Παρασκευή 15 Ιουνίου 2018

ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Ἑπτὰ ἐπὶ Θήβας (150-180)

150 ἒ ἕ, ἒ ἕ, [στρ. β]
ὄτοβον ἁρμάτων ἀμφὶ πόλιν κλύω·
ὦ πότνι᾽ Ἥρα.
ἔλακον ἀξόνων βριθομένων χνόαι·
Ἄρτεμι φίλα.
155 δοριτίνακτος αἰθὴρ ἐπιμαίνεται.
τί πόλις ἄμμι πάσχει, τί γενήσεται;
ποῖ δ᾽ ἔτι τέλος ἐπάγει θεός;

ἒ ἕ, ἒ ἕ, [ἀντ. β]
ἀκροβόλων [δ᾽] ἐπάλξεις λιθὰς ἔρχεται·
ὦ φίλ᾽ Ἄπολλον.
160 κόναβος ἐν πύλαις χαλκοδέτων σακέων·
παῖ Διός, ὅθεν
πολεμόκραντον ἁγνὸν τέλος ἐν μάχᾳ,
σύ τε, μάκαιρ᾽ ἄνασσ᾽ Ὄγκα, πρὸ πόλεως
165 ἑπτάπυλον ἕδος ἐπιρρύου.

ἰὼ παναρκεῖς θεοί, [στρ. γ]
ἰὼ τέλειοι τέλειαί τε γᾶς
τᾶσδε πυργοφύλακες,
πόλιν δορίπονον μὴ προδῶθ᾽
170 ἑτεροφώνῳ στρατῷ.
κλύετε παρθένων κλύετε πανδίκως
χειροτόνους λιτάς.

ἰὼ φίλοι δαίμονες, [ἀντ. γ]
175 λυτήριοί ‹τ᾽› ἀμφιβάντες πόλιν
δείξαθ᾽ ὡς φιλοπόλεις,
μέλεσθέ θ᾽ ἱερῶν δημίων,
μελόμενοι δ᾽ ἄλξατε·
φιλοθύτων δέ τοι πόλεος ὀργίων
180 μνήστορες ἐστέ μοι.

***
150 Αά, Αά!
Αρμάτων βρόντημα γύρω στην πόλη γρικώ,
Ήρα μου δέσποινα,
στρίζουν βαρύφορτα τ᾽ αξόνια, νά, των τροχών.
Γλυκειά μου Αρτέμιδα,
κονταροτίναχτος, άκου, φρενιάζει ο ουρανός·
τί κακό βρήκε την πόλη μας; τ᾽ είναι να γένει;
ποιό τέλος τάχα, απ᾽ τους θεούς μάς περιμένει;

Αά, Αά!
Στις ψηλές έπαλξες χαλάζ᾽ οι πέτρες πετούν,
ω φίλε Απόλλωνα,
160 κι απ᾽ τα χαλκόδετα σκουτάρια οι πύλες βροντούν.
Μα ω συ, που σ᾽ έταξε
ο Δίας στον πόλεμο να δίνεις τέλος καλό,
και συ, Όγκα δέσποινα, μπροστ᾽ απ᾽ την πόλη στημένη,
τη σωτηρία η Εφτάπυλη από σας προσμένει.

Ω παντοδύναμοι Θεοί,
τρανοί θεοί, τρανές θεές, αυτής
πυργοφυλάχτορες της γης,
μην παραδώσετε από εχθρού
κοντάρι καταπονεμένα
170 τα κάστρα μας σ᾽ αλλόγλωσσο στρατό,
μ᾽ ακούστε μας που με υψωμένα
τα χέρια τα παρθενικά
σας κράζομε θλιφτά, ευλαβητικά!

Ω η μόνη μας εσείς απαντοχή,
το χέρι σας απλώσετε. θεοί,
πάνω στην πόλη να σωθεί,
δείξετε πως την αγαπάτε·
θυμάστε τις θυσίες μας τις πάνδημες
γνοιαστείτε μας και βοηθάτε·
τ᾽ άγια μυστήρια με τις πλούσιες
180 τις προσφορές μη μου ξεχνάτε.

Να τα νιώθεις όλα πολύ! Με πολύ θάρρος και καθόλου φόβο

Όσο περνάει ο καιρός πλέεις σ’ έναν κόσμο απατηλό, αδιαφορίας, απάθειας, υποκρισίας και σιωπής.

Σε τοξικότητα πλέει κάθε μορφής αγάπης.

Πιστεύεις πως δεν αξίζει να εκφράζεσαι με αυθορμητισμό και ειλικρίνεια;
Και σε ρωτάω, εάν δεν ήξερες πόση είναι η διωρία σου στον εδώ κόσμο, τι θα επιθυμούσες ν΄ αλλάξεις;

Θα είχες την επιθυμία να χρωμάτιζες τις μέρες σου πιο φωτεινές;
Θα ήθελες να τους δώριζες περισσότερη ποιότητα και αξία;
Θα ευχόσουν να εξέφραζες τις επιθυμίες σου;
Θα άνοιγες το παράθυρο στα όνειρά σου;

Θα επέτρεπες το όραμα της ζωής σου να λιαστεί στον ήλιο του;
Θα χαλάρωνες το είναι σου να γελάει ελεύθερο με την καρδιά του;
Θα έστηνες παγίδα στο δόκανο των μικροτήτων,λυκοφιλιών κάθε ανουσιότητας;

Εσύ, μπορεί να μην έχεις έτοιμη απάντηση.
Μπορεί και ν΄αμφιβάλλεις.

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, έχει όμως έτοιμη απάντηση:

Θα ζωγράφιζα μ’ ένα όνειρο του Βαν Γκογκ πάνω στα άστρα ένα ποίημα του Μπενεντέτι κι ένα τραγούδι του Σερράτ θα ήταν η σερενάτα που θα χάριζα στη σελήνη.
Θα πότιζα με τα δάκρυα μου τα τριαντάφυλλα, για να νοιώσω τον πόνο από τ’ αγκάθια τους και το κοκκινωπό φιλί των πετάλων τους…
Θα προσευχόμουν στον Κύριο για να μπορέσω να γίνω ο φύλακας της ψυχής σου.
Αν ήξερα ότι αυτή θα ήταν η τελευταία φορά που ανάσανα τις λέξεις, θα είχα χρόνο για ένα παρακαλώ,ευχαριστώ,συγγνώμη.
Θα βούτουσα βαθύτερα στην καρδιά από ότι στον νου μου.
Θα βυθιζόμουν βαθύτερα στην αγάπη από ότι την λογική.
Αν δεν γινόμουν δούλος των φόβων μου και καθόμουν αλυσοδεμένος στο χρυσό κλουβί του….
Εάν δεν καθόταν και εγώ τον κοίταγα κάθε φορά που μου χαμογελούσε σαρδόνια και πετούσε επιδεικτικά το κλειδί της ελευθερίας μου στο κενό.
Προτιμώ να βαπτίζομαι παθιασμένος αφελής της ανθρώπινης νοοτροπίας, μόνο και μόνο που ελεύθερα θα ξεχείλιζα με πάθος έκφρασης της άποψης μου και όχι καθενός άλλου.

Όχι επειδή είμαι ΕΓΩ, αλλά επειδή είμαι εγώ.

Θα χόρευε τότε η αγάπη για τον καθένα μέχρι την άκρη του κόσμου.
Θα γινόμουν μέρος του όλου και όσων συναντούσα.

Αν όχι τώρα, τότε πότε;
Αν μίλαγα όμως εγώ και όχι ο άλλος μέσα μου.

“To νιώθω” είναι άνθρωπος με ψυχή.
Νιώσε και εσύ μαζί μου.

Τα συναισθήματα που δεν μοιράστηκες, είναι σαν να μην υπήρξαν

Σχετική εικόναΧαλάσαμε οι άνθρωποι. Δεν ξέρω ακριβώς τί είναι αυτό που έχει διαβρώσει τους χαρακτήρες μας, μα αρχίζω να πιστεύω πως δεν είναι μόνο ένα πράγμα, άλλα ένα σύνολο συνθηκών και προσωπικών βιωμάτων, που μας χάλασε. Μας έκανε ανθρώπους κατώτερης ποιότητας, ανθρώπους χωρίς συναισθήματα, ανθρώπους που κοιτάζουν μα δε βλέπουν, ανθρώπους που ξεχνάνε να νιώθουν ευγνώμονες, ανθρώπους που έχουν πάντα δίκιο, εγωιστές και παράφρονες.

Κι ενώ καθημερινά συνδιαλεγόμαστε και συναναστρεφόμαστε με πλήθος ανθρώπων, αναρωτιέμαι πόσες φορές εκφράσαμε σε αυτούς τα συναισθήματά μας, πόσες φορές ζητήσαμε “συγγνώμη” και το εννοούσαμε, πόσες φορές είπαμε “ευχαριστώ” και χαμογέλασε η ψυχή μας, πόσες φορές, εν τέλει, επιλέξαμε να μη χρωστάμε όσα δε μας ανήκουν και μας κάνουν ευτυχισμένους, όταν τα μοιραζόμαστε.

Να μην αφήνεις τις “συγγνώμες” για αύριο. Να μην αναβάλλεις επ’ αόριστον κουβέντες που θα σε οδηγήσουν στη λύτρωση. Να κοιτάζεις τους ανθρώπους σου στα μάτια και να ομολογείς τα λάθη σου, γιατί οι άνθρωποι κάνουν κι αυτό. Σφάλλουν και πληγώνουν. Μα οι αληθινοί άνθρωποι, οι γεμάτοι με ευγενικά συναισθήματα και ψυχή, έχουν τη δύναμη να το αναγνωρίσουν, να σου κάνουν μια δυνατή αγκαλιά και, χωρίς περιττά λόγια, να σου ζητήσουν κατανόηση και συγχώρεση. Και δεν υπάρχει πιο απελευθερωτικό πράγμα από το να παραδέχεσαι ότι δεν είσαι τέλειος. Όπως δεν υπάρχει τίποτα πιο καθηλωτικό από το να βλέπεις αυτούς που αγαπάς, να σου χαρίζουν μια “συγγνώμη” και να γλυκαίνουν το θυμό και τη θλίψη σου.

Να μην υπάρχουν “ευχαριστώ” ανείπωτα. Δε φτάνει μόνο να νιώθεις την ευγνωμοσύνη, πρέπει να μάθεις και να την εκφράζεις. Να ευχαριστείς τον ξένο που σε βοήθησε, το σύμπαν για όλα τα καλά που σε περιστοιχίζουν, τους φίλους σου που κάνουν τις δύσκολες μέρες λίγο πιο αστείες, τους γονείς σου για όλα όσα είσαι σήμερα, τον έρωτα της ζωής σου που σου δίνει λόγο ύπαρξης, τα παιδιά σου για όσα σου μαθαίνουν από την αρχή. Να το εκφράζεις κάθε τόσο, με αγκαλιές, με χάδια, με φιλιά, με ένα “σ’ αγαπώ”, με πράξεις, μα και με λόγια. Μπορεί οι πράξεις να αποδεικνύουν ή να απορρίπτουν τα λεγόμενα, μα, κάπου κάπου, τα χρειαζόμαστε τα ρημάδια, για να τα βάζουμε να ηχούν στην καρδιά μας σαν μελωδία, όταν όλα είναι στραβά.

Να μην ξεχνάς, άνθρωπε, πως όσα σου χρωστάνε η ζωή θα βρει τον τρόπο να σου τα ανταποδώσει, μα αν χρωστάς, δε θα μάθεις ποτέ πώς είναι να ζεις μια πλούσια συναισθηματικά ζωή, απαλλαγμένη από εγωκεντρισμούς και υπεροψίες.

Από φόβο δεν ζούμε, από φόβο δεν μιλάμε, από φόβο χάνουμε τον έρωτα

Όλο αύριο και αύριο. Άστο γι’ αργότερα. Να περάσει λίγο ο καιρός. Να πατήσω πιο γερά στα πόδια σου.

Όλο το αφήνω κι εκείνο μ’ έχει από κοντά. Έρχεται πολλές φορές και μου χτυπά την πόρτα.

«Μίλα, πες κάτι.» κι εγώ τσιμουδιά. Μονάχα σκέφτομαι και ξανασκέφτομαι όλα όσα θα ήθελα να πω και διαλόγους – μονολόγους φτιάχνω μέσα στο κεφάλι μου κι όταν έρθει η ώρα τους αφήνω να ξεχαστούν.

Χάνω το θάρρος μου, χάνω τη δύναμή μου. Ντρέπομαι.

Δεν είναι εν τέλη ντροπή, φόβος είναι. Έχω κάτι προηγούμενα με τέτοιες υποθέσεις και κακά τα ψέματα φοβάμαι.

Θα ήθελα τόσα πολλά να πω, να σου πω γιατί σε σένα ποτέ αληθινά δεν έχω μιλήσει. Κάτι γενικά και αόριστα, σε μέσες άκρες και κάπου έχω πετάξει μια βόμβα που μάλλον κάτι έχω κάνει λάθος και ακόμα δεν έχει εκραγεί.

Και τώρα πάλι γενικά κι αόριστα μιλάω, ίσως χωρίς ουσία.

Όμως θα ήθελα να ξέρεις… την αλήθεια που ίσως και να σου κρύβω.

Πως αλήθεια νιώθω σου κρύβω. Έχω βάλει μπροστά έναν τοίχο. Ότι όμορφο, ότι άσχημο πίσω από τον τοίχο το κρύβω.

Πολλές φορές έχω σκεφτεί να σου ανοιχτώ κι άλλες με τον τρόπο μου να σου δείξω τι είσαι για μένα κι όλο το μετανιώνω ή σου λέω δυο κουβέντες μισές κι απ’ έξω απ’ έξω.

«Δεν έχεις καταλάβει τι νιώθω μάλλον για σένα», όχι δεν έχεις καταλάβει κι εγώ ούτε έχω προσπαθήσει αρκετά γι’ αυτό. Κάτι με κάνει να πατάω φρένο κι αυτό που νιώθω να φοβάμαι να το ζήσω.

Τα ίδια κάνεις κι εσύ όμως. Δεν μιλάς, ούτε δείχνεις κι όταν κάτι φαίνεται το παίρνεις πίσω κι εγώ μετά σταματάω να προσπαθώ και χάνομαι. Από σένα, από μένα κι απ’ τους δυο μαζί.

Αμέτρητες φορές μαλώνω τις σκέψεις μου γιατί συνεχώς με κάνουν να σε σκέφτομαι. Και μου λείπεις… όταν δεν σε βλέπω μου λείπεις και πάλι σιωπώ.

Πιέζω και πιέζομαι και τις χειρότερες σκέψεις στο τέλος μπροστά βάζω και κρύβω μέσα μου θυμό κι απόγνωση, γιατί δεν ζω αυτό που λαχταρώ μαζί σου να ζήσω.

Χιούμορ: ένδειξη ευφυΐας, όχι ευτυχίας

Η ευφυΐα αποτελεί ένα απ’ τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα, βιολογικής φύσεως. Έρχεται σε προνομιακό πακέτο με τη γέννησή μας κι όπως και με τον τρόπο σκέψης, μπορούμε να την εξελίξουμε, να την προσαρμόσουμε και να επενδύσουμε σε αυτήν. Στον αντίποδα, την ευτυχία την ανακαλύπτουμε, την πλάθουμε και την δημιουργούμε. Κατά ένα μεγάλο ποσοστό υπεύθυνοι για το πόσο ευτυχισμένοι ή δυστυχισμένοι θα ζούμε, είμαστε εμείς οι ίδιοι, αφού εξαρτάται απ’ την οπτική που κοιτάζουμε και παρατηρούμε τα πράγματα. Και λέω σε ένα μεγάλο ποσοστό, γιατί υπάρχουν και παράμετροι που πολλές φορές εμποδίζουν, για λίγο, την τέμνουσα πορεία της καθημερινότητάς μας με εκείνη της ευτυχίας.

Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί και να υπογραμμιστεί η διαχωριστική, αόρατη, γραμμή ανάμεσα στην ευτυχία και στην ευφυΐα. Ναι μεν σε αρκετές περιπτώσεις αυτά τα δυο ταυτίζονται και πορεύονται μαζί χεράκι-χεράκι στο ακρογιάλι, όμως, σε κάποιες άλλες, η χρήση έξυπνων απαντήσεων κι ατακαδόρικων φράσεων αποτελεί άμυνα για τη μάχη που επικρατεί ανάμεσα στην ψυχή και το νου.

