Πέμπτη 5 Ιουλίου 2018

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Ἑπτὰ ἐπὶ Θήβας (911-960)

― σιδηρόπληκτοι μὲν ὧδ᾽ ἔχουσιν [στρ. γ]
σιδηρόπληκτοι δὲ τοὺς μένουσι—
τάχ᾽ ἄν τις εἴποι, τίνες;
τάφων πατρῴων λαχαί.
915 ― † δόμων μάλ᾽ ἀχάεσσα τοὺς †
προπέμπει
δαϊκτὴρ γόος αὐ-
τόστονος, αὐτοπήμων,
δαϊόφρων, οὐ φιλογα-
θής, ἐτύμως δακρυχέων
920 ἐκ φρενός, ἃ κλαιομένας
μου μινύθει,
τοῖνδε δυοῖν ἀνάκτοιν.

― πάρεστι δ᾽ εἰπεῖν ἐπ᾽ ἀθλίοισιν [ἀντ. γ]
ὡς ἐρξάτην πολλὰ μὲν πολίτας,
ξένων τε πάντων στίχας
925 πολυφθόρους ἐν δαΐ.
― δυσδαίμων σφιν ἁ τεκοῦσα
πρὸ πασᾶν
γυναικῶν ὁπόσαι
τεκνογόνοι κέκληνται.
παῖδα τὸν αὑτᾶς πόσιν αὑ-
τᾷ θεμένα τούσδ᾽ ἔτεχ᾽, οἱ
930 δ᾽ ὧδ᾽ ἐτελεύτασαν ὑπ᾽ ἀλ-
λαλοφόνοις
χερσὶν ὁμοσπόροισιν.

― ὁμόσποροι δῆτα καὶ πανώλεθροι, [στρ. δ]
διατομαῖς οὐ φίλαις,
935 ἔριδι μαινομένᾳ,
νείκεος ἐν τελευτᾷ.
― πέπαυται δ᾽ ἔχθος, ἐν δὲ γαίᾳ
ζόα φονορύτῳ
940 μέμεικται· κάρτα δ᾽ εἴσ᾽ ὅμαιμοι.
πικρὸς λυτὴρ νεικέων ὁ πόντιος
ξεῖνος ἐκ πυρὸς συθεὶς
θηκτὸς σίδαρος· πικρὸς δὲ χρημάτων
945 ἴσος δατητὰς Ἄρης ἀρὰν πατρῴ-
αν τιθεὶς ἀλαθῆ.

― ἔχουσι μοῖραν λαχόντες οἱ μέλεοι [ἀντ. δ]
διοδότων λάξεων·
ὑπὸ δὲ σώματι γᾶς
950 πλοῦτος ἄβυσσος ἔσται.
― ἰὼ πολλοῖς ἐπανθίσαντες
πόνοισι γενεάν·
τελευταῖαι δ᾽ ἐπηλάλαξαν
Ἀραὶ τὸν ὀξὺν νόμον, τετραμμένου
955 παντρόπῳ φυγᾷ γένους.
ἕστακε δ᾽ Ἄτας τροπαῖον ἐν πύλαις,
ἐν αἷς ἐθείνοντο, καὶ δυοῖν κρατή-
960 σας ἔληξε δαίμων.

***
Έτσι όπως είναι κείτουνται
σιδεροχτυπημένοι
και τώρα τους προσμένει,
θενα ρωτήσεις: ποιά;
η σιδεροσκαμμένη
του πατρικού των τάφου η μοιρασιά.
Με αχό πολύ και σπαραγμό
στον πόνο και στο στεναγμό πνιγμένος
τους συνοδεύει ο θρήνος των σπιτιώ
σε κάθε χαρά ξένος,
που ο μαύρος κι άραχλος πικρά
920 δάκρυα μας φέρνει απ᾽ την καρδιά μας
και λιώνει η δόλια αληθινά
να κλαίει τα δυο τα βασιλόπουλά της.

Μα για τους άθλιους με το δίκιο μου να πω
το πολύ πὄκαμαν κακό
και στους δυο των πατριώτες,
και το μεγάλο χαλασμό
που κάμανε στον πόλεμο
και στους εξωφερμένους στρατιώτες.
Αχ μέσα σ᾽ όλες πιο βαριόμοιρη
όσες μανάδες κράζουνται παιδιών
η μάνα που τους εγεννούσε!
πόκαμεν άντρα το δικό της γιο
για να γεννήσει αυτούς τους δυο
930 που τέλος τέτοιο ήταν να βρούνε,
έτσι με χέρια αδερφικά
ο ένας από τον άλλο να σφαγούνε.

Αλήθεια αδερφικά χαθήκανε
ολότελα, μαζί ξολοθρεμένοι
μ᾽ άγρια στη μέση μερασιά
και λύσσα στη συνερισιά,
που ᾽ναι πια τελειωμένη.
Κι η έχτρα τους έπαψε· στα χώματα
με το διπλό τους φόνο ποτισμένα
οι ζωές των σμίξανε μαζί
940 κι είν᾽ απ᾽ αλήθεια οι δυο τους ένα αίμα.
Πικρός στις διαφορές ξεδιαλυτής
το σίδερο, ο περατινός ο ξένος,
που απ᾽ τη φωτιάν εβγήκε ατσαλωμένος,
πικρός κι ο Άρης κακομοιραστής
στα υπάρχοντά σου, πὄχει βγάλει πέρα
στ᾽ αλήθεια την κατάρα του πατέρα.

Απ᾽ τις θεόσταλτες οι μαύροι συμφορές
τον κλήρο του ο καθένας έχει πάρει
και τώρα κάτω από τη γη,
που τα κορμιά τους θα κρατεί
950 τ᾽ αρίφνητο θενα ᾽χουνε λογάρι.
Οϊμένα εσείς που το στεφάνωμα
βάλατε στων σπιτιών τα τόσα πάθη,
ώσπου στο τέλος οι Κατάρες ρέκαξαν
του θρίαμβου το στριγγόφωνο τροπάρι,
ενώ η γενιά σας τ᾽ ασταμάτηγο
πήρε φευγιό και πάει.
Στις πύλες μπρος που μακελεύονταν
το τρόπαιο τώρα υψώνεται της Άτης
και μόνο αφού τους δυο τους δάμασεν
960 έπαψε η Μοίρα τα χτυπήματά της.

Στην απλότητα κρύβεται η ομορφιά κι η ευτυχία

Αντιλαμβάνεται κανείς πως η ουσία των πραγμάτων βρίσκεται στο να ζείς απλοϊκά μιάς και τίποτα το οποίο γίνεται με δολιότητα, κακό πείσμα και πονηριά δεν κρατάει για πολύ. Κάθε τέτοιου είδους αρνητικό συναίσθημα έχει προς μόνο όφελος να καλύπτει την εγωπάθεια και τον ναρκισσισμό ενός ατόμου. Και όλα αυτά προσωρινά, χωρίς κανένα μακροπρόθεσμο εφόδιο. Σκέψου μετά τι μένειΣκέψου αν αξίζει να ζείς τις όμορφες και μοναδικές στιγμές της ζωής σου έτσι.

Συνήθως η πολυπλοκότητα της καθημερινότητας μας είναι τόσο έντονη που έχει την τάση να απορροφάει όλη μας την ενέργεια, με αποτέλεσμα να ξεχνάμε πόσο σημαντικό είναι το να ζούμε απλά, κάνοντας ένα βήμα την φορά με απώτερο σκοπό κάθε βήμα να γίνεται σωστά μα πάνω από όλα λειτουργικά χωρίς αυτό να έχει αρνητικό αντίκτυπο στη ψυχοσύνθεση μας. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, επεξηγώντας καλύτερα την ουσιαστική έννοια της απλότητας. Τι είναι αυτό που ορίζεται ως απλό; Και με τι κριτήριο αξίζει να επιλέγουμε την απλότητα στη ζωή μας έναντι της υπερβολής;

Είναι η ιδιότητα του να μπορείς και να επιλέγεις να ζεις απλά, χωρίς πολυπλοκότητα, χωρίς υπερπληροφορία. Η απλότητα χαρακτηρίζεται από ομορφιά, καθαρότητα, σαφήνεια και εσωτερική ισορροπία. Η επιλογή της απλότητας υποδηλώνει αυτομάτως και ειλικρίνεια. Υποδηλώνει αθωότητα, ευθύτητα και στις περισσότερες περιπτώσεις έλλειψη υποκρισίας. Η απλότητα απεχθάνεται την πολυλογία, τον πολύ ”θόρυβο” και το εξεζητημένο ύφος που αποσκοπεί στη σπατάλη της αλήθειας.

Η απλότητα βρίσκεται παντού, σε όποιο σημείο της γης και αν κοιτάξεις. Αρκεί να κοιτάξεις. Να παρατηρήσεις και να επιζητήσεις την αλήθεια. Είναι γεγονός πως ζούμε σε έναν κόσμο που αλλάζει ολοένα και περισσότερο. Άλλοτε προς το καλύτερο και άλλοτε προς το χειρότερο. Δεν παύει όμως αυτός ο κόσμος να είναι πανέμορφος και η ομορφιά του να έγκειται στην απλότητα με την οποία είναι φτιαγμένος. Σε πρώτη φάση μπορεί να μοιάζει δύσκολο κάτι τέτοιο να γίνει αντιληπτό, αν παρατηρήσεις όμως λίγο καλύτερα το περιβάλλον αλλά και τους ανθρώπους εκεί έξω, θα διαπιστώσεις πως όλα γύρω μας ζούν και εξελίσσονται με τον πιο απλό τρόπο που θα μπορούσαν και ας ”πέφτουν” κατά καιρούς στην παγίδα της υπερβολής.

Άραγε έχεις αναρωτηθεί ποτέ πόσο ”μικροί” και ”ασήμαντοι” είμαστε μέσα στο σύμπαν και πόσο χρόνο από τη ζωή μας σπαταλάμε έτσι ώστε να γίνουμε ”μεγάλοι” και ”διαφορετικοί” παρότι γεννιόμαστε εκ φύσεως διαφορετικοί; Το λές και κωμικοτραγικό. Ναι, η επιθυμία για αυτοβελτίωση είναι άκρως σημαντική μιάς και είναι από τα ωραιότερα δώρα που μπορούμε να προσφέρουμε στον εαυτό μας, ίσως θα έπρεπε να θεωρείται και αυτοσκοπός, η αναζήτηση όμως υποκατάστατων της ευτυχίας δεν είναι η ιδανική λύση και σίγουρα δεν ονομάζεται ευτυχία!

Είναι αλήθεια πως το άγχος έχει γίνει πλέον δεύτερη φύση μας. Οι καθημερινές έννοιες εξίσου ενοχλητικές και οι ευθύνες μας ολοένα και πιο πολύπλοκες. Μέσα σε όλα αυτά λοιπόν οι πιθανότητες να ξεχάσεις ή να χάσεις αν θές το ”νόημα” της ζωής είναι πολύ μεγάλες. ‘Ας γίνει έτσι μια αναφορά σε όλα αυτά τα απλά αλλά άκρως όμορφα σημάδια ευτυχίας που παραβλέπουμε καθημερινά.

Πού να ψάξω;
Μέσα σου. Εκεί βρίσκονται όλα και σε περιμένουν. Εκεί βρίσκεται η αλήθεια και η ομορφιά της απλότητας που αναζητάς. Αν δεν σου αρκούν, εντόπισε την σε ένα χαμόγελο, σε ένα πρωινό και ηλιόλουστο ξύπνημα. Στην αγκαλιά των αγαπημένων σου προσώπων. Σε μια βροχέρη ημέρα, σε ένα ταξίδι που επιλέγεις να κάνεις για εσένα και μόνο. Εντόπισέ την αν θές και σε μέρη που δεν χρειάζεται για ακόμη μια φορά να βάλεις σε πλάνο ακόμη και σε στιγμές που θα έδινες τα πάντα για να τις ξανά ζούσες και πάλι από την αρχή! Άλλωστε όπως έχει πει και ο Κομφούκιος η ζωή είναι πολύ απλή και στην απλότητα της βρίσκονται και όλα όσα αναζητάμε, παρότι όμως γνωρίζουμε την αλήθεια δεν παύουμε να την κάνουμε πολύπλοκη!

Απλοποίησε τη ζωή σου σήμερα κιόλας! Διέγραψε αρνητικές σκέψεις, απομάκρυνε τοξικές προσωπικότητες από την ζωή σου και διώξε μακριά ότι δεν σε ευχαριστεί και ότι σε απομακρύνει από τον πραγματικό σου εαυτό. Ζήσε το σήμερα, το τώρα και άσε το αύριο για αύριο! Έτσι είναι καλύτερα να ζείς! ‘Ετσι είναι καλύτερα να υπάρχεις! Γιατί εμείς μπορεί να είμαστε περαστικοί και η ζωή μικρή, υπάρχουν όμως άπειροι λόγοι για τους οποίους αξίζει να την ζήσεις αυθεντικά και στην απλούστερη μορφή της και αυτό από μόνο του είναι υπεραρκετό! 

ΑΠΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΡΑΕΥΤΥΧΙΑ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ!

Η απλότητα είναι η απόλυτη επιτήδευση.

Τα παιδιά καταλαβαίνουν αν οι γονείς δεν αγαπιούνται

Όσο απλό κι αν ακούγεται, ο κυριότερος παράγοντας που συμβάλλει στην υγιή κι ισορροπημένη ανάπτυξη κάθε παιδιού είναι η αγάπη, εκείνη που εισπράττει απ’ τους γονείς του, αλλά κι εκείνη που ανταλλάσσουν μεταξύ τους. Έχει ανάγκη από ένα θετικά φορτισμένο συναισθηματικό περιβάλλον.

