Τρίτη 29 Μαΐου 2018

ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Ἀγαμέμνων (1156-1177)

ΚΑ. ἰὼ γάμοι, γάμοι Πάριδος, [στρ. η]
ὀλέθριοι φίλων.
ἰὼ Σκαμάνδρου πάτριον ποτόν.
τότε μὲν ἀμφὶ σὰς ἀιόνας τάλαιν᾽
ἠνυτόμαν τροφαῖς·
1160 νῦν δ᾽ ἀμφὶ Κωκυτόν τε κἀχερουσίους
ὄχθους ἔοικα θεσπιῳδήσειν τάχα.
ΧΟ. τί τόδε τορὸν ἄγαν ἔπος ἐφημίσω;
νεογνὸς ἂν ἀΐων μάθοι.
πέπληγμαι δ᾽ ὑπ᾽ αὖ δήγματι φοινίῳ
1165 δυσαλγεῖ τύχᾳ μινυρὰ θρεομένας,
θραύματ᾽ ἐμοὶ κλύειν.

ΚΑ. ἰὼ πόνοι πόνοι πόλεος [ἀντ. η]
ὀλομένας τὸ πᾶν.
ἰὼ πρόπυργοι θυσίαι πατρὸς
πολυκανεῖς βοτῶν ποιονόμων· ἄκος δ᾽
1170 οὐδὲν ἐπήρκεσαν
τὸ μὴ πόλιν μὲν ὥσπερ οὖν ἐχρῆν παθεῖν,
ἐγὼ δὲ θερμόνους τάχ᾽ ἐν πέδῳ βαλῶ.
ΧΟ. ἑπόμενα προτέροισι τάδ᾽ ἐφημίσω.
καί τίς σε κακοφρονῶν τίθη-
1175 σι δαίμων ὑπερβαρὴς ἐμπίτνων
μελίζειν πάθη γοερὰ θανατοφόρα.
τέρμα δ᾽ ἀμηχανῶ.

***
ΚΑΣΣΑΝΤΡΑ
Γάμοι του Πάρη, γάμοι, οϊμέ,
των φίλων συμφορά!
κι ω του Σκαμάντρου πατρικά νερά,
που μια φορά στις όχθες σου την άθλια
μ᾽ έθρεφες και με τράνευες,
1160 μα τώρα γρήγορα θαρρώ γύρω στον Κωκυτό
και στις όχθες του Αχέροντα θα προφητέψω.
ΧΟΡΟΣ
Τί ᾽ναι αυτός τώρα ο φανερός πάρα πολύ χρησμός;
κι ένα μωρό μπορεί να νιώσει·
και στην καρδιά με πλήγωσε σα δάγκωμα φιδιού
καθώς τη μαύρη μοίρα σου μοιρολογάς πικρά
και με σπαράζεις να σ᾽ ακούω.

ΚΑΣΣΑΝΤΡΑ
Ω κρίμα οι κόποι, η χώρα μας και πήε κατά βυθού.
κρίμα οι θυσίες του πατέρα για τους πύργους
και σφαγμέν᾽ αρίθμητα παχιά κοπάδια
1170 τίποτε δεν ωφέλησαν
για να μην πάθει ό,τι έπαθεν η πόλη.
και γω το θερμόν αίμα μου ταχιά στη γη σκορπώ.
ΧΟΡΟΣ
Σύμφωνα μ᾽ όσα μου ᾽ψαλες κι αυτά που τώρα λες
και βέβαια κάποιος δαίμονας σε βάζει,
όπου κακό σού θέλει πέφτοντας βαρύς
για να θρηνείς πικρά πάθη θανατικά.
και που θα βγει δε ξέρω.

Το πληγωμένο συναίσθημα γίνεται θυμός

Σκέφτομαι με καθαρό μυαλό, αφού νύχτωσε και το σκοτάδι φιλτράρισε τις σκέψεις, πως οι άνθρωποι πληγώνουν με τόση ευκολία αυτούς που αγαπούν περισσότερο. Αυτούς που ξέρουν πως μπορούν να δείξουν την πιο κακή πλευρά τους –που σκόπιμα αποκρύπτουν απ’ όλους τους άλλους– με ελάχιστο ρίσκο να μην την αποδεχτούν -μα με σημαντικό ρίσκο να τα διαλύσουν όλα σε μια κακομαθημένη στιγμή τους.