Αρκετοί είναι εκείνοι που επιλέγουν ως όπλο του νου το χιούμορ κι αρέσκονται να κάνουν τον περίγυρό τους να γελάει. Είναι της άποψης πως όσα τους συμβαίνουν δεν είναι απαραίτητο να τα μεταφορτώσουν στους ανθρώπους που συναναστρέφονται κι αγαπούν. Χρειάζονται ένα διάλειμμα απ’ τη μιζέρια και τα προβλήματα της ημέρας και συνήθως είναι εκείνοι που αποτελούν την ψυχή της παρέας.

Για κάποιους, το χιούμορ αποτελεί κάλυψη των ανασφαλειών τους κι έναν τρόπο αύξησης της αυτοπεποίθησής τους. Ενώ για κάποιους άλλους, κίνητρο για παρατήρηση κι αυτοσαρκασμό. Σε όλες τις περιπτώσεις, το χιούμορ είναι στοιχείο ερωτεύσιμο κι ελκυστικό. Μας τραβάει ο τρόπος που μας κάνει ο άλλος να γελάμε και κυρίως η πρόθεσή του να μας φτιάξει τη διάθεση. Άλλωστε, τα μεγαλύτερα σκαλώματα τα έχουμε φάει με χαμόγελα. Επιδιώκουμε να μας λατρέψει ο άλλος μέσα από τρόπους που κι ο ίδιος χρησιμοποιεί και λατρεύει να κάνει ευτυχισμένο τον ίδιο.

Αρκετά τα είδη του χιούμορ, μα ακόμα περισσότεροι οι λόγοι να χαμογελάσουμε! Άλλωστε, έρευνες έχουν δείξει πως εκτός από μείωση του άγχους και του στρες, αυξάνει την παραγωγικότητα, τη δημιουργικότητα και τη φαντασία! Εκτός από αυτό, μας κάνει πιο αγαπητούς στους ανθρώπους και περιζήτητους. Γιατί, έλα τώρα, ποιος θέλει ένα μουρτζούφλη δίπλα του;

Φαινομενικά το τρίπτυχο «ευτυχία, χιούμορ, ευφυΐα» μοιάζει σαν θησαυρός και μάλιστα στα χέρια λίγων και βασισμένοι σε έρευνες θα λέγαμε πως κάτι τέτοιο ισχύει. Μπορεί, τις περισσότερες φορές, να συναντήσουμε συνδυασμούς των δυο εξ αυτών, για παράδειγμα «ευτυχία-χιούμορ» ή «χιούμορ-ευφυΐα». Σπάνια θα συναντήσουμε ευφυΐα με ευτυχία, καθώς ο άνθρωπος με ανεπτυγμένο τον δείκτη νοημοσύνης έχει την τάση να υπεραναλύει τα γεγονότα, να μη συμβιβάζεται και να μην αποδέχεται, έτσι, εύκολα τα πράγματα. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο και προφανώς δε θα αναλυθεί εδώ.

Εν κατακλείδι, θα λέγαμε πως οι άνθρωποι με χιούμορ δεν είναι απαραίτητα ευτυχισμένοι άνθρωποι. Δεν είναι κάποιου είδους έπαθλο το χιούμορ για να το κερδίσουμε έχοντας φέρει εις πέρας όλες μας τις δυσκολίες με επιτυχία κι έχοντας λύσει όλα μας τα προβλήματα. Ούτε αυτοί που έχουν χιούμορ τρέχουν ανέμελοι στα λιβάδια. Ίσα-ίσα έχουν αποδεχτεί την πραγματικότητα κι αντιμετωπίζουν τη ζωή και τα ζόρια της με χιούμορ. Γιατί: «η ζωή είναι μια τεράστια πλάκα!».

Σχιζοφρένεια στην Παιδική & Εφηβική Ηλικία

Η σχιζοφρένεια είναι μία ψυχική και εγκεφαλική ασθένεια σοβαρής σημασίας που απαιτεί άμεση και σταθερή θεραπευτική αγωγή. Το άτομο με σχιζοφρένεια διακρίνεται για την κατακερματισμένη, αλλοιωμένη αντίληψη που έχει για την πραγματικότητα, κλονίζοντας σημαντικά την ολότητα της αναπτυξιακής του εξέλιξης και της ίδιας του της προσωπικότητας.

Πότε εμφανίζεται η Σχιζοφρένεια

Η πρώτη εμφάνιση της σχιζοφρένειας γίνεται είτε στην όψιμη εφηβεία είτε αργότερα στη νεαρή ενήλικη ζωή. Ηλικιακά στους άνδρες μπορεί να ξεκινήσει από τα 15 έως τα 25 έτη ενώ στις γυναίκες το ηλιακό φάσμα είναι κάπως ευρύτερο αφού ξεκινά από τα 15 φτάνοντας έως τα 35 έτη, γι' αυτό και θα λέγαμε σύμφωνα με τα παραπάνω στοιχεία πως είναι αρκετά πιο σπάνιο να εμφανιστεί στην παιδική ηλικία. Η συχνότητα και η ένταση της συγκεκριμένης διαταραχής αυξάνεται ραγδαία στην ηλικία των 13-18 χρονών, δηλαδή κατά την κρίσιμη περίοδο τόσο της ανάπτυξης όσο και της εξέλιξης του ατόμου. Τα πρώτα σημάδια της νόσου συνήθως έρχονται με πολύ απότομους ρυθμούς, προκαλώντας αρχικά ένα δυσμενές κλινικό προφίλ. Έρευνες νευροψυχολογικού και νευροβιολογικού περιεχομένου έχουν καταδείξει την αδιάψευστη συνέχεια που έχει η σχιζοφρένεια ανάμεσα στην παιδική, εφηβική και ενήλικη ζωή.

Συμπτωματολογία της σχιζοφρένειας

Τα κριτήρια-κλινικά συμπτώματα που έχουν καθοριστεί από το Διαγνωστικό Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM) όπως και από το ICD-10 είναι ίδια για όλες της ηλικιακές βαθμίδες. Ωστόσο η σωστή διάγνωση για την παιδική ηλικία πρέπει να γίνεται πάντοτε διαμέσου της ερμηνείας και τον συνδυασμού αυτών των συμπτωμάτων βάσει του αναπτυξιακού επιπέδου και των ιδιοσυστατικών του χαρακτηριστικών του παιδιού.

Η διαταραχή της σχιζοφρένειας περιλαμβάνει διάφορους τύπους, οι οποίοι κάθε φορά καθορίζονται βάσει των ανάλογων συμπτωμάτων που εκδηλώνει το κάθε άτομο. Ένας από τους συχνούς και χαρακτηριστικούς τύπους σχιζοφρένειας είναι αυτός του παρανοϊκού τύπου, στον οποίο τα άτομα παρουσιάζουν τις λεγόμενες παραισθητικές ιδέες.

Το κλινικό προφίλ ανθρώπων με σχιζοφρένεια συνήθως περιλαμβάνει το σύμπτωμα των ακουστικών παραισθήσεων. Τα άτομα αισθάνονται συχνά πως ακούνε ήχους, φωνές και ομιλίες άλλων ατόμων κυρίως συγγενών, έχοντας διωκτικό περιεχόμενο, γεγονός που τους προκαλεί μεγάλη σύγχυση, καθώς δεν αντιπροσωπεύουν την πραγματικότητα.

Επιπλέον, πιστεύουν πως βρίσκονται σε ένα διαφορετικό κόσμο και ότι μπορούν να διαβάσουν και να ακούσουν τόσο τις σκέψεις όσο και το μυαλό των άλλων. Επιπροσθέτως, άνθρωποι με σχιζοφρένεια μπορεί να νιώθουν πως επικοινωνούν με την εσωτερική φωνή της δικής τους συνείδησης, την οποία αισθάνονται πως πρέπει να ακούνε και να υπηρετούν πιστά. Οι παραισθητικές ομιλίες μπορούν ακόμη να έχουν επικριτικό χαρακτήρα με το να δημιουργούν αβάσιμες τύψεις στο άτομο, προκαλώντας του μετέπειτα μία πολύ ανάρμοστη ή και επιθετική συμπεριφορά.

Ωστόσο, οι παραισθήσεις δεν έχουν μόνο ακουστικό αλλά εμφανίζουν -σε μικρότερο βαθμό- και οπτικό χαρακτήρα. Το άτομο μπορεί να ερμηνεύσει μια εικόνα με πολύ διαφορετικό τρόπο. Οι παραισθητικές εικόνες ενδέχεται ακόμα και να τον τρομοκρατήσουν. Κατά κύριο λόγο, οι εικόνες αυτές είναι εξωπραγματικές και κατασκευάζονται στο δικό του μυαλό. Γενικότερα οι οπτικές παραισθήσεις παρακωλύουν αρκετά την ψυχική ισορροπία των ανθρώπων με σχιζοφρένεια. Η ερμηνεία των εικόνων γίνεται με έναν μη λογικό τρόπο, έχοντας πάντα έναν μη αβάσιμο βαθμό επικινδυνότητας για τους ίδιους. Οι εικονικές παραισθήσεις δηλαδή προκαλούν στο άτομο έντονο φόβο μανίας και καταδίωξης με πολύ αρνητικά συναισθήματα που αυτά με την σειρά τους δικαιολογούν τις προκλητικές και παράλογες αντιδράσεις τους.

Κλινική Διάγνωση Σχιζοφρένειας σε Παιδιά & Εφήβους

Στα παιδιά και στους εφήβους η διαταραχή της σχιζοφρένειας περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο ακουστικές παραισθήσεις και παραληρητικές ιδέες που δεν έχουν την ίδια σύνθεση, ένταση και εκδήλωση με τους ενήλικες. Οι παραληρητικές και παραισθητικές ιδέες των παιδιών έχουν διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία. Συνήθως, σε μικρότερες ηλικίες τα παιδιά δεν έχουν σύνθετες παραισθητικές εικόνες ή ιδέες καθώς το περιεχόμενο αυτών συσχετίζεται κυρίως με διάφορες φανταστικές μορφές, με τέρατα, με φαντάσματα, με τους γονείς ή ακόμα και με τα ζώα. Επιπλέον βασικά συμπτώματα για τα παιδιά αποτελούν το μη απρόσφορο συναίσθημα, και η διαταραγμένη, χωρίς συνοχή, σκέψη που στην ουσία προκαλεί μια παράλογη συμπεριφορά και έναν αποδιοργανωμένο λόγο. Οι διαταραχές που παρουσιάζονται στη σκέψη εκδηλώνονται μέσω ασυνάρτητων νεολογισμών. Τα παιδιά σε αυτήν την περίπτωση διακρίνονται για την υπερβολική χρήση και τη συχνή επανάληψη λέξεων και προτάσεων ή ακόμα μπορεί να υπάρχει απουσία λόγου, η λεγόμενη αλαλία.

Ειδικότερα, σε σχέση με τους ενήλικες τα παιδιά είναι δυνατόν να εμφανίσουν συναισθηματικές κυκλοθυμικές συμπεριφορές, παθητικότητα ή αβουλησία, εκπτωτικές στάσεις στη σκέψη και στον λόγο τους και κοινωνική απόσυρση-απομόνωση.

Όπως είναι φανερό η σχιζοφρένεια περιλαμβάνει έντονα συναισθηματικά συμπτώματα που μπορούν να ξεκινήσουν έστω και σπάνια κατά την πρώιμη παιδική ηλικία. Το γεγονός αυτό καθιστά πολύ δύσκολη την διαφοροποίηση της σχιζοφρένειας από άλλες συναισθηματικές και αναπτυξιακές διαταραχές. Δυστυχώς σε πρώτη φάση η διάγνωση της δεν μπορεί να έχει θεμελιωμένο χαρακτήρα στα παιδιά, λόγω της ήδη υπάρχουσας γνωστικής και συναισθηματικής ανωριμότητας τους. Ακόμη, κάποια συναισθηματικά και συμπεριφοριστικά συμπτώματα μπορούν να συσχετιστούν εύκολα με τα κλινικά συμπτώματα άλλων αναπτυξιακών διαταραχών, δυσχεραίνοντας την μετέπειτα διαδικασία της διαφορικής διάγνωσης.

Συνοψίζοντας, παρόλο που σύμφωνα με το Διαγνωστικό Στατιστικό Εγχειρίδιο η συμπτωματολογία παιδιών και ενηλίκων είναι ίδια, είναι πασιφανές πως δεν γίνεται να εφαρμόζονται για τους παραπάνω λόγους τα εν λόγω κριτήρια για όλες τις ηλικίες και ιδίως για τα παιδιά. Η διαγνωστική διαδικασία της σχιζοφρενικής διαταραχής δεν αποτελεί εύκολο εγχείρημα καθώς πολύ εύκολα κάποιος ειδικός μπορεί να οδηγηθεί σε λαθεμένη διάγνωση. Επομένως, προβάλλεται επιτακτική η ανάγκη αμέριστης προσοχής και ουσιαστικής εξοικείωσης των ειδικών στο ζήτημα αυτό. Επιπλέον όπως προαναφέρθηκε για την αποφυγή λαθεμένης διάγνωσης ύψιστης σημασίας αποτελεί η εμπεριστατωμένη συσχέτιση των συναισθηματικών και των ψυχωτικών συμπτωμάτων των παιδιών βάσει πάντοτε του αναπτυξιακού και εξελικτικού τους επιπέδου. Η συγκεκριμένη νευρο-αναπτυξιακή προσέγγιση μπορεί να ανοίξει δρόμους για την καλύτερη αντιμετώπιση της διαταραχής, κάνοντας αργότερα σαφέστερη την αιτιολογία της όπως και την ύστερη διάγνωση και διαχείριση της.

Μήπως τελικά οι αγχώδεις άνθρωποι είναι υπερήρωες;

Αεικινησία. Δύσπνοια. Δυσκολία συγκέντρωσης. Δυσκολίες στον ύπνο. Ταχυκαρδίες. Αίσθηση επερχόμενης καταστροφής. Κρίσεις πανικού. Τρέμουλο. Ιδρώτας. Μήπως σας φαίνεται σαν αυτά τα συμπτώματα να ανήκουν σε κάποιον υπερήρωα; Ούτε καν!

Το άγχος διαγιγνώσκεται ως ασθένεια στη σημερινή εποχή• από τις πιο συχνές ψυχικές διαταραχές στον Δυτικό κόσμο και όχι μόνο. Το άγχος επηρεάζει πάνω από 40 εκατομμύρια ενήλικες το χρόνο, που αντιστοιχεί στο 18% του παγκόσμιου πληθυσμού. Οι αγχώδεις διαταραχές αναπτύσσονται από μία σύνθετη σειρά παραγόντων κινδύνου, όπως κληρονομικότητα, εγκεφαλική χημεία, προσωπικότητα και γεγονότα ζωής. Γιατί όμως οι επιστήμονες σχετίζουν τους ανθρώπους που παλεύουν με αυτό το δύσκολο πρόβλημα, με υπερήρωες;

Τι είναι ακριβώς το άγχος;Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με στρεσογόνους παράγοντες, όπως μια δημόσια ομιλία, μια μεγάλη αλλαγή στη σχέση ή γενικά στη ζωή, μια απόφαση που πρέπει να παρθεί, μια σύγκρουση κλπ., το άγχος συχνά κάνει την εμφάνισή του. Όταν το άγχος επιμένει έντονα και προκαλεί δυσλειτουργία στην καθημερινότητα, τότε υπάρχει μια πιθανότητα να αποτελεί σύμπτωμα ενός σοβαρότερου ψυχικού προβλήματος.

Το άγχος μπορεί να έρθει με τη μορφή μιας ποικιλίας διαφορετικών ψυχικών διαταραχών, με κοινά χαρακτηριστικά το φόβο και την νευρικότητα. Αν και ο φόβος είναι ένα συναίσθημα που εκφράζουμε ως απάντηση σε μια απειλή, είτε αυτή είναι πραγματική, είτε στη φαντασία μας, το άγχος είναι η αναμονή μιας μελλοντικής απειλής.