Τα παιδιά παρατηρούν και την παραμικρή λεπτομέρεια, δεν μπορείς να τα ξεγελάσεις, ειδικά σε ό,τι αφορά στη σχέση των γονιών. Είναι τα πρότυπα που επιλέγουν να ακολουθήσουν. Αυτό δικαιολογεί και το γιατί είναι τόσο σημαντικό για αυτά να αναγνωριστούν κι ακολούθως να εκτιμηθούν οι προσπάθειές τους, έστω και με τον πιο απλό τρόπο. Για ένα παιδί, μέχρι και μια τόσο καθημερινή λέξη όπως το «μπράβο» ή μια απλή φράση όπως το «με έκανες περήφανο», μπορεί να σημαίνει τα πάντα.

Μιμούνται αργότερα τη σχέση των γονιών τους είτε ως ζευγάρι είτε ως μελλοντικοί γονείς. Αν αυτά τα βιώματα είναι θετικά είναι ευχάριστο να τα ανακυκλώνουν στη ζωή τους, μα αν είναι αρνητικά είναι μεγάλο λάθος να τα ξεσπάνε στις σχέσεις τους.

Όσο μικρά κι αν είναι σε ηλικία, τόσο ώριμα κι έξυπνα είναι. Τόσο πολύ που συνεχίζουν να μας εκπλήττουν. Παρά, λοιπόν, το ότι τις περισσότερες φορές δεν το υπολογίζουμε, τα παιδιά αντιλαμβάνονται πολλά περισσότερα απ’ όσα νομίζουμε και πόσο μάλλον την έλλειψη αγάπης μεταξύ των δύο γονέων όταν αυτή συμβαίνει. Την εντοπίζουν πρώτα κι είναι, φυσικά, κάτι που τα επηρεάζει.

Αυτό το κλίμα δημιουργεί μια ανασφάλεια κι ένα φόβο στο παιδί, ίσως κι ενοχές γιατί μπορεί να αναρωτηθεί αν ευθύνεται αυτό για τις εντάσεις ή την ψυχρότητα ανάμεσά τους. Κάνει σενάρια εγκατάλειψης, ανησυχεί πως οι γονείς του θα χωρίσουν ή θα χάσει τη σύνδεση με έναν απ’ τους δύο γονείς. Γι’ αυτό χρειάζεται προσοχή στο χειρισμό και διακριτικές κινήσεις.

Αν το ζευγάρι, δηλαδή οι γονείς, περνούν απλώς μια πιεσμένη περίοδο ή μια κρίση στη σχέση τους που θα ξεπεραστεί, ας φροντίσουν να προστατέψουν το παιδί απ’ όλο αυτό. Αν, όμως, πρόκειται για κάτι πιο σοβαρό κι έναν επικείμενο χωρισμό, η ειλικρίνεια είναι η καλύτερη λύση.

Όσο απορροφημένοι κι αν είναι οι γονείς στα δικά τους προβλήματα δίνοντας τον δικό τους αγώνα, ελπίζοντας να καταφέρουν το καλύτερο για τα παιδιά τους, εκείνα καταφέρνουν να δουν και πίσω απ’ τις μάσκες. Πίσω απ’ όλα τα ψεύτικα χαμόγελα κι όλα τα λόγια με τα οποία προσπαθούν να τα καθησυχάσουν, αρχίζουν σιγά-σιγά να συνδέουν τα γεγονότα και να παρατηρούν τις διαφορές. Τον τρόπο με τον οποίο ο ένας γονιός μπορεί να έχει αρχίσει να απομακρύνεται απ’ τον άλλο ή να φέρεται απότομα.

Μέχρι και το παραμικρό ίχνος έλλειψης φροντίδας και στοργικότητας, είναι στα μάτια τους φανερό και ξεκάθαρο. Από ένα σημείο και μετά, δεν τους ξεφεύγει τίποτα. Κάπου εκεί, τα ψέματα δεν πιάνουν πια κι η κατάσταση δυσκολεύει, ειδικά αφότου αρχίσει να επηρεάζει αρνητικά την ψυχολογία του παιδιού.

Δοκιμάζονται τόσο οι αντοχές του, όσο και των ίδιων του των γονιών, αφού προσποιούνται πως όλα είναι εντάξει. Η στεναχώρια τέτοιας φύσης, σε τόσο ευαίσθητες ηλικίες, μπορεί να είναι και το χειρότερο δηλητήριο για μια τόσο αθώα παιδική ψυχή. Το σωστό φάρμακο σε μια τέτοια περίπτωση δεν είναι κανένα άλλο, παρά μόνο η στοργή που τόσο πολύ χρειάζονται να νιώσουν. Η διαβεβαίωση πως οι γονείς, ακόμα κι αν δεν είναι οι ίδιοι μαζί, θα ‘ναι πάντα δίπλα στο παιδί, να το αγαπούν και να το φροντίζουν.

Είναι δεδομένο πως στη ζωή δεν μπορούν να είναι όλα ρόδινα. Οι σχέσεις –κι οι γάμοι– έχουν συχνά ημερομηνία λήξης. Παρ’ όλες τις δυσκολίες, όμως, τα παιδιά πάντα θα έχουν την ανάγκη των γονιών τους στο πλάι τους, σε όποια ηλικία κι αν βρίσκονται. Η υποστήριξη κι η αγάπη γι’ αυτά είναι το παν. Γι’ αυτό λοιπόν, μέσα σ’ όλο το γκρίζο της ζωής, πρέπει να βάζουμε και λίγο χρώμα, δίνοντας λίγη περισσότερη προσοχή σ’ αυτές τις ψυχές που μας χρειάζονται.

Όσο δύσκολη κι αν αποδεικνύεται η καθημερινότητα μέρα με τη μέρα, κάπου μέσα σ’ αυτήν πρέπει πάντα να υπάρχει χρόνος και για τα παιδιά. Εξάλλου, αν δεν τα προετοιμάσουν οι ίδιοι του οι γονείς για όλα όσα θα έχει να αντιμετωπίσει μεγαλώνοντας, τότε ποιος;

Δε μετράνε τα σημάδια αλλά η ερμηνεία που τους δίνεις

Σημάδια. Υπάρχουν αυτοί που πιστεύουν στη μοίρα, το πεπρωμένο και συνεπώς στα σημάδια που το σύμπαν τους στέλνει για να περπατήσουν το μονοπάτι της ζωής τους. Υπάρχουν αυτοί που δεν πιστεύουν σε τέτοιου είδους μοιρολατρείες, τις κοροϊδεύουν κι ό,τι και να γίνει δεν το θεωρούν σινιάλο της μοίρας. Υπάρχουν κι άλλοι που είναι απλά αδιάφοροι γενικά, οι αναφερόμενοι κι ως μια κατηγορία μόνοι τους.

Τα σημάδια σαν έννοια υπάρχουν παντού γύρω μας.

Καταλήγουμε, δηλαδή, στο συμπέρασμα ότι είτε κάποιος τα πιστεύει είτε όχι τα σημάδια είναι εκεί, υπάρχουν με σκοπό να σε οδηγήσουν σε ένα συμπέρασμα. Σε ένα συνειρμό για να μπορέσεις να λύσεις το πρόβλημα που σε απασχολεί κάθε φορά. Στην αρχή της γνωριμίας ψάχνεις για τα σημάδια αυτά που θα σε κάνουν να αντιληφθείς πού βρίσκεσαι και με ποιον έχεις να κάνεις. Να αφεθείς; Να ερωτευτείς; Στην πορεία, ψάχνεις να βρεις τα σημάδια αυτά που θα σε βοηθήσουν να καταλάβεις χωρίς να χρειαστεί να μιλήσετε αν έχετε σχέση ή όχι. Αξίζει να συνεχίσεις; Συνεχίζεις, ψάχνοντας σημάδια μέσα στη σχέση που να εγγυώνται την φερεγγυότητα του ανθρώπου που έχεις επιλέξει να έχεις στη ζωή σου συνοδοιπόρο. Σου λέει αλήθεια; Μπορείς να εμπιστεύεσαι αυτόν τον άνθρωπο;

Για να καταλήξεις στη πιο βασανιστική μορφή που μπορούν να πάρουν τα σημάδια. Τα σημάδια του γυρισμού μετά από ένα χωρισμό. Ο κύκλος της διαδικασίας αυτής γνωστός κι επαναλαμβανόμενος σχεδόν, θα έπρεπε να είναι κάτι σαν ρουτίνα. Τόσες φορές, άλλωστε, τον έχεις χρησιμοποιήσει ξανά. Υπάρχουν τα σημάδια, υπάρχουν τα στοιχεία, τα αποκωδικοποιείς κι οδηγείσαι σε ένα αλάνθαστο συμπέρασμα. Σωστά;

Η απάντηση είναι όχι. Ξεκάθαρο «όχι». Γιατί τα σημάδια δεν αρκεί να τα ζητάς. Πρέπει να μπορείς και να τα ξεχωρίζεις. Τη ζωή του ο καθένας την αντιλαμβάνεται πάντα βλέποντας την μέσα απ’ το πρίσμα της δικής του ματιάς, δηλαδή, πάντα υποκειμενικά. Δυστυχώς, δεν μπορείς να είσαι όσο και να το θέλεις τελείως αντικειμενικός. Έχεις βιώματα, εμπειρίες, συναισθήματα, φοβίες, ανασφάλειες και χίλια δυο ακόμη βάσανα που δυστυχώς επηρεάζουν πάντα την κρίση σου.

Την κρίση σου φυσικά σε ό,τι αφορά εσένα και τις δικές σου αποφάσεις. Γιατί ως γνωστόν δίνουμε τις καλύτερες συμβουλές στους άλλους για να έχουμε πάντα το δικαίωμα να τα κάνουμε σαλάτα στη δική μας τη ζωή.

Το σημάδι, λοιπόν, υπάρχει.Είναι εκεί για να σε προειδοποιήσει, να σε προστατέψει ή να σε οδηγήσει κάπου. Αν το δεις ή όχι, το πώς θα το ερμηνεύσεις και τι θεωρείς, στην τελική, εσύ σημάδι είναι καθαρά δική σου απόφαση. Κι αν και πιστεύω αρκετά στο πεπρωμένο και στο «για κάποιο λόγο γίνονται όλα», περνώντας για λίγο στην απέναντι πλευρά, θα τείνω να συμφωνήσω ότι, στην τελική, το τι θα γίνει σε οποιοδήποτε θέμα σε απασχολεί είναι στο χέρι σου και μόνο.

Γιατί κανένα σημάδι και καμία μοίρα δε θα σε βοηθήσει να δεις καλύτερα από σένα τι θες. Μέσα σου είναι οι απαντήσεις που ψάχνεις. Εσύ κρατάς την ευτυχία σου, όπως κι ό,τι σε κρατά πίσω ή μακριά από αυτήν.

Τρεις ασκήσεις αυτοπεποίθησης

Όση εμπιστοσύνη κι αν έχεις στον εαυτό σου, σίγουρα θα έχεις παρατηρήσει πως κάποιες ημέρες η αυτοπεποίθησή σου δεν είναι στα καλύτερά της. Όπως ακριβώς και η διάθεσή σου.  Συμβαίνει σε όλους μας και είναι κάτι απόλυτα φυσιολογικό βάσει ψυχολογίας.
 
Τι γίνεται, όμως, όταν παρατηρείς πως η αυτοπεποίθησή σου έχει αρχίσει να σε εγκαταλείπει για τα καλά; Όταν νιώθεις πως κάθε ημέρα αισθάνεσαι και λιγότερο καλά μέσα σου;
Εκεί τα πράγματα δυσκολεύουν. Και μια γενικότερη «εσωτερική» αναζήτηση σίγουρα σου είναι απαραίτητη προκειμένου να ανακτήσεις τις χαμένες σου δυνάμεις τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε σωματικό επίπεδο. Αυτό ακριβώς σου μαθαίνει να κάνεις η κλινική καθηγήτρια ψυχολογίας του Harvard Medical School, Susan David, Ph.D, στο βιβλίο της «Emotional Agility: Get Unstuck, Embrace Change, and Thrive…», μέσα στο οποίο «κρύβονται» οι τρεις σχεδόν… μαγικές «ασκήσεις» για τους μύες της αυτοπεποίθησής σου! 
 
Ποιες είναι αυτές και πώς μπορείς να τις εντάξεις στην καθημερινότητά σου;
 
Βήμα 1ο: Μην κρύβεις τα συναισθήματά σου
«Όλα τα συναισθήματα -θετικά και αρνητικά- είναι προσωρινά», υποστηρίζει η επιστήμονας και συνεχίζει: «Δώσε χώρο σε αυτά σου τα συναισθήματα και επίτρεψε στον εαυτό σου να προχωρήσει».
 
Η ίδια επιμένει πως είναι απαραίτητο να βιώσουμε κάθε κατάσταση που μας προβληματίζει ή μας θλίβει προκειμένου να την ξεπεράσουμε. Διότι επιμένοντας να απορρίπτουμε όσα νιώθουμε, το μόνο που καταφέρνουμε τελικά είναι να μην αφήνουμε το πρόβλημα να περάσει στη σφαίρα του παρελθόντος. 
 
Βήμα 2ο: Μάθε να βλέπεις το δάσος και όχι το δέντρο
Μην κολλάς σε ό,τι σε στεναχωρεί. Προσπάθησε ακόμα και από τα αρνητικά να βγάζεις κάτι θετικό που θα σε βοηθήσει να βελτιώσεις την εικόνα σου. Ακόμα και μια αποτυχία είναι χρήσιμη για την εξέλιξή σου ως άνθρωπος, ως γυναίκα, ως επαγγελματίας.
 
