. Κάθε δάκρυ που χύνεις για το παρελθόν σου προετοιμάζει το δάκρυ που θα συναντήσεις στο μέλλον σου. Αν δεν έχεις τη δύναμη να είσαι ένας απλός αφηγητής, αλλά εμπλέκεσαι συναισθηματικά με την ιστορία σου, μην την πιστεύεις. Αλλιώς θα τη βρίσκεις συνέχεια μπροστά σου και θα την επιβεβαιώνεις.

Αν μου την αφηγηθείς και την χρωματίσω με το ισχυρό συναίσθημα που θα μου έχεις μεταδώσει, αυτό θα θεωρήσω ως τελεσίδικο για σένα και θα έχω τις ανάλογες προσδοκίες για το μέλλον σου. Έτσι θα ποτίζω και εγώ την ιστορία σου μέχρι να ενδυναμωθεί πλήρως, να μεγαλώσει και άλλο, να ταυτιστεί το παρόν με το παρελθόν και θα γίνει πολύ δύσκολο να ξεφύγεις από τον ιστό αυτό. Και μετά θα λες ότι όλο τα ίδια συναντάς στη ζωή σου.

Η ιστορία σου ανήκει στο παρελθόν. Καλώς ή κακώς έτσι έγινε. Τίποτα άλλο δεν ήταν καταλληλότερο για σένα για τότε. Όμως μην μείνεις σε αυτό. Κάθε άνθρωπος έχει τη δύναμη να χαράξει τη δική του ιστορία, να επέμβει και να αλλάξει τη ροή της, να διαμορφώσει καινούριες και πιο επιθυμητές καταστάσεις, να σταματήσει να ζωντανεύει ένα παρελθόν προσδοκώντας από το μέλλον του να του κλείσει πληγές, να γίνει αρχιτέκτονας και πρωταγωνιστής της ζωής του.


Αρκεί να πάρει την απόφαση και να τολμήσει. Να συγχωρέσει και να ζητήσει να συγχωρεθεί. Να παρατηρήσει το μάθημα, να το καταλάβει και να θελήσει να προχωρήσει στο επόμενο βήμα. Να ξεκινήσει αντί κολλημένος να μοιρολατρεί.


Αν την ιστορία της ζωής σου μπορείς να τη διηγηθείς αφηγηματικά χωρίς να την ξαναζείς καθώς τη λες, τότε για κάπου θετικότερα βαδίζεις.

Η ευφυΐα είναι «χειροποίητη»

H νοημοσύνη είναι η ιδιότητα εκείνη του εγκεφάλου που βοηθάει το άτομο να προσαρμοστεί στο περιβάλλον εξοπλίζοντάς το με γνωστικές λειτουργίες και την ευκαιρία χειρισμών ώστε να εξασφαλιστεί η επιβιώσή του.
 
Μικρός, διαφωνούσα με τη μητέρα μου καθημερινά. Εκείνη ήθελε να διαβάζω....
 
Η συμβουλή της μητέρας μου ήταν τόσο απαραίτητη όσο ολότελα αντιπαιδαγωγική ήταν η μέθοδος που χρησιμοποιούσε.
 
Αγνοούσε την ύπαρξη εγκεφαλικών κέντρων, ομάδων νευρικών κυττάρων, που «εντέλλουν» τον άνθρωπο να λειτουργεί ή να απεργεί: Συγγραφείς μοίρας ατόμων και σκηνοθέτες πεπρωμένου λαών. Κέντρα ηδονών και παθών, που πλειστάκις αναποδογυρίζουν τύχες εθνών και ατόμων μεταξύ «τραπέζης και κλίνης».
 
Ο άνθρωπος γεννιέται ηδονοθήρας και ενεργοποιείται σωματικά ή πνευματικά όταν προκαταβολικά, αυθαίρετα και παρορμητικά πιστέψει ότι η πληροφορία-γνώση είναι δελεαστική, χρήσιμη και ευχάριστη σ' αυτόν.
 
Όλοι διαθέτουμε ικανότητες επεξεργασίας και απομνημόνευσης πληροφοριών, αρκεί η πνευματική τροφή να διεγείρει ευχάριστα τις πιο μύχιες επιθυμίες μας.
 
Πρακτικά, καταλαβαίνουμε, κινούμαστε και σκεφτόμαστε με γνώμονα το απόλυτα προσωπικό και άμεσο συμφέρον.
 
Η μητέρα μου δεν θα νοιαζόταν να διαβάσω, επειδή θα διάβαζα πρόθυμα και εθελοντικά αν είχε ανακαλύψει τα μύχια ενδιαφέροντά μου.
 
Είναι παγκόσμιο λάθος κάθε μάνας.
Αγωνιούν να βρει το παιδί τους ένα καλό ταίρι. Να έχει μια καλή τύχη.
 
Ο μόνος χώρος όπου το άτομο μπορεί να νιώσει ανεξάρτητος, ελεύθερος και άνθρωπος-ευτυχισμένος είναι η επαγγελματική του αρένα όταν είναι κατάλληλα εξοπλισμένος.
 
Λεύτερος άνθρωπος είναι μόνον ο δουλευτής που γνωρίζει και εκτελεί την εργασία του σωστά. Η μόρφωση είναι προσωπική μας ευθύνη. Εμείς αποφασίζουμε να την αποκτήσουμε και να γυμνάσουμε με «όπλα» το μυαλό μας.
 
Ο εκπαιδευμένος εγκέφαλος είναι το μοναδικό αήττητο μηχάνημα στη γη. Η παιδεία δεν είναι ελεημοσύνη της πολιτείας που παράγει «αγράμματους» πτυχιούχους.
 
Η ζωή είναι ροή. Και η τέχνη της επιβίωσης «επιστήμη» ρέουσα.
 
Επιβιώνει πάντα ο προσαρμοστικότερος, δηλ. αυτός που αποκτά την ικανότητα να μεταλλάσσεται.
Μόνον οι ανδριάντες μένουν ακίνητοι, γι' αυτό ο λαός που κάποτε περνούσε από κάτω και τους χαιρετούσε ανεβαίνει επάνω και τους θρυμματίζει.
 
Ο σύγχρονος άνθρωπος πρέπει να μαθαίνει, να μαθαίνει, να μαθαίνει... H νοημοσύνη καλλιεργείται με την εκπαίδευση πάνω στη φυσική πνευματικότητα.
 
Η καινοτομία δεν είναι παιδί ενός, είναι γέννημα ώριμων εκπαιδευμένων κοινωνιών. Η πρόοδος είναι προσωπική και ακολούθως κοινωνική υπόθεση.
 
Η ευφυΐα είναι «χειροποίητη».
Η μακρόχρονη μνήμη, δηλ. η μάθηση, αντιστοιχεί βιολογικά στη «συναπτογένεση», στη μόνιμη μεταβολή των συνδέσεων νευρωνικών κυκλωμάτων, τη δημιουργία νέων ισχυρών επαφών όπου οι συνάψεις ενισχύονται μόνιμα. Η λειτουργία αυτή των συνάψεων γίνεται με τη βοήθεια αμινοξέων της τροφής, διεγερτικών ή ανασταλτικών.
 
Όλα αυτά έγιναν γνωστά με τη βοήθεια της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας. Και μια απλή παρατήρηση: 'Οσα αμινοξέα και αν παίρνουμε με την τροφή μας, αυτά θα περάσουν από τις συνάψεις και θα φύγουν ως άχρηστα σκουπίδια αν το χέρι της ψυχής δεν τα πάρει και τα χτίσει επιμελώς στη θέση τους.
 
Σήμερα, ο εγκέφαλος δεν πάσχει από υλικά. Υπάρχει, όμως ένδεια εμψυχωμένων «εργατών» να εμφυτεύσουν τα αμινοξέα στις συνάψεις.
 
Ένα οπτικό σήμα, π.χ., παραλαμβάνεται από τον αμφιβληστροειδή και διαχέεται μέσα στον εγκέφαλο. Εκεί, μεταφράζεται στη γλώσσα των κυττάρων του. Αυτόματα αξιολογείται, βαθμολογείται στον «οπτικό φλοιό» και λαμβάνονται αντανακλαστικές (μη πλήρως συνειδητοποιημένες) αποφάσεις και αντιδράσεις. Όλα τα μηνύματα περνάνε από τα κέντρα αυτά· αν έχουν συναισθηματική φόρτιση, αξιοποιούνται ακολούθως ανάλογα και στα άλλα κέντρα.
 
Στη λειτουργία της αμυγδαλής υπάρχει μια σημαντική παρατήρηση: Ο αρχικός ερεθισμός ανάλογα με το «χαρακτηρισμό» –π.χ. αν θεωρείται σήμα κινδύνου– ενδέχεται να προκαλέσει μια αιφνίδια έκρηξη αντανακλαστικών.
 
Αυτά είναι ταχύτατα, αλλά λιγότερο εύστοχα. Πρακτικά, η αμοιβή μπορεί να προκαλεί μια αντίδραση, συναισθηματική ή κινητική, πριν τα κέντρα του φλοιού κατανοήσουν πλήρως το συμβάν. 'Οπως όταν ο οδηγός αιφνιδιάζεται και αντανακλαστικά στρίβει δεξιά προτού σκεφτεί αν αυτή ήταν η ορθή απόφαση.
 
Άρα, πριν πλησιάσει μια πληροφορία το φλοιό του εγκεφάλου του μαθητή, για να είναι αποτελεσματική πρέπει να έχει πάρει την κατ' αρχήν έγκριση των κέντρων που εξουσιάζουν απόλυτα (ίσως λανθασμένα) τις νοητικές λειτουργίες του.
 
Ο Τσόρτσιλ έλεγε ότι τα χειρότερα χρόνια του ήταν στο σχολείο· ο πετυχημένος πολιτικός ήταν κουμπούρας. Τον Ρούσβελτ, στα 55 του μια πάθηση που τον άφησε παράλυτο από τη μέση και κάτω τον έβαλε στο αναπηρικό καροτσάκι και του είπε να «τρέξει» την αμερικανική οικονομία. Ο Αϊνστάιν δεν μπορούσε να τακτοποιήσει ποτέ τα οικονομικά του. Το χρήμα δεν διέγειρε τα δικά του κέντρα ηδονών και παθών. Κάποτε, έχασε ένα βιβλίο και όταν το βρήκε, λένε, χάρηκε πολύ, αν και έλειπε ένα χαρτί που του χρησίμευε ως σελιδοδείκτης. Ήταν μια τραπεζική επιταγή, ο μηνιαίος μισθός του.
 
Ο εγκέφαλος «ρουφάει» ό,τι επιθυμεί, ενώ με πολύ κόπο μαθαίνει θέματα που θεωρεί κατά τη δική του κρίση ανεπιθύμητα. Η μάθηση είναι ψυχή. Το ίδιο και η μνήμη που την υπηρετεί.
 
Η δύναμη αυτών των λειτουργιών είναι μαγική, διαφεύγει όμως της προσοχής μας επειδή είναι υποσυνείδητη.
 
Η Ψυχιατρική υποστηρίζει ότι κανένας άντρας δεν λησμονεί το όνομα μιας ωραίας νέας κοπέλας. Ο ιππόκαμπος είναι ένα από τα όργανα που αποφασίζουν την ποιότητα και την ποσότητα του μορφωτικού φορτίου που θα απομνημονεύσει ο εγκέφαλος. Δίπλα του σχεδόν και σε απόλυτη σύνδεση βρίσκεται η αμυγδαλή, το ίδιο και ο υποθάλαμος. Τα κέντρα αυτά συστρατεύονται και κινητοποιούν όλο το νευρικό σύστημα.
 
Μερικές φορές, κατά τρόπο αυθαίρετο και αδικαιολόγητο συγκριτικά με το μέγεθος του αρχικού ερεθίσματος, προκαλούν έναν αδικαιολόγητο συναγερμό που εκδηλώνεται ως κρίση πανικού. Η αμυγδαλή, ως συναισθηματικός φρουρός, χρωματίζει τη λειτουργική απόδοση του εγκεφάλου δημιουργώντας συναισθήματα και αγάπες ανάλογων αποκλίσεων.
 
Το συναίσθημα υπερισχύει της λογικής και το άτομο παίρνει ατελέσφορες και ασύμφορες αποφάσεις. Αγοράζει πανάκριβα δώρα σε μια ωραία κυρία. Οι άνθρωποι σκέπτονται λογικά, αλλά δρουν συναισθηματικά.
 
Το συναίσθημα έχει τη δική του λογική. Ό,τι είναι αρεστό ενδέχεται να μην είναι ωφέλιμο και τούμπαλιν. Κάποιες θολές συναισθηματικές μνήμες, μάλιστα, σκηνοθετούν παράλογες πράξεις.
 
Ο εγκέφαλος αδυνατεί να έχει καθαρή κρίση. Πάντα κάνει συγκρίσεις και ανάλογα αξιολογεί. Στη νηπιακή ηλικία, ακατέργαστες και αμοντάριστες εικόνες αποθηκεύονται, και επί αυτών των βουβών πανίσχυρων προσχεδίων συναισθηματικής ζωής χτίζεται ο ψυχικός κόσμος του μικρού ανθρωπάκου.
 
Αυτά τα αμοντάριστα βουβά πλάνα συνεχίζουν χρόνια αργότερα να αναγνωρίζουν ότι μόνον το στιφάδο της μαμάς είχε το μοναδικό άρωμα ή ότι η Ανάσταση στο χωριό προσέφερε ανείπωτη ευφορία. Το συναίσθημα καρφώνει τον άνθρωπο πάνω στη γη του, όχι η βαρύτητα.
 
Σύμφωνα με την Ιατρική, στους μηχανισμούς ενδυνάμωσης της δημιουργικής νοημοσύνης τρεις προκρίνονται: Ο βαθύς ύπνος, το ευτυχισμένο σεξ και η συχνή γυμναστική (3-5 φορές την εβδομάδα, 30´-50´). Έρευνες με μαγνητική λειτουργική τομογραφία (FMRI) έδειξαν ότι με συστηματική εξάμηνη άσκηση οι γυμναζόμενοι παρουσίασαν σημαντική αύξηση της λειτουργικότητας του ιππόκαμπου και της αμυγδαλής. Το γεγονός αποδόθηκε στην ενδυνάμωση των οργάνων με τη γυμναστική. Η ανάγκη της λειτουργικότητας του εγκεφάλου στους αστροναύτες επέβαλε τα μηχανήματα γυμναστικής στο διαστημόπλοιο. Αν και οι πάντες συμφωνούν ότι το συναίσθημα είναι απαραίτητο για να κινητοποιηθούν τα πάντα.