Πώς αυτό μας κάνει όμως υπερήρωες;Φυσικά, οι επιστήμονες δεν εννοούν σε καμία περίπτωση ότι οι άνθρωποι με αγχώδεις διαταραχές έχουν και την ικανότητα να τηλεμεταφερθούν, να πετάξουν ή κάποια άλλη υπεράνθρωπη δύναμη. Υποστηρίζουν ότι έχουν όμως ιδιότητες που οι άλλοι δεν έχουν. Για παράδειγμα, όσοι ζουν με άγχος, κατέχουν μια μεγάλη αίσθηση ανησυχίας. Αν και αυτό θεωρείται γενικά κάτι άσχημο, επειδή η ανησυχία προκαλεί άγχος και το άγχος θεωρείται ως κάτι αρνητικό, η ανησυχία αποδεικνύεται χρήσιμη σε καταστάσεις, όπου τα προβλήματα που ανακύπτουν χρειάζονται αναγνώριση.

Επιπλέον, σε καταστάσεις όπου ο κίνδυνος είναι παρών, κάποιος με άγχος μπορεί να φανεί πολύ χρήσιμος, καθώς λόγω της ανησυχίας του, μπορεί να τον εντοπίσει γρηγορότερα από τους άλλους ανθρώπους. Όσοι αντιδρούν γρήγορα σε επικίνδυνες καταστάσεις, έχουν στατιστικά περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσουν σε δύσκολες καταστάσεις και να σώσουν και τους υπόλοιπους.

Οι μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι τα άτομα που διαγιγνώσκονται με κάποιο είδος γενικευμένης αγχώδους διαταραχής έχουν υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης από τον μέσο άνθρωπο. Πολλές μελέτες συνδέουν το επίπεδο του άγχους με τη νοημοσύνη, υποστηρίζοντας ότι υπάρχει ισχυρή σχέση μεταξύ τους.

Εκτός από αυτό, πιστεύεται ότι όσοι αντιμετωπίζουν καθημερινά άγχος είναι περισσότερο ικανοί να διαβάσουν τα συναισθήματα των άλλων και να παρατηρήσουν συγκεκριμένες ενέργειες, κάνοντάς τους πιο ενσυναισθητικούς, πιο καλούς φίλους και συντρόφους, αφού έχουν καλύτερη σύνδεση με τα θέλω και τις επιθυμίες των άλλων.

ΣυμπέρασμαΕπομένως, αν και η αγχώδης διαταραχή προφανώς και δεν μας δίνει την ικανότητα να ελέγχουμε το νου των άλλων ή να πετάμε, μας βοηθά στο να συντονιζόμαστε σε συγκεκριμένες αισθήσεις που σε άλλη περίπτωση μπορεί να αγνοούσαμε. Αν και όσοι υποφέρουν από αγχώδεις διαταραχές βλέπουν συνεχώς το χειρότερο δυνατό σενάριο και συνεπώς έρχονται αντιμέτωποι με σοβαρές ανησυχίες, είναι επίσης ικανοί να αντιλαμβάνονται μια απειλητική, επικίνδυνη κατάσταση, πριν το κάνουν οι άλλοι.

Με συντομότερο χρόνο αντίδρασης, με ισχυρότερες δεξιότητες ενσυναίσθησης και με υψηλότερο IQ, είναι ασφαλές να πούμε ότι κατέχουν μοναδικές ιδιότητες. Αυτό δεν είναι άλλωστε που έχουν και οι υπερήρωες;

Κι όταν σου πούνε “δεν μπορείς”, εσύ χαμογέλα, και δείξε τους πώς γίνεται

Όταν σου λένε, ότι δεν μπορείς να πετάξεις, να ανοίγεις τα φτερά σου και να πετάς όσο πιο ψηλά μπορείς!

Όταν σου λένε, ότι δεν μπορείς να χορεύεις στην βροχή, να λύνεις τα μαλλιά σου ,να βγάζεις τα παπούτσια σου, να βάζεις την αγαπημένη σου μουσική και να το κάνεις επιδεικτικά μπροστά τους.

Όταν σου λένε, να μην ταξίδευεις, να παίρνεις το πρώτο τρένο, το πρώτο αεροπλάνο και να φεύγεις όσο πιο μακρυά γίνεται.

Όταν σου λένε, να μην κάνεις όνειρα, εσύ να κάνεις τα πιο μεγάλα, να τα πληρώνεις ακριβά, τόσο που, να μην μπορούν πότε να τα αγοράσουν.

Όταν σου λένε, να μην αγαπάς, εσύ να ποντάρες δίπλα και τριπλά στην αγάπη, γιατί ξέρεις ότι μόνο μέσα από αυτήν παίρνεις ζωή.

Όταν σου λένε, να μην πιστεύεις στον έρωτα, εσύ με μεγαλύτερη λύσσα να τον αναζήτας, όπως η φωτιά το οξυγόνο. Γιατί μόνο για έναν μεγάλο έρωτα αξίζει να ζεις.

Όταν σου λένε, ότι η μόνη βεβαιότητα στην ζωή είναι ο θάνατος, εσύ να τους πετάς στην μούρη, την αστείρευτη διψά σου για ζωή.

Όταν σου λένε, να μην πιστεύεις στον άνθρωπο, εσύ ψάξε να βρεις εκείνον τον ένα και βάλτον δίπλα σου για μια ζωή.

Όταν σε φωνάζουν με το επίθετο σου, είσαι βγες στους δρόμους και τραγούδα τ’ όνομα σου, έτσι για να έχουν τον απόηχο του για πάντα στ’ αυτιά τους.

Όταν προσπαθούν να ρουφηξουν την ενέργειά σου, εσύ σαν ήλιος να ανατέλλεις και να τους δίνεις ακόμα περισσότερο φως.

Όταν απορούν με το χαμόγελό σου, εσύ να χαμογελάς ακόμα πιο πλατιά, με όλη σου την αλήθεια. Αυτή να είναι η απάντησή σου.

Όταν σου βάζουν χαμηλά τον πήχη, μην μπαίνεις καν στον κόπο να τον πηδηξεις.

Να τον σηκώνεις ψηλά μόνος σου και τότε με όλη σου την φόρα, να περνάς από πάνω του, χωρίς καν να τον αγγίξεις.

Όταν δεν μπορούν να σε υποττάξουν και σε βαπτιζουν εγωιστή, υπερόπτη, νάρκισσο, να ξέρεις ότι κάτι κάνεις καλά και ξεφεύγεις από τον έλεγχο τους.

Όταν σου πουν ,ότι αυτό δεν μπορείς να το κάνεις.

Εσύ κοίτα τους μες στα μάτια και πες τους απλά...

Γιατί η μοίρα που έχει δοθεί στον καθένα συναρμόζεται και συναρμόζει

Να προσπαθείς ν’ αποφεύγεις το άσκοπο και το μάταιο στον ειρμό των παραστάσεων που γεννά ο νους, και πολύ περισσότερο την κακοήθεια και την περιέργεια. Να συνηθίσεις να συλλογιέσαι εκείνα μόνο, για τα οποία αν κάποιος σε ρωτούσε, «Τι σκέφτεσαι τώρα;», εσύ θ’ απαντούσες αμέσως και με ειλικρίνεια, «Το και το» – έτσι που να φανερώνεται ευθύς ότι οι σκέψεις σου όλες ήταν απλές και καλοπροαίρετες, σκέψεις που χαρακτηρίζουν ένα κοινωνικό ον που αδιαφορεί για τις ηδονικές και για όλο το φάσμα των απολαυστικών παραστάσεων, τον ανταγωνισμό, το φθόνο και την καχυποψία, και καθετί άλλο που θα σ’ έκανε να κοκκινίσεις από ντροπή αν το περιέγραφες.

Γιατί ένας τέτοιος άνθρωπος, αποφασισμένος εδώ και τώρα να καταλέγεται μεταξύ των άριστων, είναι κάτι σαν ιερέας και βοηθός των θεών καθώς χρησιμοποιεί τη δύναμη εντός του που τον καθιστά αγνό από ηδονές, άτρωτο από κάθε πόνο, ανέγγιχτο από κάθε ύβριν, ανεπηρέαστο από κάθε μοχθηρία, αθλητή του μέγιστου αγωνίσματος: να μη νικηθεί από κανένα πάθος, να ‘ναι κατάβαθα διαποτισμένος από τη δικαιοσύνη, να ασπάζεται ολόψυχα ό, τι συμβαίνει και ό, τι του είναι γραμμένο, και να μη βάζει με το νου του συχνά και δίχως να τον υποχρεώνει το κοινωνικό συμφέρον, τι λέει ο άλλος και τι κάνει και τι σκέφτεται. Γιατί καταγίνεται μόνο με ό, τι αφορά στα δικά του καθήκοντα, και από το σύνολο των πραγμάτων συλλογιέται όσα είναι συνυφασμένα με τον ίδιο` και στην πρώτη περίπτωση η προσφορά του είναι άξια, ενώ για τα δεύτερα πιστεύει ότι είναι καλά. Γιατί η μοίρα που έχει δοθεί στον καθένα συναρμόζεται και συναρμόζει.

ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ, ΤΑ ΕΙΣ ΕΑΥΤΟΝ

Με συγχωρείτε, δε σας γνώρισα, έχω αλλάξει πολύ

Ένας σύγχρονος λόγιος είπε πως κανείς δε διαφέρει από τους άλλους τόσο όσο από τον ίδιο του τον εαυτό σε διάφορες φάσεις της προσωπικής του εξέλιξης. Αυτό ισχύει στις περισσότερες περιπτώσεις, γιατί το υγιές είναι, όσο ωριμάζεις, να περνάς με ταχύτητα από τη μια φάση στην άλλη και να αναπτύσσεις νέα ενδιαφέροντα.

Ωστόσο, δε μεγαλώνουν όλοι με τον ίδιο τρόπο στην κούρσα της ζωής. Πολλοί άνθρωποι ανακαλύπτουν πως, χρόνια αφότου ξεπέρασαν μια περίοδο της ζωής τους, οι φίλοι που τους συνόδευαν εξακολουθούν να βρίσκονται εκεί και απαιτούν από αυτούς να μείνουν πιστοί σ’ αυτό που υπήρξαν.

Ξαφνικά, άνθρωποι που είχαν πολλά κοινά δεν ξέρουν πια για ποιο πράγμα να μιλήσουν, πέρα από τις «παλιές εποχές», επειδή ο καθένας πολεμάει σ’ έναν διαφορετικό πόλεμο.

Είναι ανώφελο να διατηρούμε τεχνητά τις φιλίες για χάρη του παρελθόντος, αφού έτσι κλέβουμε χρόνο από την καλλιέργεια σχέσεων πιο ωφέλιμων για τη στιγμή που ζούμε.

Ίσως εκείνοι που τώρα απομακρύνονται να επιστρέψουν κοντά μας όταν οι δρόμοι της εξέλιξής μας διασταυρωθούν ξανά.

ΟΣΚΑΡ ΟΥΑΪΛΝΤ

Η μεγαλύτερη ευτυχία είναι η προσωπικότητα

Η βασική αλήθεια της Ευδαιμονολογίας παραμένει ακλόνητη: έχει πολύ μικρότερη σημασία το τι έχει ο άνθρωπος ή το ποια εικόνα παρουσιάζει προς τα έξω από το τι είναι. «Η μεγαλύτερη ευτυχία είναι η προσωπικότητα» (Γκαίτε από το Ανατολικό-δυτικό Νηβάν, Ζουλέικα, 7ο ποίημα).

Σε όλα τα πράγματα και σε όλες τις περιπτώσεις ο άνθρωπος απολαμβάνει στην πραγματικότητα μόνο τον εαυτό του: κι αν ο εαυτός μας δεν κάνει για πολλά, τότε όλες οι απολαύσεις μοιάζουν με ακριβά κρασιά σ’ έναν κόσμο πλημμυρισμένο από χολή. – Κι αφού οι μεγάλοι εχθροί της ανθρώπινης ευτυχίας είναι δύο, ο πόνος και η πλήξη, η φύση της προσωπικότητας έχει προβλέψει εναντίον τους κάποιες άμυνες: κατά του πόνου (ο οποίος πολύ συχνότερα είναι πνευματικός παρά σωματικός) έχει προβλέψει την ευθυμία, και κατά της πλήξης το πνεύμα. – Τα δύο αυτά δεν συγγενεύουν μεταξύ τους, σε ακραίες περιπτώσεις μάλιστα θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι ασύμβατα.

Η διανόηση είναι συγγενής με τη μελαγχολία [κατά τον Αριστοτέλη] οι ευφυείς άνθρωποι είναι μελαγχολικοί και οι πιο εύθυμες διαθέσεις χαρακτηρίζουν επιφανειακές πνευματικές δυνάμεις. Όσο καλύτερα είναι μια φύση εξοπλισμένη απέναντι σε ένα απ’ αυτά τα κακά, τόσο χειρότερα είναι εξοπλισμένη κατά κανόνα απέναντι στο άλλο. – Καμιά ανθρώπινη ζωή δεν είναι απαλλαγμένη από τον πόνο και την πλήξη: και είναι μια ιδιαίτερη εύνοια της μοίρας, όταν εκθέτει τον άνθρωπο κυρίως στο ένα απ’ τα δύο αυτά κακά, για το οποίο είναι ιδιαίτερα καλά εξοπλισμένος, στέλνει δηλαδή πολύ πόνο σ’ αυτόν που είναι ιδιαίτερα εύθυμος και πολύ μεγάλη πλήξη σ’ αυτόν που έχει πολύ πνεύμα- δε συμβαίνει όμως το αντίθετο. Γιατί το πνεύμα πολλαπλασιάζει τον πόνο δυο και τρεις φορές· και για έναν ψυχισμό χωρίς πνεύμα η μοναξιά και ο απόλυτα κενός χρόνος είναι ανυπόφορα πράγματα.

ARTHUR SCHOPENHAUER, Η ΤΕΧΝΗ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΣ
 

Με ποιον τρόπο οι ηγεμόνες πρέπει να κρατούν τον λόγο τους

1. Όλοι καταλαβαίνουν πόσο αξιέπαινο είναι ένας ηγεμόνας να κρατάει τον λόγο που έχει δώσει και να ζει με ακεραιότητα και όχι με πανουργία. Παρ όλα αυτά, βλέπουμε από πρόσφατα παραδείγματα ότι κατάφεραν σπουδαία πράγματα εκείνοι οι ηγεμόνες οι οποίοι έδωσαν λίγη σημασία στη συνέπεια τους και κατάφεραν με την πανουργία τους να γυρίσουν τα μυαλό των ανθρώπων. Και στο τέλος ξεπέρασαν εκείνους που στηρίχτηκαν στη συνέπεια τους.

2. Πρέπει λοιπόν να ξέρετε πως υπάρχουν δύο τρόποι για να πολεμάς: ο ένας είναι με τους νόμους και ο άλλος με τη βία. Ο πρώτος είναι ίδιον του ανθρώπου, ο δεύτερος των ζώων. Όμως, επειδή ο πρώτος τρόπος πολλές φορές δεν επαρκεί, πρέπει να καταφύγεις στο δεύτερο. Έτσι, ο ηγεμόνας πρέπει να ξέρει να χρησιμοποιεί καλά και το ζώο και τον άνθρωπο. Αυτή την αρχή δίδαξαν συγκαλυμμένα στους ηγεμόνες οι αρχαίοι συγγραφείς με τους μύθους, γράφοντας πως ο Αχιλλέας και πολλοί άλλοι αρχαίοι ηγεμόνες ανατράφηκαν από τον κένταυρο Χείρωνα για να τους διαπαιδαγωγήσει σύμφωνα με τις αρχές του. Το να έχεις για παιδαγωγό ένα πλάσμα που είναι μισό ζώο και μισό άνθρωπος σημαίνει πως ο ηγεμόνας πρέπει να χρησιμοποιεί τόσο τη μία όσο και την άλλη φύση, καθώς η μία δε μπορεί να έχει διάρκεια χωρίς την άλλη.