Το μεγάλο στοίχημα είναι να μην τα παρατήσεις στην πρώτη δυσκολία. 
 
Βήμα 3ο: Κάνε τον εαυτό σου τον καλύτερο φίλο σου
Με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Μάθε να συζητάς τα προβλήματά σου με τον ίδιο σου τον εαυτό.
 
Να εκφράζεις με λόγια όσα σκέφτεσαι και νιώθεις σα να τα λες σε κάποιον τρίτο κι ας είσαι η μοναδική που σε ακούς. Είχες σκεφτεί ποτέ ότι είσαι ο άνθρωπος μπορείς να… σου δώσεις τις πιο χρήσιμες συμβουλές; 

Το «μυστικό» της ευτυχίας είναι πιο ψυχοφθόρο από ό,τι νομίζεις

Τελικά ποιο είναι το στοιχείο εκείνο που μπορεί να κάνει έναν άνθρωπο πραγματικά ευτυχισμένο; Είναι η φήμη, τα χρήματα, ή μια ήρεμη, οικογενειακή ζωή; Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, ο κάθε άνθρωπος μεν μπορεί να αντιλαμβάνεται διαφορετικά τον όρο «ευτυχία», ωστόσο το ταξίδι προς αυτή είναι κοινό για όλους! Και σύμφωνα με νέα μελέτη, μόνο εύκολο δεν το λες…
 
Έρευνα που έλαβε χώρα στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, με επικεφαλής την καθηγήτρια ψυχολογίας Dr. Brett Ford, κατέληξε στο συμπέρασμα πως τα αρνητικά συναισθήματα είναι τελικά εκείνα που μας ανοίγουν τον δρόμο προς την πραγματική ευτυχία! 
 
Η επιστημονική ομάδα, στην προσπάθειά της να συσχετίσει την αποδοχή των αρνητικών συναισθημάτων με την εξέλιξη του ανθρώπου σε σημαντικούς τομείς της ζωής του, διαπίστωσε πως όσοι αναγνωρίζουν και δέχονται να βιώσουν ολοκληρωτικά τα αρνητικά συναισθήματα της θλίψης, της απογοήτευσης, της οργής, της ζήλειας ή ακόμα και της απόγνωσης, χωρίς να ψάχνουν διέξοδο να καλύψουν όσα νιώθουν, είναι στην πραγματικότητα πιο υγιείς σε ψυχολογικό επίπεδο από εκείνους που με την φαινομενικά θετική τους ενέργεια πασχίζουν να ωραιοποιήσουν καταστάσεις. 
 
Στην έρευνα στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 1.000 εθελοντές, ξεκαθαρίστηκε πως όσοι έχουν την τάση να επιτρέπουν στον εαυτό τους να πέφτει ψυχολογικά βιώνοντας στο έπακρο τα αρνητικά συναισθήματα πάσης φύσεως μέσω του κλάματος, είναι τελικά εκείνοι που παρά το γεγονός πως καλούνται να αντιμετωπίσουν μια πιο στρεσογόνα καθημερινότητα από τον μέσο όρο, εντέλει καταφέρνουν να αποδειχτούν πιο ευτυχισμένοι από άλλους. 
 
Κάπως έτσι, οι επιστήμονες ξεκαθάρισαν πως το να βιώνει κανείς έντονα αρνητικές καταστάσεις χωρίς να προσπαθεί να ξεφύγει από την σκληρή πραγματικότητα, όχι μόνο δεν αποτελεί αυτοκαταστροφική τάση, μα επιπλέον συνδέεται με άκρως θετικά για την ψυχολογία μας αποτελέσματα.
 
Πώς γίνεται αυτό; 
Διότι τα άτομα καταφέρνουν να μετουσιώνουν οτιδήποτε αρνητικό τους έχει συμβεί σε κάτι θετικό για τη μετέπειτα πορεία τους. Κάτι φυσικά που δεν είναι δυνατό να συμβεί σε όσους αρνούνται να βιώσουν τα αρνητικά τους συναισθήματα, προσπαθώντας εντέχνως να κρύβουν την αλήθεια τους πίσω από συμπεριφορές που στηρίζονται στο μότο της «θετικής ενέργειας».

Πώς η χαρά επιδρά στο σώμα μας

Χαρά. Αυτό το υπέροχο, ανέμελο συναίσθημα, είτε προερχόμενο από ένα μεγάλο γεγονός της ζωής (όπως ένας γάμος ή μια γέννηση), είτε από κάτι απλούστερο, όπως η εύρεση ενός σπάνιου βιβλίου που για καιρό ψάχναμε. Σε συναισθηματικό επίπεδο, μπορεί να νιώθουμε χαρά με πολλούς, πολλούς τρόπους – υπάρχει η ευφορία, η συγκίνηση, η βαθιά αίσθηση ευχαρίστησης και πολλά ακόμα.

Σε επιστημονικό επίπεδο, νιώθουμε χαρά μέσω των νευροδιαβιβαστών μας, των μικρών χημικών μας «αγγελιοφόρων». Πρόκειται για κύτταρα που μεταδίδουν σήματα ανάμεσα στους νευρώνες και σε άλλα σωματικά κύτταρα. Εκείνοι οι νευροδιαβιβαστές είναι υπεύθυνοι για διαδικασίες και συναισθήματα σε σχεδόν κάθε σημείο του σώματός μας, από τη ροή του αίματος μέχρι την πέψη. Πώς όμως πράγματι επηρεάζει το συναίσθημα της χαράς το σύνολο του οργανισμού μας;

Εγκέφαλος

Κάθε συναίσθημα που νιώθετε επηρεάζει τον εγκέφαλό σας και το αντίθετο. Ο εγκέφαλος δεν έχει μόνο ένα κέντρο συναισθήματος, αλλά διαφορετικά συναισθήματα εμπλέκουν διαφορετικές δομές. Για παράδειγμα, ο μετωπιαίος λοβός (γνωστός ως «πίνακας ελέγχου» του εγκεφάλου) ελέγχει την συναισθηματική σας κατάσταση, ενώ ο θάλαμος (κέντρο πληροφοριών που ρυθμίζει τη συνείδηση) συμμετέχει στο πώς εκτελούνται οι συναισθηματικές σας αντιδράσεις.

Νιώθουμε χαρά στο σώμα μας, εξαιτίας της απελευθέρωσης ντοπαμίνης και σεροτονίνης. Δύο είδη νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο που σχετίζονται κατά πολύ με την ευτυχία (για την ακρίβεια, όσοι αντιμετωπίζουν κλινική κατάθλιψη, συχνά έχουν χαμηλότερα επίπεδα σεροτονίνης). Αν νιώθετε πεσμένοι, απλές δραστηριότητες όπως μια βόλτα στη φύση, παιχνίδια με το σκύλο η τη γάτα σας, ένα ωραίο φιλί και ναι, ακόμα και ένα εξαναγκασμένο χαμόγελο, θα βοηθήσουν εκείνους τους νευροδιαβιβαστές να κάνουν τη δουλειά τους και να φτιάξουν τη διάθεσή σας.

Συνεπώς, όταν κάτι που αντιλαμβάνεστε ως ευχάριστο συμβαίνει, ο εγκέφαλός σας λαμβάνει σήμα να απελευθερώσει αυτές τις χημικές ουσίες στο κεντρικό νευρικό σας σύστημα. Αυτό ύστερα προκαλεί αποκρίσεις και σε άλλα συστήματα του σώματος.

Το κυκλοφορικό σύστημα

Έχετε ποτέ παρατηρήσει ότι όταν νιώθετε ιδιαίτερα χαρούμενοι, το πρόσωπό σας κοκκινίζει ή η καρδιά σας χτυπά δυνατά; Αυτό οφείλεται στην επίδραση του κυκλοφορικού συστήματος. Οι πεταλούδες στο στομάχι, οι εκφράσεις του προσώπου, ακόμα και οι αλλαγές στη θερμοκρασία των δαχτύλων σας, όλα αυτά εξαρτώνται από τα συναισθήματά σας.

Το κυκλοφορικό σας σύστημα αποτελείται από την καρδιά, τις φλέβες, τα αγγεία, το αίμα και τη λέμφο. Φυσικά, η χαρά δεν είναι μόνο συναίσθημα που επηρεάζει αυτό το σύστημα – φόβος, λύπη και άλλα συναισθήματα προκαλούν αντιδράσεις σε αυτά τα μέρη του οργανισμού.

Αυτόνομο νευρικό σύστημα

Το αυτόνομο νευρικό σύστημά σας είναι υπεύθυνο για όλα όσα κάνει το σώμα σας χωρίς συνειδητή προσπάθεια, όπως η αναπνοή, η πέψη και η διαστολή της κόρης. Και ναι, επηρεάζονται και αυτά από τη χαρά και τον ενθουσιασμό. Για παράδειγμα, η αναπνοή σας γίνεται εντονότερη, όταν κάνετε κάτι ιδιαίτερα διασκεδαστικό ή επιβραδύνεται, όταν συμμετέχετε σε μια πιο χαλαρωτική, απολαυστική δραστηριότητα (όπως το περπάτημα στο δάσος).

Το χαμόγελο μπορεί να ξεγελάσει τον εγκέφαλό σας, βελτιώνοντας τη διάθεσή σας, μειώνοντας τον καρδιακό ρυθμό και μειώνοντας το άγχος σας. Το χαμόγελο δεν χρειάζεται να βασίζεται σε αληθινό συναίσθημα, επειδή κάποιες φορές χρειάζεται να το εξαναγκάσουμε, να το πιέσουμε. Είναι επίσης γνωστό ότι οι κόρες των ματιών μας διαστέλλονται, όταν ερεθιζόμαστε σεξουαλικά, αλλά μπορεί επίσης να μεγαλώσουν ή να συρρικνωθούν λόγω άλλων συναισθηματικών καταστάσεων.

Άλλες αυτόνομες πλευρές του οργανισμού μπορούν επίσης να επηρεαστούν από την απόλαυση, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης σιελόρροιας, της εφίδρωσης, της σωματικής θερμοκρασίας, ακόμα και του μεταβολισμού. Κάθε είδος συναισθηματικού ερεθισμού μπορεί επίσης να επηρεάσει τους λείους μυς, οι οποίοι βρίσκονται στα τοιχώματα των εσωτερικών μας οργάνων (όπως το στομάχι, το έντερο και την ουροδόχο κύστη).

Αυτοί οι μύες είναι υπεύθυνοι για πράγματα, όπως η αιματική ροή και η κίνηση του φαγητού μέσω της πεπτικής οδού. Έτσι μπορεί να εξηγηθεί το γιατί η όρεξή σας αλλάζει όταν έχετε θετικά συναισθήματα.

Τι συμβαίνει πρώτο; Το συναίσθημα ή η σωματική απόκριση;

Είναι δύσκολο να πούμε τι συμβαίνει πρώτο, επειδή τα συναισθήματα και η φυσιολογία σας είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Όταν κάτι ευχάριστο συμβαίνει, η συναισθηματική και σωματική απόκριση έρχεται αμέσως, επειδή όλα αυτά συμβαίνουν ταυτόχρονα στο σώμα.

Και μην ανησυχείτε – είναι φυσιολογικό να βιώνετε διακυμάνσεις στις σωματικές σας αισθήσεις ως αντίδραση σε χαρούμενα συναισθήματα και να έχετε διαφορετικές σωματικές αποκρίσεις από όσους βρίσκονται γύρω σας. Μπορεί να νιώθετε την παρόρμηση να πηδήξετε από τη χαρά σας, ενώ ο φίλος σας να βάζει τα κλάματα από αυτή.

Σε τι κόσμο θέλουμε να ζήσουμε;

Κατά τη διάρκεια της σύγχρονης ιστορίας, έχουμε παρατηρήσει ξανά και ξανά την ύπαρξη του ίδιου ενθουσιασμού για τις καινούριες τεχνολογίες και την ψευδαίσθηση ότι θα λύσουν τα κοινωνικά μας προβλήματα. Επειδή δεν συνέβη παλαιότερα, δεν υπάρχει κανένας ιστορικός λόγος για να υποστηρίξουμε ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί αναπόφευκτα τώρα. Σίγουρα αποτελεί μια πιθανότητα, αλλά το γεγονός ότι κάτι είναι πιθανό δεν σημαίνει ότι θα συμβεί αυτόματα. Μια πιθανότητα μπορεί να εκδηλωθεί μόνο αν υλοποιηθεί μέσω της πράξης.

Για μια τεχνολογία που θα ωφελήσει πραγματικά το ανθρώπινο είδος, θα απαιτούνταν η «σωστή ενέργεια», όπως θα έλεγε ο Βούδας. Και μια σωστή ενέργεια είναι δυνατή μόνο με μια σωστή πρόθεση, μια σωστή απόφαση, μια σωστή εστίαση, μια σωστή εφαρμογή.

Για να απολαύσουμε στο έπακρο τα εκπληκτικά πιθανά οφέλη των πιο προηγμένων σύγχρονων τεχνολογιών, θα ήταν απαραίτητη μια διαύγεια του νου και μια δεκτικότητα της καρδιάς μας που δεν έχουμε ακόμη συνειδητοποιήσει στην ανθρώπινη κοινωνία μας. Βασικά, θα απαιτούσε να ζούμε ήδη σύμφωνα με «απρόσωπες αρχές», αλλά και, για παράδειγμα, η ευημερία όλων των άλλων να είναι τόσο σημαντική όσο και η δική μας ή ότι η ευτυχία μας θα προέρχεται από την εμπειρία της ευτυχίας των άλλων.