Να ’ναι αλήθεια αυτό; Άραγε αυτοί οι θυμωμένοι, ριψοκίνδυνοι διαβάτες, να μην αγαπήθηκαν όσο τους άξιζε; Να κουβάλησαν κατά καιρούς αμφιβολίες για τον αν αξίζουν να αγαπηθούν; Πλούσιοι, φτωχοί, όλοι άνθρωποι που πάλεψαν για τη ζωή και την αποδοχή τους. Άνθρωποι ανάμεσά μας. Όλοι, χωρίς καμία διάκριση, ήρθαμε ανήμπορα μικρά βρέφη σ’ αυτή τη ζωή. Εξαρτημένα απ’ τη μάνα που μας μεγάλωσε. Μας έδωσαν μια στέγη, όπου κάτω από αυτήν πήραμε ό,τι αξίες που είχε να μας προσφέρει.

Κι αν η αγάπη κάτω από αυτή τη στέγη δεν είχε θέση μαζί μας σε όλα τα οικογενειακά τραπέζια που κάτσαμε, μεγαλώνοντας, μάθαμε πως δεν είναι απαραίτητη. Κι ένας ενήλικας που συνήθισε να ζει χωρίς αγάπη, πληγώνει ευκολότερα αυτόν που του τη χάρισαν απλόχερα, μα δεν την τίμησε. Κι όποιος τη διεκδικεί από αυτούς που δεν τη γνώρισαν, θα ματώνει. Γιατί σε κάθε της αναφορά θα υπάρχει θυμός. Θα υπάρχουν σκόρπιες προσβολές και χαρακτηρισμοί-μαχαίρια. Γιατί πώς να δώσεις κάτι που δεν πήρες και δεν έμαθες;

Κι ανάμεσα σε τόσα εκατομμύρια ψυχές σ’ αυτή τη Γη, όλοι τη ζήτησαν. Όλοι την πόνεσαν. Άλλοι την κέρδισαν, άλλοι την έκλεψαν κι άλλοι την άφησαν να φύγει. Κι αν πόνεσαν γι’ αυτή, ορκίστηκαν να μην αφήσουν τον εαυτό τους να την ξανανιώσει. Κι όποιος πλησιάσει κοντά, καίγεται. Γιατί ένας πληγωμένος άνθρωπος είναι ικανός για όλα. Ικανός να δώσει απλόχερα το νόμισμα που τον πλήρωσαν.

Ανταλλάζει καινούργιες αρχές με κλειστές πόρτες. Αντιδρά υστερικά στην απαίτηση να δώσει αυτά που στερήθηκε. Και μέσα σε ψυχικά χαλάσματα βασιλεύει η ειρωνεία, η πικρία και το παράπονο, που μεταφράζεται σε θυμό. Οι άνθρωποι ενοχοποιούν αυτόν που θα τολμήσει να πλησιάσει τα χαλάσματα που άλλοι ρήμαξαν.

Το πληγωμένο συναίσθημα γίνεται δυσαρέσκεια κι εχθρότητα. Φταίει η λάθος επιλογή; Φταίνε τα «πρέπει» του κόσμου γύρω μας; Ίσως. Μα, πάλι, μονάχα εμείς διαλύουμε και χτίζουμε. Κι αν λανθασμένες επενδύσεις έγιναν σ’ ανούσιες σχέσεις που δώσαμε ρέστα και μείναμε ταπί, δε φταίει κανείς -παρά μόνο οι προσδοκίες που έκτισε το μυαλό προτρέχοντας σε σενάρια που έπαιξαν κομπάρσοι κι όχι πρωταγωνιστές.

Ναι. Θυμώνουν ευκολότερα όσοι δεν έχουν υπομονή να δουν το ίδιο έργο σε επανάληψη. Θυμώνουν αυτοί που ακόμα κι όλα σωστά να είναι γύρω τους, τα έμαθαν όλα λάθος. Νιώθει παράξενο και ξένο το συναίσθημα του «πάνε όλα καλά». Μάθανε πως φαντάζει ψεύτικο. Μάθανε πως όλοι θέλουν ευκολότερα το κακό τους απ’ το καλό τους.

Καχυποψία, φόβος, ανησυχία κι ένας τεράστιος θυμός. Που αναζητούμε την αγάπη στο καθετί γύρω μας και συναντάμε κάγκελα, με ψυχές μπαλωμένες πίσω από αυτές. Τα αγρίμια επιλέγουν τη μοναξιά, γιατί δε βρήκε κανείς το θάρρος να τα ημερώσει.