3. Ένας ηγεμόνας λοιπόν, εφόσον πρέπει να ξέρει να χρησιμοποιεί καλά τη φύση του ζώου, οφείλει να παίρνει ως παράδειγμα την αλεπού και το λιοντάρι, γιατί το λιοντάρι δεν ξέρει να προφυλάγεται από τις παγίδες και η αλεπού δεν μπορεί να προφυλαχτεί από τους λύκους. Πρέπει λοιπόν να είναι κανείς αλεπού για να αναγνωρίζει τις παγίδες και λιοντάρι για να τρομάζει τους λύκους. Εκείνοι που ακολουθούν μόνο την πρακτική του λιονταριού δεν καταλαβαίνουν από πολιτική. Επομένως, ένας συνετός ηγεμόνας δεν μπορεί ούτε πρέπει να τηρεί τον λόγο του, όταν η τήρηση αυτή αποδεικνύεται πως είναι σε βάρος του και όταν έχουν πάψει να υπάρχουν οι αιτίες που τον έκαναν να υποσχεθεί κάτι. Και αν οι άνθρωποι ήταν όλοι καλοί, αυτή η αρχή δεν θα ήταν σωστή. Όμως επειδή είναι κακοί και δεν θα τηρούσαν τον λόγο τους απέναντί σου, δεν πρέπει κι εσύ να τον τηρείς απέναντί τους. Ούτε έλειψαν ποτέ από έναν ηγεμόνα τα νόμιμα αίτια για να δικαιολογήσει αυτή την αθέτηση, Θα μπορούσαμε να δώσουμε άπειρα σύγχρονα σχετικά παραδείγματα και να αποδείξουμε πόσες συνθήκες ειρήνης και πόσες υποσχέσεις αποδείχτηκαν μάταιες και άχρηστες, γιατί οι ηγεμόνες δεν τήρησαν το λόγο που είχαν δώσει. Και όποιος ήξερε να χρησιμοποιεί καλύτερα την τακτική της αλεπούς πέτυχε καλύτερα αποτελέσματα. Είναι όμως απαραίτητο να ξέρει να κρύβει καλά αυτή τη φύση του και να είναι καλός ψεύτης και υποκριτής. Οι άνθρωποι είναι τόσοι αφελείς και υπακούουν τόσο πολύ στην ανάγκη της στιγμής, ώστε εκείνος που τους εξαπατά θα βρίσκει πάντα κάποιον πρόθυμο να εξαπατηθεί.

4. Μεταξύ των πρόσφατων παραδειγμάτων θέλω να παραθέσω ετούτο: ο πάπας Αλέξανδρος ΣΤ’ δεν έκανε ποτέ τίποτ’ αλλο και δεν σκέφτηκε ποτέ τίποτε άλλο παρά πώς να εξαπατά τους άλλους· και πάντα έβρισκε κάποιους που μπορούσε να τους εξαπατήσει. Κανένας ποτέ δεν είχε μεγαλύτερη πειθώ από αυτόν και κανένας ποτέ δεν έδωσε μεγαλύτερες υποσχέσεις, τις οποίες στη συνέχεια δεν τήρησε. Παρ’όλα αυτά, πάντα οι απάτες του γνώριζαν επιτυχία, γιατί ήξερε καλά αυτή την πλευρά της ανθρώπινης φύσης.

5. Ο ηγεμόνας λοιπόν δεν πρέπει απαραίτητα να έχει πραγματικά όλες τις ικανότητες που ανέφερα, θα τολμήσω όμως να πω ότι πρέπει να δείχνει πως τις έχει. Θα πω και κάτι άλλο: αν τις έχει και τις εφαρμόζει πάντα, είναι βλαβερές· αν όμως φαίνεται πως τις έχει, είναι χρήσιμες. Πρέπει να εμφανίζεται ευσπλαχνικός, νομιμόφρων, ανθρώπινος, ειλικρινής, ευσεβής και πρέπει να είναι. Πάντως, όταν πρέπει να μην είναι, οφείλει να γνωρίζει πώς θα αλλάζει στο αντίθετό τους. Πρέπει να καταλάβουμε πως ένας ηγεμόνας, κυρίως ένας νέος ηγεμόνας, δεν μπορεί να εφαρμόσει όλα αυτό τα πράγματα για τα οποία οι άνθρωποι θεωρούνται καλοί, επειδή συχνά, προκειμένου να διατηρήσει την εξουσία, είναι απαραίτητο να ενεργήσει ενάντια στον λόγο που έχει δώσει, ενάντια στην ευσπλαχνία, ενάντια στην ανθρωπιά, ενάντια στη θρησκεία. Οπότε, χρειάζεται να αλλάζει ανάλογα με το πώς φυσάει ο άνεμος της τύχης και όπως επιβάλλουν οι καταστάσεις. Και όπως είπα προηγουμένως, δεν πρέπει να απομακρύνεται από το καλό, αν μπορεί να το κάνει· πρέπει όμως να ξέρει να χρησιμοποιεί και το κακό, αν τον αναγκάσουν οι συνθήκες.

6. Επομένως, ένας ηγεμόνας πρέπει να προσέχει και να μην ξεστομίζει ποτέ κάτι που να μην περιέχει τις παραπάνω πέντε ιδιότητες· να φαίνεται, ακούγοντας τον και βλέποντας τον, όλος συμπόνια, όλος νομιμοφροσύνη, όλος ειλικρίνεια, όλος ανθρωπιά, όλος θρησκευτική πίστη. Και δεν υπάρχει πιο απαραίτητο πράγμα από το να δείχνεις ότι διαθέτεις αυτή την τελευταία ιδιότητα. Οι άνθρωποι γενικά κρίνουν περισσότερο με βάση όσα βλέπουν παρά με όσα αγγίζουν· όλοι βλέπουν την εξωτερική πλευρά των πραγμάτων, λίγοι όμως καταλαβαίνουν τι υπάρχει από πίσω. Ο καθένας βλέπει πώς φαίνεσαι, λίγοι όμως καταλαβαίνουν ποιος είσαι. Κι αυτοί οι λίγοι δεν τολμούν να αντιταχθούν στη γνώμη των πολλών, οι οποίοι διαθέτουν την εξουσία του κράτους που τους προστατεύει. Οι πράξεις όλων των ανθρώπων, αλλά κυρίως των ηγεμόνων, καθώς δεν υπάρχει ένα δικαστήριο όπου μπορείς να στραφείς, κρίνονται από το αποτέλεσμα. Επομένως, ένας ηγεμόνας οφείλει να φροντίζει αποκλειστικά πώς να νικήσει και πώς να διατηρήσει την εξουσία: τα μέσα θα κριθούν πάντα έντιμα και θα επαινεθούν απ’ όλους, επειδή ο όχλος παρασύρεται μόνο από τα φαινόμενα και όχι από την πραγματικότητα. Και στον κόσμο δεν υπάρχει παρά μόνο όχλος και οι λίγοι δεν έχουν θέση, ενώ οι πολλοί έχουν πού να στηριχτούν. Ένας ηγεμόνας της εποχής μας, τον οποίο δεν είναι καλό να ονομάσω, δεν κηρύσσει ποτέ τίποτ’ άλλο παρά ειρήνη και νομιμοφροσύνη, ενώ είναι φανατικός εχθρός και των δύο. Κι αν εφάρμοζε αυτό τα δύο, θα είχε χάσει πολλές φορές τόσο τη φήμη του όσο και την εξουσία.

ΝΙΚΟΛΟ ΜΑΚΙΑΒΕΛΙ, Ο ΗΓΕΜΟΝΑΣ

ΟΙ ΠΙΟ ΕΝΔΟΞΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ

Ο Διαγόρας από τη Ρόδο, ο θρυλικός πυγμάχος της αρχαιότητας, πέτυχε κάτι μοναδικό: να μην χάσει κανέναν αγώνα. Παντού, είτε σε τοπικούς αγώνες – στην Ρόδο, την Αθήνα, την Θήβα, το Άργος, τα Μέγαρα, την Αίγινα – είτε στους πανελλήνιους, ιερούς αγώνες – τους Ολυμπιακούς, τα Πύθια, τα Ίσθμια και τα Νέμεα – βγήκε νικητής. Κι όχι με κόλπα και πονηριές, αλλά με την υπέρμετρη δύναμή του. Το προσωνύμιό του ήταν ευθυμάχας, γιατί, αντί προσποιούμενος να βρίσκει τρόπους να ξεγελάσει τον αντίπαλό του προκειμένου να αποφύγει τα κτυπήματά του, πήγαινε κατευθείαν επάνω του να τον αντιμετωπίσει.

Η συγκυρία το ’φερε να αφήσει ο υπέροχος αυτός αθλητής την τελευταία του πνοή στο στάδιο, τον χώρο όπου μεγαλούργησε. Στην 83η Ολυμπιάδα, όπου ο Διαγόρας παρίστατο ως θεατής, οι γιοί του, Δαμάγητος και Ακουσίλαος, στέφθηκαν ολυμπιονίκες στην πυγμαχία και στο παγκράτιο, αντίστοιχα. Στην συνέχεια έσπευσαν να σηκώσουν στους ώμους των τον Διαγόρα, και να τον περιφέρουν θριαμβευτικά στο στάδιο υπό τις επευφημίες των θεατών, ένας από τους οποίους ζητωκραύγασε: “πέθανε, Διαγόρα, δεν πρόκειται να ανέβεις στον Όλυμπο”. Και ξεψύχησε ο Διαγόρας εν μέσω ζητωκραυγών με την εντύπωση ότι δεν είχε δα να περιμένει τίποτε πλέον. Ό,τι μπορούσε να περάσει από ανθρώπου χέρι το είχε πετύχει. Το να επιδιώκει να υπερβεί τα ανθρώπινα όριά του, να φτάσει στον Όλυμπο, που του φώναξε ο ενθουσιώδης θεατής, δεν ήταν παρά μια αδιέξοδη ματαιότητα.

Ο καημένος ο Διαγόρας! Πόσα ωραία πράγματα είχα στερηθεί εξαιτίας των αλλεπάλληλων επιτυχιών του. Ποιος, αλήθεια, είναι εκείνος που θα ήθελε να χάνει; Η ήττα, όμως, δεν είναι μόνο πτώση. Είναι και η άδολη εκδίκηση μέσα σου, η υπόσχεση ότι την επόμενη φορά θα είσαι εσύ ο νικητής παίρνοντας το “αίμα” σου πίσω από τον αδύναμο εαυτό σου. Όταν οι αποτυχίες σου έρχονται η μια μετά την άλλη, μπορείς ακόμη να ονειρεύεσαι ότι θα αλλάξουν τα πράγματα και να θέλεις να ζήσεις για να απολαύσεις την στιγμή εκείνη. Τι όνειρα να κάνει εκείνος που οι αλλεπάλληλες επιτυχίες τον έχουν πείσει ότι αύριο πάλι η επιτυχία είναι έτοιμη να τον υποδεχθεί; Το μόνο που τον κρατάει στην ζωή είναι το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, με το οποίο η φύση φρόντισε να εφοδιάσει όλα ανεξαιρέτως τα έμβια πλάσματά της. Οι πιο ένδοξες στιγμές της ζωής μας, λέει ο Φλωμπέρ, δεν είναι οι λεγόμενες ημέρες της επιτυχίας μας, αλλά οι μέρες εκείνες, μάλλον, που, ύστερα από την απόρριψη και την απελπισία, αισθάνεσαι να μεγαλώνει μέσα σου η θέληση για ζωή με την υπόσχεση μαζί για μελλοντικά επιτεύγματα.

Προσωπικά, παρατηρώντας την καθημερινότητα της κοινωνικής ζωής

Προσωπικά, παρατηρώντας την καθημερινότητα της κοινωνικής ζωής, απολαμβάνω να βλέπω τους διαφορετικούς και συχνά παράξενα αντιπαθητικούς τρόπους με τους οποίους η ελπίδα του κέρδους και η κερδοσκοπία διαμορφώνουν τους ανθρώπους σύμφωνα με το επάγγελμα που ασκούν και την κοινωνική κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Πόσο εύθυμα και περιχαρή είναι τα πρόσωπα σ’ ένα χορό, και τι βαρύγδουπη σοβαρότητα κυριαρχεί στη μασκαράτα μιας κηδείας! Αλλά ο οργανωτής νεκρώσιμων ακολουθιών είναι εξίσου ευχαριστημένος αναλογιζόμενος το κέρδος του με τον οργανωτή χορών. Και οι δύο κοπιάζουν εξίσου στο επάγγελμά τους, και η ευθυμία του ενός είναι τόσο προσποιητή όσο η σοβαρότητα του άλλου είναι επιτηδευμένη. Όσοι δεν έτυχε ποτέ ν’ ακούσουν το διάλογο ανάμεσα σ’ έναν κομψοντυμένο έμπορο μεταξωτών και μια νεαρή πελάτισσα που μπαίνει στο μαγαζί του, έχουν χάσει μια σκηνή της καθημερινής ζωής άκρως διασκεδαστική.

Το θέμα για εκείνον είναι να πουλήσει όσο το δυνατόν περισσότερα μεταξωτά σε τιμή που θα του επιτρέψει να επιτύχει το στόχο του, δηλαδή να βγάλει ένα εύλογο κέρδος. Όσο για τη νεαρή κυρία, αυτό που θέλει εκείνη είναι να ικανοποιήσει το καπρίτσιο της και ν’ αγοράσει, ό,τι επιθυμεί κατά πέντε ή έξι πεντάρες τον πήχη φθηνότερα από την κανονική τιμή πώλησης. Σύμφωνα με την εντύπωση που της έχει δημιουργήσει η φιλοφρονητική διάθεση του φίλου μας, φαντάζεται (αν δεν είναι τελείως δύσμορφη) πως είναι χαριτωμένη, με άνετους τρόπους και ιδιαίτερα απαλή φωνή, πως είναι καλοκαμωμένη και, αν όχι πιο ωραία, τουλάχιστον πιο ευάρεστη από τις περισσότερες νεαρές γυναίκες που γνωρίζει. Καθώς η απαίτηση της ν’ αγοράσει τα ίδια πράγματα με λιγότερα λεφτά από τις άλλες βασίζεται στα υποτιθέμενα προσωπικά της συγκριτικά χαρίσματα, προβάλλει τον εαυτό της όσο της επιτρέπει, το πνεύμα και η κρίση της.

Πριν ακόμη η άμαξά της σταματήσει καλά καλά, σπεύδει να την προϋπαντήσει ένας ευπαρουσίαστος άνδρας, ντυμένος με καθαρά και μοδάτα ρούχα, ο οποίος τη χαιρετά με μια βαθιά υπόκλιση και, αφού μάθει τι γυρεύει ν’ αγοράσει και βεβαιωθεί ότι προτίθεται να μπει, της δίνει το χέρι για να τη βοηθήσει και, μόλις διαβούν την πόρτα του μαγαζιού του, την αφήνει προκειμένου να εγκατασταθεί αμέσως πίσω απ’ τον πάγκο με τα εμπορεύματα. Εκεί, όρθιος απέναντί της, με απέραντο σεβασμό και γλώσσα αυλικού, την παρακαλεί να του κάνει γνωστό με ποιες διαταγές θα τον τιμήσει. Ό,τι κι αν του πει, ό,τι κι αν απορρίψει, εκείνος ποτέ δεν θα διαφωνήσει ευθέως – έχουμε να κάνουμε μ’ έναν άνθρωπο του οποίου η εξασκημένη υπομονή είναι μέρος των μυστικών της δουλειάς του. Όσο εκείνη μένει αναποφάσιστη και δεν ξέρει τι να διαλέξει, αυτός μοιάζει σαν να μην ξέρει κι ο ίδιος τι να τη συμβουλέψει, και είναι άκρως επιφυλακτικός ως προς την κατεύθυνση της επιλογής της. Μόλις όμως εκείνη καταλήξει κάπου, αναφωνεί πως αυτό είναι το ωραιότερο ύφασμα, αποθεώνει το καλό της γούστο κι όσο περισσότερο παρατηρεί το ύφασμα τόσο περισσότερο εκπλήσσεται που δεν είχε δει πόσο ανώτερο είναι απ’ όλη την πραμάτειά του.

Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα πάντως που διαθέτει αφορά το σπουδαιότερο μέρος του εμπορίου, το παζάρεμα της τιμής, την οποία γνωρίζει μέχρι τελευταίας δεκάρας και για την οποία εκείνη έχει παντελή άγνοια. Μολονότι, δε, είναι θεμιτό να πει όσα ψέματα μπορεί να σοφιστεί για το πόσο του έχει στοιχίσει και πόσα του έχουν προσφέρει γι’ αυτό, δεν περιορίζεται σ’ αυτά αλλά, εκμεταλλευόμενος τη ματαιοδοξία της την κάνει να πιστέψει τα πιο απίστευτα πράγματα σχετικά με τη δική του αδυναμία και τη δική της φοβερή επιτηδειότητα. Ήταν αποφασισμένος, λέει, να μη δώσει ποτέ ετούτο το κομμάτι κάτω από μια ορισμένη τιμή, εκείνη όμως κατάφερε να τον κλονίσει με τα λόγια της όπως κανένας πελάτης μέχρι σήμερα δεν τα είχε καταφέρει. Τη διαβεβαιώνει ότι βγαίνει χαμένος, αλλά αφού αυτό το μεταξωτό της αρέσει, και είναι αποφασισμένη να μην πληρώσει παραπάνω, προκειμένου να μη δυσαρεστήσει μια κυρία την οποία έχει σε τόσο υψηλή εκτίμηση, θα της το αφήσει στην τιμή αυτή, ικετεύοντάς τη μόνο την επόμενη φορά να είναι λιγότερο σκληρή μαζί του. Όλο αυτό το διάστημα, η πελάτισσα, που δεν είναι ανόητη και διαθέτει ευστροφία κι ευγλωττία, πείθεται ότι πράγματι οι τρόποι της είναι ιδιαιτέρως θελκτικοί, αλλά από ευγένεια παριστάνει την ταπεινή και του ανταποδίδει με λίγα πνευματώδη λόγια τις φιλοφρονήσεις του. Ωστόσο έχει στην ουσία καταπιεί αμάσητα όλα όσα της έχει πει. Το αποτέλεσμα είναι ότι φεύγει ικανοποιημένη με την αίσθηση ότι έκανε κάποια οικονομία, ενώ στην πραγματικότητα πλήρωσε το μεταξωτό στην ίδια τιμή με κάθε άλλον, και μάλιστα συχνά έχει δώσει και κάτι παραπάνω από την τιμή που θα δεχόταν ο έμπορος για να μην του μείνει απούλητο.

BERNARD MANDEVILLE, Περί της φύσης της κοινωνίας

Δε χρειάζονται χρήματα για να αγοράσει κανείς τα απαραίτητα της ψυχής

Σχετική εικόναΌσο δύσκολη κι αν είναι η ζωή σας, αντιμετωπίστε την και ζήστε τη. Μην την αποφεύγετε, μην τη βρίζετε. Είναι λιγότερο άθλια απ’ όσο είστε εσείς οι ίδιοι. Όσο πιο πλούσιοι γίνεστε, τόσο πιο φτωχή μοιάζει. Εκείνος που ψάχνει διαρκώς για ελαττώματα, τα βρίσκει, ακόμα και στον παράδεισο. Αγαπάτε τη ζωή σας, κι ας είναι φτωχική. Μπορείτε να περάσετε κάποιες ευχάριστες, συνταρακτικές, ένδοξες ώρες ακόμη και στον οίκο των απόρων. Το ηλιοβασίλεμα καθρεφτίζεται στα τζάμια του οίκου των απόρων με το ίδιο θάμπος με το οποίο καθρεφτίζεται και στα παράθυρα της έπαυλης. Το χιόνι λιώνει μπροστά σε κάθε πόρτα την ίδια μέρα της άνοιξης. Ένας ήρεμος νους μπορεί να ζήσει το ίδιο ικανοποιημένος και με το ίδιο ευχάριστες σκέψεις στο φτωχοκομείο και στο παλάτι. Οι άποροι της μικρής μας πόλης συχνά μου φαίνεται σαν να ζουν τις πιο ανεξάρτητες ζωές απ’ όλους. Ίσως απλά να είναι αρκετά μεγαλόψυχοι ώστε να μπορούν να δέχονται την ελεημοσύνη των άλλων χωρίς να ενοχλούνται. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν καταδέχονται να ζουν με έξοδα του δήμου. Πολύ συχνά όμως καταδέχονται μια χαρά να ζουν με ανέντιμα μέσα, πράγμα που κανονικά θα έπρεπε να θεωρείται πιο επαίσχυντο. Καλλιεργείτε τη φτώχεια σαν βότανο σε περιβόλι, σαν φασκόμηλο. Μην μπαίνετε και πολύ στον κόπο να αποκτάτε καινούργια πράγματα, είτε για ρούχα πρόκειται είτε για φίλους. Επισκευάστε τα παλιά· επιστρέψτε σ’ αυτά. Δεν αλλάζουν τα πράγματα, εμείς αλλάζουμε. Πουλήστε τα ρούχα σας και κρατήστε τις σκέψεις σας. Μην αναζητάτε με τόσο άγχος να αναπτυχθείτε, να δεχτείτε όσο το δυνατόν περισσότερες επιδράσεις, να γίνετε ένα όργανο που πάνω του θα παίζουν οι άλλοι. Όλα αυτά δεν είναι παρά κατασπατάληση της ενέργειάς σας και περισπασμοί. Η ταπεινοφροσύνη, όπως η σκοτεινιά, αποκαλύπτει τα ουράνια φώτα. περιττός πλούτος μονάχα περιττά πράγματα μπορεί να αγοράσει. Δε χρειάζονται χρήματα για να αγοράσει κανείς τα απαραίτητα της ψυχής.

Οι γείτονες μου διηγούνται τις περιπέτειες τους με διάσημους κυρίους και κυρίες, με προσωπικότητες που συναντούν στα δείπνα. Εμένα όμως όλα αυτά με αφήνουν το ίδιο αδιάφορο όσο και το περιεχόμενο των εφημερίδων. Το ενδιαφέρον και οι συζητήσεις αυτού του είδους επικεντρώνονται κυρίως στην εμφάνιση και στους τρόπους. Όμως η κότα πάντα μένει κότα, όπως κι αν την ντύσεις. Μου μιλούν για την Καλιφόρνια και το Τέξας, για την Αγγλία και τις Ινδίες, για τον Εντιμότατο Κύριο Τάδε από την Τζώρτζια ή τη Μασαχουσέτη, για όλα αυτά τα παροδικά και φευγαλέα φαινόμενα, ώσπου μου ’ρχεται να πηδήξω από το παράθυρο στην αυλή και να το βάλω στα πόδια, όπως εκείνος ο Μαμελούκος μπέης που γλίτωσε τη σφαγή πηδώντας από το παράθυρο στο άλογό του. Νιώθω χαρά όταν έρχομαι σε ισορροπία – όχι όταν περπατώ με επισημότητα και με συγχρονισμένο βήμα στις παρελάσεις, αλλά όταν καταφέρνω και βαδίζω μαζί με το Χτίστη του σύμπαντος – όχι όταν ζω στον αεικίνητο, νευρικό, φουριόζικο και κοινότοπο Δέκατο Ένατο Αιώνα, αλλά όταν στέκομαι ή κάθομαι σκεπτικός και τον βλέπω να περνά. Μα τι γιορτάζουν τέλος πάντων οι άνθρωποι;

Από την αγάπη, από το χρήμα και τη δόξα προτιμώ την αλήθεια. Κάθισα κάποτε σ’ ένα τραπέζι στο οποίο τα φαγητά και τα κρασιά έρεαν σε αφθονία και όπου όλοι οι συνδαιτυμόνες συμπεριφέρονταν με δουλοπρέπεια, ενώ απουσίαζαν παντελώς η ειλικρίνεια και η αλήθεια. Έφυγα πεινασμένος από το αφιλόξενο εκείνο δείπνο. Η συντροφιά ήταν τόσο ψυχρή όσο τα παγωτά που πρόσφεραν για επιδόρπιο. Δε χρειαζόταν πάγος για να τα παγώσουν. Μου μιλούσαν για την ηλικία των κρασιών και για τη φήμη της κάθε σοδειάς, όμως εγώ είχα στο μυαλό μου ένα πιο παλιό, ή πιο νέο, και πιο καθαρό κρασί, μιας σοδειάς πολύ πιο ένδοξης, που οι οικοδεσπότες μου δεν το είχαν κι ούτε μπορούσαν να το αγοράσουν. Το ύφος, η οικία, η έκταση του οικοπέδου και η «διασκέδαση» δε μου λένε τίποτα. Πέρασα να επισκεφτώ το βασιλιά, αλλά με έβαλε και περίμενα στον προθάλαμό του και συμπεριφέρθηκε σαν να μην ήταν ικανός να προσφέρει φιλοξενία. Υπήρχε ένας άνθρωπος στη γειτονιά μου που ζούσε μέσα στην κουφάλα ενός δέντρου. Οι τρόποι του ήταν στ’ αλήθεια αντάξιοι ενός βασιλιά. Καλύτερα να είχα πάει να επισκεφτώ εκείνον.

Henry D. Thoreau, Walden ή Η ζωή στο δάσος
 

O πιστός φίλος

Το διήγημα προέρχεται από τη συλλογή του OSCAR WILDE O ευτυχισμένος πρίγκιπας και άλλες ιστορίες (1888). Εδώ παρουσιάζεται αποσπασματικά. Τα κείμενα της συλλογής αυτής έχουν διδακτικό-παραινετικό χαρακτήρα και αποδίδονται στη μορφή του παραμυθιού.

O μικρούλης Χανς είχε πολλούς φίλους, αλλά ο πιο πιστός του φίλος ήταν ο Χιου ο μυλωνάς. Κι αλήθεια, τόσο αφοσιωμένος ήταν ο πλούσιος μυλωνάς στο μικρούλη Χανς, που δεν περνούσε ποτέ από τον κήπο του δίχως να σκύψει πάνω απ’ τη μάντρα για να κόψει ένα μεγάλο μπουκέτο λουλούδια ή μια χούφτα αρωματικά βότανα, ή δίχως να γεμίσει τις τσέπες του με κεράσια και δαμάσκηνα, αν ήταν η εποχή τους.

«Oι αληθινοί φίλοι πρέπει να μοιράζονται τα πάντα», έλεγε ο μυλωνάς, κι ο μικρούλης Χανς κουνούσε το κεφάλι χαμογελώντας και καμάρωνε που είχε ένα φίλο με τόσο ευγενικές ιδέες.

Καμιά φορά, ωστόσο, οι γείτονες παραξενεύονταν που ο πλούσιος μυλωνάς δεν έδινε ποτέ τίποτα σε αντάλλαγμα στο μικρούλη Χανς, μόλο που φύλαγε στο μύλο του εκατό σακιά αλεύρι, και είχε έξι αγελάδες κι ένα μεγάλο κοπάδι μαλλιαρά αρνιά· αλλά ο Χανς ποτέ δε σκοτιζότανε με τέτοιες σκέψεις, και τίποτα δεν τον ευχαριστούσε περισσότερο από το ν’ ακούει όλα τα θαυμάσια πράγματα που έλεγε ο μυλωνάς για την ανιδιοτέλεια της αληθινής φιλίας.

Κι έτσι, ο μικρούλης Χανς περνούσε τον καιρό του δουλεύοντας στον κήπο του. Την άνοιξη, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο ήταν πολύ ευτυχισμένος, όταν όμως ερχόταν ο χειμώνας και δεν είχε καρπούς ή λουλούδια να πουλήσει, υπέφερε πολύ από το κρύο και την πείνα, και συχνά αναγκαζόταν να πηγαίνει για ύπνο έχοντας φάει μονάχα μερικά ξερά αχλάδια ή τίποτα σκληρά καρύδια. Κι ακόμα, το χειμώνα υπέφερε από μοναξιά, γιατί ο μυλωνάς ποτέ δεν ερχόταν να τον δει.

«Δεν ωφελεί να πάω να δω το Χανς όσο κρατάει το χιόνι», έλεγε ο μυλωνάς στη γυναίκα του, «γιατί όταν οι άνθρωποι έχουν στενοχώριες, πρέπει να τους αφήνουμε ήσυχους και να μην τους ενοχλούμε μ’ επισκέψεις. Αυτή τουλάχιστον είναι η δική μου άποψη για τη φιλία, και είμαι σίγουρος ότι έχω δίκιο. Θα περιμένω λοιπόν να έρθει η άνοιξη, και τότε θα πάω να τον δω, θα μου δώσει κι ένα μεγάλο πανέρι πρίμουλες κι αυτό θα τον κάνει πολύ ευτυχισμένο».

«Πολύ τους σκέφτεσαι τους άλλους», απάντησε η μυλωνού, καθισμένη στην αναπαυτική πολυθρόνα της μπροστά στο τζάκι· «πραγματικά, πολύ τους σκέφτεσαι. Είναι μεγάλη απόλαυση να σ’ ακούει κανείς να μιλάς για τη φιλία. Και είμαι σίγουρη πως ούτε ο πάστορας ο ίδιος δε θα μπορούσε να τα πει πιο όμορφα από σένα, κι ας μένει σε τρίπατο σπίτι, κι ας φοράει χρυσό δαχτυλίδι στο μικρό του δάχτυλο».

«Δε θα μπορούσαμε όμως να καλέσουμε εδώ το μικρούλη Χανς;», είπε ο μικρότερος γιος του μυλωνά. «Αν ο καημένος ο Χανς έχει στενοχώριες, θα του δώσω το μισό απ’ το χυλό μου και θα του δείξω τ’ άσπρα μου κουνέλια».

«Τι κουτό παιδί που είσαι!», φώναξε ο μυλωνάς. «Πραγματικά, δεν ξέρω τι ωφελεί να σε στέλνω στο σχολείο. Δε βλέπω να μαθαίνεις και τίποτε. Μα αν ερχόταν εδώ ο Χανς κι έβλεπε τη ζεστή φωτιά μας, τα πλούσια φαγητά μας και το μεγάλο μας βαρέλι με το κόκκινο κρασί, ίσως να ζήλευε, κι η ζήλια είναι πράγμα τρομερό και πολύ κακό για όλους. Δε θα επιτρέψω να χαλάσει ο χαρακτήρας του Χανς. Είμαι ο καλύτερός του φίλος, και πάντα θα τον προσέχω και θα φροντίζω να μην μπει σε κανέναν πειρασμό. Εξάλλου, αν έρθει εδώ ο Χανς, μπορεί να μου ζητήσει να του δώσω αλεύρι με πίστωση, κι αυτό δε θα μπορούσα να το κάνω. Άλλο το αλεύρι κι άλλο η φιλία, αυτά τα πράγματα δεν πρέπει να τα μπερδεύουμε. Oι λέξεις γράφονται διαφορετικά και σημαίνουν διαφορετικά πράγματα. Είναι ολοφάνερο».

Νωρίς το άλλο πρωί, ο μυλωνάς κατέβηκε να πάρει τα λεφτά για το σακί με το αλεύρι, αλλά ο μικρούλης Χανς ήταν τόσο κουρασμένος, που δεν είχε σηκωθεί απ’ το κρεβάτι.

«Μα την πίστη μου», είπε ο μυλωνάς, «είσαι πολύ τεμπέλης. Και πραγματικά, αν σκεφτείς ότι θα σου χαρίσω το καροτσάκι μου, θα μπορούσες να δουλέψεις πιο σκληρά. Η τεμπελιά είναι μεγάλη αμαρτία, και δε μ’ αρέσει να ’χω φίλους τεμπέληδες ή νωθρούς. Δεν πρέπει να σ’ ενοχλεί που σου μιλάω τόσο απερίφραστα. Oύτε που θα το σκεφτόμουν βέβαια να σου τα πω αυτά, αν δεν ήμουν φίλος σου. Αλλά τι νόημα έχει η φιλία, αν δεν μπορεί κανείς να πει ακριβώς αυτό που έχει στο μυαλό του; Χαριτωμένα πράγματα μπορεί να λέει ο καθένας για να ευχαριστήσει και να κολακέψει τον άλλον, αλλά ο αληθινός φίλος πάντα λέει δυσάρεστα πράγματα και δεν τον νοιάζει αν πληγώνει. Και μάλιστα, αν είναι αληθινός φίλος, το προτιμάει αυτό, γιατί ξέρει ότι τότε κάνει καλό».

«Λυπάμαι πολύ», είπε ο μικρούλης Χανς, τρίβοντας τα μάτια του και βγάζοντας τη σκούφια του, «αλλά ήμουν τόσο κουρασμένος, που σκέφτηκα να μείνω για λίγο στο κρεβάτι και ν’ ακούω τα πουλιά να κελαηδάνε. Το ξέρεις ότι πάντα δουλεύω καλύτερα όταν έχω ακούσει τα πουλιά να κελαηδάνε;».

«Λοιπόν, χαίρομαι γι’ αυτό», είπε ο μυλωνάς χτυπώντας το μικρούλη Χανς στην πλάτη, «γιατί μόλις ντυθείς, θέλω να ’ρθεις στο μύλο μου για να μου φτιάξεις τη στέγη της αποθήκης μου».

O καημένος ο μικρούλης Χανς βιαζόταν να πάει να δουλέψει στον κήπο του, γιατί τα λουλούδια του είχαν μείνει δυο μέρες απότιστα, αλλά δεν ήθελε να πει όχι στο μυλωνά, μια και ήταν τόσο καλός φίλος του.