Τεχνολογίες όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη παρουσιάζουν κινδύνους όχι μόνο επειδή δεν έχουμε ιδέα για το τι κάνουν όταν τίθενται σε λειτουργία, αλλά κι επειδή πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για βίαιους σκοπούς. Δεν πρόκειται για επιστημονική φαντασία: η Τεχνητή Νοημοσύνη χρησιμοποιείται ήδη από ορισμένες αστυνομικές δυνάμεις, όπως επίσης και για τον έλεγχο των προσωπικών μας δεδομένων, για τη δημιουργία ρομπότ – πολεμιστών. Στο διαδίκτυο υπάρχουν πολλές πληροφορίες σχετικά με αυτές τις εφαρμογές.

Ορισμένα είδη τεχνολογίας αναπτύσσονται με ραγδαίο ρυθμό στις μέρες μας και, σε πολλές περιπτώσεις, με τρόπους που υπερβαίνουν αυτό που η κοινωνία μας είναι σε θέση να αφομοιώσει. Θα μπορούσαν να οδηγήσουν την κοινωνία σε μια εποχή ειρήνης και ευημερίας, αν χρησιμοποιούνταν για καλό σκοπό και αν ήμασταν διατεθειμένοι να τις ενσωματώσουμε. Σε αντίθετη περίπτωση, θα προκαλέσουν ανησυχητικά προβλήματα.

Η έξυπνη κίνηση θα ήταν να χαλαρώσουμε μια στιγμή, και επί ίσοις όροις να καθίσουμε να πιούμε ένα τσάι και να σκεφτούμε όλοι μαζί. Αυτό βέβαια δεν συμβαίνει. Η τεχνολογία, όπως και κάθε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα, θα πρέπει να στοχεύει στη στήριξη της ευημερίας όλων – οπωσδήποτε όλων μας. Θα έπρεπε να αποτελεί ένα λειτουργικό εργαλείο που να υποστηρίζει τη δημιουργία μιας ανθρωπιστικής κοινωνίας, ένα λειτουργικό εργαλείο που να χρησιμοποιείται για να φροντίσει το περιβάλλον μας αλλά και όλες τις μορφές ζωής που κατοικούν στον κοινό μας πλανήτη.

Σε αυτό το σημείο, δεν υπάρχει ιδεαλισμός, αλλά μια βασική κοινή λογική. Αντιμετωπίζουμε πολλές προκλήσεις και μια πιθανή κοινωνική αναστάτωση. Η απώλεια της ελευθερίας λόγω κακής χρήσης των καινούριων τεχνολογιών αποτελεί μια πραγματικότητα. Είναι θεμελιώδες να παραμένουμε ενημερωμένοι ώστε να γνωρίζουμε τι συμβαίνει.

Έχουμε εξουσία μόνο πάνω σε ό,τι γνωρίζουμε. Έχουμε ευθύνη και επιλογές όσον αφορά την κοινωνία που δημιουργούμε και, εκτός κι αν ξεκαθαρίσουμε τόσο σε προσωπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο το είδος της κοινωνίας στην οποία θέλουμε να ζήσουμε στο εγγύς μέλλον, θα καταλήξουμε να ζούμε με ένα μοντέλο που θα μας έχει επιβληθεί. Το ποια κατεύθυνση θα επιλέξουμε, εξαρτάται από τον καθένα μας.

Τα πραγματικά μεγάλα πνεύματα -όπως οι αετοί- φωλιάζουν ψηλά στους αιθέρες

Είναι αξιοθαύμαστο το πόσο εύκολα και γρήγορα φανερώνεται στην συνομιλία η ομοιότητα ή η διαφορετικότητα του πνεύματος και του θυμικού των ανθρώπων: γίνεται αισθητή σε κάθε λεπτομέρεια. Όταν συνομιλούν δύο άνθρωποι πού διαφέρουν ουσιωδώς μεταξύ τους, τότε η κάθε μία φράση του ενός, οσοδήποτε ξένο ή αδιάφορο και αν είναι γι’ αυτούς το θέμα στο οποίο αφορά ο διάλογός τους, θα προκαλεί μικρότερη ή μεγαλύτερη απαρέσκεια στον άλλον, μερικές μάλιστα φράσεις θα τον εξοργίζουν. Παρεμφερείς άνθρωποι, αντίθετα, διαισθάνονται αμέσως και παντού μία κάποια συμφωνία, η οποία, σε περίπτωση μεγάλης ομοιότητας, καταλήγει σύντομα σε τέλεια αρμονία, μάλιστα σε απόλυτη ομοφωνία.

Από τούτα εξηγείται, πρώτον, γιατί οι εντελώς συνηθισμένοι είναι τόσο κοινωνικοί και βρίσκουν παντού τόσο εύκολα πολύ καλή συντροφιά, ανθρώπους καλούς, συμπαθητικούς και γενναιόψυχους. Για τους ασυνήθιστους, ισχύει το αντίθετο, και μάλιστα τόσο περισσότερο όσο πιο έκτακτοι είναι, ούτως ώστε κάποτε, μέσα στην απομόνωσή τους, να νιώθουν μεγάλη χαρά, όταν διακρίνουν σ’ έναν άλλον μία κάποια ίνα, οσοδήποτετε μικροσκοπική, που να είναι της αυτής φύσεως με τη δική τους˙ διότι, βέβαια, ο καθένας δεν μπορεί να είναι για τον άλλον παρά ό,τι κι εκείνος για τον ίδιο. Τα πραγματικά μεγάλα πνεύματα -όπως οι αετοί- φωλιάζουν ψηλά στους αιθέρες, μοναχικά.

Από τα ανωτέρω, γίνεται κατανοητό, δεύτερον, πως οι ομόφρονες άνθρωποι καταφέρνουν να σμίγουν τόσο γρήγορα, σαν να ασκούν εκατέρωθεν μαγνητική έλξη – verwandte Seelen grüßen sich von ferne [συγγενείς ψυχές αλληλοχαιρετώνται από μακριά]. Συχνότερα, ωστόσο έχει κανείς την ευκαιρία να παρατηρήσει το φαινόμενο αυτό σε ανθρώπους χαμηλού ποιού ή χωρίς χαρίσματα˙ ο λόγος, ωστόσο, δεν είναι παρά το γεγονός ότι  από τούς τελευταίους αυτούς υπάρχουν στρατιές ολόκληρες, ενώ οι ανώτερου ποιού κι εξαίρετοι είναι και ονομάζονται σπάνιοι.

Πρέπει να αφήνουμε τα συναισθήματά μας να εκδηλώνονται

Δεν πρέπει να καταπιέζουμε, ούτε να καταπίνουμε διάφορα πράγματα.
Πρέπει να τα στρέφουμε προς το σημείο στο οποίο κατευθύνονται.
Δεν πρέπει να καταπιέζουμε, ούτε να καταπίνουμε διάφορα πράγματα.
Δεν πρέπει να στρέφουμε εναντίον μας ούτε τα καλά ούτε τα κακά, ούτε τα θετικά ούτε τα αρνητικά, ούτε τα καλύτερα ούτε τα χειρότερα.
Δεν πρέπει να ζούμε χαρίζοντας ψυχαναγκαστικά διάφορα πράγματα όταν, στην πραγματικότητα, θα θέλαμε κάποιος να χαρίσει κάτι και σ’ εμάς.
Δεν πρέπει να ζούμε θυμώνοντας με τον εαυτό μας, για να μη θυμώσουμε μ’ αυτούς που μας φόρτωσαν στην πλάτη τις δικές τους προσδοκίες.
Πρέπει να αναλαμβάνουμε πλήρως την ευθύνη για ό,τι κάνουμε, για ό,τι λέμε και για ό,τι αποφασίζουμε να μην κάνουμε και να μην πούμε.
Αν φερόμαστε έτσι, δεν θα έχουμε πια ανάγκη ούτε και λόγο για να ζήσουμε με ενοχές.
Και χωρίς ενοχές, η ζωή θα είναι πολύ, μα πολύ πιο ευχάριστη.

Απασχολείσαι τόσο πολύ με τα ασήμαντα που ξεχνάς τα ουσιώδη

Η ουσία είναι προκαθορισμένη, η προσωπικότητα είναι απλώς τυχαία. Εκείνο που είναι προκαθορισμένο για σένα, εκείνο το οποίο φαίνεται ότι είσαι, είναι απλώς τυχαίο. Το ότι είσαι άνδρας, το ότι είσαι γυναίκα, είναι τυχαίο. Το ότι είσαι Γερμανός ή Ινδός, είναι τυχαίο. Το ότι είσαι μαύρος ή άσπρος, είναι τυχαίο. Αλλά η ύπαρξή σου, το ότι υπάρχεις, είναι προδιαγεγραμμένο.

Προσπάθησε να βρεις εκείνο που είναι προδιαγεγραμμένο και μην σκοτίζεσαι πολύ για εκείνα που είναι άσχετα, τυχαία.

Η μύτη σου είναι λίγο μακριά ή λίγο κοντή. Μην σε απασχολεί, είναι απλώς τυχαίο. Ή το δέρμα σου έχει πολύ χρωστική ουσία και είσαι μαύρος. Ή δεν έχει αυτή την χρωστική ουσία κι είσαι λευκός – δεν αξίζει ούτε δεκάρα. Μην σε απασχολεί αυτό. Είναι απλώς άσχετο.

Προσπάθησε να βρεις αυτά που είναι απολύτως προδιαγεγραμμένα. Αυτά είναι η φύση σου, η ύπαρξή σου.

Έχεις όμως πελαγώσει με τα τυχαία. Δίνεις υπερβολικά μεγάλη προσοχή στα τυχαία, ανησυχείς γι’ αυτά. Όλος ο χρόνος και η ενέργειά σου σπαταλούνται σ’ αυτά. Απασχολείσαι τόσο πολύ με τα ασήμαντα που ξεχνάς τα ουσιώδη.

Αυτή είναι η κατάσταση ανθρώπου «βαθιά νυχτωμένου»: πάντοτε εστιάζει στα ασήμαντα. Σκέφτεται τα χρήματα, σκέφτεται την ισχύ, σκέφτεται το σπίτι, σκέφτεται το αυτοκίνητο, σκέφτεται το ένα και το άλλο – αλλά ποτέ δεν κοιτάζει αυτά που είναι ο εσώτατος πυρήνας της ύπαρξής του, αυτά που είναι «εσύ». Έξω από αυτόν, τίποτε δεν είναι προδιαγεγραμμένο. Μέσα, τα πάντα είναι προδιαγεγραμμένα. Δώσε μεγαλύτερη προσοχή σ’ αυτά. Αυτό ακριβώς σημαίνει sannyas: στροφή προς τα ουσιώδη και απομάκρυνση από τα μη ουσιώδη.

Δεν λέω να μην τρως, να μην ζεις σ’ ένα σπίτι- όχι. Δεν είναι αυτό το νόημα. Ζήσε σ’ ένα σπίτι, αλλά μην νοιάζεσαι υπερβολικά. Πρέπει να τρως για να ζεις. Τρώγε – αλλά μην κάνεις το φαγητό μοναδική σου ασχολία. Υπάρχουν άνθρωποι που συνεχώς σκέφτονται το φαγητό.

Το χρήμα χρειάζεται, αλλά μην ανάγεις το χρήμα σε θεό. Χρησιμοποίησέ το όταν το έχεις. Όταν δεν το έχεις εκμεταλλεύσου αυτή την έλλειψη, γιατί κι αυτή έχει τη δική της ομορφιά. Όταν έχεις χρήματα μπορείς να έχεις ένα παλάτι. Έχε το. Όταν δεν έχεις χρήματα, γίνε αγύρτης και ζήσε κάτω από τον ουρανό. Αυτό έχει τη δική του ομορφιά. Όταν έχεις χρήματα χρησιμοποίησέ τα. Όταν δεν έχεις χρησιμοποιήσε εσένα. Όταν δεν έχεις, απόλαυσε τη φτώχεια. Τα πλούτη έχουν τα δικά τους πλούτη, αλλά κι η φτώχεια έχει τα δικά της πλούτη. Υπάρχουν πολλά πράγματα που μόνο οι πλούσιοι μπορούν να απολαύσουν – ποτέ οι φτωχοί. Επομένως, όπως και να έχουν  οι καταστάσεις… Όταν είσαι πλούσιος, απόλαυσε εκείνα που ένας πλούσιος μπορεί να απολαύσει. Αν κάποτε γίνεις φτωχός, απόλαυσε εκείνα που οι φτωχοί μπορούν απολαύσουν.

Εσύ, όμως, τι κάνεις; – κάνεις ακριβώς το αντίθετο. Όταν είσαι πλούσιος, λαχταράς τα πράγματα που μόνο ένας φτωχός μπορεί να απολαύσει. Και όταν είσαι φτωχός, λαχταράς τα πράγματα που μόνο ένας πλούσιος μπορεί να έχει.

Όταν έχεις χρήματα, απόλαυσέ τα. Όταν τα έχεις, ζήσε σαν βασιλιάς. Βλέπω όμως ανθρώπους που έχουν χρήματα, αλλά ζουν σαν ζητιάνοι. Αποταμιεύουν για το μέλλον και όταν τα χάσουν αρχίζουν να το σκέφτονται: «Γιατί χάσαμε την ευκαιρία; Θα έπρεπε να τα είχαμε απολαύσει.»