Κι αυτά τα αγρίμια είμαστε εμείς· δείχνοντας τα δόντια μας σε όποιον πάει να μας πλησιάσει. Κι αν δε φοβηθεί, αν δε δειλιάσει κι επιμένει, τα αγρίμια θα ημερώνουν κι ο θυμός θα γίνει ατόφια αγάπη.

Πώς τα σχήματα επηρεάζουν τη ζωή μας

Αποτέλεσμα εικόνας για ερεβοκτονος Όσο πιο λίγο μ΄ αγαπάς, τόσο πιο πολύ σε θέλωΠολλές φορές ο καθένας από εμάς έχει αναρωτηθεί γιατί επιμένει να συμπεριφέρεται με ένα συγκεκριμένο δυσλειτουργικό για τον ίδιο τρόπο, γιατί συνεχίζει να επιλέγει ανθρώπους που τον κάνουν δυστυχισμένο, γιατί νιώθει ανίκανος να ολοκληρώσει μία εργασία. Πόσες φορές δεν μας έχει συμβεί ενώ έχουμε τη θέληση να αλλάξουμε μία κατάσταση, μία σχέση ή ακόμη και ολόκληρη τη ζωή μας να αισθανόμαστε ανήμποροι μπροστά στα γεγονότα και τις ίδιες τις αντιδράσεις μας προς αυτά και τους γύρω μας; Στην πραγματικότητα ο ίδιος μας ο εαυτός σαμποτάρει τις κινήσεις και τις επιλογές μας, προκειμένου να νιώσει ασφάλεια, σταθερότητα, αναγνώριση και οτιδήποτε άλλο μπορεί να έχει ανάγκη έτσι ώστε να ισχυροποιήσει την αίσθηση της ταυτότητάς του.

Η θεωρία και η θεραπεία σχημάτων αναπτύχθηκε από τον Young προκειμένου να βοηθήσει ανθρώπους που υπέφεραν από διαταραχές της προσωπικότητας, ωστόσο τα σχήματα αφορούν όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως.

Τα σχήματα αποτελούν μέρος της προσωπικής ταυτότητας του κάθε ανθρώπου. Ο όρος σχήμα αναφέρεται σε ένα ευρύ μοτίβο, το οποίο αποτελείται από μνήμες, συναισθήματα, σκέψεις και σωματικές αισθήσεις, που αφορούν τον εαυτό και τις σχέσεις με τους άλλους, δημιουργείται στην παιδική ηλικία ή την εφηβεία και αναπτύσσεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Τα σχήματα του κάθε ανθρώπου είναι κατά κύριο λόγο δυσλειτουργικά. Σε έναν ενήλικα τα σχήματα διεγείρονται από γεγονότα της ζωής του, τα οποία ασυνείδητα αντιλαμβάνονται από εκείνον ως σχετιζόμενα με τις τραυματικές εμπειρίες της παιδικής του ηλικίας.

Τα σχήματα προκύπτουν από ανεκπλήρωτες συναισθηματικές ανάγκες κατά την παιδική ηλικία, οι οποίες είναι: ασφαλείς δεσμοί με τους άλλους, αυτονομία και αίσθηση της ταυτότητας, ελευθερία έκφρασης αναγκών και συναισθημάτων, αυθορμητισμός και αυτοέλεγχος – ρεαλιστικά όρια. Η κύρια πηγή των σχημάτων είναι οι τραυματικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας. Έπειτα ακολουθούν οι κοινωνικές επαφές του ατόμου και φυσικά η συναισθηματική ιδιοσυγκρασία του. Σύμφωνα με τη θεωρία τα σχήματα μπορούν να τοποθετηθούν σε πέντε μεγάλες κατηγορίες:
  • Αποσύνδεση και απόρριψη
Τα σχήματα που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία είναι: Εγκατάλειψη/Αστάθεια, Καχυποψία/Κακοποίηση, Συναισθηματική Στέρηση, Ελαττωματικότητα/Ντροπή, Κοινωνική Απομόνωση/Αποξένωση
  • Ανεπαρκής αυτονομία και επίδοση
Τα σχήματα που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία είναι:  Εξάρτηση/Ανικανότητα, Ευαλωτότητα σε Βλάβη ή Ασθένεια, Υπερβολική Εμπλοκή/Ανεκπλήρωτος Εαυτός, Αποτυχία
  • Ανεπαρκή όρια
Εδώ ανήκουν τα σχήματα: Αυτονόητο Δικαίωμα/Μεγαλομανία, Ανεπαρκής Αυτοέλεγχος/Αυτοπειθαρχία
  • Προσανατολισμός στους άλλους
Σε αυτή την κατηγορία συναντάμε τα σχήματα: Υποτακτικότητα, Αυτοθυσία.
  • Υπερεπαγρύπνηση και αναστολή
Τέλος, εδώ υπάρχουν τα σχήματα: Αρνητικότητα/Απαισιοδοξία, Συναισθηματική Αναστολή, Ανελαστικά Πρότυπα/Υπερεπικριτικότητα και το σχήμα της Τιμωρητικότητας.
Τα σχήματα του κάθε ανθρώπου παλεύουν να επιβιώσουν ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης ανάγκης για συνέπεια.
Αν και προκαλούν πόνο, είναι άνετα και οικεία και οι άνθρωποι ασυνείδητα έλκονται από γεγονότα που τα ενεργοποιούν. Με λίγα λόγια όλοι οι άνθρωποι συμπεριφέρονται με τρόπο που διαιωνίζει τα σχήματά τους, με το να επιλέγουν καταστάσεις και σχέσεις που τα ενεργοποιούν και με το να παραμένουν σε αυτές, ενώ συνηθίζουν να αποφεύγουν σχέσεις που είναι πιθανό να επουλώσουν τα σχήματα. Ως αποτέλεσμα, υποσυνείδητα επιμένουν να αναπαράγουν ως ενήλικες τις συνθήκες που τους έβλαψαν τόσο πολύ στην παιδική ηλικία.