«Νομίζεις πως δε θα ’ταν φιλικό απ’ τη μεριά μου, αν σου ’λεγα ότι είμαι απασχολημένος;», ρώτησε δειλά.

«Ε, στ’ αλήθεια», απάντησε ο μυλωνάς, «δε νομίζω ότι σου ζητάω πολλά, αν σκεφτείς ότι θα σου χαρίσω το καροτσάκι μου· αν μου αρνηθείς, βέβαια, θα πάω να το κάνω μόνος μου».

«Ω, αυτό αποκλείεται», φώναξε ο μικρούλης Χανς· και πετάχτηκε πάνω, ντύθηκε και πήγε στην αποθήκη.

Δούλεψε εκεί όλη μέρα, ως το ηλιοβασίλεμα, και το ηλιοβασίλεμα, ο μυλωνάς ήρθε να δει πώς τα πήγαινε.

«Επισκεύασες την τρύπα στη στέγη, μικρούλη Χανς;», φώναξε ο μυλωνάς με χαρούμενη φωνή.

«Τέλειωσε», απάντησε ο μικρούλης Χανς, κατεβαίνοντας απ’ τη σκάλα.

«Α!», είπε ο μυλωνάς, «δεν υπάρχει πιο ευχάριστη δουλειά από αυτήν που κάνει κανείς για τους άλλους».

«Είναι το δίχως άλλο μεγάλο προνόμιο να σ’ ακούει κανείς να μιλάς», απάντησε ο μικρούλης Χανς, και κάθισε κάτω σκουπίζοντας το μέτωπό του, «πολύ μεγάλο προνόμιο. Φοβάμαι όμως ότι εγώ ποτέ δε θα ’χω τέτοιες όμορφες ιδέες σαν τις δικές σου».

«Ω, θα σου έρθουν», είπε ο μυλωνάς, «αλλά πρέπει να προσπαθήσεις περισσότερο. Αυτή τη στιγμή, ξέρεις μόνο την πρακτική πλευρά της φιλίας· κάποια μέρα θα μάθεις και τη θεωρία».

«Το πιστεύεις στ’ αλήθεια;», ρώτησε ο μικρούλης Χανς.

«Δεν έχω καμιά αμφιβολία», απάντησε ο μυλωνάς, «μα τώρα που έφτιαξες τη στέγη, καλύτερα να πας στο σπίτι σου να ξεκουραστείς, γιατί αύριο θέλω να πας τα πρόβατά μου στο βουνό».

O καημένος ο μικρούλης Χανς φοβήθηκε να φέρει αντίρρηση, και νωρίς το άλλο πρωί, ο μυλωνάς έφερε τα πρόβατα στο σπίτι του κι ο Χανς τα πήρε και ξεκίνησε για το βουνό. Του πήρε όλη τη μέρα να φτάσει εκεί και να γυρίσει· κι όταν γύρισε, ήταν τόσο κουρασμένος, που τον πήρε ο ύπνος στην καρέκλα του και δεν ξύπνησε παρά μονάχα όταν ξημέρωσε για τα καλά.

«Τι όμορφα που θα τα περάσω στον κήπο μου!», είπε και στρώθηκε αμέσως στη δουλειά.

Όμως ποτέ δεν κατάφερνε να φροντίσει τα λουλούδια του, γιατί ο φίλος του ο μυλωνάς ερχόταν συνέχεια και τον έστελνε σε μακρινά θελήματα ή τον έβαζε να δουλεύει στο μύλο. Το μικρούλη Χανς καμιά φορά τον έπιανε απελπισία, γιατί φοβόταν μήπως νομίσουν τα λουλούδια του πως τα ’χε ξεχάσει, αλλά παρηγοριόταν με τη σκέψη ότι ο μυλωνάς ήταν ο καλύτερός του φίλος. «Εξάλλου», έλεγε, «θα μου χαρίσει το καροτσάκι του, κι αυτό είναι πράξη γνήσιας γενναιοδωρίας».

Κι έτσι, ο μικρούλης Χανς δούλευε για το μυλωνά, κι ο μυλωνάς έλεγε ένα σωρό ωραία πράγματα για τη φιλία, που ο Χανς σημείωνε σ’ ένα τετράδιο και τα ξαναδιάβαζε το βράδυ, γιατί ήταν πολύ καλός μαθητής.

Ένα βράδυ, λοιπόν, που ο μικρούλης Χανς καθόταν κοντά στο τζάκι του, άκουσε ένα δυνατό χτύπημα στην πόρτα. Η νύχτα ήταν άγρια κι ο άνεμος λυσσομανούσε έξω απ’ το σπίτι, τόσο τρομερά, που νόμιζε στην αρχή ότι ήταν απλώς η καταιγίδα. Ακολούθησε όμως ένα δεύτερο χτύπημα κι έπειτα ένα τρίτο, ακόμη πιο δυνατό.

«Θα ’ναι κανένας φτωχός ταξιδιώτης», μονολόγησε ο μικρούλης Χανς, κι έτρεξε στην πόρτα.

Ήταν ο μυλωνάς μ’ ένα φανάρι στο ένα χέρι και μια μεγάλη μαγκούρα στο άλλο.

«Αγαπημένε μικρούλη Χανς», φώναξε ο μυλωνάς, «έπαθα μεγάλη συμφορά. O μικρός μου γιος έπεσε απ’ τη σκάλα και χτύπησε και πάω να φέρω το γιατρό. Αλλά μένει πολύ μακριά κι έχει τέτοια κακοκαιρία, που σκέφτηκα πως θα ‘ταν προτιμότερο να πας εσύ αντί για μένα. Ξέρεις ότι θα σου δώσω το καροτσάκι μου, είναι λοιπόν δίκαιο να κάνεις κι εσύ κάτι για μένα για να μου το ανταποδώσεις».
«Φυσικά», φώναξε ο μικρούλης Χανς, «το θεωρώ μεγάλη μου τιμή που με σκέφτηκες και θα ξεκινήσω αμέσως. Πρέπει όμως να μου δανείσεις το φανάρι σου, γιατί η νύχτα είναι τόσο σκοτεινή, που φοβάμαι μην πέσω σε κανένα χαντάκι».

«Λυπάμαι πολύ», απάντησε ο μυλωνάς, «αλλά είναι το καινούριο μου φανάρι, και θα ’ταν μεγάλη απώλεια για μένα αν πάθαινε τίποτα».

«Ε, δεν πειράζει, κάνω και χωρίς αυτό», απάντησε ο μικρούλης Χανς, ξεκρέμασε το βαρύ γούνινο παλτό του και το ζεστό κόκκινο σκούφο του, έδεσε ένα κασκόλ γύρω απ’ το λαιμό του και ξεκίνησε.

Τι φοβερή καταιγίδα ήταν αυτή! Κι ήταν τόσο πηχτό το σκοτάδι, που ο μικρούλης Χανς δεν έβλεπε τίποτα, και φύσαγε τόσο δυνατά ο άνεμος, που με δυσκολία στεκότανε στα πόδια του. Ωστόσο, φάνηκε πολύ γενναίος, και έπειτα από τρεις ώρες δρόμο, έφτασε στο σπίτι του γιατρού και χτύπησε την πόρτα.

«Ποιος είναι;», φώναξε ο γιατρός, βγάζοντας το κεφάλι του απ’ το παράθυρο της κρεβατοκάμαράς του.

«O μικρούλης Χανς, γιατρέ».

«Τι θέλεις, μικρούλη Χανς;»

«O γιος του μυλωνά έπεσε από μια σκάλα και χτύπησε, κι ο μυλωνάς θέλει να πάτε αμέσως».

«Εντάξει!», είπε ο γιατρός· διέταξε να ετοιμάσουν το άλογό του, τις μπότες του και το φανάρι του, κατέβηκε και ξεκίνησε για το σπίτι του μυλωνά, ενώ ο μικρούλης Χανς τον ακολουθούσε σκουντουφλώντας.

Όμως η θύελλα δυνάμωνε ολοένα, η βροχή έπεφτε καταρράκτης κι ο μικρούλης Χανς δεν έβλεπε πού πήγαινε και δεν προλάβαινε το άλογο. Στο τέλος, έχασε το δρόμο του και ξεστράτισε στο ρεικότοπο που ήταν ένα πολύ επικίνδυνο μέρος, γιατί ήταν γεμάτο βαθιές τρύπες, κι εκεί ο μικρούλης Χανς πνίγηκε. Κάτι γιδοβοσκοί βρήκαν την άλλη μέρα το πτώμα του να πλέει σ’ ένα νερόλακκο και το μετέφεραν στο σπίτι του.

Όλοι πήγαν στην κηδεία του μικρούλη Χανς, γιατί τον αγαπούσανε πολύ, και πιο λυπημένος απ’ όλους ήταν ο μυλωνάς.

«Μια και ήμουν ο καλύτερός του φίλος», είπε ο μυλωνάς, «το σωστό είναι να έχω εγώ την πρώτη θέση». Κι έτσι, προχωρούσε πρώτος στην πομπή, τυλιγμένος μες στο μακρύ μαύρο παλτό του, και κάθε τόσο σφούγγιζε τα μάτια του μ’ ένα μεγάλο μαντίλι.

«O θάνατος του μικρούλη Χανς είναι πραγματικά μεγάλη απώλεια για όλους», είπε ο σιδεράς, όταν τέλειωσε η κηδεία και είχαν βολευτεί στο πανδοχείο, πίνοντας κρασί με κανέλα και τρώγοντας γλυκό.

«Μεγάλη απώλεια και για μένα», πρόσθεσε ο μυλωνάς· «ξέρετε, του είχα δώσει σχεδόν το καροτσάκι μου και τώρα δεν ξέρω τι να το κάνω. Πιάνει τόπο στο σπίτι κι είναι σε τόσο κακή κατάσταση, που και να το πουλήσω δε θα πιάσω φράγκο. Δεν ξαναχαρίζω τίποτε άλλη φορά. Παραείναι βαρύ το τίμημα της γενναιοδωρίας».

Τεράστια μαύρη τρύπα «καταπίνει» άστρο - Παρατηρήθηκε για πρώτη φορά

Αστρονόμοι παρατήρησαν για πρώτη φορά μια τεράστια μαύρη τρύπα να καταπίνει κυριολεκτικά ένα άστρο, βλέποντας την έκρηξη που προκαλεί το φαινόμενο αυτό.

Μέσω ειδικών τηλεσκοπίων, οι αστρονόμοι είδαν στον γαλαξία Arp 299, που βρίσκεται σε απόσταση 150 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη, είδαν ένα άστρο που είχε δύο φορές το μέγεθος του Ήλιου να πλησιάζει επικίνδυνα μια υπερμαζική μαύρη τρύπα.

Η βαρύτητα της μαύρης τρύπας απορρόφησε το άστρο και προκάλεσε τεράστια έκρηξη υπολειμμάτων του άστρου στο διάστημα.

Μάλιστα, χάρη στην παρατήρηση αυτή, οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν θεωρίες σχετικά με το τι συμβαίνει όταν μια μαύρη τρύπα απορροφά ένα άστρο: αρχικά σχηματίζεται ένας δίσκος από τα υλικά του άστρου και στη συνέχεια το υλικό αυτό απομακρύνεται με ταχύτητα μεγαλύτερη του φωτός.

Σημειώνεται ότι στο κέντρο των περισσοτέρων γαλαξιών βρίσκονται τεράστιες μαύρες τρύπες, ωστόσο σπάνια παρατηρούνται φαινόμενα βίαια, όπως αυτό που παρατηρήθηκε στον μακρινό γαλαξία.

Οι μέλισσες μπορούν να κατανοήσουν το… μηδέν

Αυστραλοί και Γάλλοι επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι ανακάλυψαν, μέσω πειραμάτων, πως οι μέλισσες μπορούν να «κατανοήσουν» την έννοια του μηδενός και του τίποτε, ένα απρόσμενο εύρημα όπως είπαν, που εγείρει το ερώτημα πόσο τελικά ξεχωριστοί είναι οι άνθρωποι.

Οι μέλισσες έχουν γενικά φήμη έξυπνων εντόμων, αφού προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι, μεταξύ άλλων, μπορούν να «μετρήσουν» ως το τέσσερα. Τώρα οι μέλισσες διευρύνουν τη «λέσχη» των λιγοστών έξυπνων ζώων (δελφινιών, παπαγάλων, πιθήκων και παιδιών προσχολικής ηλικίας) που έχουν την ικανότητα να διακρίνουν και να αναγνωρίσουν τον αριθμό μηδέν από τους υπόλοιπους.

Η μέλισσα έχει λιγότερους από ένα εκατομμύριο νευρώνες στον εγκέφαλό της, έναντι περίπου 86 δισεκατομμυρίων του ανθρώπου, παρόλα αυτά δείχνει ικανή να «καταλάβει» και αυτή το μηδέν, δηλαδή την έννοια του τίποτε. Μπορεί το μηδέν να φαίνεται κάτι απλό στο σημερινό ενήλικο άνθρωπο, όμως αποτελεί μια προχωρημένη αφαιρετική έννοια που δεν είναι εύκολο να κατανοηθεί. Γι’ αυτό άλλωστε, αρκετοί αρχαίοι ανθρώπινοι πολιτισμοί δεν συμπεριλάμβαναν το μηδέν στα συστήματα αρίθμησής τους.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον αναπληρωτή καθηγητή Άντριαν Ντάιερ του Πανεπιστημίου RMIT της Μελβούρνης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science», ισχυρίζονται ότι απέδειξαν με τα πειράματά τους ότι οι μέλισσες, παρόλο που απέχουν πολύ από τα πιο εξελιγμένα θηλαστικά στο δέντρο της εξέλιξης, δεν ξεχωρίζουν μόνο την έννοια «μικρότερο από» από την έννοια «μεγαλύτερο από». Αλλά είναι δυνατό να διακρίνουν το μηδέν ως κάτι μικρότερο από τον αριθμό ένα.

Στα πειράματα (με κίνητρο και ανταμοιβή την παροχή έξτρα τροφής για όποια μέλισσα έκανε σωστή επιλογή) η έννοια «μικρότερο από» αντιπροσωπευόταν από μια εικόνα με λίγα μαύρα γεωμετρικά σχήματα πάνω σε λευκό φόντο, ενώ την έννοια «μεγαλύτερο από» αντιπροσώπευε μια λευκή εικόνα με πολλά μαύρα σχήματα. Το μηδέν ήταν μια εικόνα που δεν είχε καθόλου μαύρα σχήματα, ήταν δηλαδή κενή. Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι μέλισσες καταλάβαιναν ότι η εικόνα με τίποτε πάνω της (το μηδέν) ήταν μικρότερη σε αξία από την εικόνα με ένα μαύρο στίγμα πάνω της (ο αριθμός ένα).

«Το μηδέν είναι μια δύσκολη έννοια για να κατανοηθεί και η σχετική μαθηματική ικανότητα δεν μαθαίνεται εύκολα. Τα παιδιά χρειάζονται μερικά χρόνια για να τη μάθουν, περίπου στην ηλικία των τεσσάρων ετών. Για καιρό πιστεύαμε ότι μόνο οι άνθρωποι έχουν τη νοημοσύνη να καταλάβουν την έννοια του μηδενός, αλλά πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι οι μαϊμούδες και τα πουλιά μπορούν επίσης. Αυτό που δεν ξέραμε μέχρι τώρα ήταν ότι ακόμη και τα έντομα τελικά μπορούν να καταλάβουν το μηδέν», δήλωσε ο Ντάιερ.

Άλλοι εμφανίσθηκαν πάντως πιο επιφυλακτικοί, θέτοντας το ερώτημα τι πραγματικά σημαίνει ότι ένα ζώο -και πολύ περισσότερο ένα έντομο- «καταλαβαίνει» το μηδέν και το τίποτε. Αλλά αυτό είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να απαντηθεί, εκτός κι αν κάποιος επιστήμονας στην επόμενη ζωή του γίνει μέλισσα…

Σύστημα ηλιακών πάνελ μετατρέπει την υγρασία της ατμόσφαιρας σε πόσιμο νερό

Περίπου 2,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι ανά τον κόσμο, δεν έχουν άμεση πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό. Μια startup εταιρεία που ονομάζεται Zero Mass Water, στοχεύει να καταστήσει το καθαρό νερό εύκολα προσβάσιμο σε περισσότερους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Το 2015, η εταιρεία λάνσαρε το πρώτο της προϊόν, με την ονομασία Source – ένα ηλιακό πάνελ που συλλέγει και φιλτράρει το νερό από τους υδρατμούς στον αέρα.
 