Οι φτωχοί πάντα ονειρεύονται να ζούσαν σε παλάτι, την ώρα που μπορούν να χαρούν το δέντρο, εκεί που βρίσκονται, τα πουλιά που κελαηδούν, τον ήλιο και τον αέρα – ο κόσμος είναι πιο ανοιχτός για ένα φτωχό. Ένας φτωχός μπορεί να απολαύσει έναν ωραίο ύπνο – για τον πλούσιο ο ύπνος έχει γίνει δύσκολος. Μπορεί να έχει καλύτερη κρεβατοκάμαρα, μπορεί να έχει πιο αναπαυτικό στρώμα, αλλά δεν μπορεί να κοιμηθεί. Τότε, σκέφτεται τους ζητιάνους και τους ζηλεύει που κοιμούνται του καλού καιρού, ροχαλίζοντας και «Εγώ, δεν μπορώ να κοιμηθώ.»

Όταν μπορείς να κοιμηθείς καλά, κοιμήσου καλά. Όταν έχεις όμορφο στρώμα, απόλαυσέ το – και άντεξε την αϋπνία! Να είσαι όμως ευφυής.

Ο καθένας βλέπει τον εαυτό του σαν κέντρο του κόσμου

Ο εγωισμός, εκ φύσεως, δεν γνωρίζει όρια: ο άνθρωπος έχει μία και μοναδική απόλυτη επιθυμία, να συντηρήσει την ύπαρξή του, ν’ απαλλαγεί από κάθε πόνο, ακόμη κι από την παραμικρή στέρηση – αυτό που θέλει είναι η μεγαλύτερη δυνατή καλοπέραση, η κατοχή όλων των απολαύσεων που μπορεί να φανταστεί και τις οποίες σκαρφίζεται τρόπους να ποικίλλει και ν’ αναπτύσσει χωρίς σταματημό. Κάθε εμπόδιο που υψώνεται ανάμεσα στον εγωισμό του και τις επιθυμίες του του χαλάει τη διάθεση, προκαλεί την οργή του, το μίσος του: είναι ένας εχθρός που πρέπει να συντρίψει. Θα ήθελε όσο γίνεται ν’ απολαύσει τα πάντα, να αποκτήσει τα πάντα. Μην μπορώντας κάτι τέτοιο, τουλάχιστον θα ήθελε να δέσποζε πάνω σε όλα. «Όλα για μένα, τίποτε για τους άλλους» είναι το σύνθημά του. Ο εγωισμός έχει κολοσσιαίες διαστάσεις, το σύμπαν ολόκληρο δεν φτάνει για να τον χωρέσει. Διότι, αν έδινε κανείς στον καθένα τη δυνατότητα επιλογής ανάμεσα στον αφανισμό του σύμπαντος και στην προσωπική του απώλεια, δεν χρειάζεται να πω ποια θα ήταν η απάντησή του. Ο καθένας βλέπει τον εαυτό του σαν το κέντρο του κόσμο, ανάγει το καθετί στον εαυτό του- μέχρι και τις μεγαλύτερες αναστατώσεις των αυτοκρατοριών τις βλέπει πρώτα απ’ όλα από την άποψη του προσωπικού του συμφέροντος, όσο μηδαμινό, όσο μακρινό μπορεί να είναι αυτό. Υπάρχει πιο χτυπητή αντίθεση; Από τη μια μεριά, αυτό το ανώτερο, αποκλειστικό ενδιαφέρον που ο καθένας δείχνει για τον εαυτό του κι από την άλλη, αυτό το αδιάφορο βλέμμα που ρίχνει σε όλους τους άλλους ανθρώπους. Είναι μάλιστα και κωμική αυτή η πεποίθηση τόσων ανθρώπων, οι οποίοι ενεργούν σαν να υπάρχουν πραγματικά μόνο αυτοί και σαν οι όμοιοι τους να είναι απλώς μάταιες σκιές, καθαρά φαντάσματα.

Το κράτος, αυτό το αριστούργημα του ευφυούς και υστερόβουλου εγωισμού, αυτό το άθροισμα όλων των ατομικών εγωισμών, έχει εναποθέσει τα δικαιώματα του καθενός στα χέρια μιας δύναμης απείρως ανώτερης από τη δύναμη του ατόμου, η οποία και εξαναγκάζει το τελευταίο αυτό να σέβεται τα δικαιώματα των άλλων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο εξουδετερώθηκε ο υπέρμετρος εγωισμός σχεδόν όλων, η κακία πολλών και η αγριότητα ορισμένων: ο καταναγκασμός τους κρατάει δέσμιους, αλλά από την κατάσταση αυτή προκύπτει μια απατηλή φαινομενικότητα. Ευθύς ως η προστατευτική δύναμη του κράτους παραλύσει ή πάψει να υπάρχει, όπως συμβαίνει συχνά, βλέπει κανείς να κάνουν θριαμβευτικά την επανεμφάνισή τους οι πιο άπληστες ορέξεις, η πιο άθλια φιλαργυρία, η πιο συγκεκαλυμμένη δολιότητα, η κακία, η κακοπιστία των ανθρώπων και τότε οπισθοχωρούμε, βάζουμε τις φωνές, σαν να πέφτουμε πάνω σε ένα τέρας ακόμα άγνωστο ωστόσο, χωρίς τον εξαναγκασμό των νόμων, χωρίς την ανάγκη που έχει κανείς να τον τιμούν και να τον υπολογίζουν οι άλλοι, όλα αυτά τα πάθη θα θριάμβευαν κάθε μέρα. Θα πρέπει να διαβάσει κανείς τα πρακτικά των μεγάλων δικών, την ιστορία των περιόδων αναρχίας για να δει τι υπάρχει στο βάθος του ανθρώπου, τι αξίζει η ηθική του! Τα χιλιάδες άτομα που βρίσκονται εδώ μπροστά στα μάτια μας, υποχρεωμένα αμοιβαίως να σέβονται την ειρήνη, κατά βάθος είναι τίγρεις και λύκοι, που ένα ιδιαίτερα αποτελεσματικό φίμωτρο τους εμποδίζει να δαγκώσουν. Φανταστείτε ότι καταργείται η δημόσια εξουσία, ότι βγαίνει το φίμωτρο: θα κάνατε πίσω από τρόμο μπροστά στο θέαμα που θα προσφερόταν στα μάτια σας, θέαμα που ο καθένας εύκολα μπορεί να φανταστεί· δεν είναι αλήθεια άραγε ότι, σε μια τέτοια περίπτωση, θα ομολογούσατε πόσο λίγη σημασία αποδίδετε στη θρησκεία, στη συνείδηση, στην έμφυτη ηθική, όποια κι αν είναι η θεμελίωσή τους; Σ’ αυτή την περίπτωση, ωστόσο, απέναντι σε εγωιστικά αισθήματα αντίθετα προς κάθε ηθικό κανόνα, αχαλίνωτα, θα βλέπατε επίσης να αποκαλύπτεται το πραγματικό ηθικό ένστικτο μέσα στον άνθρωπο.

ARTHUR SCHOPENHAUER, ΤΑ ΠΑΘΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Όμως εγώ το επιλέγω. Και ακριβώς επειδή είναι δική μου απόφαση, έχει αξία

Μαθαίνουμε ότι δεν υπάρχουν καταστάσεις όπου δεν έχει κανείς επιλογή. Παραδεχόμαστε ότι πάντοτε επιλέγουμε, ακόμη κι όταν νομίζουμε ότι δεν επιλέγουμε, στην καθημερινή μας ζωή, κάθε μέρα, σε όλη μας τη ζωή.

Και όταν λέμε:
“Δεν υπήρχε άλλη λύση…”
“Δεν είμαι υπεύθυνος γι' αυτό…”
“Δεν γινόταν τίποτε άλλο…”
Λέμε ψέματα. Ασύστολα ψέματα. Γιατί, πάντοτε επιλέγουμε.
Στην καθημερινή μας ζωή αποφασίζουμε σχεδόν για καθετί που κάνουμε και καθετί που σταματάμε να κάνουμε.
Είμαστε αναγκαστικά συμμέτοχοι για όλα όσα μας συμβαίνουν, γιατί με τον άλφα ή βήτα τρόπο έχουμε επιλέξει να συμβούν.
“Ε, καλά… εγώ όμως πρέπει κάθε μέρα να πάω στη δουλειά… δεν μπορώ να κάνω τίποτε γι’ αυτό… ακόμη κι αν δεν θέλω και δεν το επιλέγω, πάλι πρέπει να πάω”
Αν είμαι διατεθειμένος να πληρώσω το τίμημα, μπορώ.
“Ένας άνθρωπος προχωράει απελπισμένος στην έρημο. Μόλις έχει πιει την τελευταία σταγόνα νερό από το παγούρι του. Ο ήλιος που καίει πάνω από το κεφάλι του και οι γύπες που τον περιτριγυρίζουν, προμηνύουν το επικείμενο τέλος του.
“Νερό!” φωνάζει, “Νερό! Λίγο νερό!”
Βλέπει από δεξιά να έρχεται προς το μέρος του ένας βεδουίνος πάνω σε μια καμήλα.
“Δόξα τον Θεό!” λέει. “Νερό σε παρακαλώ… νερό!”
“Δεν μπορώ να σου δώσω νερό” του λέει ο βεδουίνος, “Είμαι έμπορος και το νερό είναι απαραίτητο για να ταξιδεύει κανείς στην έρημο.”
“Πούλησε μου λίγο νερό” τον εκλιπαρεί εκείνος, “Θα σε πληρώσω…”
“Αδύνατον “εφέντη”. Δεν πουλάω νερό, πουλάω γραβάτες.”
“Γραβάτες;;;;”
“Ναι, κοίτα τι ωραίες γραβάτες….”
“Όχι… όχι… Δεν θέλω γραβάτες, νερό θέλω… Φύγε! Φύγε!!!”
Ο έμπορος συνεχίζει τον δρόμο του και ο διψασμένος εξερευνητής προχωράει σταθερά μέσα στην έρημο.
Σκαρφαλώνει σ’ έναν αμμόλοφο και βλέπει να έρχεται από αριστερά και άλλος έμπορος.
“Πούλησε μου λίγο νερό, σε παρακαλώ…”
“Νερό δεν γίνεται, έχω όμως να σου προσφέρω τις καλύτερες γραβάτες της Αραβίας…” του απαντάει ο έμπορος.
“Δεν θέλω γραβάτες!!!!!”
Φωνάζοντας έξαλλος, ο διψασμένος συνεχίζει τον δρόμο του στο πουθενά.
Λίγες ώρες αργότερα κι ενώ σέρνεται πια, ο ταξιδιώτης σκαρφαλώνει σ’ έναν αμμόλοφο κι από ‘κει ατενίζει τον ορίζοντα.
Δεν μπορεί να πιστέψει αυτό που βλέπουν τα μάτια του.
Μπροστά, βλέπει καθαρά μια όαση.
Ο άντρας τρέχει προς τα εκεί φοβούμενος μήπως είναι οφθαλμαπάτη. Δεν είναι όμως.
Το μέρος φυλάσσεται. Το προστατεύει ένας φράχτης με μια μόνο είσοδο που τη φυλάει ένας φρουρός.
“Σας παρακαλώ, αφήστε με να περάσω. Χρειάζομαι νερό… νερό. Σας παρακαλώ…”
“Αδύνατον, κύριε. Απαγορεύεται αυστηρά η είσοδος χωρίς γραβάτα.”
Είτε το ξέρεις προκαταβολικά είτε όχι, πάντα υπάρχει ένα τίμημα που πρέπει να πληρώσεις.
“Α, έτσι… Αν πληρώσω το τίμημα, αύριο τα παιδιά μου δεν θα έχουν να φάνε.”
Ωραία, αυτό θα είναι το τίμημα. Οπότε, επιλέγω να πάω στη δουλειά. Και επιλέγω να συνεχίσω να δουλεύω. Επιλέγω να μπορώ να θρέψω τα παιδιά μου. Και μου φαίνεται σωστό που κάνω αυτή την επιλογή. Όμως εγώ το επιλέγω. Και ακριβώς επειδή είναι δική μου απόφαση, έχει αξία.

Ένας από τους όρους τις αυτοεξάρτησης, είναι ότι μέσω της άδειας που έχω δώσει στον εαυτό μου να είμαι αυθεντικός, συνειδητοποιώ αυτομάτως ότι μου αξίζει οποιαδήποτε ανταμοιβή παρουσιάζεται, για τις σωστές αποφάσεις που παίρνω. Γιατί ότι έκανα δεν ήταν υποχρέωσή μου, αλλά δική μου απόφαση.

Ο δρόμος της αυτοεξάρτησης είναι ο δρόμος της ανάληψης της ευθύνης για τον εαυτό μας. Για να βαδίσεις αυτόν τον δρόμο χρειάζεται:

ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΣΕ ΘΕΣΗ ΝΑ ΤΟ ΚΑΝΕΙΣ,
ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΤΑ ΚΑΤΑΛΛΗΛΑ ΕΦΟΔΙΑ,
ΚΑΙ ΝΑ ΠΑΡΕΙΣ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ.

Δεν υπάρχει συγκεκριμένο μέρος για να σε προετοιμάσει κανείς για το δρόμο.
Θα ανακαλύπτουμε τους όρους και τις συνθήκες στη διαδρομή.
Θα βελτιώνουμε τα εφόδιά μας όσο προχωράμε.
Θα παγιώνεται η απόφασή μας όσο περισσότερο δρόμο αφήνουμε πίσω μας….

Η καταγωγή της φράσης “Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας”

O Λαοκόων ήταν πρόσωπο της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, ένας από τους Τρώες ιερείς του Θυμβραίου Απόλλωνα. Ο Λαοκόων ήταν γιος του Κάπυος ή του Αντήνορα ή του Πριάμου ή του Ακοίτη, αδελφός του Αγχίση και σύζυγος της Αντιόπης.