Τα σχήματα διαιωνίζονται μέσω τριών δυσλειτουργικών τρόπων συμπεριφοράς, τις οποίες οι άνθρωποι χρησιμοποιούν εναλλακτικά στην καθημερινότητά τους, της παράδοσης, της αποφυγής και της υπεραναπλήρωσης, όπως ακριβώς και όλοι οι οργανισμοί έχουν τρεις βασικές αντιδράσεις στην απειλή: τη μάχη, τη φυγή και την υποταγή. Πιο συγκεκριμένα, όταν κάποιος παραδίδεται στο σχήμα ουσιαστικά αποδέχεται ότι αυτό ισχύει και παρ’ όλο που νιώθει το συναισθηματικό πόνο του σχήματος άμεσα, λειτουργεί με τρόπους που το επιβεβαιώνουν. Όταν κάποιος αποφεύγει το σχήμα τακτοποιεί τη ζωή του με τέτοιο τρόπο ώστε το σχήμα να μην ενεργοποιείται ποτέ και να μην του προκαλεί κανένα συναίσθημα. Η υπεραναπλήρωση του σχήματος αναφέρεται σε εκείνες τις συμπεριφορές όπου οι άνθρωποι ενεργούν σαν να ισχύει το αντίθετο του σχήματος. Δηλαδή, εάν κάποιος σαν παιδί ένιωθε άχρηστος, ως ενήλικας προσπαθεί να είναι τέλειος.

Προκειμένου να γίνουν κατανοητά τα σχήματα και οι τρόποι αντιμετώπισής τους παρατίθεται ένα παράδειγμα. Κάποιος με το σχήμα της αυτοθυσίας επικεντρώνεται υπερβολικά και συστηματικά στην καθημερινότητά του στο να καλύπτει οικειοθελώς τις ανάγκες των άλλων, σε βάρος της προσωπικής του ικανοποίησης. Η συμπεριφορά αυτή προέρχεται από ακραία ευαισθησία στον πόνο των άλλων για λόγους αποφυγής της δικιάς του ενοχής ή φόβος μήπως δεν διατηρηθούν οι υπάρχουσες σχέσεις στη ζωή του. Το αποτέλεσμα είναι να αισθάνεται συνεχώς ότι οι δικές του ανάγκες δεν καλύπτονται και να δυσαρεστούνται εκείνοι που δέχονται την φροντίδα λόγω της ασφυκτικής πίεσης που τους ασκείται. Τα άτομα με το σχήμα της αυτοθυσίας έχουν μάθει ως παιδιά ότι πρέπει να καταστέλλουν σημαντικές πτυχές του εαυτού τους προκειμένου να κερδίσουν αγάπη, αποδοχή και επιδοκιμασία, ενώ οι συναισθηματικές ανάγκες των γονέων έχαιραν μεγαλύτερης εκτίμησης από τις ανάγκες και τα αισθήματά τους ως παιδιά.