Οι όμορφοι άνθρωποι δεν προκύπτουν τυχαία

Τι κάνει έναν άνθρωπο όμορφο στην ψυχή; Η ταπεινότητα...
 
Πρόκειται για μία ταπεινή αρετή; Μέχρι του σημείου να αμφιβάλλει για το αν είναι αρετή...   
 
Μία διακριτική λοιπόν αρετή, που περνά σχεδόν απαρατήρητη, ενώ σήμερα πλέον με βεβαιότητα, αγνοείται.
 
Τώρα πρέπει να σας πω γιατί επέλεξα να προσεγγίσω την εν λόγω θεματική. Ο Ζανκελεβίτς παρατηρεί πως οι Έλληνες σχεδόν δικαίως, αγνοούσαν αυτή την αρετή, καθώς σχεδόν πάντα ιστορικά, υπήρξαν έρμαια του μεγαλείου τους. Μήπως λοιπόν αν δώσουμε στον άνθρωπο έναν αρκετά μεγάλο Θεό, τότε και μόνο τότε γίνεται φανερή η μικρότητά του;
 
Ασυνειδησία; Μάλλον ακραία συνειδητοποίηση των ορίων αυτής και του εαυτού.
 
Πρόκειται για την περιφρόνηση του εαυτού, χωρίς όμως να τον υποτιμά. Χωρίς να πρόκειται για άγνοια του τι είμαστε, αντιθέτως, σηματοδοτεί τη γνώση και την αναγνώριση όλων όσων δεν είμαστε. Είναι η αρετή του ανθρώπου που ξέρει ότι δεν είναι.
 
Στην προσπάθεια να αποδώσω τον ορισμό της, ανακαλώ τη φράση του Σπινόζα: «Πρόκειται για τη θλίψη που γεννιέται απ' ό,τι ο άνθρωπος θεωρεί αδυναμία και ανημπόρια του» και πιθανολογώ ότι αναφέρεται σε διάθεση και όχι σε κατάσταση. Όποιος δύναται να αναλογιστεί την προσωπική του ανημπόρια, νιώθει την ψυχή του να θλίβεται, γι' αυτό και θεωρείται παράλογο να εκλάβουμε την κατάσταση αυτή ως δύναμη. Ο Σπινόζα άλλωστε καταλήγει στο ότι οι αρετές είναι πάντα ευφρόσυνες, κατά συνέπεια, η ταπεινοφροσύνη δεν συγκαταλέγεται σε αυτές.
 
Στον Αριστοτέλη, η ταπεινότητα ταυτίζεται με τη μικροψυχία... την ποταπότητα. Για τον ίδιο, κάθε αρετή είναι μία κορυφή ανάμεσα σε δύο αβύσσους, κάτι που όμως ισχύει και για τη μεγαλοψυχία. Όποιος απομακρύνεται και τείνει προς την υπερβολή ξεπέφτει προς την αλαζονεία. Όποιος έχει μικρή ψυχή, προσεγγίζει στη μικροψυχία, στη μικρότητα. Με απλά λόγια, το να νιώθει κανείς ταπεινός, σημαίνει ότι στερείται αυτό που δικαιούται, σημαίνει ότι παραγνωρίζει την πραγματική του αξία, σε σημείο να στερεί από τον εαυτό του, επειδή θεωρεί πως είναι ανάξιος και πως κάθε πράξη είναι κάπως υψηλότερη.
 
Ορμώμενη θεωρητικά, διακρίνω πως η θλίψη μπορεί ενίοτε να γίνει εσωτερική δύναμη και να μας κινητοποιήσει, κάτι που άλλωστε μας διδάσκει η εμπειρία και οι καταστάσεις που μας έχουν πονέσει, μεγαλώνοντας. Η ταπεινότητα ως αρετή ταυτίζεται με την αληθινή θλίψη για το ότι δεν είμαστε τίποτε άλλο, παρά ο εαυτός μας. Θα μπορούσαμε να είμαστε κάτι άλλο; Να είσαι ευχαριστημένος με τον εαυτό σου... διδάσκει η μεγαλοθυμία... και ξάφνου προβάλλει η έπαρση. Το να είσαι ευχαριστημένος με τον εαυτό σου, είναι στην πραγματικότητα ό,τι περισσότερο μπορεί να ελπίζει ένας άνθρωπος, το υψηλότερο αντικείμενο των προσδοκιών του.
 
Το πρόβλημα πλέον γίνεται ορατό: αν η ταπεινότητα είναι άξια θαυμασμού ή σεβασμού δεν υποκύπτει σε σφάλμα προοπτικής, του να είναι δηλαδή ταπεινή; Κι αν από την άλλη έχει λόγους να είναι ταπεινή, τότε πώς δικαιολογείται ο θαυμασμός μας; Διαφαίνεται τότε πως πρόκειται για μία αντιφατική αρετή, που δεν μπορεί να δικαιωθεί παρά από την ίδια της την απουσία, ή που στο βαθμό που καταξιώνεται, ακυρώνεται.
 
«Είμαι πολύ ταπεινός;» Αυτοαντίφαση
 
«Μου λείπει η ταπεινότητα;» Να ένα πρώτο βήμα.
 
Και τώρα το παράδοξο: πώς είναι εφικτό να μάχεται κανείς για την αξία του, απαξιώνοντας τον ίδιο του τον εαυτό; Στην Πραγματεία περί αρετής, ο Καντ, αναφέρεται στο καθήκον του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας του εαυτού μας, ως ηθικού υποκειμένου. Για τον Καντ, η ταπεινότητα ισούται με την ταπεινοφροσύνη, η οποία σηματοδοτείται από τη συνείδηση και το αίσθημα του λίγου, του ανεπαρκούς της προσωπικής ηθικής αξίας, σε σύγκριση με το νόμο. Αυτός που μεταμορφώνεται σε σκουλήκι, δεν πρέπει έπειτα να παραπονιέται πως τον ποδοπατούν, γράφει περήφανα ο Καντ.
 
Όσο για τον Νίτσε, αν τον πιάσουμε, δεν θα τελειώσουμε ποτέ αυτή την παρουσίαση. Μπορεί να αμφισβητήσει κανείς ότι στην ταπεινότητα ενυπάρχει συχνά μια γερή δόση μηδενισμού ή ενοχής; Δεν είναι λίγοι εκείνοι που απαρνούνται τον εαυτό τους, μόνο και μόνο από ανικανότητα να τον υπερασπιστούν και να πράξουν το παραμικρό. Ο Νίτσε αναφέρεται και στο σκουλήκι του Καντ. Όταν το πατάμε – λέει χαρακτηριστικά – αυτό ζαρώνει, μία πράξη γεμάτη σοφία, καθώς μειώνει τις πιθανότητες να το λιώσουμε. Και στη γλώσσα της ηθικής, αυτό ακριβώς λέγεται ταπεινότητα.
 
Ο Καρτέσιος – που καμία σχέση δεν είχε με σκουλήκια – γράφει πως οι μεγαλόψυχοι συνήθως είναι οι πιο ταπεινοί.
 
Ας μη συγχέουμε λοιπόν την ταπεινότητα με την ένοχη συνείδηση, τις τύψεις και τη θλίψη. Το θέμα σ' αυτή τη ζωή δεν είναι να κρίνουμε τι έχουμε κάνει, αλλά το τι είμαστε. Και πραγματικά... είμαστε τόσο «λίγοι».
 
Η ταπεινότητα ισοδυναμεί με την αλήθεια, θα πει ο Ζανκελεβίτς, τη σεμνότητα που προκύπτει από την ειλικρίνεια. Κι αν για τον Φρόιντ, το Εγώ χάνει το θρόνο του, θέτει το δίλημμα ξεκάθαρα, καθώς κάθε γνώση είναι κι ένα πλήγμα κατά του ναρκισσισμού...
 
Αγαπάμε ή την Αλήθεια ή τον Εαυτό μας.
Τόσο απλά. Από την εμπειρία μου λοιπόν, αποκόμισα τον ακόλουθο ορισμό:
Όταν ο Εαυτός αποπειράται ή παλεύει να απελευθερωθεί από τις αυταπάτες γύρω του, τότε διαλύεται εκ των έσω... καταλύεται... κι εκτιθέμενος αναζητά τον πυρήνα του.
 
Πλέον...
κατανοώ τον πόνο ψυχής που απαιτείται για να ξεκινήσεις πάλι από την αρχή
σέβομαι τον άνθρωπο που γνωρίζει πότε να χαμηλώσει το βλέμμα του
αγκαλιάζω την κίνηση που έρχεται αβίαστα, όταν το έχω ανάγκη
λυγίζω στο σθένος εκείνου που παλεύει, όταν η ζωή δεν του χαρίζεται
αναπνέω με όλο μου το είναι, όταν η συγνώμη είναι αληθινή
... γιατί δέχομαι με ταπεινότητα αυτό που είναι, όχι σαν αυτολύπηση, αλλά σαν ζωντανή πρόκληση.

Κάθε τέλος σηματοδοτεί και μια αρχή

Τα «αντίο» είναι αναπόφευκτα• είναι αλήθεια ότι έρχονται λίγο καιρό μετά από ένα ελπιδοφόρο «Γεια σου». Είναι σαν πάνω από κάθε αρχή να αιωρείται και ένα τέλος.

Εδώ και αρκετό καιρό υπενθυμίζω στον εαυτό μου ότι όλα τα πράγματα έρχονται και φεύγουν, ειδικά οι άνθρωποι. Η μόνη διαφορά ανάμεσά τους είναι η διάρκεια της παραμονής τους – μία εβδομάδα, ένας μήνας, ένας χρόνος. Όταν είμαι τυχερή, κάποιοι στέκονται ακόμα εδώ, δίπλα μου, αλλά τον περισσότερο καιρό αυτοί που φεύγουν από τη ζωή μου είναι αυτοί στους οποίους έχω μεγαλύτερη αδυναμία.

Ενθαρρύνω τον εαυτό μου επίσης συχνά να πιστέψει ότι δεν πειράζει που συμβαίνει αυτό – ότι το να μείνω μόνη μου αποτελεί κι αυτή μια συνηθισμένη κατάσταση. Κι ότι ακόμα κι αν έβαλες τα δυνατά σου να τους κάνεις να μείνουν, πρέπει και πάλι εσύ να κρατάς την πόρτα ανοιχτή για εκείνους.

Μα ποιον κοροϊδεύω; Κάθε αντίο εμπεριέχει και πόνο. Σε αφήνει να αναρωτιέσαι για την αυτο-αξία σου και τη σημασία σου στη ζωή τους. Σε κάνει να αναρωτιέσαι γιατί είναι τόσο εύκολο γι’ αυτούς να σε αφήσουν, γιατί δεν κοίταξαν πίσω τους όταν έφευγαν και γιατί δεν επιστρέφουν. Φυσικά και πειράζει. Και πάντα θα πειράζει. Θα πειράζει να τους αφήνεις να σε πείθουν με αυτό τον τρόπο και ύστερα να σε κάνουν να νιώθεις έναν ασύγκριτο πόνο.

Αλλά πρέπει επίσης να θυμάσαι ότι πειράζει όταν αφήνεις αυτές τις συνθήκες να εμποδίζουν την ευτυχία σου. Χρειάζεται να θυμάσαι ότι μετά από κάθε τέλος έρχεται μια νέα αρχή. Το σύμπαν επιτρέπει στα πράγματα να συμβούν για κάποιο λόγο. Μπορεί να μην τον γνωρίζουμε τώρα, αλλά σύντομα, θα αποκαλυφθεί μπροστά στα μάτια μας ο λόγος για όλα αυτά τα αντίο.

Και ρίξε μια ματιά γύρω σου. Δεν σε έχουν αφήσει όλοι – εκείνοι που πραγματικά αξίζουν είναι ακόμα στο πλευρό σου. Ίσως δεν τους πρόσεξες, επειδή ήσουν απασχολημένος κυνηγώντας ανθρώπους που ποτέ δεν είχαν πρόθεση να μείνουν στη ζωή σου για πολύ καιρό.

Αναμφίβολα το τέλος πονά, αλλά με τον καιρό, θα προχωρήσεις. Δεν θα γίνεται πάντα εύκολα και γρήγορα, αλλά θα γίνεται. Θα πάρει εβδομάδες, μήνες, ακόμα και χρόνια, αλλά στο τέλος, θα μάθεις να ζεις χωρίς την παρουσία τους.

Η ζωή έχει τόσα να προσφέρει, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων που προσφέρουν απλόχερα τον χρόνο και την προσπάθεια για να μείνεις στη δική τους ζωή. Ήρθε η ώρα να ανοίξεις τα μάτια και την καρδιά σου σε αυτούς που νοιάζονται αυθεντικά για εσένα και να μην σπαταλάς τον χρόνο σου στην ύφανση μιας ιστορίας, ενός χαρακτήρα, που ποτέ δεν θα έχει το θάρρος να είναι μέρος της ιστορίας και να φτάσει μέχρι το τέλος της.

Ιάπωνες δημιούργησαν βιώσιμη εφημερίδα που μετατρέπεται σε φυτό

Στην Ιαπωνία, μια πολύ δημοφιλής εθνική εφημερίδα εφηύρε μια 100% βιώσιμη εφημερίδα. Αν την φυτέψετε στη γλάστρα ή στον κήπο σας, ανθίζει!

Η Ιαπωνία για άλλη μια φορά αποδεικνύει πόσο ανεπτυγμένη είναι σαν χώρα. Η τελευταία της εφεύρεση πρόκειται για μια εφημερίδα, η οποία δημιουργήθηκε από ανακυκλωμένο χαρτί προερχόμενο από λαχανικά. Αφού την διαβάσετε, μπορείτε να την φυτέψετε.