Ο μικρός του ρόλος στο τέλος του Τρωικού Πολέμου ήταν ότι προειδοποίησε τους Τρώες (μάταια) να μη δεχθούν τον Δούρειο Ίππο (= ξύλινο άλογο) ως δώρο από τους Έλληνες: «Μια θανάσιμη απάτη είναι τούτη», είπε, «σκαρωμένη απ’ τους Αχαιούς αρχηγούς!»

Η ασέβεια του Λαοκόοντα
Ο Λαοκόων κατά την παράδοση είχε ασεβήσει προς τον θεό του επειδή είχε παντρευτεί και είχε γίνει πατέρας, είτε επειδή είχε έρθει σε σωματική επαφή με τη σύζυγό του μπροστά στο είδωλο του θεού στον ναό.

Μετά την αποβίβαση των Ελλήνων στην Τροία, οι Τρώες είχαν λιθοβολήσει τον ιερέα τους του Ποσειδώνα γιατί δεν είχε αποτρέψει με θυσίες την εισβολή.

«Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας»

Στην Αινειάδα, ο Βιργίλιος βάζει τον Λαοκόοντα να λέει: Equo ne credite, Teucri / Quidquid id est, timeo Danaos et dona ferentes, δηλαδή «Μην εμπιστεύεστε το άλογο, Τρώες. / Οτιδήποτε κι αν είναι, φοβάμαι τους Έλληνες ακόμα κι όταν φέρνουν δώρα». Από αυτούς τους στίχους έχει γίνει διάσημη και παροιμιώδης η φράση “timeo Danaos et dona ferentes”, και στα ελληνικά: «Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας».

Ο θάνατος του Λαοκόοντα
Οι Τρώες όμως αψήφησαν τη συμβουλή του Λαοκόοντα, ξεγελασμένοι από τον Σίνωνα. Οργισμένος τότε ο Λαοκόων πέταξε το ακόντιό του στο ξύλινο άλογο. Εκείνη την ώρα ο θεός Ποσειδώνας, επειδή υποστήριζε τους Έλληνες, έστειλε δύο θαλάσσια φίδια και έπνιξαν τον Λαοκόοντα και τους γιούς του, Αντίφα (ή Αντιφάντη) και Θυμβραίο, είτε όρμησαν εναντίον των γιων του και ο Λαοκόων έτρεξε να τους βοηθήσει και σκοτώθηκε και αυτός. Νομίζοντας τώρα ότι οι Έλληνες είχαν φύγει, οι Τρώες αποφάσισαν να θυσιάσουν στον θεό της θάλασσας για να καταστρέψει τα πλοία τους. Μη διαθέτοντας πια ιερέα του Ποσειδώνα, ανέθεσαν στον Λαοκόοντα, ιερέα ενός άλλου θεού, να θυσιάσει στον Ποσειδώνα. Αυτό προσέθεσε στην ασέβεια προς τον Απόλλωνα, η οποία αναφέρθηκε στην αρχή του άρθρου. Στην πραγματικότητα επομένως, ο Λαοκόων τιμωρήθηκε μάλλον από τον Απόλλωνα και για άλλους λόγους.

Κατά τον ανθολόγο Ιωάννη Τζέτζη, η θανάτωση του Λαοκόοντα και των γιων του έγινε μέσα στον ναό του Θυμβραίου Απόλλωνος, ενώ σύμφωνα με λιγότερο αποδεκτή παράδοση, ο πατέρας διασώθηκε και θρήνησε τα παιδιά του. Τα φίδια στη συνέχεια μπήκαν στον ναό της ακρόπολης της Τροίας και κουλουριάστηκαν στα πόδια του αγάλματος της Αθηνάς. Η παράδοση μνημονεύει ακόμη και τα ονόματα των δύο φιδιών: λέγονταν Όρκις (ή Πόρκις) και Χαρίβοια, και ήρθαν στην Τροία κολυμπώντας από τις Καλυδνές νήσους.

H άτυχη χρονική συγκυρία προκάλεσε την παρερμηνεία του θανάτου του από τους Τρώες ως τιμωρία επειδή είχε κτυπήσει τον Δούρειο Ίππο, με αποτέλεσμα να θεωρηθεί ιερό το ξύλινο άλογο και να μεταφερθεί στην πόλη, με καταστροφικές συνέπειες.

«Ο Λαοκόων, θυσιάζοντας φαινομενικά ένα ταύρο για λογαριασμό της Τροίας, γίνεται ο ίδιος το θύμα θυσίας… Κατά μία έννοια, ο θάνατός του πρέπει να συμβολίζει τον θάνατο της ίδιας της πόλεως».

Το όνειρο των αλχημιστών

Η αλχημεία ήταν, ως προς τον τελικό στόχο της, μια αληθινά ευγενής υπόθεση. Το όνειρο κάθε αλχημιστή ήταν ν’ ανακαλύψει την φιλοσοφική λίθο, μια ιδανική ουσία που είχε την δύναμη να μεταστοιχειώνει αγενή, φτηνά μέταλλα, όπως ο υδράργυρος, σε χρυσάφι και να συντελεί στην παρασκευή του ελιξίριου της ζωής, του φαρμάκου εκείνου που θα μπορούσε να κρατήσει τους ανθρώπους για πάντα νέους. Εκπληρώνοντας τους δύο μεγάλους πόθους των ανθρώπων, που είναι η αιώνια νεότης και ο πλούτος, οι αλχημιστές, μέσα από την διαδικασία της μεταστοιχείωσης της ύλης, επεδίωκαν να εξασφαλίσουν στο ανθρώπινο γένος την ευτυχία όχι σε κάποιον άλλο, μυστηριώδη, κόσμο, αλλά πάνω στην γη.

Η μεταστοιχείωση, μέσω της οποίας οι αλχημιστές αναζητούσαν την φιλοσοφική λίθο, συνεπάγετε μια σύνθετη πειραματική διαδικασία, που απαιτούσε όχι μόνο μόχθο και υπομονή, αλλά και πολλά χρήματα. Το εργαστήριο του αλχημιστή χρειαζόταν ακριβό εξοπλισμό, ο οποίος δεν ήταν σπάνιες οι φορές που καταστρεφόταν εξαιτίας πυρκαγιάς, τούτο γιατί την εποχή εκείνη δεν είχε ανακαλυφθεί το θερμόμετρο. Η διαδικασία της μεταστοιχείωσης ενός αγενούς μετάλλου, όπως ο υδράργυρος, στην πολυπόθητη φιλοσοφική λίθο απαιτούσε την βαθμιαία αύξηση της θερμοκρασίας, η οποία, στο τελικό στάδιο της διαδικασίας, θα έπρεπε να φτάσει στην κορύφωσή της. Πώς, όμως, να ελεγχθούν οι διάφοροι αναβαθμοί της θερμοκρασίας χωρίς θερμόμετρο; Είναι εύκολο ν’ αντιληφθεί κανείς τούς κινδύνους που διέτρεχε η πειραματική έρευνα και το ίδιο το εργαστήριο των αλχημιστών από την έλλειψη οργάνων ακριβούς ελέγχου της θερμοκρασίας, που απαιτούνταν στα διάφορα στάδια της αλχημικής μεταστοιχείωσης.

Εξαιτίας του πέπλου μυστικότητας, που κάλυπτε την άσκηση της αλχημείας, ήταν δύσκολο, αν όχι αδύνατον, να διακρίνει κανείς ποιοι από όσους εμφανίζονταν ως αλχημιστές ήταν αληθινοί ερευνητές και ποιοι ψεύτες. Ως εκ τούτου, οι ανυποψίαστοι άνθρωποι ήταν δυνατόν να παρασυρθούν από απατεώνες που προέβαλαν την φαινομενική πολυμάθειά τους, προκειμένου ν’ αποκομίσουν οφέλη από τους αφελείς. Παρουσίαζαν τους εαυτούς των ικανούς να μετατρέψουν τον απλό υδράργυρο σε χρυσάφι, το οποίο, όμως, στην πραγματικότητα, ήταν ψεύτικο – έμοιαζε μόνο ως προς το χρώμα του με χρυσάφι. Η απαγόρευση της άσκησης της αλχημείας, που κήρυξε τον δέκατο τέταρτο αιώνα ο πάπας Ιωάννης ΚΒ’, τόνιζε ακριβώς τις απάτες που, με την κυκλοφορία κίβδηλων νομισμάτων, διέπρατταν αλχημιστές εναντίον των άλλων πολιτών. Υπήρξαν, μάλιστα, περίοδοι στην Ευρώπη που κυκλοφορούσε τόσο κίβδηλο χρυσάφι, ώστε ορισμένες χώρες της κινδύνεψαν να καταστραφούν οικονομικά. Στις περιπτώσεις αυτές, ο καλύτερος, ίσως, τρόπος, για ν’ αντιμετωπιστεί η αλχημική απάτη ήταν η αλχημική πάλι απάτη. Λέγεται ότι η Γαλλία, όταν κάποτε κατακλύστηκε από ψεύτικο αγγλικό αλχημικό χρυσάφι, μπόρεσε ν’ αντιμετωπίσει την δυσκολία αυτή χάρη στον πονηρό αλχημιστή του Γάλλου βασιλιά, ο οποίος έστειλε πίσω στην Αγγλία το δικό του ψεύτικο αλχημικό χρυσάφι.

Αλλά η αίσθηση μυστικότητας που συνόδευε την δράση των αλχημιστών ήταν δυνατόν, επίσης, ν’ αποβεί μοιραία για την ζωή τους. Θέλοντας δηλαδή οι άνθρωποι γύρω τους ν’ αποκτήσουν και αυτοί το μυστικό που θα τους έκανε υγιείς και πλούσιους, δεν δίσταζαν ακόμη και να τους σκοτώσουν. Ιδού πώς περιγράφει ένας αλχημιστής την άθλια μοίρα του:

Οι άνθρωποι, που εποφθαλμιούν το χρυσό μυστικό μας, μας καταδιώκουν από τόπο σε τόπο… και, παρ’ όλη την καλοσύνη και την ευσπλαχνία μας, μας ανταμείβουν με μαύρη αχαριστία, που ζητάει από τους ουρανούς δικαίωση. Μόλις πριν από λίγο καιρό, επισκεπτόμενος τα μέρη μιας πολιτείας που είχαν χτυπηθεί από πανούκλα και φέρνοντας στους αρρώστους ξανά την ποθητή υγεία τους με το θαυμαστό γιατρικό μου, βρέθηκα τριγυρισμένος από ένα δαιμονισμένο πλήθος, που απαιτούσε να του δώσω το ελιξίριο των Σοφών. Κατόρθωσα να ξεφύγω από τα χέρια των μοχθηρών εκείνων ανθρώπων και να σώσω την ζωή μου μόνο αλλάζοντας τα ρούχα μου, ξυρίζοντας τα γένια μου και φορώντας περούκα… Ξέρω μερικούς αλχημιστές που βρέθηκαν στραγγαλισμένοι στο κρεβάτι τους, απλώς και μόνο επειδή είχαν κινήσει την υποψία ότι ήξεραν το μυστικό, αν και στην πραγματικότητα δεν ήξεραν γύρω από αυτό περισσότερα από όσα οι δολοφόνοι τους. Για τους μανιασμένους ληστές ήταν αρκετό το ότι είχε διαδοθεί ένας ψίθυρος υποψίας για τα θύματά τους.

Είναι γεγονός ότι, παρά τις διακηρύξεις των αλχημιστών για τις ικανότητές των, ποτέ κανείς δεν αξιώθηκε να μετατρέψει, πράγματι, ένα αγενές, φτηνό μέταλλο σε χρυσάφι ή να βρει το φάρμακο της αιώνιας νεότητας. Παρ’ όλα αυτά, υποστηρίχθηκε ότι, αν και οι ελπίδες των αλχημιστών για την μεταστοιχείωση διαψεύστηκαν από τα πειράματά τους, οι προσπάθειές τους να πραγματοποιήσουν το αλχημικό ,όνειρο της μεταστοιχείωσης δεν απέβησαν εντελώς άκαρπες.

Ο συνδυασμός χημικών ουσιών, τον οποίο αναζητούσαν οι αλχημιστές στα εργαστήριά τους, για να μεταστοιχειώσουν αγενή μέταλλα σε χρυσάφι και να φτιάξουν φάρμακα, υποστηρίχθηκε ότι αντανακλά, κατά κάποιο, στοιχειώδη βέβαια, τρόπο, τις χημικές αντιδράσεις στις οποίες προέβησαν αργότερα οι επιστήμονες. Η αλχημεία, που αναπτύχθηκε στην περίοδο της Αναγέννησης, θεωρήθηκε σαν το πρώτο στάδιο από το οποίο εξελίχθηκε η χημεία μαζί με άλλες συναφείς, όπως η ιατρική, επιστήμες στους αλχημιστές δε που απεκλήθησαν “πατέρες της εργαστηριακής έρευνας”, αποδόθηκε η ανακάλυψη ορισμένων χημικών σχέσεων. Συνηθιζόταν, μάλιστα, από τότε, από την εποχή της Αναγέννησης, οι αλχημιστές να ονομάζονται, επίσης, χημικοί φιλόσοφοι και η τέχνη τους χημεία.