Η εταιρεία έχει εγκαταστήσει τις συσκευές της σε 11 χώρες,  συμπεριλαμβανομένων των χωρών: Χιλή, Ιορδανία,  Περού και ΗΠΑ, όπου κυκλοφόρησε στα τέλη του 2017. Πλέον, σύμφωνα με τις Digital Trends, η Source προσθέτει και την Αυστραλία στον κατάλογο των χωρών.
 
Ο Αυστραλιανός Οργανισμός Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας ( Australian Renewable Energy Agency – ARENA ) χρηματοδότησε την Zero Mass με 420.000 δολάρια για να εγκαταστήσει 150 ηλιακά πάνελ Source σε αρκετές πόλεις, όπως το Σίδνεϊ, το Περθ και η Αδελαΐδα. Κάθε πάνελ κοστίζει 2.000 δολάρια (συν 500 δολάρια κόστος εγκατάστασης) και παράγει κατά μέσο όρο 2 με 5 λίτρα νερό ημερησίως – αναλόγως με τα επίπεδα υγρασίας και το ηλιακό φως.
 
Το Source μπορεί να λειτουργήσει οπουδήποτε και πολλές συστοιχίες έχουν ήδη τοποθετηθεί σε ερήμους όπου το νερό είναι σπάνιο, σύμφωνα με τον Διευθύνων Σύμβουλο Cody Friesen, επιστήμονα υλικών. Τα πάνελ χρησιμοποιούν το φως του ήλιου για να παράγουν θερμότητα, που τους επιτρέπει να συλλέγουν υδρατμούς από τον αέρα. Ο Friesen δεν αποκάλυψε λεπτομερώς τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των πάνελ, όμως ανέφερε ότι διαθέτουν την ιδανική ενέργεια για την δέσμευση της υγρασίας.
 
Οι υδρατμοί που συλλέγονται αποστειρώνονται και μετατρέπονται σε υγρό. Η συσκευή προσθέτει μέταλλα για να αυξήσει τα επίπεδα pH του νερού (για να το κάνει πιο γευστικό όπως το εμφιαλωμένο νερό) και αποθηκεύει το νερό κάτω από τα πάνελ σε μια δεξαμενή που μπορεί να χωρέσει 30 λίτρα. Τέλος, το νερό μεταφέρεται από τη δεξαμενή σε μια βρύση μέσω ενός σωλήνα.
 
Τα πάνελ προσαρμόζονται ανάλογα με τις ανάγκες του πελάτη, δήλωσε ο Friesen. Ένα τυπικό Source για κάποιο σπίτι διαθέτει δύο πάνελ, ενώ ένα  Source σχεδιασμένο για κάποιο σχολείο με 50 μαθητές στην πόλη του Μεξικού διαθέτει 10 πάνελ. Αν μια συστοιχία των δύο πάνελ συγκέντρωνε 5 λίτρα νερού ημερησίως, αυτό θα αρκούσε για μια αμερικανική τριμελή οικογένεια  (αν όλοι ακολουθούσαν τη σύσταση κατανάλωσης του Υπουργείου Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών των ΗΠΑ).
 
Για να βεβαιωθεί ότι όλα λειτουργούν σωστά, η Zero Mass Water παρακολουθεί τις εξόδους του συστήματος Source χρησιμοποιώντας αισθητήρες που είναι εγκατεστημένοι στις συστοιχίες. Η ομάδα μελετά δεδομένα όπως τα επίπεδα pH, τη θερμοκρασία και την υγρασία ώστε να μεγιστοποιήσει την ποσότητα νερού που παράγει κάθε συστοιχία και να βελτιώσει τις μελλοντικές αποδόσεις του Source.
 
Ο Friesen δήλωσε ότι ιδανικός πελάτης της εταιρείας είναι ο καθένας. Η εταιρεία έχει εγκαταστήσει τις συσκευές της παντού: από αρχοντικά πολλών εκατομμυρίων δολαρίων στην Καλιφόρνια, μέχρι σε ένα ορφανοτροφείο στο Λίβανο. Η Duke Energy έχει επίσης εγκαταστήσει πάνελ στο Εκουαδόρ και η Zero Mass έλαβε επιχορήγηση από το USAID για την εγκατάσταση πάνελ σε στρατόπεδα προσφύγων στην Ιορδανία και το Λίβανο, το 2015. Ακόμη, η εταιρεία εγκατέστησε πρόσφατα ένα σύστημα σε μια έρημο της Αριζόνα, το οποίο αντλεί νερό για τα άγρια ​​ζώα το βράδυ.
 
Όταν συγκρίνετε την τιμή του συστήματος Source με το κόστος αγοράς εμφιαλωμένου νερού, το πρώτο είναι πιο προσιτό σε βάθος χρόνου. Από την άλλη πλευρά, το βράσιμο νερού κακής ποιότητας για να αποστειρωθεί, είναι μακράν η φθηνότερη επιλογή.
 
Ο Friesen πρόσθεσε ότι η συντήρηση της συσκευής είναι μια διαδικασία χαμηλού κόστους. Τα φίλτρα αέρα πρέπει να αντικαθίστανται κάθε χρόνο και τα πετρώματα ορυκτών πρέπει να αντικαθίστανται κάθε πέντε χρόνια. Το κόστος και των δυο αντικαταστάσεων ανέρχεται σε μόλις μερικά δολάρια.
 
«Θέλουμε να παρέχουμε καθαρό και πόσιμο νερό σε κάθε άνθρωπο και κάθε τόπο», δήλωσε ο Friesen.«Ο τελικός στόχος είναι οι άνθρωποι να έχουν μια θεμελιώδη αλλαγή στη σχέση τους με το νερό και να έχουν πλήρη ανεξαρτησία οπουδήποτε στον πλανήτη».

Τα μαθηματικά μπορεί να προβλέψουν πώς εξελίσσονται τα καρκινικά κύτταρα

Τα εφαρμοσμένα μαθηματικά μπορούν να αποτελέσουν ένα ισχυρό εργαλείο για την πρόβλεψη της γένεσης και της εξέλιξης διαφορετικών μορφών καρκίνου, σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου του Waterloo στον Καναδά.  Η μελέτη χρησιμοποίησε μια μορφή μαθηματικής ανάλυσης που ονομάζεται εξελικτική δυναμική, για να δούμε πως εξελίσσονται οι κακοήθεις μεταλλάξεις  τόσο στα βλαστοκύτταρα όσο και στα μη βλαστικά κύτταρα,  στον καρκίνο του παχέος και του λεπτού εντέρου..
 
«Η αξιοποίηση των εφαρμοσμένων μαθηματικών για τη χαρτογράφηση της εξέλιξης του καρκίνου δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας στους ογκολόγους ενός είδους οδικού χάρτη, για την παρακολούθηση της εξέλιξης ενός συγκεκριμένου καρκίνου και ουσιαστικά συλλαμβάνει κρίσιμες λεπτομέρειες της εξέλιξης της νόσου», δήλωσε ο Siv Sivaloganathan, καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος Εφαρμοσμένων Μαθηματικών, στο Waterloo..
 
«Ο συνδυασμός της χρήσης των εφαρμοσμένων μαθηματικών με τις προηγούμενες ερευνητικές εξελίξεις στην βιολογία του καρκίνου μπορεί να συμβάλει σε μια πολύ βαθύτερη κατανόηση της νόσου σε διάφορα επίπεδα».
 
Η μελέτη διαπίστωσε ότι όταν τα καρκινικά βλαστοκύτταρα διαιρούνται και αναπαράγονται, τα νέα κύτταρα που δημιουργούνται μπορεί να διαφέρουν σημαντικά από το αρχικό κύτταρο. Αυτό το χαρακτηριστικό μπορεί να έχει ουσιαστικό αντίκτυπο στην εξέλιξη του καρκίνου τόσο με θετικούς όσο και αρνητικούς τρόπους και η χρήση μαθηματικών μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη πρόβλεψη της συμπεριφοράς των κυττάρων.
 
Η μελέτη κατέληξε επίσης στο συμπέρασμα ότι αυτός ο τύπος ανάλυσης, εκτός από την παροχή βοήθειας για την ανάπτυξη πιο έντονων και αποτελεσματικών θεραπειών, μπορεί να είναι χρήσιμος και στην πρόληψη της εμφάνισης καρκινικών κυττάρων.
 
«Η ικανότητα πρόβλεψης της εξέλιξης των καρκινικών κυττάρων θα μπορούσε να είναι ζωτικής σημασίας για την προσαρμογή αποτελεσματικών θεραπειών», δήλωσε ο Siv Sivaloganathan, καθηγητής και πρόεδρος του τμήματος εφαρμοσμένων μαθηματικών στο Waterloo. «Μπορεί επίσης να βοηθήσει στην αποφυγή της προκαλούμενης από φάρμακα αντίστασης που είναι γνωστό ότι αναπτύσσεται σε πολλούς καρκίνους.
 
«Εκτός από την πρόβλεψη της συμπεριφοράς των καρκινικών κυττάρων, αυτό το μαθηματικό πλαίσιο μπορεί επίσης να εφαρμοστεί γενικότερα σε άλλους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της γενετικής και της οικολογίας του πληθυσμού».

Η άλλη όψη της συμπόνιας

Ο Δαλάι Λάμα είχε ορίσει τη συμπόνια ως «το ενδιαφέρον μας για τον πόνο των άλλων και τη δέσμευσή μας να τους ανακουφίσουμε» και συμβούλευε τους ανθρώπους να στρέψουν την προσοχή τους στη συμπόνια, αν θέλουν να είναι ευτυχισμένοι τόσο οι ίδιοι, όσο και οι φίλοι τους. Στις μέρες μας η συμπόνια κατέχει κεντρική θέση στο λεξιλόγιό μας, αποτελώντας μια έννοια που μελετάται συνεχώς από τους επιστήμονες και οδηγώντας τους συχνά σε ενδιαφέροντα κι απροσδόκητα ευρήματα.

Αν και οι συμπονετικοί άνθρωποι χαρακτηρίζονται από επίκτητες ικανότητες, όπως την ικανότητα ν’ αναγνωρίζουν τα συναισθήματα των άλλων χωρίς να τους κρίνουν και να τους κατηγορούν, η παροχή βοήθειας και η ευαισθησία απέναντι στον πόνο των άλλων φαίνεται ν’ αποτελεί μία αυθόρμητη αντίδραση, που δεν συναντάται μόνο στο ανθρώπινο είδος.
 
Σύμφωνα με πειράματα που πραγματοποιήθηκαν στη Γερμανία, οι χιμπαντζήδες ανταποκρίνονται στο κάλεσμα άλλων χιμπαντζήδων, βοηθώντας τους χωρίς να περιμένουν ανταμοιβή και χωρίς να έχουν εκπαιδευτεί γι’ αυτό, ενώ έρευνες στο πανεπιστήμιο του Σικάγο έδειξαν πως και μια παρόμοια ικανότητα υπάρχει και στα ποντίκια. Συν τοις άλλοις, τα μωρά πολύ συχνά ευαισθητοποιούνται στο κλάμα άλλων παιδιών, προσπαθώντας ενίοτε να τα βοηθήσουν, παρόλο που δεν έχουν μάθει ακόμα απ’ τους γονείς τους τούς κανόνες «καλής συμπεριφοράς».
 
Φαίνεται, λοιπόν, πως υπάρχει ένα ισχυρό ένστικτο που μας ωθεί να βοηθάμε τους άλλους, ωφελώντας έτσι και τους εαυτούς μας: όταν ενδιαφερόμαστε για τις δυσκολίες των άλλων, ξεχνάμε προσωρινά τα δικά μας προβλήματα και η προσοχή μας μετατοπίζεται στους φίλους μας και στην προσπάθειά μας να τους βοηθήσουμε. Επίσης, προσπαθώντας να σκεφτούμε πώς θα τους βοηθήσουμε, είναι πιθανό να σκεφτούμε λύσεις και στρατηγικές αντιμετώπισης και για τα δικά μας προβλήματα.
 
Από την άλλη, η γενναιοδωρία και ο αλτρουισμός μπορούν να φέρουν τα αντίθετα αποτέλεσμα, κάνοντας κακό τόσο στους άλλους, όσο και στον εαυτό μας. Αρκετοί άνθρωποι αισθάνονται αναγκασμένοι ν’ αφοσιωθούν στη φροντίδα ενός συγγενή τους, σε περίπτωση π.χ. που δεν υπάρχουν άλλοι συγγενείς ή φίλοι για να τον βοηθήσουν, με αποτέλεσμα να παραμερίζουν τις προσωπικές τους ανάγκες και να μην ενδιαφέρονται για τη δική τους ευτυχία.
 
Σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι σημαντικό να βρίσκουν χρόνο για τα πράγματα που τους ευχαριστούν και να συνειδητοποιήσουν πως η δική τους υγεία είναι εξίσου σημαντική με του ανθρώπου που φροντίζουν. Ακόμη, κάποιοι συμπονετικοί άνθρωποι έχουν την τάση να μην επισημαίνουν στους άλλους τα ελαττώματά τους, βρίσκοντας συνέχεια δικαιολογίες για την απρεπή συμπεριφορά τους και πιστεύοντας πως αν έρθουν σε σύγκρουση μαζί τους θα διακυβευτεί η σχέση τους.
 
Αποφεύγοντας όμως να μιλήσουν στους άλλους για τις αδυναμίες τους, τούς στερούν τη δυνατότητα ν’ αναγνωρίσουν το λάθος τους και να το διορθώσουν, αφού είναι πιθανό η καλή συμπεριφορά του φίλου τους να μην τούς αφήνει να το αντιληφθούν. Σε αντίθετη περίπτωση, αν δηλαδή προβαίνουν εκούσια σε άσχημες πράξεις, τότε οι συμπονετικοί υιοθετούν εν τέλει μια παθητική στάση, προσπαθώντας συνέχεια να δικαιολογούν και να διορθώνουν τα λάθη των άλλων.
 
Είναι, λοιπόν, αναγκαίο να θυμόμαστε πόσο σημαντικό είναι να βοηθάμε τους άλλους χωρίς να περιμένουμε ανταλλάγματα, αλλά εξίσου ζωτικό να μην παραμερίζουμε τις δικές μας ανάγκες. Δυστυχώς, ορισμένες φορές τα όρια ανάμεσα στη συμπόνια και στην εκμετάλλευση είναι δυσδιάκριτα και η ευγένεια κι ο αλτρουισμός μπορεί να φέρουν τ’ αντίθετα αποτελέσματα.

Ο Αριστοτέλης και το περιεχόμενο της άριστης παιδείας

Από τη στιγμή που έχει ξεκαθαριστεί ότι η παιδεία είναι θέμα πολιτικό, αυτό που απομένει είναι η αναζήτηση του περιεχομένου της άριστης παιδείας: «Έχουμε αποδείξει ήδη ότι επιβάλλεται να υπάρχει νομοθετική πρόνοια για την παιδεία και να είναι δημόσια. Οφείλουμε όμως να επισημάνουμε ποιος θα είναι ο χαρακτήρας της παιδείας και με ποιο τρόπο χρειάζεται να παρέχεται. Γιατί σήμερα διατυπώνονται διαφορετικές απόψεις για τα εκπαιδευτικά προγράμματα. Διαφωνούν για το περιεχόμενο των σπουδών που είναι καλό να παρακολουθήσουν οι νέοι είτε αποβλέπει στην αρετή είτε στον άριστο βίο, και είναι ασαφές επίσης αν η παιδεία πρέπει να αποβλέπει στην πνευματική ανάπτυξη μάλλον ή στην ψυχική καλλιέργεια». (1337a 33 – 39).
 
Οι προβληματισμοί σχετικά με τους στόχους της παιδείας είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένοι με το περιεχόμενό της, αφού ο καθορισμός του στόχου θα καθορίσει και το περιεχόμενο. Ο Αριστοτέλης δεν έχει άλλη επιλογή απ’ το να στραφεί στην εικόνα της αθηναϊκής πραγματικότητας.
 