Ονομάζεται «Πράσινη Εφημερίδα» και την εφηύρε ο εκδότης της δημοφιλούς Ιαπωνικής εφημερίδας, The Mainichi Shimbunsha.

Το χαρτί που μπορεί να φυτευτεί βέβαια δεν είναι κάτι καινούριο. Υπάρχει στην αγορά εδώ και κάποια χρόνια και αποτελεί μείγμα ανακυκλωμένου χαρτιού, νερού και μικρών λουλουδιών ή σπόρων από βότανα (μπορείτε να το φτιάξετε ακόμα και στο σπίτι).

Και μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί με έναν δημιουργικό τρόπο: μόλις τελειώσετε με αυτό, δεν το πετάτε. Το σκίζετε σε μικρά κομμάτια, το φυτεύετε και το ποτίζετε και μέσα σε λίγες εβδομάδες θα έχετε νέα φυτά και λουλούδια.

Η ιδέα προήλθε από ένα από τα μεγαλύτερα διαφημιστικά πρακτορεία της Ιαπωνίας, η οποία συνεργάζεται με την εφημερίδα «The Mainichi Shimbunsha». Η πράσινη εφημερίδα δεν είναι η πρώτη βιώσιμη, εναλλακτική πρόταση από την Ιαπωνικό εκδοτικό οίκο.

Η αφοσίωση των εργαζομένων και των εργοδοτών του στην προστασία του περιβάλλοντος είναι ήδη γνωστή χάρη σε μια προηγούμενη διαφημιστική καμπάνια για δωρεές νερού σε πληθυσμούς που υποφέρουν από τη δίψα. «Η εφημερίδα μας δεν λαμβάνει δράση μόνο μέσω της πληροφορίας, αλλά και μέσω λύσεων σε παγκόσμια προβλήματα».

Η οικολογική εφημερίδα είχε μεγάλη επιτυχία, πούλησε πάνω από τέσσερα εκατομμύρια αντίτυπα την ημέρα σε όλη τη χώρα και απέφερε έσοδα σχεδόν 700.000 δολάρια. Η πρωτοβουλία περιλαμβάνει επίσης και σχολεία, με στόχο να ευαισθητοποιήσει και τα παιδιά σε περιβαλλοντικά ζητήματα και να τα διδάξει τη σημασία της ανακύκλωσης. Καθώς για να μειώσουμε τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, που παράγονται από τα συστήματα διαχείρισης αποβλήτων, χρειάζεται να ανακυκλώνουμε αυτά τα απόβλητα, μα κυρίως το χαρτί.

Η τέχνη της κωμωδίας επιτυγχάνει βαθειά διείσδυση στην κοινωνική συνείδηση

Στην πραγματεία του Το ευφυολόγημα και η σχέση του με το ασυνείδητο (1905) ο Φρόυντ έγραφε: «Ο αστεϊσμός μας επιτρέπει να αξιοποιήσουμε κάποιο καταγέλαστο στοιχείο του αντιπάλου μας το οποίο θα ήταν αδύνατον να θίξουμε ευθέως ή συνειδητά, ένεκα κωλυμάτων που μεσολαβούν». Με το πρόσχημα της χαριτολογίας, συνέχιζε, τα επικριτικά μας μηνύματα «δύνανται να αποσπάσουν την προσοχή του ακροατή σε βαθμό που θα ήταν ανεπίτευκτος με διαφορετικό τρόπο… [και γι’ αυτό] το ευφυολόγημα προτιμάται ιδιαιτέρως κατά την επίκριση επιφανών προσώπων».

Έστω κι έτσι, όμως, κωμική μεταχείριση δεν επιδέχονται όλοι οι διαπρεπείς. Σπάνια γελάμε μ’ ένα γιατρό που καταγίνεται με μια σημαντική χειρουργική επέμβαση. Μπορεί ωστόσο να γελάσουμε μαζί του αν, ύστερ’ από την εγχείριση, γυρίζει σπίτι του και κάνει το σπουδαίο στη σύζυγο και στις κόρες του, μιλώντας τους με στομφώδη ορολογία. Γελάμε με το αδικαιολόγητο και με το δυσανάλογο.

Γελάμε με τους βασιλιάδες που έχουν υπερβολικά μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους σε σχέση με την αληθινή τους αξία, γελάμε σε βάρος αυτών που ισχυροποιούνται χωρίς να γίνονται καλύτεροι. Γελάμε με τους φορείς γοήτρου που έχουν ξεχάσει την ανθρωπιά τους και κάνουν κατάχρηση των προνομίων τους. Περιγελάμε, και μέσω του γέλιου μας επικρίνουμε, τις κατάφωρες ενδείξεις αδικίας και υπερβολής.

Στα χέρια των καλύτερων κωμικών, επομένως, το γέλιο αποκτά ηθική σκοπιμότητα· αξιοποιούν το αστείο για να μας παρακινήσουν να αλλάξουμε χαρακτήρα ή συνήθειες. Το ευφυολόγημα είναι ένας τρόπος να σκιαγραφηθεί αδρά κάποιο πολιτικό ιδεώδες, να δημιουργηθεί ένας κόσμος πιο δίκαιος, πιο λογικός. Όπως έλεγε και ο Σάμιουελ Τζόνσον, η σάτιρα δεν είναι παρά μία ακόμη μέθοδος, και μάλιστα ιδιαίτερα αποδοτική, προς «επίπληξιν της μωρίας και της αφροσύνης», ενώ σύμφωνα και με τον Τζον Ντράυντεν, «αληθής σκοπός της σάτιρας είναι η αναμόρφωσις των ελαττωμάτων».

Η αναδίφηση της Ιστορίας αποκαλύπτει ότι ανέκαθεν κυκλοφορούσαν αστεία που προέτρεπαν τους ισχυρούς να διορθώσουν τα ελαττώματά τους και να αποσείσουν την υποκρισία ή την ατιμία τους.
Προς τα τέλη του 18ου αιώνα στην Αγγλία έγινε της μόδας μεταξύ των πλουσίων κυριών να φορούν περούκες κολοσσιαίων διαστάσεων. Οι γελοιογράφοι, ενοχλημένοι από την παράλογη αυτή τάση, έσπευσαν να προσφέρουν καρικατούρες που, τελικά, δεν ήταν παρά ένας ασφαλής τρόπος για να ειπωθεί στις γυναίκες εκείνες να έλθουν στα συγκαλά τους – ένα μήνυμα που, όπως παραδέχτηκε και ο Φρόυντ, πολύ δύσκολα θα μπορούσαν οι ίδιοι άνθρωποι να το θέσουν ευθέως στις αποδέκτριες της κριτικής του, οι οποίες διαφέντευαν εκτενή τμήματα του βασιλείου.

ΑΛΑΙΝ ΝΤΕ ΜΠΟΤΤΟΝ, Περί του κοινωνικού status

Τι είμαι; Είμαι το σώμα μου; Τι;

Ο νους συγχέει τις ανάγκες του σώματος με τις δικές του γιατί έχει ανάγκη να ξέρει: Τι είμαι; Ζούμε σε αυτόν τον κόσμο της ψευδαίσθησης και δεν έχουμε ιδέα τι είμαστε. Έτσι, ο νους μας δημιουργεί όλες αυτές τις ερωτήσεις. Το ερώτημα «Τι είμαι;» γίνεται το μεγαλύτερο μυστήριο και οποιαδήποτε απάντηση ικανοποιεί την ανάγκη μας για ασφάλεια. Ο νους λέει: «Είμαι το σώμα. Είμαι αυτό που βλέπω, αυτό που σκέφτομαι, αυτό που αισθάνομαι. Πονάω- αιμορραγώ».

Η συνάφεια μεταξύ νου και σώματος είναι τόσο στενή που ο νους πιστεύει ότι είναι το σώμα. Το σώμα έχει ανάγκη και είναι ο νους που λέει «Έχω ανάγκη». Ο νους παίρνει τα του σώματος προσωπικά γιατί προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα «Τι είμαι;». Έτσι, είναι εντελώς φυσιολογικό από ένα σημείο και μετά ο νους να παίρνει τον έλεγχο του σώματος. Και ζείτε έτσι, μέχρι που συμβαίνει κάτι που σας ταρακουνά και σας δείχνει τι δεν είστε. Και όταν δείτε τι δεν είστε, όταν ο νους σας αρχίσει να συνειδητοποιεί ότι δεν είναι το σώμα σας, αρχίζετε να αποκτάτε επίγνωση. Ο νους λέει: «Τότε, τι είμαι; Είμαι το χέρι; Αν κόψω το χέρι μου, είμαι ακόμη εγώ. Τότε, δεν είμαι το χέρι μου». Αφαιρείτε όλα όσα δεν είστε, μέχρι που στο τέλος το μόνο που απομένει είναι αυτό που είστε πραγματικά. Για να βρει ο νους την ταυτότητά του, απαιτείται μια μακρά διαδικασία, κατά τη διάρκεια της οποίας αφήνετε πίσω σας την προσωπική σας ιστορία, όσα σας δημιουργούν ασφάλεια, μέχρι που τελικά κατανοείτε ποιοι είστε πραγματικά.

Διαπιστώνετε ότι δεν είστε αυτοί που πιστεύατε, γιατί δεν επιλέξατε ποτέ τις πεποιθήσεις σας. Αυτές οι πεποιθήσεις υπήρχαν πριν γεννηθείτε. Διαπιστώνετε ότι δεν είστε ούτε το σώμα σας, γιατί αρχίζετε να λειτουργείτε χωρίς το σώμα σας. Αρχίζετε να παρατηρείτε ότι δεν είστε το όνειρο, ότι δεν είστε ο νους. Αν πάτε βαθύτερα, αρχίζετε να παρατηρείτε ότι δεν είστε ούτε η ψυχή. Αυτό που ανακαλύπτετε έπειτα είναι εκπληκτικό. Ανακαλύπτετε ότι στην πραγματικότητα είστε μια δύναμη – μια δύναμη που δίνει ζωή στο σώμα σας, που δίνει τη δυνατότητα στον νου σας να ονειρεύεται.

Χωρίς εσάς, χωρίς αυτή τη δύναμη, το σώμα σας θα κατέρρεε. Χωρίς εσάς, το όνειρό σας θα έσβηνε. Αυτό που πραγματικά είστε είναι η δύναμη της Ζωής. Αν κοιτάξετε στα μάτια κάποιου, θα δείτε την αυτεπίγνωσή του, την εκδήλωση της Ζωής, να λάμπει στα μάτια του. Η Ζωή δεν είναι το σώμα, δεν είναι ο νους, δεν είναι η ψυχή. Είναι η δύναμη. Μέσω της δύναμης ένα νεογέννητο μωρό γίνεται παιδί, έφηβος, ενήλικας· αναπαράγεται και γερνά. Όταν η Ζωή αφήνει το σώμα, το σώμα αποσυντίθεται και γίνεται σκόνη.

Είστε Ζωή που δίνει πνοή στο σώμα, τον νου και την ψυχή σας. Μόλις το διαπιστώσετε αυτό, όχι με τη λογική, όχι με την ευφυΐα σας, αλλά επειδή νιώθετε τη Ζωή, διαπιστώνετε ότι είστε η δύναμη που κάνει τα λουλούδια να ανοίγουν και να κλείνουν, που κάνει το κολιμπρί να πετά από λουλούδι σε λουλούδι. Διαπιστώνετε ότι είστε σε κάθε δέντρο, σε κάθε ζώο, σε κάθε φυτό, σε κάθε βράχο. Είστε η δύναμη που κινεί τον άνεμο και διαποτίζει το σώμα σας. Όλο το σύμπαν είναι ένα ζωντανό ον που κινείται από αυτή τη δύναμη και αυτό είστε κι εσείς. Είστε Ζωή.

DON MIGUEL RUIZ, ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ

Όποιος δίνει μεγάλη αξία στη γνώμη των ανθρώπων τους τιμά περισσότερο από όσο θα ‘πρεπε

ΑΥΤΟ το πώς είμαστε κατά τη γνώμη των άλλων, εξαιτίας μιας ιδιαίτερης αδυναμίας της φύσης μας, παίρνει σε κάθε περίπτωση υπερβολική βαρύτητα, παρόλο που λίγη μόνο σκέψη και περισυλλογή θα μας δίδασκε ότι για την ευτυχία μας δεν έχει καμία σημασία. Είναι επομένως δύσκολο να εξηγηθεί το ότι κάθε άνθρωπος χαίρεται μέσα του τόσο πολύ και νιώθει να κολακεύεται η ματαιοδοξία του όταν αντιληφθεί σημάδια ευνοϊκής γνώμης από τους άλλους και αντίστροφα, είναι ν’ απορεί κανείς πόσο πολύ κάθε αμφισβήτηση της φιλοδοξίας του με οποιαδήποτε έννοια, σε οποιονδήποτε βαθμό και σχέση, κάθε υποτίμηση, υποβάθμιση, έλλειψη εκτίμησης βρίσκει τον στόχο της με βεβαιότητα, τον πληγώνει και συχνά τον πονάει βαθιά. Εφόσον σε τούτη την ανθρώπινη ιδιότητα βασίζεται το αίσθημα της τιμής, μπορεί να είναι χρήσιμη και παραγωγική για τη συμβατική καλή συμπεριφορά πολλών σαν υποκατάστατο της ηθικής τους, αλλά στην ευτυχία του ανθρώπου, και ιδίως στην τόσο ουσιαστικής σημασίας για την ευτυχία του ψυχική ηρεμία και ανεξαρτησία, δεν συμβάλει, πιο πολύ τη διαταράσσει και δημιουργεί προσκόμματα. Γι' αυτό μέσα από τους ενδεδειγμένους συλλογισμούς και τη σωστή εκτίμηση των αγαθών θα συμβουλεύαμε να μετριάσει κανένας κατά το δυνατόν εκείνη τη μεγάλη ευαισθησία απέναντι στην ξένη γνώμη, τόσο εκεί που κολακεύεται όσο και εκεί που πληγώνεται γιατί και τα δύο κρέμονται από την ίδια κλωστή. Διαφορετικά μένει κανείς δούλος της ξένης γνώμης και των ξένων σκέψεων:

Sic leve, sic parvum est, animum quod laudis avarum Subruit ac reficit.
[Τόσο μικρό, τόσο ασήμαντο είναι αυτό που ρίχνει κάτω και που ανυψώνει εκείνον που διψάει για εγκώμια.]
Οράτιος, Epistulae 2, 1, 179


Εκτός αυτού, ό,τι διαδραματίζεται σε μια ξένη συνείδηση, καθαυτό, για εμάς είναι αδιάφορο, και επίσης κι εμείς σιγά σιγά θα γινόμαστε αδιάφοροι, όταν αποκτήσουμε αρκετή γνώση του επιφανειακού και ρηχού των σκέψεων, της πνευματικής στενότητας των εννοιών, της μικροπρέπειας του φρονήματος, του στρεβλού των απόψεων και του πλήθους των πλανών στα περισσότερα κεφάλια, κι ακόμα μάθουμε από προσωπική πείρα με πόση υποτίμηση μιλάει κανένας συχνά για κάποιον όταν δεν έχει να φοβηθεί τίποτε από αυτόν ή νομίζει πως δεν θα φτάσει στ’ αφτιά του. Ιδιαίτερα όμως, αφού μια φορά θα ακούσουμε με πόση περιφρόνηση μιλάνε μερικοί ηλίθιοι για τους μεγαλύτερους άντρες. Τότε θα καταλάβουμε πως όποιος δίνει μεγάλη αξία στη γνώμη των ανθρώπων τους τιμά περισσότερο από όσο θα ‘πρεπε.