Ωστόσο, παρά τους όποιους παραλληλισμούς και συσχετισμούς που θα μπορούσε να επισημάνει κανείς μεταξύ της αλχημείας και της επιστήμης, το αλχημικό όνειρο μαζί με τις προσπάθειες των ανθρώπων εκείνων που ανέλαβαν να το πραγματοποιήσουν ανήκουν στο βασίλειο της μαγείας, που την χωρίζει από το βασίλειο της επιστήμης αγεφύρωτο χάσμα.

Γενικώς, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι ο μαγικός κόσμος της Αναγέννησης, μέσα στον οποίο έδρασαν οι αλχημιστές και ανέπτυξαν τις συναρπαστικές θεωρίες των, είναι μοναδικός: Δεν μοιάζει ούτε με τον κόσμο ύστερα από την Αναγέννηση, στο πλαίσιο του οποίου αναπτύχθηκε η νεότερη επιστήμη και φιλοσοφία, ούτε με τον κόσμο που προηγήθηκε της Αναγέννησης.

Τι θα συμβεί όταν κατακτήσουμε το Ηλιακό μας Σύστημα;

Εάν σκέφτεσαι, πως ο κόσμος μας έχει αρχίσει να παίρνει τη «κάτω βόλτα» και το μόνο που θα ήθελες να κάνεις είναι να μπορούσες να αποδράσεις για άλλους πλανήτες, τότε παρηγόρησε τον εαυτό σου με τη σκέψη, πως τα πιο «λαμπρά» μυαλά αυτού του πλανήτη προσπαθούν πραγματικά πολύ σκληρά να πετύχουν κάτι τέτοιο.

Μπορεί να μην είναι εφικτό ακόμα να τα παρατήσεις όλα και να πας να ανοίξεις ένα μαγαζί στον Άρη, αλλά προς το παρόν, αυτή η επική ταινία μικρού μήκους μπορεί να σου δώσει μια ιδέα του πως θα μοιάζει η ζωή μας αν/όταν καταφέρει ο άνθρωπος να κατακτήσει το Ηλιακό Σύστημα.

Η ταινία δημιουργήθηκε από τον ψηφιακό καλλιτέχνη Erik Wernquist,.
Μέσα σε λιγότερο από 4 λεπτά, το Wanderers (wanderers θα αποκαλούνται οι μελλοντικοί εαυτοί μας) μας πάει σε ένα ταξίδι μέσα στο Ηλιακό μας Σύστημα.

Μια πραγματικά εντυπωσιακή δουλειά.

Ομάδα επιστημόνων επιβεβαίωσε ότι η Γενική Θεωρία Σχετικότητας του Αϊνστάιν ισχύει στο διάστημα όπως και στη Γη

Μία διεθνής ομάδα επιστημόνων απέδειξε για ακόμη μία φορά -με ένα τεστ σε ένα τριπλό σύστημα άστρων- ότι η Γενική Θεωρία Σχετικότητας του Άλμπερτ Αϊνστάιν ισχύει στο διάστημα όπως και στη Γη.

Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία της συμπαντικής βαρύτητας, σε ένα δεδομένο βαρυτικό πεδίο όλα τα αντικείμενα, μικρά και μεγάλα, ελαφριά και βαριά, πέφτουν με την ίδια επιτάχυνση ανεξάρτητα από τη μάζα ή από τη σύνθεσή τους, είτε πρόκειται για φτερά, είτε για σφυριά, ή για άστρα ή μαύρες τρύπες. Έτσι, σύμφωνα και με τον Γαλιλαίο, μία μικρή και μία μεγάλη κανονόμπαλα που θα πέσουν από τον πύργο της Πίζας, θα φθάσουν στο έδαφος ταυτόχρονα, αρκεί να μην υπάρχει αέρας. Κάτι που όντως έδειξε το 1971 στη Σελήνη ο αστροναύτης Ντέηβιντ Σκοτ της αποστολής «Απόλλων 15», χρησιμοποιώντας ένα σφυρί κι ένα φτερό που άφησε να πέσουν και αυτά έφθασαν ταυτόχρονα στη σεληνιακή επιφάνεια.

Κατά καιρούς, όμως, έχουν διατυπωθεί αμφιβολίες αν η θεωρία ισχύει επίσης σε συνθήκες ακραίας βαρύτητας στο διάστημα. Η νέα έρευνα, με επικεφαλής τη δρα Αν Άρτσιμπαλντ του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ και του Ολαννδικού Ινστιτούτου Ραδιοαστρονομίας ASTRON, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Nature», διαλύει κάθε αμφιβολία για την καθολική -δηλαδή συμπαντική- ισχύ της θεωρίας του Αϊνστάιν.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ως «εργαστήριο» παρατηρήσεων το σύστημα τριών αστέρων PSR J0337+1715, που ανακαλύφθηκε το 2011, βρίσκεται σε απόσταση 4.200 ετών φωτός από τη Γη και το οποίο αποτελείται από δύο άστρα λευκούς νάνους και ένα άστρο νετρονίων. Οι λευκοί νάνοι έχουν μικρό μέγεθος ανάλογο της Γης, αλλά μεγάλη μάζα παρόμοια με του Ήλιου. Το άστρο νετρονίων (γνωστό και ως πάλσαρ) είναι ακόμη μικρότερο και πυκνότερο, ένα απομεινάρι μίας παλιάς έκρηξης σούπερ-νόβα, που πλέον περιστρέφεται σαν ισχυρός φάρος, με τρομερά σταθερό ρυθμό (366 περιστροφές το λεπτό), στέλνοντας περιοδικά ηλεκτρομαγνητικά σήματα, τα οποία συλλαμβάνονται από τα επίγεια ραδιοτηλεσκόπια.

Οι αστρονόμοι παρατηρούν το εν λόγω σύστημα εδώ και έξι χρόνια με τρία ραδιοτηλεσκόπια στην Ολλανδία (Westerbrok Synthesis), στις ΗΠΑ (Green Bank) και στο Πουέρτο Ρίκο (Arecibo), επειδή εξ αρχής είχαν συνειδητοποιήσει ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον έλεγχο της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας.

Το άστρο νετρονίων περιφέρεται πέριξ του ενός λευκού νάνου, ενώ ο δεύτερος πιο μακρινός λευκός νάνος περιφέρεται γύρω από αυτό το ζευγάρι πάλσαρ-πρώτου λευκού νάνου. Στην ουσία, το ζευγάρι «πέφτει» βαρυτικά προς τον εξωτερικό λευκό νάνο. Επιπλέον, το ένα μέλος του ζευγαριού (άστρο νετρονίων) είναι πολύ πιο βαρύ από το δεύτερο μέλος (εσωτερικός λευκός νάνος), όπως μία σιδερένια μπάλα είναι βαρύτερη από ένα φτερό.

Οι ερευνητές μέτρησαν κατά πόσο ο εσωτερικός λευκός νάνος και το άστρο νετρονίων, με τα διαφορετικά βάρη τους, επηρεάζονταν διαφορετικά από τη βαρύτητα του εξωτερικού λευκού νάνου, δηλαδή «έπεφταν» προς αυτόν με διαφορετική ταχύτητα. Τελικά, δεν βρήκαν καμία διαφορά, πράγμα που σημαίνει ότι η αϊνστάνια θεωρία ισχύει, συνεπώς δεν χρειάζεται κάποια εναλλακτική θεωρία.

 

Ο Αριστοτέλης και η ευτυχία ως πρόσβαση στο θείο

Για τον Αριστοτέλη δεν υπάρχει τίποτε πιο σταθερό από τις πράξεις της αρετής που θα οδηγήσουν στην ευτυχία. Κι αυτός είναι και ο λόγος που η ευδαιμονία πρέπει επίσης να ορίζεται από σταθερότητα και μονιμότητα: «Κανένα, πράγματι, από τα έργα των ανθρώπων δεν παρουσιάζει τέτοια σταθερότητα και μονιμότητα όση οι σύμφωνες με την αρετή ενέργειες. Αυτές θεωρούνται, πράγματι, πιο μόνιμες και από τις επιστήμες. Από τις ενέργειες, πάλι, αυτές οι πολυτιμότερες και οι πιο σημαντικές είναι μονιμότερες, γιατί οι ευδαίμονες περνούν τη ζωή τους ασκώντας τες σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι όλες τις άλλες και με τρόπο πιο συνεχή από ό,τι όλες τις άλλες». (1100b 10, 14-19).
 
Και προς αποφυγή οποιασδήποτε παρερμηνείας θα επαναλάβει: «Θα υπάρξει λοιπόν στον ευδαίμονα άνθρωπο η σταθερότητα και η μονιμότητα που λέμε, και θα μείνει σε όλη του τη ζωή έτσι όπως είναι· γιατί θα εκτελεί ή θα θεάται τις πράξεις της αρετής πάντοτε, ή κατά κύριο λόγο αυτές παρά οτιδήποτε άλλο». (1100b 10, 20-23).
 
Οι αντιρρήσεις που θέλουν την αντιξοότητα της τύχης να στέκεται πάνω από την αρετή, καθιστώντας τον ενάρετο ανίσχυρο μπροστά στην τυχαία συμφορά, ανάγουν την ευτυχία σε τυχαιότητα, αντίληψη που αντίκειται εξ’ ορισμού στον παράγοντα της μονιμότητας που θέτει ο Αριστοτέλης. Φυσικά, θα ήταν παράλογο να μη λαμβάνει κανείς υπόψη του τα παιχνίδια της τύχης. Τα παραδείγματα των ανθρώπων που, ενώ είχαν ευτυχισμένη ζωή, γνώρισαν δυστυχισμένα γηρατειά από αστάθμητους παράγοντες, χωρίς να ευθύνονται, είναι υπαρκτά.
 
Ο Αριστοτέλης δεν προτίθεται να το αμφισβητήσει αυτό. Αυτό, όμως, που επισημαίνει είναι ότι ο ενάρετος άνθρωπος, ακόμη και σε μια τέτοια αντίξοη μοίρα, έχει τον τρόπο να υπερέχει έναντι οποιουδήποτε άλλου, για να την υπομείνει: «Όσο για τις εναλλαγές της τύχης, αυτές θα τις αντιμετωπίσει με τον ωραιότερο τρόπο και σίγουρα με απόλυτη ευπρέπεια, αυτός που είναι “από κάθε άποψη καλός, τετράγωνος και δίχως κανένα απολύτως ψεγάδι”». (ο στίχος κατά πάσα πιθανότητα είναι παρμένος από ποίημα του Σιμωνίδη). (1100b 10, 23-25).
 
Με άλλα λόγια, η ευτυχία δεν παρουσιάζεται σαν κάτι απόλυτο ή αδιατάραχτο. Μια τέτοια προοπτική δε θα ήταν σύμφωνη με την ανθρώπινη φύση. Η ευτυχία εκλαμβάνεται ως αποτέλεσμα της άσκησης της αρετής, που θα επέλθει μέσα στα δυνατά μέτρα: «Γιατί ο αληθινά καλός και μυαλωμένος άνθρωπος ξέρει – όπως δεχόμαστε – να υπομένει με ευπρέπεια όλες τις εναλλαγές της τύχης και να κάνει πάντοτε – μέσα στα εκάστοτε δεδομένα – το καλύτερο, ακριβώς όπως ο καλός στρατηγός ξέρει να κάνει την καλύτερη από πολεμικής απόψεως χρήση του στρατού που έχει στη διάθεσή του, και όπως ο παπουτσής ξέρει, από τα δέρματα που του έχουν δοθεί, να κάνει ένα ωραιότατο παπούτσι – με τον ίδιο τρόπο και όλοι οι άλλοι τεχνίτες». (1101a 10, 1-7).
 
Το απρόοπτο είναι συνυφασμένο με το ανθρώπινο. Η διασφάλιση ή η γνώση του μέλλοντος αφορά μόνο τους θεούς. Και η ευτυχία δεν μπορεί παρά να προσαρμοστεί στα ανθρώπινα δεδομένα. Από αυτή την άποψη, εκείνος που αντιλαμβάνεται την ευτυχία σαν μια παντοτινή συνθήκη ευημερίας αναζητά το αδύνατο. Ακόμη και ο ευδαίμων μπορεί να γνωρίσει στιγμές που δε θα είναι μακάριος: «Αν έτσι έχει το πράγμα, ο ευδαίμων άνθρωπος δε θα γίνει ποτέ δυστυχισμένος, σίγουρα όμως δε θα είναι μακάριος, αν περιπέσει σε συμφορές σαν τις συμφορές του Πρίαμου». (1101a 10, 7-9).
 
Αυτό που λέει ο Αριστοτέλης είναι ότι ο ευδαίμων δεν μπορεί να γίνει δυστυχισμένος, ακόμη κι αν βρεθεί σε συνθήκες δυστυχίας. Γιατί αν είναι αληθινά ευδαίμων θα ξαναφτάσει στην ευτυχία, έστω κι αν χρειαστεί πολύς καιρός για να ξεπεράσει τη συμφορά: «γιατί ούτε μπορεί εύκολα να μετακινηθεί από την ευδαιμονία του και, πάντως, όχι από συνηθισμένες αναποδιές της τύχης, αλλά από μεγάλες και αλλεπάλληλες δυστυχίες· και αν τον βρουν τέτοιες δυστυχίες, δε θα γίνει πάλι ευδαίμων μέσα σε λίγο χρόνο, αλλά, και αν ξαναγίνει, αυτό θα συμβεί αφού συμπληρωθεί πολύς χρόνος, όταν στο μεταξύ θα έχει πετύχει μεγάλα και ωραία πράγματα». (1101a 10, 10-15).
 