Για τη σημασία του «άριστου βίου» εννοεί μάλλον τον άριστο βίο που προβάλλει κάθε πολιτική κοινωνία στα μέλη της ως αιρετότερο βίο. Έτσι για τους Σπαρτιάτες ο στρατιωτικός τρόπος ζωής συνιστά το ιδεώδες βίου, ο οποίος όμως δε θεμελιώνεται στην αριστοτελική έννοια της αρετής.
 
Όσο για τη σημασία της «αρετής» είναι σαφές ότι αφορά την ηθική αρετή, όπως προβάλλεται μέσα από τους γραπτούς και άγραφους νόμους. Με άλλα λόγια, ο Αριστοτέλης φέρνει στο προσκήνιο τη συλλογική ευθύνη της κοινωνίας που πρέπει να καθορίσει τι είδους πολίτες θέλει. Γι’ αυτό επαινεί τους Σπαρτιάτες· γιατί καθόρισαν τις αξίες που πρώτευαν γι’ αυτούς και έχτισαν το εκπαιδευτικό τους σύστημα έτσι, ώστε να  δημιουργούν τους πολίτες που ήθελαν για την πόλη. Αντίθετα, στην Αθήνα δεν συνέβη αυτό, καθώς ο καθένας πορευόταν περισσότερο με ατομικά κι όχι συλλογικά κριτήρια. Κι αυτός είναι και ο λόγος που κυριαρχούσε η ιδιωτική κι όχι η δημόσια εκπαίδευση.
 
Μετά το πέρας των προβληματισμών και την κατάδειξη της αθηναϊκής εκπαιδευτικής ανεπάρκειας ο Αριστοτέλης καταθέτει τις δικές του προτάσεις για το εκπαιδευτικό περιεχόμενο: «Είναι γνωστό ότι τα παιδιά ενδείκνυται να διδάσκονται από τα χρήσιμα όσα ανταποκρίνονται στις πρακτικές ανάγκες». (1337b 4 – 5).
 
Η χρησιμοθηρική εκδοχή της παιδείας προς μετάδοση  πρακτικών γνώσεων κρίνεται εποικοδομητική, αφού ο νέος πρέπει να γνωρίζει όλα αυτά που θα τον διευκολύνουν τόσο στις καθημερινές του ασχολίες, όσο και στη διαχείριση του οίκου του. Η παιδεία οφείλει να έχει πρακτική – χρησιμοθηρική διάσταση, καθώς η ζωή είναι συνυφασμένη με αυτού του είδους τα καθήκοντα. Είναι το δυσάρεστο, πλην αναπόφευκτο, κομμάτι της εκπαίδευσης, που έχει ως στόχο την καλύτερη δυνατή κατάρτιση, ώστε οι πρακτικές εργασίες να ολοκληρώνονται με το λιγότερο δυνατό κόπο προς όφελος του ελεύθερου χρόνου, που είναι η κύρια επιδίωξη.
 
Όμως, το βάρος της εκπαίδευσης δεν πρέπει να πέσει εδώ. Το χρησιμοθηρικό μέρος, όσο κι αν είναι αναπόφευκτο, είναι δευτερεύον. Αυτό που πρωτεύει είναι η καλλιέργεια και η γνώση των πραγμάτων που αρμόζουν στον ελεύθερο άνθρωπο: «Όμως είναι φανερό επίσης ότι δεν ενδείκνυται να τα διδάσκονται όλα, με δεδομένο ότι οι ασχολίες διαιρούνται σε αυτές που αρμόζουν σε ελεύθερους ανθρώπους και σε αυτές που ταιριάζουν σε ανελεύθερους. Επιπλέον ενδείκνυται τα παιδιά να μαθαίνουν από τα χρήσιμα εκείνα που δεν εκχυδαΐζουν αυτόν που τα μαθαίνει. Οφείλουμε να θεωρούμε χυδαία εκείνη την ασχολία, την τέχνη και τη μάθηση, που καθιστά το σώμα [ή την ψυχή] ή το πνεύμα των ελεύθερων ανθρώπων άχρηστο για τα έργα και τις πράξεις της αρετής». (1337b 5 – 11).
 
Κι εδώ βρίσκεται η ηθικοπλαστική διάσταση της παιδείας, αφού, τελικά, η αρετή είναι το κριτήριο που θα καθορίσει την ποιότητα οποιασδήποτε ενασχόλησης. Φυσικά, όταν γίνεται λόγος για την αρετή, εννοείται η αρετή του ελεύθερου ανθρώπου. Γι’ αυτό η φράση «που καθιστά το σώμα ή το πνεύμα των ελεύθερων ανθρώπων άχρηστο». Γιατί ο ελεύθερος άνθρωπος είναι ο «καλός και αγαθός» που συνδυάζει και τη σωματική ευεξία και την πνευματική διαύγεια και την ηθική αρετή.
 
Οι πράξεις που οδηγούν στα αντίθετα αποτελέσματα καθιστούν τον άνθρωπο «βάναυσο». Οι φτηνές – ανούσιες ασχολίες, που νεκρώνουν το πνεύμα, και οι συνήθειες που αχρηστεύουν το σώμα δεν ταιριάζουν στους ελεύθερους ανθρώπους. Ο ελεύθερος άνθρωπος, ως απόλυτο ιδανικό, οφείλει να διαπαιδαγωγηθεί με τέτοιο τρόπο, που να είναι αδύνατο να βρίσκει χαρά από την ευτέλεια.
 
Μοιραία, αυτό που μένει ως ύψιστο παιδαγωγικό καθήκον είναι τα ερεθίσματα που θα ωθήσουν το νέο στη σωστή διαχείριση του ελεύθερού του χρόνου: «η ίδια η φύση απαιτεί να είναι σε θέση ο άνθρωπος όχι μόνο να αποδίδει στις ασχολίες του, αλλά και να αξιοποιεί τον ελεύθερο χρόνο του, όπως ήδη επαναλάβαμε πολλές φορές». (1337b 30 – 32).
 
Κατ’ επέκταση, είναι απολύτως προφανές ότι «οφείλουμε να διερευνήσουμε με ποιες ασχολίες ενδείκνυται να καταγινόμαστε τον ελεύθερο χρόνο μας. Όχι βέβαια παίζοντας, γιατί τότε το παιχνίδι θα ήταν αναγκαστικά ο τελικός σκοπός της ζωής μας». (1337b 34 – 36).
 
Αν δεχτούμε ότι το παιχνίδι δεν είναι τελικός σκοπός της ανθρώπινης ζωής και γι’ αυτό δεν ενδείκνυται ως ασχολία για τον ελεύθερο χρόνο, είναι απολύτως κατανοητό ότι ο ελεύθερος χρόνος οφείλει να τεθεί στην υπηρεσία του τελικού νοήματος της ύπαρξης. Και βέβαια ως ελεύθερος χρόνος δεν πρέπει να νοείται ο χρόνος που χρειάζεται κανείς για την ξεκούραση από την εργασία. Ο ελεύθερος χρόνος προϋποθέτει στο ακέραιο τις ανθρώπινες δυνάμεις, ώστε να δοθούν προς το σκοπό, που νοηματοδοτεί την ύπαρξη.
 
Το παιχνίδι κρίνεται σωστό ως χαλάρωση, ως ξεκούραση από κάποια ασχολία, όχι όμως ως αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου: «κρίνεται σκόπιμο μάλλον να χρησιμοποιούμε το παιχνίδι στον εργασιακό χρόνο (γιατί όποιος κοπιάζει, χρειάζεται ανάπαυση και το παιχνίδι υπάρχει για χάρη της ανάπαυσης. Αντίθετα η εργασία απαιτεί κόπο και συντονισμό δυνάμεων). Για τους λόγους αυτούς ενδείκνυται να εισάγουμε διαλείμματα στο χρόνο εργασίας, με προσοχή όμως στη χρήση τους, σαν να ήταν φάρμακο. Γιατί η μετάβαση αυτή της ψυχής προσφέρει ανακούφιση και δημιουργική ανάπαυλα που συνοδεύεται από ευχαρίστηση». (1337b 37 – 1338a 1).
 
Όμως, ο ελεύθερος χρόνος δεν μπορεί να οριστεί ως διάλειμμα από την εργασία. Ο ελεύθερος χρόνος είναι η ολοκλήρωση της ύπαρξης που θα οδηγήσει στην ευτυχία: «η άνεση καθαυτή ελεύθερου χρόνου στη ζωή φαίνεται ότι συνεπάγεται την ευχαρίστηση, την ευδαιμονία και την ευτυχισμένη ζωή. Αυτά τα βιώνουν όχι οι εργαζόμενοι αλλά οι έχοντες άνεση ελεύθερου χρόνου». (1338a 1 – 4).
 
Κι εδώ βρίσκονται οι λεπτές ισορροπίες που θα καθορίσουν τις ενέργειες που θα φέρουν την ευχαρίστηση: «Δεν έχουν όμως όλοι την ίδια αντίληψη για την ηδονή, αλλά ο καθένας την αντιλαμβάνεται με το δικό του τρόπο και σύμφωνα με τις συνήθειές του, ο δε άριστος εννοεί την άριστη ηδονή και αυτή που πηγάζει από ό,τι ωραιότερο. Συνεπώς είναι φανερό ότι χρειάζεται να μαθαίνει κανείς ορισμένα πράγματα για τον ελεύθερο χρόνο και να εξασκείται σε αυτά, και η εξάσκηση αυτή και τα μαθήματα να γίνονται για χάρη αυτών των ίδιων, για την εργασία του όμως επιβάλλεται να μαθαίνει τα απαιτούμενα ως αναγκαία και για χάρη των άλλων». (1338a 7 – 13).
 
Με άλλα λόγια, ο ελεύθερος χρόνος απαιτεί μάθηση και φροντίδα πραγμάτων, που θα φέρουν χαρά σ’ αυτόν που τα γνωρίζει ολοκληρώνοντας την προσωπικότητά του. Κι αυτή είναι η διαφορά ανάμεσα στα πράγματα που μαθαίνει κανείς για εργασία και σ’ αυτά που μαθαίνει για τον ελεύθερο χρόνο. Τα της εργασίας είναι για χάρη των άλλων, ενώ τα του ελεύθερου χρόνου είναι για χάρη του εαυτού του.
 
Η παιδεία οφείλει να εστιάσει σ’ αυτό, αν θέλει να διαπλάσει ελεύθερους ανθρώπους. Οφείλει δηλαδή, να μεριμνήσει για την εκμάθηση των πρακτικών ζητημάτων που θα χρειαστούν εργασιακά, αλλά πρωτίστως οφείλει να μεταδώσει τις γνώσεις που θα χρησιμεύσουν στις ασχολίες του ελεύθερου χρόνου, αφού, τελικά, εκεί κρίνεται η ολοκλήρωση της ύπαρξης.
 
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα οφείλει να δώσει βαρύτητα σε δημιουργικές δραστηριότητες ανεξάρτητα από τη χρηστική τους αξία.
 
Ο Αριστοτέλης, προκειμένου να γίνει σαφέστερος επικαλείται τη διδασκαλία της μουσικής: «Για το λόγο αυτό οι παλαιότεροι συμπεριέλαβαν στην παιδεία και τη μουσική, όχι ως κάτι αναγκαίο (γιατί δεν εξυπηρετεί καμιά υλική ανάγκη), ούτε ως κάτι χρήσιμο (όπως οι στοιχειώδεις γνώσεις είναι χρήσιμες στην εξοικονόμηση των απαραίτητων, στην οργάνωση του οίκου, στη μάθηση και σε πολλές πολιτικές πράξεις), ούτε ως κάτι που συντελεί στην υγεία και στη σωματική δύναμη, όπως η γυμναστική (καθώς βλέπουμε ότι κανένα από τα δύο δεν οφείλεται στη μουσική). Απομένει λοιπόν η μουσική να είναι χρήσιμη στον τρόπο βίωσης του ελεύθερου χρόνου, στον οποίο και αποβλέποντας οι παλαιότεροι την συμπεριέλαβαν στην παιδεία». (1338a 13 – 17, 19 – 23).
 
Φυσικά, η μουσική τίθεται ως παράδειγμα δημιουργικής ενασχόλησης κι όχι ως αδιαπραγμάτευτος τελικός σκοπός, αφού, αν δεχτούμε αυτό, θα συμπεράνουμε ότι σκοπός της ζωής του ελεύθερου ανθρώπου είναι να γίνει μουσικός. Αυτό που ο Αριστοτέλης θέλει να υπογραμμίσει είναι ότι ο ελεύθερος άνθρωπος κρίνεται κυρίως από τα δημιουργικά του ενδιαφέροντα, που τον κρατούν σε εγρήγορση και για τα οποία δεν υπολογίζει ούτε τον κόπο ούτε το χρόνο που χρειάζεται να δαπανήσει. Μ’ αυτό τον τρόπο ολοκληρώνεται σε επίπεδο υπαρξιακό κι αυτή η δυνατότητα είναι αλληλένδετη με την παιδεία που έχει λάβει.
 
Από την άλλη, αν εξετάσει κανείς το θέμα αντιστρόφως, η παιδεία που αναλώνεται  αποκλειστικά στην εξειδικευμένη γνώση (προς εργασιακή χρήση), χωρίς να μεριμνά για την καλλιέργεια ενδιαφερόντων, δεν αρμόζει στον ελεύθερο άνθρωπο· γιατί αποσκοπεί μόνο στο αναγκαίο: «Έχει αποδειχθεί λοιπόν ότι υπάρχει μια μορφή παιδείας την οποία πρέπει να δεχτούν τα παιδιά, όχι επειδή είναι πρακτικά χρήσιμη ή αναγκαία, αλλά επειδή αποβλέπει στην ελευθερία και την ευγένεια… Επιπλέον γίνεται φανερό ότι τα παιδιά χρειάζεται να δέχονται στην παιδεία τους χρήσιμες γνώσεις όχι μόνο με σκοπό την εξειδικευμένη χρησιμότητά τους, όπως συμβαίνει με τη γνώση της γραφής και της ανάγνωσης, αλλά και γιατί έτσι διευκολύνεται η απόκτηση γνώσεων σε άλλους τομείς μάθησης». (1338a 30 – 32, 37 – 40).
 
Κι αυτή πρέπει να είναι η φιλοσοφία της παιδείας ως προς τον καθορισμό του περιεχομένου της. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα οφείλει να δώσει βαρύτητα σε δημιουργικές δραστηριότητες ανεξάρτητα από τη χρηστική τους αξία. Η στείρα χρησιμοθηρική εκπαίδευση αναπαράγει πολίτες χωρίς όραμα. Η χρηστική αντιμετώπιση των πάντων είναι η ισοπέδωση που ταιριάζει με το ανελεύθερο. Γιατί το χρηστικό απευθύνεται στο ζην, ενώ ο άνθρωπος γεννήθηκε για το ευ ζην. Γι’ αυτό ο Αριστοτέλης δεν ακυρώνει τη χρηστικότητα. Γιατί γνωρίζει ότι πρωτίστως πρέπει να εξασφαλιστεί το ζην. Αυτό που τονίζει όμως, είναι ότι η έμφαση πρέπει να δοθεί στο ευ ζην. Και πρέπει ο ελεύθερος να εκπαιδευτεί σωστά, ώστε να μπορεί να το προσεγγίσει.
 
Γι’ αυτό ο χρόνος εργασίας πρέπει να είναι όσο λιγότερος γίνεται. Γιατί η αύξηση του ελεύθερου χρόνου είναι η πορεία του ανθρώπου προς το ευ ζην, που είναι και ο τελικός σκοπός της ζωής. Ο άνθρωπος που στον ελεύθερό του χρόνο δεν έχει τι να κάνει, που νιώθει πλήξη ταυτίζοντάς τον με την απραξία, είναι ο απαίδευτος άνθρωπος. Και είναι απαίδευτος όσες χρηστικές γνώσεις κι αν κατέχει: «Όμοια, είναι καλό να εκπαιδεύονται οι νέοι και στη ζωγραφική, όχι για να αποφεύγουν τα λάθη στις προσωπικές τους αγορές και να μην εξαπατώνται στις αγοροπωλησίες ειδών οικοσκευής, αλλά μάλλον διότι η αγωγή αυτή επιτρέπει στον άνθρωπο να εκτιμά τη σωματική ομορφιά. Άλλωστε η αποκλειστική επιδίωξη του χρήσιμου ελάχιστα ταιριάζει στους μεγαλόψυχους και στους ελεύθερους». (1338a 40 – 1338b 4).
 
Αριστοτέλης: Πολιτικά