Πράγματι, η αξία που δίνουμε στη γνώμη των άλλων και η διαρκής έγνοια μας γι’ αυτή υπερβαίνει κατά κανόνα κάθε λογικό όριο, έτσι που να μπορεί να θεωρηθεί σαν ένα είδος γενικά εξαπλωμένης ή πιο πολύ έμφυτης μανίας. Σε όλα όσα χάνουμε ή αποφεύγουμε πρώτα πρώτα σκεφτόμαστε την ξένη γνώμη, και από την έγνοια μας γι’ αυτή, με μια ακριβέστερη εξέταση διαπιστώνουμε πώς έχει προέλθει σχεδόν το μισό από όλες τις στενοχώριες και τους φόβους που έχουμε νιώσει ποτέ. Γιατί βρίσκεται πίσω από κάθε συναίσθημα μείωσης, πίσω από όλες τις φιλαρέσκειες και τις αλαζονείες, την επιδεικτικότητα και την καυχησιολογία. Χωρίς αυτή την έγνοια και μανία η πολυτέλεια και η χλιδή θα έχαναν τα εννιά δέκατα της αξίας τους. Κάθε αλαζονική υπερηφάνεια, όσο διαφορετικού είδους και περιοχής και αν είναι, κάθε έπαρση βασίζεται σε αυτή – και τι θυσίες απαιτεί πολλές φορές!

ARTHUR SCHOPENHAUER,Το ασήμαντο αιώνια επαινούν

ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ: ΟΝΕΙΡΟΝ Ή ΑΛΕΚΤΡΥΩΝ

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Τόσο φιλόχρυσος και φιλόπλουτος είσαι, Μίκυλλε, και μόνο αυτό θαυμάζεις περισσότερο απ’ όλα και πιστεύεις πως αποτελεί ευτυχία, το να κατέχεις πολύ χρυσάφι;

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Δεν είμαι μόνο εγώ που το πιστεύω αυτό, Πυθαγόρα, αλλά κι εσύ ο ίδιος, τότε που ήσουν Εύφορβος, πήγαινες να πολεμήσεις τους Αχαιούς έχοντας χρυσάφι και ασήμι κρεμασμένο στις μπούκλες σου· και στον πόλεμο, όπου θα ήταν καλύτερο να είσαι σιδεροφορεμένος, εσύ ακόμη και τότε ήθελες να πολεμάς έχοντας τα μαλλιά σου πιασμένα με χρυσάφι.

Συνεπώς τι λόγος υπάρχει να σου πω επιπλέον κι άλλα, πόσες δηλαδή ανάγκες καλύπτει το χρυσάφι και πώς αυτούς που το έχουν τους αναδεικνύει και ωραίους και σοφούς και ισχυρούς, προσδίδοντάς τους τιμή και δόξα, και μερικές φορές από άσημους και άδοξους τους κάνει μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα αξιοθαύμαστους και ξακουστούς; Γνωρίζεις ασφαλώς τον γείτονα και ομότεχνό μου, τον Σίμωνα, που πριν λίγο καιρό είχε δειπνήσει σπίτι μου, τότε που έβρασα τη φάβα στα Κρόνια, κι έβαλα μέσα και δύο φέτες από αλλαντικό.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Τον γνωρίζω· αυτόν με την πλακουτσωτή μύτη, τον κοντούλη, που έφυγε μετά το δείπνο παίρνοντας κρυφά κάτω από τη μασχάλη του την πήλινη γαβάθα μας, η οποία ήταν και η μόνη που είχαμε.
Τον είδα ο ίδιος, Μίκυλλε.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Εκείνος λοιπόν το έκλεψε, κι έπειτα ορκίστηκε για το αντίθετο επικαλούμενος τόσους θεούς. Κι εσύ, πετεινέ μου, γιατί δεν έβαλες τότε τις φωνές να με ειδοποιήσεις, βλέποντας ότι μας λήστευαν;
ΠΕΤΕΙΝΟΣ

 Λάλησα, κι αυτό ήταν το μόνο που μπορούσα τότε να κάνω. Τι όμως συνέβη στον Σίμωνα; Φαινόταν πως κάτι θα έλεγες γι’ αυτόν.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Είχε έναν εξάδελφο υπερβολικά πλούσιο, που λεγόταν Δριμύλος. Αυτός όσο ζούσε, δεν έδωσε στον Σίμωνα ούτε έναν οβολό – και πώς να του ’δινε, αφού ούτε και ο ίδιος δεν άγγιζε τα χρήματα; Από τότε όμως που πέθανε, πριν από λίγο καιρό, όλα εκείνα ανήκουν στον Σίμωνα, σύμφωνα με τους νόμους, και τώρα εκείνος που ντυνόταν με βρώμικα ρούχα, που καθάριζε τη γαβάθα γλείφοντάς την, βγαίνει τώρα χαρούμενος με την άμαξα, ντυμένος με ρούχα ολοπόρφυρα και κατακόκκινα, έχοντας υπηρέτες και χρυσά κύπελλα και τραπέζια με πόδια από ελεφαντόδοντο, κι όλοι τον προσκυνούνε, κι εμάς ούτε που γυρίζει να μας κοιτάξει άλλο πια. Τις προάλλες τον είδα εγώ να πλησιάζει και του είπα ‘γεια σου, Σίμωνα’, αυτός όμως απάντησε αγανακτισμένος: “Πέστε σ’ αυτόν τον πάμφτωχο να μη μου υποβιβάζει το όνομα· δεν ονομάζομαι Σίμωνας, αλλά Σιμωνίδης”. Και το σημαντικότερο, ήδη τον έχουν ερωτευτεί και οι γυναίκες, αλλά αυτός κάνει τον δύσκολο και σ’ εκείνες και τις περιφρονεί, και άλλες τις δέχεται κοντά του και είναι καταδεκτικός, ενώ άλλες απειλούν πως θα κρεμαστούνε, επειδή δεν τους δίνει σημασία. Βλέπεις λοιπόν πόσα καλά προέρχονται από το χρυσάφι, αφού μεταμορφώνει ακόμη και τους ασχημότερους, μετατρέποντάς τους σε αξιαγάπητους, σαν εκείνη την ποιητική κεντημένη ζώνη. Έχεις ακούσει τους ποιητές να λένε:
χρυσάφι, πάντα ευπρόσδεκτο κι ωραίο (ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, ΔΑΝΑΗ)

Αλλά γιατί γέλασες, ενώ μιλούσα, πετεινέ μου;

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Επειδή από άγνοια, Μίκυλλε, έχεις εξαπατηθεί κι εσύ, όπως ακριβώς και οι περισσότεροι άνθρωποι, σχετικά με τους πλούσιους. Να ξέρεις όμως καλά πως αυτοί ζούνε μια ζωή πολύ πιο αξιολύπητη από τη δική σας. Και σου το λέω αυτό, επειδή πολλές φορές έγινα και φτωχός και πλούσιος, κι έχω εμπειρίες από κάθε είδος ζωής. Μετά από λίγο μάλιστα κι εσύ ο ίδιος θα τα γνωρίσεις όλα, το καθένα χωριστά.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Μα τον Δία, είναι πια καιρός κι εσύ να πεις ποιες αλλαγές σου συνέβηκαν και τι έμαθες σε κάθε ζωή σου.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Άκου λοιπόν, γνωρίζοντας εκ των προτέρων μόνο αυτό: Δεν έχω δει κανέναν να ζει τη ζωή του πιο ευτυχισμένος από σένα.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Από μένα, πετεινέ μου; Το ίδιο να συμβεί και σ’ εσένα! Μα, με προκαλείς να σε καταριέμαι. Πες μου όμως, αρχίζοντας από τον Εύφορβο, πώς μετατράπηκες σε Πυθαγόρα, κι έπειτα όλα με τη σειρά, μέχρι που έγινες πετεινός. Είναι βέβαια φυσικό να υπήρχε μεγάλη ποικιλία σε όσα είδες και έπαθες μέσε σε τόσο ποικιλόμορφα είδη ζωής.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Το πώς πέταξε η ψυχή μου για πρώτη φορά από τον Απόλλωνα στη γη και μπήκε σε ανθρώπινο σώμα, και ποια καταδίκη έπρεπε να υποστεί, θα έπαιρνε πολύ χρόνο να το διηγηθώ. Άλλωστε τέτοια πράγματα δεν είναι σωστό ούτε εγώ να τα πω ούτε εσύ να τα ακούσεις.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Άραγε εγώ ποιος ήμουν προηγουμένως, αξιοθαύμαστε φίλε μου; Αυτό πες μου πρώτα, αν μεταβλήθηκα κι εγώ κάποτε, όπως κι εσύ.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Και βέβαια.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Ποιος λοιπόν ήμουν, αν μπορείς να μου το πεις; Θα ήθελα αυτό να το ξέρω.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Εσύ; Ινδικό μυρμήγκι, από αυτά που σκάβουν και βγάζουν το χρυσάφι.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Καλά, και δεν νοιάστηκα, ο κακότυχος, να έρθω σ’ αυτή τη ζωή φέρνοντας μαζί μου από την προηγούμενη έστω λίγη χρυσόσκονη; Πες μου όμως, τι θα γίνω μετά; Φυσικό είναι να ξέρεις. Γιατί αν είναι κάτι καλό, θα σηκωθώ αμέσως και θα κρεμαστώ από το ξυλοκάρφι στο οποίο εσύ στέκεσαι.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
 Δεν πρόκειται να το μάθεις αυτό με κανέναν τρόπο. Λοιπόν, όταν έγινα Εύφορβος – ξαναγυρνώ πάλι σ’ εκείνα – πολέμησα στην Τροία και, αφού με σκότωσε ο Μενέλαος, μπήκα στον Πυθαγόρα ύστερα από καιρό.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Κι όταν ξεντύθηκες τον Πυθαγόρα, ποιανού ρούχο φόρεσες μετά απ’ αυτόν;

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Της Ασπασίας, της εταίρας από τη Μίλητο.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Πω πω, τι λόγια! Και η γυναίκα έγινε μαζί με όλα τα άλλα ο Πυθαγόρας, και υπήρξε κάποτε καιρός που κι εσύ γεννούσες αβγά, εξοχότατε πετεινέ μου, και συνευρισκόσουν με τον Περικλή, όντας Ασπασία, κι είχες μείνει έγκυος απ’ αυτόν, και λανάριζες το μαλλί και έγνεθες το νήμα και φερόσουν ως γυναίκα όπως οι εταίρες;

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Όλα αυτά τα έκανα όχι μόνο εγώ, αλλά και ο Τειρεσίας πριν από μένα, και ο γιος του Ελάτου, ο Καινέας. Συνεπώς για οτιδήποτε κοροϊδέψεις εμένα, θα είναι σαν να έχεις απευθύνει κοροϊδία και σ’ εκείνους.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Και λοιπόν; Πιο ευχάριστη ήταν η ζωή σου όταν ήσουν άντρας ή όταν ο Περικλής κοιμότανε μαζί σου;

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Βλέπεις τώρα τι είναι αυτό που ρώτησες; Η αντίστοιχη απάντηση δεν ωφέλησε ούτε τον Τειρεσία.
ΜΙΚΥΛΛΟΣ

 Αλλά κι αν ακόμη δεν το πεις εσύ, ο Ευριπίδης έκανε μια ξεκάθαρη διάκριση για τέτοια ζητήματα, λέγοντας πως θα προτιμούσε να βρεθεί τρεις φορές σε πόλεμο κρατώντας ασπίδα, παρά να γεννήσει μια φορά.
Και μετά την Ασπασία ποιος άντρας ή γυναίκα αναδείχτηκες πάλι;

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Ο κυνικός Κράτης.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Διόσκουροί μου, τι ανομοιότητα! Από εταίρα φιλόσοφος.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Έπειτα βασιλιάς, έπειτα φτωχός, και μετά από λίγο σατράπης, έπειτα άλογο και καλιακούδα και βάτραχος και χίλια δυο άλλα· θα έπαιρνε πολύ καιρό να τα απαριθμήσω ένα-ένα. Και τώρα τελευταία πετεινός πολλές φορές, γιατί το ευχαριστήθηκα αυτό το είδος της ζωής. Κι αφού υπηρέτησα πάρα πολλούς άλλους, βασιλιάδες και φτωχούς και πλούσιους, τώρα τελευταία βρίσκομαι και μαζί σου και γελώ σε βάρος σου, καθώς καθημερινά κλαίγεσαι και θρηνολογείς για τη φτώχεια σου, και θαυμάζεις τους πλούσιους, επειδή δεν ξέρεις μέσα σε τι συμφορές ζουν εκείνοι. Αν όμως ήξερες τις έγνοιες που έχουνε, θα γελούσες πρώτα απ’ όλα με τον εαυτό σου, που φαντάστηκες πως ο πλούσιος είναι πάντοτε τρισευτυχισμένος.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Λοιπόν, Πυθαγόρα μου – αλήθεια, πώς σου αρέσει περισσότερο να σε φωνάζουνε, για να μην φέρνω σύγχυση στο λόγο μου αποκαλώντας σε άλλοτε αλλιώς;