Η αρετή, ως υπέρτατη ψυχική ενέργεια είναι η διασφάλιση της ατομικής ισορροπίας. Ο ισορροπημένος άνθρωπος, αυτός, δηλαδή, που έχει καταφέρει να εναρμονίσει τις πράξεις με τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος εισπράττει την εσωτερική γαλήνη της ικανοποίησης του εαυτού. Τα ενδεχόμενα λάθη, όπως και οι μικρές ατυχίες της ζωής, είναι αδύνατο να κλονίσουν τη γενική εικόνα. Γι’ αυτό ο άνθρωπος πρέπει να ενεργήσει. Γιατί μόνο έτσι μπορεί να φτάσει στην ψυχική ισορροπία. Και μόνο οι ενέργειες που κινούνται προς την κατεύθυνση της αρετής είναι θέση να το επιφέρουν αυτό. Σε τελική ανάλυση, ο άνθρωπος οφείλει να ασκεί την αρετή πρωτίστως για τον εαυτό του, αφού μόνο έτσι θα οδηγηθεί στην πληρότητα.
 
Η δικαιοσύνη, η φιλία, η γενναιότητα, η ορθή κρίση, η τήρηση του μέτρου, η λογική, όλα αυτά που πραγματώνουν την αρετή είναι οι όψεις της ανθρώπινης ολοκλήρωσης. Τα υλικά αγαθά, από μόνα τους, δεν έχουν τέτοιες δυνατότητες. Η ψυχή δεν τρέφεται με αυτά. Τα υλικά αγαθά είναι το μέσο που διευκολύνει τη ζωή, όχι ο σκοπός της. Η επάρκειά τους είναι απαραίτητη για μια καλή ζωή, όμως η ζωή που αναλώνεται στο πλαίσιο της άσκοπης υπεραφθονίας είναι μια χαμένη ζωή. Κι αυτό γιατί θα περιορίζεται στην προσωρινότητα των εξαγορασμένων ευχαριστήσεων αδυνατώντας να συλλάβει τη μονιμότητα της ευτυχίας. Στην ουσία δεν μπορεί παρά να πρεσβεύσει την κενότητα της ύπαρξης. Και η κενότητα είναι το αντίθετο της πληρότητας που προσφέρει η ευτυχία.
 
Και βέβαια, η ευτυχία κάθε πράγματος πρέπει να ορίζεται σύμφωνα με τη φύση του. Η αναζήτηση της ανθρώπινης ευτυχίας, ως εγγύηση αποτροπής του αστάθμητου αποτελεί τη ματαίωσή της, αφού προσεγγίζει το ανθρώπινο με θεϊκά μέτρα. Είναι σαν να ζητάμε την ευτυχία του σκύλου με την εκμάθηση της φιλοσοφίας. Η αυτογνωσία, ως ύψιστη πραγμάτωση του μέτρου, καθορίζει τις δυνατότητες. Η προσπάθεια εκπλήρωσης στόχων πέρα των δυνατών ορίων είναι η προεξόφληση της αποτυχίας που θα φέρει τη δυστυχία. Κι αυτός είναι ο παράγοντας της λογικής που θα προσγειώσει τις προσδοκίες στο εφικτό: «Αν είναι έτσι, ευδαίμονες θα ονομάσουμε εκείνους τους ζωντανούς ανθρώπους, οι οποίοι έχουν, και θα έχουν, όλα αυτά που είπαμε – πάντως, είπαμε: “ανθρώπους”». (1101a 10, 21-23).
 
Και φυσικά, ο άνθρωπος, ως φύσει πολιτικό ον, είναι αδύνατο να μην επηρεάζεται από αυτά που συμβαίνουν στα κοντινά του πρόσωπα. Η τύχη που επιφυλάσσεται στους φίλους ή στους απογόνους αποτελεί πολύ σημαντικό παράγοντα ευτυχίας ή δυστυχίας: «Το να πούμε ότι οι τύχες των απογόνων και όλων των φίλων μας δε συμβάλλουν καθόλου στη δική μας τύχη, δείχνει αφιλία και έρχεται σε αντίθεση με τις συνήθεις δοξασίες». (1101a 10, 25-27).
 
Αυτή η παραδοχή είναι αρκετή για τον Αριστοτέλη. Το να προχωρήσει σε επιμέρους λεπτομέρειες που καθορίζουν αυτού του είδους τις σχέσεις και τα επακόλουθα ευχάριστα ή δυσάρεστα συναισθήματα κρίνεται άσκοπο, καθώς υπόκεινται στο γενικό διάγραμμα της ευτυχίας που έχει ήδη σχεδιάσει: «Αυτά, βέβαια, που μπορεί να μας συμβούν είναι πολλά και ποικίλα· επίσης: άλλα από αυτά μας αγγίζουν περισσότερο και άλλα λιγότερο. Μια λεπτομερειακή λοιπόν συζήτηση των επιμέρους περιπτώσεων είναι φανερό ότι θα μας πήγαινε μακριά – μπορεί και να μην τελειώναμε ποτέ. Ένας γενικός, επομένως, διαγραμματικός λόγος ίσως θα ήταν αρκετός». (1101a 11, 27-32).
 
Η ευτυχία, ως ολοκλήρωση του ανθρώπου, είναι η ύψιστη απόλαυση που μπορεί να υπάρξει. Θα έλεγε κανείς ότι πρόκειται για το ανώτερο δώρο που του έχουν προσφέρει οι θεοί. Από αυτή την άποψη, κρύβει κάτι το θεϊκό μέσα της. Ο άνθρωπος οφείλει να την προσδιορίσει με τα δικά του σταθμά προκειμένου να την κατακτήσει ως μέσο για να εξυψωθεί στο θείο. Αυτός είναι και ο λόγος που για χάρη της ξοδεύει όλη την ενέργειά του. Γιατί θέλει να συμμετέχει στη θεϊκή μοίρα: «Ότι έτσι έχει το πράγμα προκύπτει λογικά και από το ότι η ευδαιμονία είναι αρχή· για χάρη της πράγματι κάνουμε όλοι όλα τα άλλα. Αυτό όμως που είναι η αρχή και η αιτία των αγαθών λέμε ότι είναι κάτι το άξιο τιμής, κάτι το θεϊκό». (1102a 12, 2-5).
 
Κι εδώ βρίσκεται ο διαχωρισμός ανάμεσα στον έπαινο και το σεβασμό ή την τιμή: «Είναι φανερό ότι κάθε φορά που επαινούμε κάτι, το επαινούμε α) επειδή έχει μια συγκεκριμένη ιδιότητα, και β) επειδή βρίσκεται σε κάποια συγκεκριμένη σχέση προς κάτι άλλο. Επαινούμε, πράγματι, τον δίκαιο, τον ανδρείο και γενικά τον καλό άνθρωπο και την αρετή εξαιτίας των πράξεων και των έργων τους· επαινούμε, επίσης, τον δυνατό αθλητή, τον δρομέα και όλους τους υπόλοιπους επειδή έχουν κάποιες φυσικές ιδιότητες και επειδή βρίσκονται σε κάποια συγκεκριμένη σχέση με κάτι καλό και αξιόλογο». (1101b 12, 15-21).
 
Με δυο λόγια, τα χαρακτηριστικά του επαίνου αφορούν το θαυμασμό των ανθρώπων για κάτι σύμφωνα με τα δικά τους κριτήρια. Γι’ αυτό σχετίζεται με «μια συγκεκριμένη ιδιότητα» και πάντα σε «σχέση προς κάτι άλλο». Και η ιδιότητα και το μέτρο του συσχετισμού καταδεικνύουν την ανθρώπινη αδυναμία να συλλάβει το αυτόνομο μεγαλείο της αυθύπαρκτης ιδέας, που υπερέχει χωρίς να χρειάζεται ούτε να συγκριθεί ούτε να προσδιοριστεί με συγκεκριμένες ιδιότητες. Μια τέτοια ιδέα, επειδή ξεπερνά τα ανθρώπινα μέτρα χαρακτηρίζεται θεός. Κι αυτός είναι ο λόγος, που κάθε έπαινος φαίνεται παιδαριώδης, αν πρόκειται να αποταθεί σε θεό: «οι έπαινοι αυτοί φαίνονται αστείοι, γιατί οι θεοί επαινούνται με τα μέτρα που ισχύουν για μας τους ανθρώπους· αυτό όμως συμβαίνει, επειδή ο έπαινος γίνεται, όπως είπαμε, ενσχέσει με κάτι άλλο». (1101b 12, 23-25).
 
Με τον ίδιο τρόπο η ευδαιμονία, ως πραγμάτωση του θείου μέσα στην ανθρώπινη ύπαρξη, είναι αδύνατο να αποτιμηθεί με την έννοια του επαίνου. Της αξίζει κάτι βαθύτερο και πιο ουσιαστικό, κάτι που θα καταδεικνύει τη θεϊκή της υπόσταση: «Αν ο έπαινος είναι για πράγματα σαν αυτά που περιγράψαμε, είναι φανερό ότι για τα άριστα πράγματα δεν ταιριάζει ο έπαινος, αλλά κάτι μεγαλύτερο και καλύτερο, όπως δείχνουν και τα ίδια τα πράγματα· τις λέξεις, πράγματι, “μακαρίζω” και “ευδαιμονίζω” τις λέμε για τους θεούς και, ύστερα, για τους πιο θεϊκούς μεταξύ των ανθρώπων». (1101b 12, 25-29). Κι ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και με τα αγαθά: «Το ίδιο και για τα αγαθά· κανένας, πράγματι, δεν επαινεί την ευδαιμονία όπως επαινεί τη δικαιοσύνη, αλλά τη μακαρίζει, σαν κάτι το θεϊκότερο και καλύτερο». (1101b 12, 30-32).
 
Το τελικό συμπέρασμα είναι ξεκάθαρο: «Για μας έχει γίνει φανερό από όσα ειπώθηκαν ότι η ευδαιμονία είναι από τα πράγματα που, ως τέλεια, αξίζουν την τιμή και το σεβασμό μας». (1102a 12, 1-2). Και προς ενίσχυση της θεϊκής πνοής που ενσταλάζει μέσα στην έννοια της ευδαιμονίας ο Αριστοτέλης επικαλείται τον πρώτο του δάσκαλο, όταν κατέβηκε στην Αθήνα για να φοιτήσει στην Ακαδημία του Πλάτωνα, τον Εύδοξο από την Κνίδο: «Έτσι και ο Εύδοξος άσκησε με πολλή επιτυχία το έργο του συνηγόρου υποστηρίζοντας την απονομή του αριστείου στην ηδονή: ήταν, δηλαδή, της γνώμης ότι το γεγονός πως η ηδονή, παρόλο ότι είναι ένα από τα αγαθά, δεν επαινείται, δηλώνει ότι είναι κάτι ανώτερο από τα πράγματα στα οποία ταιριάζει να απονέμεται έπαινος· τέτοια θεωρούσε ότι είναι η περίπτωση του θεού και του υπέρτατου αγαθού – γιατί όλα τα άλλα κρίνονται ενσχέσει με αυτά». (1101b 12, 32-36).
 
Αυτός είναι και ο λόγος που η ευδαιμονία ταιριάζει με τη σταθερότητα. Γιατί η σταθερότητα έχει να κάνει περισσότερο με το θείο. Ο άνθρωπος που καταφέρνει και ξεπερνά όλες τις συμφορές επιστρέφοντας με το πέρασμα του χρόνου στην ευδαιμονία έχει κάτι το θεϊκό μέσα του. Κι αυτό κρίνεται ως η ύψιστη αποστολή του ανθρώπου. Ο Αριστοτέλης καταφέρνει να κάνει χειροπιαστό (δίνοντας ιδιότητες και ξεκαθαρίζοντας όλους τους συσχετισμούς) αυτό που αξίζει όχι τον έπαινο αλλά το σεβασμό. Θα έλεγε κανείς ότι αποδίδει το θεϊκό στα ανθρώπινα μέτρα, προκειμένου να γίνει αντιληπτό.
 
Παρακολουθούμε την αριστοτελική εκδοχή του αγαθού, που προτάσσεται ως νόημα ύπαρξης. Θα έλεγε κανείς ότι κινήθηκε εκ διαμέτρου αντίθετα με το δάσκαλό του. Ενώ ο Πλάτωνας απέδωσε το αγαθό προσαρμόζοντας το ανθρώπινο στο θεϊκό, ο Αριστοτέλης κατέθεσε τη δική του εκδοχή προσαρμόζοντας το θεϊκό στα ανθρώπινα μέτρα. Κι αυτό είναι το νόημα της φιλοσοφίας. Η προσπάθεια διερεύνησης όλων των εννοιών από την πλευρά του ανθρώπου. Η ευτυχία, η αρετή, η τελειότητα, η ολοκλήρωση νοούνται μόνο μέσα από τις ανθρώπινες δυνατότητες.
 
Αυτό που μένει είναι η τελική διαπίστωση του Αριστοτέλη: «Τι μας εμποδίζει λοιπόν να λέμε ότι ευδαίμων είναι ο άνθρωπος που ενεργεί σύμφωνα με την τέλεια αρετή, έχοντας στη διάθεσή του σε ικανοποιητικό βαθμό και τα εξωτερικά αγαθά, όχι για ένα κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά στη διάρκεια μιας τέλειας ζωής; Ή μήπως πρέπει να προσθέσουμε “και που θα ζήσει με αυτόν τον τρόπο και θα τελειώσει τη ζωή του με ανάλογο τρόπο”, γιατί το μέλλον μας είναι άγνωστο, η ευδαιμονία όμως δεχόμαστε ότι είναι τέλος και κάτι το τέλειο από κάθε άποψη;» (1101a 10, 15-22).
 
Αριστοτέλης: Ηθικά Νικομάχεια