Όταν ένα άτομο με αυτοθυσία παραδίδεται στο σχήμα του, δίνει πολλά στους άλλους και δεν ζητά τίποτα σε αντάλλαγμα. Όταν υιοθετεί τη συμπεριφορά της αποφυγής ουσιαστικά αποφεύγει καταστάσεις που απαιτούν να παίρνεις και να δίνεις, ενώ όταν κάνει υπεραναπλήρωση του σχήματος δίνει όσο το δυνατόν λιγότερα στους άλλους.

Η θεραπεία σχημάτων έχει ως υπέρτατο στόχο την επούλωση του σχήματος, η οποία περιλαμβάνει την αλλαγή συμπεριφοράς, μέσω της αντικατάστασης των δυσλειτουργικών τρόπων αντιμετώπισης με λειτουργικές συμπεριφορές και επιλογές. Τα σχήματα δεν είναι εύκολο να αλλάξουν, καθώς πρόκειται για βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις για τον εαυτό και τον κόσμο και προσφέρουν το αίσθημα της ασφάλειας και της ταυτότητας στο άτομο. Όταν όμως κάποιος έχει τη θέληση μπορεί να το νικήσει, όπου το άτομο θα εκπαιδευτεί στη συστηματική παρατήρηση του σχήματος μέσω εξειδικευμένων ασκήσεων και τεχνικών θα καταφέρει σταδιακά να αντιδρά στην πρόκληση του σχήματος με υγιή τρόπο.

Διεκδίκησε να είσαι καλά

Η αλήθεια είναι ότι αν δεν είμαστε καλά εμείς, δεν μπορούμε να είμαστε καλά στη σχέση μας με τα παιδιά μας, στη σχέση μας με το σύντροφό μας, στη σχέση μας με την οικογένειά μας και με τους φίλους μας…

Πολλές φορές μπορεί να το λέμε.. Ακόμη περισσότερες φορές μπορεί να το συμβουλέψουμε στους άλλους να το κάνουν, πόσες φορές, ωστόσο, θα διεκδικήσουμε να το κάνουμε πράξη εμείς;

Πόσες φορές θα αφήσουμε στην άκρη τις εκκρεμότητες που έχουμε για την επόμενη μέρα και να διεκδικήσουμε λίγο προσωπικό χρόνο για εμάς, γιατί με αυτό τον τρόπο θα νιώσουμε καλά;

Συμβουλές ευημερίας για μια ευτυχισμένη ζωή 

Τις προηγούμενες μέρες διάβασα ένα μήνυμα που ανέβασε στο διαδίκτυο η κόρη του γνωστού ηθοποιού Μπομπ Χόσκινς, μετά το θάνατό του. Το μήνυμα αυτό αφορούσε σε συμβουλές ευημερίας, όπως τις είχε ονομάσει εκείνος και τις είχε κληροδοτήσει στην κόρη του για να τη βοηθήσει να είναι περισσότερο ικανοποιημένη και ευτυχισμένη από τη ζωή της:
  • Να γελάς, το χιούμορ υπάρχει ακόμα και στις πιο σκοτεινές μας μέρες.
  • Να θυμώνεις, γιατί αν κρατάς μέσα σου το θυμό, θα είσαι πικρόχολη και θλιμμένη.
  • Να είσαι πάντα ο εαυτός σου, γιατί δεν μπορείς να είσαι κάποια άλλη – και αν σε κάποιον δεν αρέσεις είναι είτε τυφλός είτε ηλίθιος.
  • Να κάνεις ό,τι καλύτερο μπορείς και μην φοβάσαι την αποτυχία.
  • Να μην παίρνεις τον εαυτό σου πολύ στα σοβαρά – όσοι το κάνουν είναι βαρετοί.
  • Ποτέ μην τα παρατάς, όποιος και αν είναι ο αντίπαλος.
  • Να εκτιμάς την ομορφιά στη ζωή, να κρατάς τις καλύτερες στιγμές σε φωτογραφίες.
  • Να είσαι γενναιόδωρη και αν έχεις κάτι να δώσεις, να το κάνεις – δεν θα το πάρεις μαζί σου.
  • Και να αγαπάς με όλη σου την καρδιά, γιατί στο τέλος η  αγάπη είναι το μόνο που μετράει.
Η αλήθεια είναι ότι θα ήθελα να προσθέσω και άλλες!
Να βρίσκεις λίγο χρόνο για σένα για να μπορέσεις να ξεκουραστείς. Θυμήσου την τελευταία φορά που χωρίς ενοχές ξάπλωσες λίγο, ενώ τα παιδιά ήταν στο σπίτι και έκλεισες τα μάτια σου για ένα μισάωρο ή κοίταζες το κινητό σου.