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Δεν θα διαφέρει σε τίποτε, είτε με φωνάζεις Εύφορβο είτε Πυθαγόρα είτε Ασπασία ή Κράτη, γιατί όλα αυτά είμαι εγώ. Θα ήταν όμως καλύτερα να με αποκαλείς μ’ αυτό που τώρα φαίνεται, δηλαδή πετεινό, για να μην υποτιμάς ένα πουλί που φαίνεται πως είναι ασήμαντο, και μάλιστα ενώ έχει μέσα του τόσες ψυχές.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Λοιπόν, πετεινέ μου, αφού ήδη έχεις εμπειρία από όλες σχεδόν τις ζωές και γνωρίζεις τα πάντα, θα μπορούσες τώρα πια να μιλήσεις ξεκάθαρα, χωριστά για τη ζωή των πλουσίων, πώς διαμορφώνεται, και χωριστά για τη ζωή των πάμφτωχων, για να καταλάβω αν είναι αλήθεια αυτά που λες παρουσιάζοντας με πιο ευτυχισμένο από τους πλούσιους.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Να λοιπόν, εξέτασέ το από αυτή την οπτική γωνία, Μίκυλλε: Εσένα δεν σε απασχολεί ιδιαίτερα ούτε ο πόλεμος, αν ακούγεται πως οι εχθροί πλησιάζουν, ούτε σε νοιάζει μήπως μπούνε στο χωράφι σου και κόψουν τα σπαρτά ή μήπως τσαλαπατήσουνε τον κήπο σου ή λεηλατήσουνε το αμπέλι σου, αλλά και μόνο που θα ακούσεις τη σάλπιγγα, αν χρειαστεί, κοιτάζεις ολόγυρά σου κι αναρωτιέσαι προς ποια κατεύθυνση θα πρέπει να στραφείς, για να σωθείς και να ξεφύγεις από τον κίνδυνο. Αντίθετα, αυτοί φοβούνται βέβαια και για τον εαυτό τους, στεναχωρούνται όμως βλέποντας από τα τείχη να καταστρέφονται όσα είχαν στα χωράφια. Κι αν χρειαστεί να γίνει κάποια συνεισφορά, μόνο αυτοί καλούνται να πληρώσουν, κι αν χρειαστεί να εκστρατεύσουν, είναι οι πρώτοι που ορμούν στον κίνδυνο ως στρατηγοί ή ίππαρχοι. Ενώ εσύ κρατώντας μια ψάθινη ασπίδα, ελαφρά οπλισμένος και ευκίνητος, για να μπορείς να γλυτώνεις, είσαι έτοιμος να παρευρεθείς στο νικητήριο γλέντι, όταν ο στρατηγός προσφέρει θυσία μετά τη νίκη του.

Σε καιρό ειρήνης πάλι, εσύ, ένας απλός πολίτης, παίρνεις τον λόγο στην εκκλησία του δήμου και καταδυναστεύεις τους πλούσιους, κι αυτοί ανατριχιάζουν και ζαρώνουν και προσπαθούν να σε εξευμενίσουν με παροχές. Εκείνοι κοπιάζουνε για να ’χεις διαρκώς λουτρά και θεάματα και όλα τα άλλα, ενώ εσύ εξεταστής και ελεγκτής αυστηρός σαν αφεντικό, χωρίς να τους δίνεις ούτε καν το δικαίωμα να μιλήσουν μερικές φορές, κι αν το αποφασίσεις, τους λιθοβολείς ρίχνοντας σαν χαλάζι πέτρες επάνω τους ή τους δημεύεις τις περιουσίες. Επίσης εσύ ο ίδιος δεν φοβάσαι ούτε συκοφάντη ούτε ληστή, μήπως σου αρπάξει το χρυσάφι πηδώντας πάνω από το φράχτη ή σκάβοντας μια τρύπα στον τοίχο, ούτε και έχεις προβλήματα κάνοντας λογαριασμούς ή απαιτώντας χρέη ή λογομαχώντας με τους καταραμένους διαχειριστές και γεμάτος άγχος μέσα σε τόσες έγνοιες.

Αντίθετα εσύ τελειώνεις μια αρβύλα και παίρνεις αμοιβή επτά οβολούς, σηκώνεσαι αργά το απόγευμα και λούζεσαι, αν θέλεις, αγοράζεις μια ρέγκα ή μερικές αντσούγιες ή λίγα κεφαλάκια κρεμμύδι, και το ευχαριστιέσαι τραγουδώντας τις περισσότερες φορές και φιλοσοφώντας παρέα μαζί με την αξιότιμη Φτώχεια.

Επομένως γι’ αυτό είσαι υγιής και με ρωμαλέο σώμα κι έχεις μεγάλη αντοχή στο κρύο. Οι κακουχίες σε σκληραγωγούν και σε αναδεικνύουν αντίπαλο καθόλου ευκαταφρόνητο σ’ εκείνα που οι άλλοι τα θεωρούν ακαταμάχητα.

Εκείνους όμως τους καημένους και ποια συμφορά δεν τους βρίσκει από την αχαλίνωτη ζωή τους, ποδάγρες και φυματιώσεις και πνευμονίες και υδρωπικίες; Γιατί αυτά είναι τα επακόλουθα των πολυτελών εκείνων δείπνων.

Συνεπώς μερικοί απ’ αυτούς, όπως ο Ίκαρος, ανεβάζουνε πολύ ψηλά τον εαυτό τους και πλησιάζουνε τον ήλιο, χωρίς να γνωρίζουν πως τα φτερά τους είναι συγκολλημένα με κερί, με αποτέλεσμα μερικές φορές να κάνουν πολύ μεγάλο θόρυβο πέφτοντας με το κεφάλι μέσα στη θάλασσα.

Θα μπορούσες να δεις πόσο τραγικά είναι τα ναυάγια, όταν ο Κροίσος, με μαδημένα τα φτερά, προκαλεί το γέλιο στους Πέρσες ανεβαίνοντας στην πυρά, ή όταν ο Διονύσιος, μετά την κατάλυση της τυραννίδας του, εμφανίζεται στην Κόρινθο ως γραμματοδιδάσκαλος, να διδάσκει συλλαβισμό στα παιδιά, μετά από την άσκηση τόσο μεγάλης εξουσίας.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Πες μου, όμως, πετεινέ μου, τότε που εσύ ήσουν βασιλιάς – γιατί λες πως κάποτε βασίλεψες κιόλας – τι λογής ζωή ήταν εκείνη που έζησες; Μήπως ήσουν τρισευτυχισμένος, έχοντας το αποκορύφωμα όλων των αγαθών που υπάρχουν;

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Ούτε να μου το θυμίζεις, Μίκυλλε· τόσο τρισάθλιος ήμουνα τότε. Σε όλους τους έξω, όπως είπες, έδινα την εντύπωση πως ήμουν τρισευτυχισμένος, ενώ μέσα συζούσα με μυριάδες στενοχώριες.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Ποιες εννοείς; Λες πράγματα παράξενα και όχι και πολύ αξιόπιστα.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Εξουσίαζα σε μια χώρα όχι μικρή, Μίκυλλε, εξαιρετικά εύφορη και αξιοθαύμαστη, ανάμεσα στις πιο λαμπρές, και για το πλήθος των ανθρώπων της και για την ομορφιά των πόλεών της. Τη διέσχιζαν πλωτά ποτάμια και διέθετε θάλασσα με φυσικά λιμάνια. Υπήρχε μεγάλο στράτευμα και συγκροτημένο ιππικό και όχι μικρή σωματοφυλακή και τριήρεις και αναρίθμητο πλήθος χρημάτων και πάμπολλα χρυσά σκεύη, και όλη η υπόλοιπη μεγαλοπρέπεια της εξουσίας ήταν υπερβολικά εντυπωσιακή, ώστε κάθε φορά που έβγαινα, οι περισσότεροι με προσκυνούσαν, και νόμιζαν πως έβλεπαν κάποιον θεό μπροστά τους, κι έτρεχαν και στριμώχνονταν ο ένας πλάι στον άλλο για να με δούνε, ενώ κάποιοι άλλοι ανέβαιναν στις στέγες, και το θεωρούσαν μεγάλη υπόθεση να παρατηρήσουνε προσεκτικά το ζευγάρι των αλόγων, τον μανδύα, το διάδημα, τους προδρόμους και τους ακολούθους μου. Εγώ πάλι, γνωρίζοντας πόσα με στενοχωρούσαν και με ταλαιπωρούσαν, από τη μια έδειχνα κατανόηση για την ανοησία εκείνων, κι από την άλλη λυπόμουνα τον εαυτό μου.

Για ποια να σου πρωτοπώ, Μίκυλλε; Για τους φόβους και τις ανησυχίες και τις υποψίες και το μίσος αυτών που συναναστρέφονταν και τις ραδιουργίες, και – εξαιτίας όλων αυτών – για τον λίγο ύπνο, κι εκείνον ελαφρύ, και για τα γεμάτα ταραχή όνειρα και τις περίπλοκες σκέψεις και την προσδοκία πάντοτε πως θα συμβεί κάτι κακό; Ή μήπως για την υπεραπασχόληση και τις οικονομικές συναλλαγές και τις δίκες και τις εκστρατείες και τις διαταγές και τα συνθήματα και τους υπολογισμούς; Με όλα αυτά ούτε ένα γλυκό όνειρο δεν μπορείς να απολαύσεις, αλλά χρειάζεται μόνος σου να εξετάζεις διεξοδικά τα πάντα και να έχεις μυριάδες προβλήματα.

Επιπλέον όμως στενοχώριες προκαλούν και τα εξής: ο αγαπημένος που συζεί μαζί σου από ανάγκη, και η παλλακίδα που συμπαθεί κάποιον άλλο, και μερικοί φημολογείται πως ετοιμάζουν εξέγερση, και δύο ή τέσσερις σωματοφύλακες που ψιθυρίζουν κρυφά μεταξύ τους. Και το σημαντικότερο, πρέπει κανείς να φυλάγεται περισσότερο από τους πιο αγαπημένους του και να περιμένει πάντοτε πως από κείνους θα του έρθει κάτι κακό.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Μακριά από μένα! Είναι φοβερά αυτά που λες, πετεινέ μου. Για μένα είναι πραγματικά πολύ πιο ασφαλές να είμαι σκυμμένος πάνω από το δέρμα που κόβω για να φτιάξω παπούτσια, παρά να πίνω από χρυσή κούπα για χάρη της φιλίας ένα ποτό ανακατεμένο με κώνειο ή με ακόνιτο. Γιατί βέβαια ο κίνδυνος για μένα, αν γλιστρήσει κάπως το κοπίδι και αποτύχει να κάνει ίσια τομή στο δέρμα, είναι να μου σχίσει και να μου ματώσει λίγο τα δάχτυλα.

Εκείνοι όμως, όπως λες, γλεντούν θανατηφόρα, και μάλιστα ενώ ζούνε μέσα σε μυριάδες συμφορές.

Έπειτα, όταν πέσουν, φαίνονται εξαιρετικά όμοιοι με τους ηθοποιούς τραγωδιών, πολλούς από τους οποίους μπορεί κανείς να τους δει προηγουμένως να είναι τάχα Κέκροπες ή Σίσυφοι ή Τήλεφοι, και να έχουν διαδήματα και ξίφη με ελεφαντοστέινη λαβή και μαλλιά κυματιστά και χλαμύδα χρυσοποίκιλτη, αν όμως, όπως συμβαίνει πολλές φορές, πατήσει κάποιος απ’ αυτούς στο κενό και σωριαστεί κάτω στη μέση της σκηνής, τότε βέβαια προκαλεί πολύ γέλιο στους θεατές, καθώς τσακίζεται το προσωπείο του μαζί με το διάδημα, γεμίζει αίματα το πραγματικό κεφάλι του ηθοποιού και ξεγυμνώνονται ως επάνω τα σκέλη του, με αποτέλεσμα να φαίνεται και ότι κάτω από τη στολή υπάρχουν άθλια κουρέλια, και ότι τα ξυλοπάπουτσα που φοράει είναι πολύ άσχημα και όχι ανάλογα με το πόδι του.

Βλέπεις πως ήδη με δίδαξες ακόμη και να απεικονίζω, αξιότιμε πετεινέ μου;

Η κυρίαρχη εξουσία λοιπόν φάνηκε ξεκάθαρα πως είναι κάτι τέτοιο.

Κάθε φορά όμως που γινόσουν άλογο ή σκύλος ή ψάρι ή βάτραχος, πώς αντιμετώπιζες εκείνη τη μορφή ύπαρξης;

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Αυτό που αρχίζεις τώρα είναι ένα μεγάλο ζήτημα, και όχι κατάλληλο γι’ αυτή την περίσταση.
Ωστόσο με δύο λόγια, δεν υπήρξε καμιά μορφή ζωής που να μη μου φάνηκε πιο ξένοιαστη από την ανθρώπινη, μια και περιοριζόταν μόνο στις φυσικές επιθυμίες και ανάγκες. Γιατί σ’ εκείνες τις ζωές δεν πρόκειται να δεις άλογο τελώνη ή βάτραχο συκοφάντη ή καλιακούδα σοφιστή ή κουνούπι αρχιμάγειρα ή πετεινό ομοφυλόφιλο και όλα τα άλλα που εσείς συνηθίζετε να κάνετε.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Ίσως αυτά να είναι αληθινά, πετεινέ μου.
Εκείνο όμως που εγώ έχω πάθει δεν ντρέπομαι να το πω σ’ εσένα: Ποτέ ως τώρα δεν μπόρεσα να αποβάλω την επιθυμία που είχα από παιδί να γίνω πλούσιος, αλλά πραγματικά και το όνειρο στέκεται ακόμη μπροστά στα μάτια μου παρουσιάζοντάς μου το χρυσάφι, και πολύ περισσότερο με πνίγει το γεγονός ότι ο καταραμένος ο Σίμωνας γλεντοκοπάει μέσα σε τόσα αγαθά.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Εγώ θα σε θεραπεύσω, Μίκυλλε. Και μια που είναι ακόμη νύχτα, σήκω επάνω κι ακολούθα με. Θα σε πάω σ’ εκείνον ακριβώς τον Σίμωνα και στα σπίτια των άλλων πλουσίων, για να δεις τι λογής είναι αυτά που ζούνε.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Και πώς θα γίνει αυτό, αφού οι πόρτες είναι κλεισμένες; Εκτός βέβαια αν εσύ με αναγκάσεις να ανοίξω τρύπα στον τοίχο.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Όχι βέβαια, αλλά ο Ερμής, στον οποίο είμαι αφιερωμένος, μου έδωσε το εξής εξαιρετικό δώρο: Αν κάποιος το μεγαλύτερο φτερό της ουράς μου, το δεξιό λοιπόν, σε όποιον εγώ επιτρέψω να μου το βγάλει και να το κρατάει, αυτός μπορεί, για όσον καιρό θέλω, και να ανοίγει κάθε πόρτα και να βλέπει τα πάντα χωρίς ο ίδιος να είναι ορατός.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Δεν είχα καταλάβει, πετεινέ μου, πως κι εσύ είσαι μάγος. Ας πάμε, όμως.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Να πάμε πρώτα στον Σίμωνα ή σε κάποιον άλλο πλούσιο;

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Όχι βέβαια, αλλά στον Σίμωνα, που αντί για δισύλλαβος έχει την αξίωση, επειδή πλούτισε, να είναι τώρα πια τετρασύλλαβος. Να ’μαστε, φτάσαμε και στην πόρτα. Τι λοιπόν να κάνω μετά απ’ αυτό;

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Βάλε το φτερό στην κλειδαριά.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Να λοιπόν. Ηρακλή μου, η πόρτα άνοιξε διάπλατα, σαν να είχαμε κλειδί.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Προχώρα μπροστά. Τον βλέπεις αυτόν που μένει ξάγρυπνος και κάνει υπολογισμούς;

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Τον βλέπω, μα τον Δία, κοντά σε ένα διψασμένο λυχνάρι που τρεμοσβήνει, και είναι χλωμός, δεν ξέρω γιατί, πετεινέ μου, κι έχει μείνει μόνο πετσί και κόκαλο έχοντας λιώσει εντελώς, προφανώς από τις έγνοιες· γιατί δεν έχει ακουστεί να έχει κάποια άλλη αρρώστια.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Άκου τι λέει· θα καταλάβεις γιατί βρίσκεται σ’ αυτή την κατάσταση.

ΣΙΜΩΝΑΣ
Λοιπόν, εκείνα τα εβδομήντα τάλαντα είναι ασφαλή, θαμμένα κάτω από το κρεβάτι μου, και κανένας άλλος δεν το ξέρει, ενώ τα άλλα δεκαέξι με είδε, νομίζω, ο ιπποκόμος μου ο Σωσύλος να τα καταχωνιάζω κάτω από το παχνί. Βρίσκεται συνεχώς γύρω από το στάβλο, χωρίς να είναι γενικότερα ούτε πολύ επιμελής ούτε και φιλόπονος.

Ασφαλώς μου έχουν αρπάξει πολύ περισσότερα απ’ αυτά, αλλιώς πώς μπόρεσε ο Τίβειος να ψωνίσει χθες για τον εαυτό του ένα τόσο μεγάλο παστό ψάρι, όπως λέγανε, ή να αγοράσει για τη γυναίκα του ένα σκουλαρίκι αξίας πέντε ολόκληρων δραχμών; Τα λεφτά τα δικά μου, του κακόμοιρου, τα σπαταλούν αυτοί. Ούτε όμως και τα κύπελλά μου, που είναι τόσο πολλά, φυλάγονται σε ασφαλές μέρος. Πραγματικά φοβάμαι μήπως κάποιος ανοίξει τρύπα στον τοίχο και τα πάρει. Πολλοί με ζηλεύουν και ραδιουργούν εναντίον μου, και ιδιαίτερα ο γείτονάς μου ο Μίκυλλος.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Ναι, μα τον Δία. Όμοιος σου είμαι εγώ, και φεύγω παίρνοντας κρυφά κάτω από τη μασχάλη μου τις γαβάθες.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Σώπα, Μίκυλλε, να μην ανακαλύψει πως είμαστε εδώ.

ΣΙΜΩΝΑΣ
Πάντως το καλύτερο είναι να μείνω ο ίδιος ξάγρυπνος και να τα φυλάγω. Θα σηκωθώ και κάθε τόσο θα κάνω έναν γύρω σ’ ολόκληρο το σπίτι.

Ποιος είναι αυτός; Σε βλέπω, λωποδύτη – Μα τον Δία, ευτυχώς που είσαι κολόνα. Θα ξεθάψω πάλι το χρυσάφι, για να το ξαναμετρήσω, μήπως κάτι μου ξέφυγε προηγουμένως. Να, κάποιος έκανε πάλι θόρυβο, ασφαλώς εναντίον μου. Με πολιορκούνε και ραδιουργούν όλοι εναντίον μου. Πού είναι το ξίφος μου; Αν πιάσω κανέναν – Ας θάψουμε πάλι το χρυσάφι.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Τέτοια λοιπόν είναι, Μίκυλλε, η κατάσταση του Σίμωνα. Πάμε όμως και σε κάποιον άλλο, όσο μας μένει ακόμη ένα μικρό υπόλοιπο της νύχτας.

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Ο καημένος, τι ζωή είναι αυτή που ζει! Έτσι να συμβεί να πλουτίσουν οι εχθροί μου.
Κι εμείς πάμε, αν συμφωνείτε, στον Γνίφωνα τον δανειστή. Δεν μένει μακριά κι αυτός. Άνοιξε κι αυτή η πόρτα μπροστά μας.

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Τον βλέπεις κι αυτόν να μένει ξάγρυπνος από τις έγνοιες, να ξαναμετράει τους τόκους και να έχει μαραζωμένα δάχτυλα, ενώ μετά από λίγο θα χρειαστεί να τα εγκαταλείψει όλα αυτά και να γίνει κατσαρίδα ή σκνίπα ή σκυλόμυγα;

ΜΙΚΥΛΛΟΣ
Βλέπω έναν κακόμοιρο και ανόητο άνθρωπο, που ούτε και τώρα δεν ζει πολύ καλύτερα από κατσαρίδα ή σκνίπα. Πώς έχει λιώσει κι αυτός ολόκληρος από τους υπολογισμούς!

ΠΕΤΕΙΝΟΣ
Τώρα όμως έχει αρχίσει ήδη να ξημερώνει η μέρα, κι είμαστε γύρω στο χάραμα. Ας επιστρέψουμε λοιπόν πίσω στο σπίτι μας.

Τα υπόλοιπα θα τα δεις άλλη φορά, Μίκυλλε.

ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ, ΣΑΤΙΡΑ ΑΠΛΗΣΤΙΑΣ ΚΑΙ ΜΑΤΑΙΟΔΟΞΙΑΣ

Ο σπειροειδής ραβδωτός Γαλαξίας μας

Ο Γαλαξίας μας αποτελείται κυρίως από ένα πυρήνα του οποίου το σχήμα είναι φακοειδές, πολύ πεπλατυσμένο. Από δύο εκ διαμέτρου αντίθετα άκρα του φακοειδούς αυτού πυρήνα εκφύονται οι δύο κύριοι βραχίονές (σπείρες), που ελίσσονται γύρω από το κύριο σώμα του μια εγκάρσια ράβδο μήκους 25. 000 ετών φωτός, πλάτους 4.000 ετών φωτός και πάχους 650 ετών φωτός περίπου. Η ράβδος αυτή, στην οποία οφείλεται το συνθετικό » ραβδωτός » στο όνομα του Γαλαξία μας, φιλοξενεί περίπου το 1/3 από τα 600.000 γηραιά αστέρια που κατοικούν συνολικά στο κεντρικό γαλαξιακό εξόγκωμα. 

Ο κύριος δίσκος του Γαλαξία μας έχει διάμετρο από 80.000 μέχρι 100.000 έτη φωτός, περίμετρο περίπου 250 ως 300 χιλιάδες έτη φωτός και πάχος γύρω στα 1.000 έτη φωτός. Αποτελείται από 200 μέχρι 400 δισεκατομμύρια άστρα. Αν ορίσουμε μια φυσική κλίμακα και θεωρήσουμε ότι ο Γαλαξίας μας είχε διάμετρο 130 χιλιόμετρα, τότε το Ηλιακό Σύστημα θα είχε μήκος 2 χιλιοστά.  Η συνολική μάζα του είναι περίπου 600 ως 3.000 δισεκατομμύρια ηλιακές μάζες.
 
Πολλοί αστρονόμοι πιστεύουν ότι ο Γαλαξίας κινείται στο διάστημα με ταχύτητα γύρω στα 600 km το δευτερόλεπτο σε σχέση με τους διπλανούς γαλαξίες.[Οι τελευταίες εκτιμήσεις μιλούν για ένα εύρος ταχύτητας από 130 μέχρι 1.000 χλμ/δευτερόλεπτο. Αν όντως ο Γαλαξίας κινείται με 600 km/sec, ταξιδεύουμε 51,84 εκατομμύρια χιλιόμετρα την ημέρα, ή περισσότερο από 19,9 δις km το χρόνο. Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, αυτό σημαίνει πως ταξιδεύουμε περίπου 4,5 φορές την απόσταση που απέχει ο Πλούτωνας από τη Γη (όταν βρίσκεται στο κοντινότερο σημείο). Ο Γαλαξίας θεωρείται πως κινείται στην κατεύθυνση του αστερισμού Ύδρα.
 
Η ηλικία του Γαλαξία μας εκτιμάται περίπου στα 13,6 δισεκατομμύρια χρόνια, διάρκεια που είναι κοντά στην ηλικία του Σύμπαντος. Η εκτίμηση αυτή βασίζεται στη μέτρηση για πρώτη φορά του βηρυλλίου που περιέχεται σε δύο αστέρες του αστρικού σμήνους NGC 6397. Έτσι υπολόγισαν τον χρόνο ανάμεσα στη δημιουργία της πρώτης γενιάς των αστέρων του Γαλαξία μας και στη δημιουργία της πρώτης γενιάς αστέρων του σμήνους, σε 200 με 300 εκατομμύρια χρόνια. Συμπεριλαμβάνοντας την ηλικία των αστέρων στο σφαιρωτό σμήνος (13,4 ± 0,8 δις χρόνια), εκτίμησαν την ηλικία του Γαλαξία στα 13,6 ± 0,8 δις χρόνια.
 
Μετρήσεις δείχνουν ότι ο Γαλαξίας της Ανδρομέδας μάς πλησιάζει με ταχύτητα 300 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο και μπορεί να συγκρουστεί με τον Γαλαξία μας σε 3 ως 4 δις χρόνια. Αν συγκρουστούν, πιστεύεται ότι ο Ήλιος αλλά και άλλοι αστέρες μάλλον δεν θα συγκρουστούν με αστέρες της Ανδρομέδας, αλλά οι δύο γαλαξίες θα σχηματίσουν έναν ενιαίο ελλειπτικού σχήματος γαλαξία. Η διαδικασία της ένωσης αυτής εκτιμάται ότι θα διαρκέσει 1 δις χρόνια.
 
Ο  καλύτερος χάρτης του Γαλαξία μας που έχει παραχθεί ποτέ. Η νέα εικόνα παρουσιάζει τον σπειροειδή Γαλαξία μας όπως θα φαίνεται σε έναν πολύ μακρινό παρατηρητή. Ο χάρτης είναι βασισμένος στα συμπεράσματα για τη δομική εξέλιξη του.
 
Ο Γαλαξίας αποτελείται από τέσσερις κύριους βραχίονες που κάμπτονται γύρω από το κέντρο του – οι αστρονόμοι μέτρησαν την απόσταση από τη Γη σε μια περιοχή όπου διαμορφώνονται τα αστέρια, που αποκαλείται W3OH μέσα στο βραχίονα του Περσέως. Άλλοι βραχίονες είναι του Τοξότη, της Τροπίδας, του Ωρίωνα (που ανήκει και το ηλιακό μας σύστημα), της Ασπίδας, του Κανόνα, του Νότιου Σταυρού, των 3 Κιλοπαρσέκ και τέλος ο Εξωτερικός Βραχίονας.

Κοντά στο Γαλαξιακό Κέντρο βρίσκεται μαζεμένη όλη σχεδόν η μεσογαλαξιακή σκόνη, που απορροφά το ορατό φως. Γι' αυτό και το Γαλαξιακό Κέντρο είναι ουσιαστικά αόρατο. Μόνο με τις υπέρυθρες ακτίνες και τα ραδιοκύματα μπορούμε να συλλάβουμε τι υπάρχει εκεί. Επίσης, στο Κέντρο του Γαλαξία μας υπάρχει η πολύ μεγάλης μάζας μαύρη τρύπα (3,7 εκατομμύρια ηλιακές μάζες) σε έκταση όση η απόσταση της Γης από τον Ήλιο (2 αστρονομικές μονάδες). Το Γαλαξιακό Κέντρο στον ουρανό βρίσκεται ανάμεσα στους αστερισμούς του Τοξότη και Σκορπιού.

Ενεργοί γαλαξίες και αντικείμενα Blazars

Οι ενεργοί γαλαξίες ενσωματώνουν έναν μικρό πυρήνα στο κέντρο τους (που ονομάζεται ενεργός γαλαξιακός πυρήνας ή AGN) από όπου εκπέμπουν ισχυρή ακτινοβολία σε έναν τυπικό κατά τα άλλα γαλαξία. Αυτός ο ενεργός πυρήνας μπορεί να είναι αφενός ιδιαίτερα μεταβλητός και αφετέρου πάρα πολύ φωτεινός έναντι του υπολοίπου γαλαξία.  
 
Τα blazar (μπλέιζαρ) εκπέμπουν πίδακες υλικού που κατευθύνονται στην κατεύθυνση της Γης. Παρατηρούνται «κάθετα» ή σχεδόν κάθετα στον πίδακα.

Για τους κανονικούς γαλαξίες μπορεί να θεωρήσουμε ότι η συνολική ενέργεια που εκπέμπουν, είναι το άθροισμα της εκπομπής που προέρχεται από κάθε άστρο που βρίσκεται στο γαλαξία. Για τους ενεργούς όμως γαλαξίες, αυτό δεν ισχύει. Υπάρχει πολύ περισσότερη εκπεμπόμενη ενέργεια από αυτή που πρέπει να υπάρχει, και αυτή η υπερβολική ενέργεια βρίσκεται στις υπέρυθρες, στις ραδιοφωνικές, στις υπεριώδεις, και στις ακτίνων X περιοχές του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Η ενέργεια που εκπέμπεται από έναν ενεργό γαλαξία είναι οτιδήποτε αλλά συνηθισμένης μορφής. Ενώ οι AGN θεωρούνται σαν τις πιο λαμπρές συνεχείς πηγές Η/Μ ακτινοβολίας στο σύμπαν.
 
Τι λοιπόν να συμβαίνει σε αυτούς τους ενεργούς γαλαξίες ώστε να παραγάγουν μια τέτοια τεράστια ενέργεια;
 
Οι γαλαξίες αυτοί χαρακτηρίζονται από ορισμένες ιδιότητες: (1) υψηλή φωτεινότητα, (2) μη θερμικά φάσματα που δεν μοιάζουν με το σύνολο πολλών αστρικών φασμάτων, (3) η πιο φωτεινή περιοχή τους είναι σε μια περιοχή του φάσματος εκτός από την οπτική (π.χ., ραδιοφωνικά, υπεριώδη, υπέρυθρα μήκη κύματος), (4) ένα λαμπρό πυρήνα σαν άστρο, (5) ισχυρές γραμμές εκπομπής (οι περισσότερες), (6) γρήγορη μεταβλητότητα, και μερικές φορές (7) ράδιο πίδακες.  
   
Οι ενεργοί γαλαξίες μελετώνται έντονα σε όλα τα μήκη κύματος. Επειδή μπορούν να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους σε σύντομα διαστήματα, είναι χρήσιμο να μελετηθούν ταυτόχρονα σε όλες τις ενέργειες. Ταυτόχρονα με τις παρατηρήσεις σε πολλά μήκη κύματος είναι σημαντικές και οι παρατηρήσεις σε ακτίνες X και ακτίνες γάμμα, δεδομένου ότι πολλά υψηλής ενέργειας κβάζαρ εκπέμπουν ένα μεγάλο μέρος της ισχύος τους σε τέτοιες ενέργειες.
 
Αντικείμενα Blazars (blazing quasi-stellar object)
Blazar: (Λαμπερό ημιαστρικό αντικείμενο), είναι ένα πολύ συμπιεσμένο κβάζαρ που συνδέεται με μία  τεράστια μαύρη τρύπα στο κέντρο ενός ενεργού γιγάντιου ελλειπτικού γαλαξία. Τα μπλέιζαρ είναι από τα βιαιότερα φαινόμενα στο σύμπαν και αποτελούν ένα σημαντικό θέμα στην εξωγαλαξιακή αστρονομία. Ο όρος μπλέιζαρ πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1978 από τον αστρονόμο Έντουαρτ Σπιέγκελ.
 
Πρόκειται για έναν από τους 4 τύπους ενός ενεργού γαλαξία και και χαρακτηρίζεται από μια πολύ γρήγορη (καθημερινή) μεταβλητότητα, με μεγάλα ποσοστά στη συνολική λαμπρότητα, με καμία γραμμή εκπομπής, με ισχυρή μη θερμική ακτινοβολία, και εμφάνιση σαν άστρου. Ένα αντικείμενο Blazar είναι ένας ραδιογαλαξίας ευθυγραμμισμένος έτσι ώστε να κοιτάζουμε στην ίδια ευθεία με τον πίδακα, δηλαδή προς την ίδια την καρδιά του συστήματος ακριβώς στον πυρήνα. Επειδή κοιτάζουμε κατά μήκος ακριβώς του πίδακα βλέπουμε μια πολύ γρήγορη, ιδιαίτερα φωτεινή ακτινοβολία.
 
Είναι λοιπόν μια υποκατηγορία των AGN που παρατηρούνται στις υψηλότερες ενέργειες. Έχει σχετικιστικούς πίδακες που δείχνουν προς τη γη, έτσι ώστε να παρατηρούμε την εκπομπή από την περιοχή του πίδακα. Γι' αυτό μοιάζουν με τους κβάζαρ, αλλά δεν είναι τόσο φωτεινοί. Οι εκπομπές στο ορατό φάσμα και η ακτινοβολία ακτίνων γάμμα  από τους blazar είναι χρονικά μεταβλητές με διαστήματα από μερικά λεπτά έως λίγες ημέρες. Αν και υπάρχουν θεωρίες ως προς τις αιτίες αυτής της μεταβλητότητας, τα λίγα στοιχεία που έχουμε δεν μας επιτρέπουν ακόμα να τις επιβεβαιώσουμε.

Νετρίνα προήλθαν πιθανώς από ένα blazar που τροφοδοτείται από μια υπερβαρέα μαύρη τρύπα

Αποτέλεσμα εικόνας για cafepress exploding star tile coasterΣτις 22 Σεπτεμβρίου 2017 το Παρατηρητήριο Νετρίνων IceCube, ένα τηλεσκόπιο νετρίνων έκτασης 1 κυβικού χιλιομέτρου που βρίσκεται στο Νότιο Πόλο, ανίχνευσε ένα νετρίνο υψηλής ενέργειας με πιθανή αστροφυσική προέλευση. Η παρατήρηση ενός μόνο νετρίνο, ωστόσο, δεν είναι αρκετή για να διεκδικήσει το IceCube την ακριβή ανίχνευση της πηγής. Για το λόγο αυτό, οι επιστήμονες αναζήτησαν βοήθεια από άλλα μέσα. Πολύ γρήγορα μετά την ανακάλυψη από το IceCube τα τηλεσκόπια σε όλο τον κόσμο έδρασαν για τον εντοπισμό της πηγής. Ένα από αυτά ήταν το Σύστημα Ανίχνευσης Ακτινοβολίας με Μεγάλη Ενέργεια ή VERITAS: ένα σύνολο τηλεσκοπίων στη Νότια Αριζόνα που σαρώνει τον ουρανό για δραστηριότητα ακτίνων γάμμα. Το τελευταίο επιβεβαίωσε ότι το νετρίνο προήλθε από την περιοχή μιας μεγάλης μυστηριώδους μαύρης τρύπας, σε απόσταση 4 δισ. ετών φωτός από τη Γη.

Εικόνα που δείχνει ένα blazar, ο πυρήνας ενός ενεργού Γαλαξία, που τροφοδοτείται από μια υπερβαρέα μαύρη τρύπα. Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν πρόσφατα το VERITAS για την ανίχνευση των ακτίνων γάμμα από το blazar TXS 0506 + 056, το οποίο επίσης θεωρείται πηγή νετρίνων.
 
Το παρατηρητήριο IceCube, μια τεράστια εγκατάσταση που βρίσκεται σε βάθος πολλών μιλίων κάτω από τον Νότιο Πόλο. Ένα πλέγμα περισσότερων από 5.000 υπεραισθητικών αισθητήρων έλαβε το χαρακτηριστικό μπλε «Cherenkov» φως που εκπέμπεται, καθώς τα νετρίνα αλληλεπιδρούν με τον πάγο. Με σχεδόν μηδενική μάζα και καθώς διαπερνούν τους πλανήτες, τα αστέρια και οτιδήποτε άλλο στο δρόμο του, τα σωματίδια ταξίδεψαν σε ευθεία γραμμή από το σημείο προέλευσης τους, στη Γη. Ως αποτέλεσμα, οι αστρονόμοι μπόρεσαν να εντοπίσουν την τροχιά τους πίσω σε δισεκατομμύρια έτη φωτός, στην πιθανή πηγή τους.
 
Ενδεχομένως λοιπόν τα νετρίνα να αποτελούν τον τρίτο πόλο μεταφοράς ενέργειας, μετά το φως και τα βαρυτικά κύματα – Και οι αστροφυσικοί υποστηρίζουν ότι αλλάζει ο τρόπος αντίληψης του Σύμπαντος. Ήρθαν έτσι οι αστροφυσικοί ένα βήμα πιο κοντά στην επιβεβαίωση της θεωρίας που θέλει τις Μαύρες Τρύπες να αποτελούν -ουσιαστικά- μία «χοάνη» μεταφοράς από το ένα σημείο του Σύμπαντος σε ένα άλλο, ή ακόμα και σύνδεσης με άλλα παράλληλα σύμπαντα, κάνοντας αυτή την εκπληκτική ανακάλυψη.
 
Τα νετρίνα είναι ένα είδος ενέργειας που, όπως αποκαλύφθηκε, παράγεται από μία πηγή γνωστή ως blazar. Τα νετρίνα εκτοξεύθηκαν στο Σύμπαν μέσω της μεγάλης αυτής Μαύρης Τρύπας, στον μακρινό Γαλαξία που βρίσκονται και είναι σχεδόν απίθανο να εντοπιστούν, καθώς ταξιδεύουν σε ευθεία γραμμή και δεν αλληλεπιδρούν με την ύλη! Με άλλα λόγια, είναι «φαντάσματα» που ταξιδεύουν στο σκοτεινό Σύμπαν και μεταφέρουν ενέργεια! Τα νετρίνα φαίνεται να εξαπλώνονται από τις γρήγορες περιστρεφόμενες υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες.
 
Η ανακάλυψη θα μπορούσε να μας δώσει έναν εντελώς νέο τρόπο αντίληψης του Σύμπαντος. Τα σωματίδια μπορεί να είναι ένας «τρίτος αγγελιοφόρος» που μεταφέρει ενέργεια από άλλα μέρη του Κόσμου, εκτός από το φως και τα πρόσφατα ανακαλυφθέντα βαρυτικά κύματα. Με άλλα λόγια, είναι πιθανό να έχει ανιχνευθεί ο «τρίτος πόλος» που διαμορφώνει και εξελίσσει το Σύμπαν.

Τα νετρίνα θα μπορούσαν να είναι διπλά χρήσιμα επειδή δεν έχουν μάζα και ταξιδεύουν σε σχεδόν εντελώς ευθεία γραμμή μέσω του σύμπαντος. «Η ανίχνευσή τους στο σύμπαν είναι εκπληκτική, αλλά η ύπαρξη μιας πιθανής πηγής είναι θρίαμβος. Αυτό το αποτέλεσμα θα μας επιτρέψει να μελετήσουμε τις πιο απομακρυσμένες, ισχυρές πηγές ενέργειας στο σύμπαν με έναν εντελώς νέο τρόπο», λέει ο καθηγητής Paul O’Brien, μέλος της διεθνούς ομάδας αστρονόμων του Πανεπιστημίου του Leicester.
 
Οι αλυσίδες των φωτοανιχνευτών κάτω από τον πάγο στο Νότιο Πόλο φωτίζονται όταν τα νετρίνα αλληλεπιδρούν με τον πάγο.
 
Το νετρίνο βρέθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου πέρυσι από το παρατηρητήριο IceCube, μια τεράστια εγκατάσταση που βρίσκεται σε βλαθος πολλών μιλίων κάτω από τον Νότιο Πόλο. Ένα πλέγμα περισσότερων από 5.000 υπεραισθητικών αισθητήρων έλαβε το χαρακτηριστικό μπλε «Cherenkov» φως που εκπέμπεται, καθώς τα νετρίνα αλληλεπιδρούν με τον πάγο. Με σχεδόν μηδενική μάζα και καθώς διαπερνούν τους πλανήτες, τα αστέρια και οτιδήποτε άλλο στο δρόμο του, τα σωματίδια ταξίδεψαν σε ευθεία γραμμή από το σημείο προέλευσης τους, στη Γη. Ως αποτέλεσμα, οι αστρονόμοι μπόρεσαν να εντοπίσουν την τροχιά τους πίσω σε δισεκατομμύρια έτη φωτός, στην πιθανή πηγή τους.
 
Ένα βασικό χαρακτηριστικό των blazars είναι οι δίδυμοι πίδακες φωτός και τα στοιχειώδη σωματίδια που εκτοξεύονται από τους πόλους του στροβιλιζόμενου υλικού που περιβάλλει τη μαύρη τρύπα. Ένα αυτά κατευθύνθηκε προς τη Γη και οδήγησε σε μία από τις πιο βαθιές ανακαλύψεις στην ιστορία της αστροφυσικής. Το νετρίνο που ανιχνεύτηκε από το IceCube θεωρείται ότι έχει δημιουργηθεί από κοσμικές ακτίνες υψηλής ενέργειας από τους πίδακες που αλληλεπιδρούν με κοντινό υλικό.
 
Το blazar που πιστεύεται ότι έχει παράγει το νετρίνο, με την κωδική ονομασία TXS 0506 + 056, βρέθηκε σε λιγότερο από ένα λεπτό, αφού η ομάδα IceCube μετέδωσε συντεταγμένες για παρατηρήσεις παρακολούθησης σε τηλεσκόπια παγκοσμίως.
 
Το σενάριο της μεταφοράς μέσω των μαύρων τρυπών που «καταπίνουν» τα πάντα, από ένα σημείο στο άλλο, είναι συγκλονιστικό και εφόσον επιβεβαιωθεί, θα αλλάξει πολλά στην προσέγγισή μας για το Σύμπαν. Η ανακάλυψη ότι τα νετρίνα εξαπλώνονται μέσω του στροβιλισμού που παράγουν οι μαύρες τρύπες, είναι μία επανάσταση για την αστροφυσική. Σύντομα, οι επιστήμονες θα είναι σε θέση να εκτιμήσουν περισσότερο τη νέα γνώση. Μέχρι την επόμενη ανακάλυψη.
 
Μετά τη φωτεινή ενέργεια (φως) και τα βαρυτικά κύματα, προστέθηκαν στο «οπλοστάσιο» της έρευνας και τα «φαντάσματα»-νετρόνια, που παράγονται από blazar και διαχέονται στο Σύμπαν από τις Μαύρες Τρύπες.
 
Ένας κόσμος γεμάτος μυστήρια, που ανοίγεται βήμα-βήμα μπροστά μας.

Ρητορεία και ρητορική: Πρώιμες μορφές ρητορείας και ρητορικής

Αρχαϊκοί χρόνοι

Στο ρητορικό του σύγγραμμα De Inventione (1.2.2-3) ο Κικέρωνας (106-43 π.Χ.) αφηγείται μια ενδιαφέρουσα ιστορία: οι πρώτοι άνθρωποι ζούσαν σε συνθήκες πρωτόγονες, στηρίζονταν στη φυσική τους δύναμη και περιπλανιόνταν στους αγρούς κατά τον τρόπο των άγριων θηρίων χωρίς καμία αντίληψη του μέτρου ή του καθήκοντος. Κάποτε ένας σπουδαίος, σοφός και ευφραδής άνδρας κατάφερε μιλώντας τους να τους στρέψει σε έναν χρήσιμο και αξιοπρεπή τρόπο κοινωνικής συμβίωσης βγάζοντάς τους από τις παλιές τους συνήθειες. Ο μύθος που αφηγείται ο Κικέρωνας μιλά για εκείνον που πρώτος ανακάλυψε τη δύναμη του λόγου να πείθει και να κατευθύνει. Προβάλλει εξάλλου με τον συμβολισμό του την αξία του συνδυασμού της ευγλωττίας με τη σοφία. Για τους Έλληνες, μόνο ένας θεός θα μπορούσε να προσφέρει αυτή τη δύναμη κι αυτός δεν ήταν άλλος από τον Ερμή - καθόλου τυχαία, αν λάβει κανείς υπόψη πως ο συγκεκριμένος θεός ήταν έμπορος, κλέφτης, πονηρός λογοπλόκος, κομιστής ειδήσεων αλλά και των ψυχών στον Κάτω Κόσμο, στη ζωή πέρα από τον θάνατο.
 
Τα πρώτα κομψοτεχνήματα έντεχνου λόγου στα ελληνικά τα συναντούμε κιόλας στην ποίηση της αρχαϊκής περιόδου (8ος αι.-τέλη 6ου αι. π.Χ.). Ο Νέστορας, «ο γλυκομίλητος αγορητής […], που πιο γλυκά από μέλι ανάβρυζαν τα λόγια του απ' το στόμα» (Ἰλιάς Α 248-249), και ο πολύτροπος Οδυσσέας είναι εμβληματικές μορφές ομιλητών στην ποίηση του Ομήρου, δεν είναι όμως οι μόνες ομηρικές φιγούρες που προσφέρουν με τα λόγια τους δείγματα έντεχνου λόγου. Η Ιλιάδα αποτελείται σχεδόν κατά το ήμισυ από λόγους, ενώ η Οδύσσεια κατά τα δύο τρίτα. Αποδεικνύεται έτσι με σαφήνεια πως η ομιλία για την εξυπηρέτηση πρακτικών στόχων (όπως η προτροπή για ανάληψη συγκεκριμένης δράσης ή η απόδοση ευθυνών) ήταν διαδεδομένη στη ζωή των Ελλήνων των αρχαϊκών χρόνων, συνθήκη απολύτως αναμενόμενη, αν λάβει κανείς υπόψη ότι στις ελληνικές πόλεις της συγκεκριμένης περιόδου υπήρχαν κιόλας οι πολιτικοί και κοινωνικοί θεσμοί που ευνοούσαν ή επέβαλλαν την εκφώνηση λόγου. Άλλωστε στα ομηρικά έπη βρίσκουν εφαρμογή πολλά από όσα συστηματοποιεί αργότερα η τέχνη μέσα από κανόνες (όπως για παράδειγμα ένα πλήθος ρητορικών σχημάτων και τρόπων).
 
Κάποιοι ρητοροδιδάσκαλοι έβλεπαν μάλιστα στον Όμηρο τον ευρετή της ρητορικής. Και είναι αλήθεια πως στα ομηρικά έπη δεν εντοπίζουμε απλά τα πρώτα δείγματα ρητορείας, αλλά και τα πρώτα, αν και ισχνά, δείγματα στοχασμού για τη δύναμη του προφορικού λόγου, όπως και διδασκαλίας της σύνθεσής του. Στην τρίτη ραψωδία της Ιλιάδας, για παράδειγμα, ο Αντήνορας περιγράφει τον τρόπο ομιλίας του Μενέλαου και του Οδυσσέα, όταν ήλθαν για πρώτη φορά ως πρεσβευτές στην Τροία, επιμένοντας μάλιστα στην εντύπωση που προκάλεσαν στο κοινό (Γ 212-224), ενώ στην ένατη ραψωδία ο παιδαγωγός του Αχιλλέα, ο Φοίνικας, ισχυρίζεται, ως μέλος της πρεσβείας στον θυμωμένο ήρωα, πως είχε από τον Πηλέα εντολή να διδάξει τον νεαρό Αχιλλέα όχι μόνο να δρα αλλά και να μιλά (Ι 443).
 
Δεν είναι όμως ο Όμηρος ο μόνος ποιητής της αρχαϊκής περιόδου που αναγνωρίζει τη δύναμη του λόγου: για τον Ησίοδο (Θεογονία 83-87) όποιος δικάζει, στο όνομα του υψηλού αξιώματός του στην κοινότητα, είναι ευλογημένος από τις Μούσες, αφού έχει τη δύναμη να πείσει με τον λόγο του για τις δίκαιες αποφάσεις του. Εξάλλου στον ομηρικό Ύμνο στον Ερμή (Εἰς Ἑρμῆν 322-396, πιθ. 6ος αι. π.Χ.) έχουμε την αρχαιότερη σωζόμενη στην αρχαία ελληνική γραμματεία σκηνή που θυμίζει δίκη, καθώς εδώ διασταυρώνουν τους λόγους τους ενώπιον του Δία, που αναλαμβάνει ρόλο κριτή, ο Απόλλωνας και ο Ερμής: ο πρώτος κατηγορεί τον δεύτερο για την κλοπή των βοδιών του· ο κατηγορούμενος προσπαθεί να κερδίσει την εύνοια του κριτή.
 
Βεβαίως, τίποτε δεν μας δεσμεύει να υποθέσουμε ότι κιόλας στους αρχαϊκούς χρόνους η σύνθεση λόγου διδάσκεται με τρόπο συστηματικό. Άλλωστε οι συνθήκες που θα καταστήσουν τον λόγο εργαλείο εντυπωσιακά αποτελεσματικό για τη δικαίωση και την κοινωνική και πολιτική καταξίωση του ατόμου, ανεξάρτητα από την κοινωνική του προέλευση ή/και το μερίδιό του στην αρετή, δεν έχουν διαμορφωθεί ακόμη. Μπορεί λοιπόν ο Θερσίτης της Ιλιάδας να μιλά με οξύτητα, νεύρο και ορμή -ο χαρακτηρισμός του ως λιγέως ἀγορητοῦ (Ἰλιάς Β 246), ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι διαποτίζεται από το υπονομευτικό πνεύμα της ειρωνείας, τον φέρνει κοντά στον ευφραδή Νέστορα- ωστόσο, παραμένει μια απολύτως αντιηρωϊκή μορφή, που κάθε άλλο παρά καταφέρνει να κερδίσει την εκτίμηση των συμπολεμιστών του.
 
Κλασικοί χρόνοι
 
Η γέννηση της ρητορικής
 
Μέσα στο πρώτο μισό του 5ου αι. π.Χ. στις ελληνικές αποικίες της Σικελίας ξεσπούν πολιτικές αναταραχές που οδηγούν σε ανατροπή της τυραννίας: το 471 π.Χ. η δυναστεία του Θήρωνα στον Ακράγαντα φτάνει στο τέλος της, ενώ το 463 π.Χ. ο Ιέρωνας χάνει την εξουσία του στις Συρακούσες. Οι πολίτες είναι πια ελεύθεροι να διεκδικήσουν σε μια σειρά από δίκες τις περιουσίες που είχαν καταπατήσει οι τύραννοι των πόλεων. Οι Έλληνες είχαν ανέκαθεν έμφυτη προδιάθεση προς τον λόγο και ενδιαφέρον για την επικοινωνία μέσα από συζητήσεις -ο Όμηρος είναι αδιάψευστος μάρτυρας- τώρα όμως διαμορφώνονται και οι πολιτικές συνθήκες που ευνοούν την εκφορά δημόσιου λόγου και την ανάδειξη των ικανών ρητόρων σε πρόσωπα με πολιτική και κοινωνική δύναμη.
 
Η γέννηση της τέχνης του λόγου συνδέεται κατά την παράδοση με ονόματα Σικελών: του φιλόσοφου Εμπεδοκλή από τον Ακράγαντα, του Κόρακα και του Τ(ε)ισία από τις Συρακούσες - τους δύο τελευταίους συνδέει σχέση δασκάλου-μαθητή. Σύμφωνα με τον Διογένη τον Λαέρτιο (8.57) ο Αριστοτέλης ανέφερε στον διάλογό του Σοφιστής ότι ευρετής της ρητορικής ήταν ο Εμπεδοκλής. Τα ονόματα πάλι του Κόρακα και του Τ(ε)ισία συσχετίζονται με τη συγγραφή ενός εγχειριδίου διδασκαλίας της ρητορικής (Κικέρων, Brutus 12.46). Κατά τη μαρτυρία του Πλάτωνα (Φαῖδρος 273a6-273c9) και του Αριστοτέλη (Ῥητορική 2.14.1402a17-23) -ο πρώτος κάνει λόγο για τον Τ(ε)ισία, ο δεύτερος για τον Κόρακα- φαίνεται πως ασχολήθηκαν με την απόδειξη βάσει ενδείξεων ή τον συλλογισμό που στηρίζεται στο πιθανόν, το εἰκός. Άλλωστε οι ανεκδοτολογικού τύπου ιστορίες για τις οικονομικές οφειλές του Τ(ε)ισία στον δάσκαλό του αποδεικνύουν πως οι τεχνήεντες συλλογισμοί, οι λεγόμενες «σοφιστείες» (τα φαινόμενα εἰκότα, αλλά όχι αληθή συμπεράσματα), συνιστούσαν από την αρχή σημαντικό κεφάλαιο της αρχαίας ρητορικής. Στον Κόρακα αποδίδεται εξάλλου και η επινόηση της διαίρεσης του λόγου σε επτά μέρη: προοίμιον, προκατασκευή, προκατάστασις, κατάστασις, ἀγῶνες, παρέκβασις, ἐπίλογος.
 
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Εμπεδοκλής θεωρείται δάσκαλος του Γοργία, ενώ ο Τ(ε)ισίας του Λυσία και του Ισοκράτη. Αναρωτιέται βέβαια κανείς πώς θα πρέπει να φανταστούμε τη διδασκαλία της τέχνης του λόγου σε αυτή την πρώιμη εποχή. Το πιθανότερο είναι πως αυτοί οι πρόδρομοι ρητοροδιδάσκαλοι διατύπωναν με βάση την εμπειρική παρατήρηση γενικούς κανόνες· πάνω τους θα στηριζόταν αργότερα η συστηματική διδασκαλία της ρητορικής τέχνης.
 
Μπορεί η ρητορική να γεννήθηκε στη Σικελία, γνώρισε όμως ιδιαίτερη άνθηση στην Αθήνα. Η πόλη περνά κατά τον 5ο και τον 4ο αι. μέσα από διάφορες ιστορικές και πολιτικές περιπέτειες: σε συμμαχία με τους Σπαρτιάτες καταφέρνει να κατατροπώσει τους Πέρσες επιδρομείς. Αποκτά έτσι δύναμη πάνω στους συμμάχους της. Στο τέλος συγκρούεται με τη Σπάρτη. Μετά την ήττα στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, την εγκαθίδρυση του ολιγαρχικού καθεστώτος και, τέλος, την κατάρρευσή του, έχουμε την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η συμβουλευτική ρητορεία, που ενεργοποιείται κάθε τόσο και την οποία αναλαμβάνουν πρόσωπα που θα πρέπει να στηριχθούν στην προσωπική τους ικανότητα και ευχέρεια και όχι σε κοινωνικούς μηχανισμούς για να πείσουν το κοινό τους, εξελίσσεται σε υψηλή τέχνη. Άνθηση όμως γνωρίζουν και τα δύο άλλα είδη λόγων: οι δικανικοί και οι πανηγυρικοί. Σε αυτή την κυριαρχία του λόγου στη ζωή της πόλης παραπέμπει αυτόματα τον αναγνώστη η σκηνή από τον Γοργία του Πλάτωνα, όπου ο Σωκράτης ρωτά τον ομώνυμο δάσκαλο της ρητορικής ποιό είναι το μεγαλύτερο αγαθό που κατά τους δικούς του ισχυρισμούς προσφέρει ο ίδιος στους ανθρώπους, κι εκείνος του απαντά με ενθουσιασμό: Ὅπερ ἐστίν, ὦ Σώκρατες, τῇ ἀληθείᾳ μέγιστον ἀγαθὸν καὶ αἴτιον ἅμα μὲν ἐλευθερίας αὐτοῖς τοῖς ἀνθρώποις, ἅμα δὲ τοῦ ἄλλων ἄρχειν ἐν τῇ αὑτοῦ πόλει ἑκάστῳ. (Γοργίας 452d5-8) («Αυτό, Σωκράτη, που είναι πράγματι το μεγαλύτερο αγαθό και ταυτόχρονα η αιτία και για την ελευθερία των ίδιων των ανθρώπων και για την εξουσία του καθενός πάνω στους άλλους στο πλαίσιο της πόλης του».). Στο μυαλό του ο Γοργίας έχει, όπως εξηγεί στη συνέχεια, την πειθώ, τη δύναμη και την ευχέρεια να προσεταιρίζεται κανείς με τον λόγο του το κοινό του στο δικαστήριο, στο βουλευτήριο, στην εκκλησία του Δήμου ή σε όποια άλλη συνέλευση των πολιτών (452e1-4).