Να κάνεις κάτι για να μπορείς να παίρνεις δυνάμεις και για να εκτονώνεις τα συναισθήματά σου.. Δεν μπορείς να εστιάζεις μόνο στις εκκρεμότητες.

Είναι απαραίτητο, αλλά δεν μπορεί να είναι μονοδιάστατη η σκέψη σου.. Γιατί έχεις και εσύ ανάγκες.. Οι δουλειές και οι εκκρεμότητες δεν θα σταματήσουν ποτέ, δεν θα μειωθούν ποτέ. Εάν, όμως, εσύ αρχίσεις να μην νιώθεις καλά, πώς θα τα ολοκληρώνεις όλα αυτά; Είναι λάθος να περιμένεις από τους άλλους να σκεφτούν την δική σου χαλάρωση, την δική σου εκτόνωση.. Πρέπει να φροντίσεις, εσύ, τον εαυτό σου..

Διεκδίκησε για τον εαυτό σου αυτό που αξίζεις.

Όσο πιο λίγο μ΄ αγαπάς, τόσο πιο πολύ σε θέλω

Τα τελευταία χρόνια ακούμε συχνά τον όρο «τοξικές σχέσεις». Τι κάνει μία σχέση που ξεκινάει με τα καλύτερα κίνητρα, να καταλήγει να γίνεται τοξική;

Ο ίδιος μας ο εαυτός. Ο δικός μας, όχι ο άλλος. Η προσωπικότητά μας. Αυτό που περιμένουμε και αυτό που δεν περιμένουμε. Αν εγώ, ας πούμε, αυτό που περιμένω από τον άλλον δεν το βρίσκω, τότε, συγκρούομαι με τον άλλον. Πιστεύω ότι φταίει ο άλλος που δεν μου το δίνει. Έχω ψάξει μέσα μου να δω εάν εγώ πληρώ τους λόγους, τα όρια, τις σχέσεις που θέλω να διαμορφώσω με τον άλλον; Ή δεν έχω τίποτε και περιμένω από τον άλλον να μου δώσει τα πάντα; Έχω αγάπη μέσα μου να δώσω ή δεν έχω τίποτε και περιμένω να με αγαπήσει ο άλλος; Διότι εάν δεν έχω αγάπη μέσα μου δεν πρόκειται να δώσω τίποτε άρα δεν μπορεί να με αγαπήσει κανένας. Το τοξικό λοιπόν είναι ότι περιμένουμε από τον άλλον πολλά και δεν μας ενδιαφέρει τι πάμε να δώσουμε εμείς. Και το αποτέλεσμα αυτής της τοξικής σχέσης που ήδη μπήκε σε διαδικασία, είναι ότι αυτό θα φέρει τη σύγκρουση, την επιθετικότητα, τη μπουνιά, την κλωτσιά και το τέλος της σχέσης. Διότι δεν υπάρχουν σήμερα προσωπικότητες που δέχονται να τις δέρνει ο άλλος και να είναι μέσα. Το τοξικό, λοιπόν, ξεκινάει από αυτό που θέλω εγώ.

Επομένως, το μη τοξικό θα πρέπει να ξεκινά από πριν διαλέξω τον σύντροφό μου, γιατί δεν επιλέγω με το τι θέλω πραγματικά, επιλέγω με βάση αυτό που συζητώ με τους φίλους και τις φίλες μου. Ας πάρουμε για παράδειγμα μία γυναίκα μέσα σε μια σχέση, διότι η γυναίκα έχει και περισσότερες δυνατότητες και ικανότητες να ελίσσεται απ΄ ό,τι ο άντρας. Αν προσέχει κυρίως την εμφάνιση και δεν μπορεί να ζήσει χωρίς τα χρήματα, έχει καταδικάσει ήδη τη σχέση, γιατί στην πραγματικότητα κοιτά αυτά τα δύο ενώ σχετίζεται με έναν άνθρωπο που εργάζεται και παίρνει έναν μισθό, με τον οποίο, όμως, δεν μπορεί να ζήσει. Έτσι, κοντράρει τον άλλον σε ό,τι και να κάνει. Επομένως, κάνω τοξική τη σχέση μου γιατί αυτά που παίρνω από τον άλλον, δεν είναι αυτά που εγώ ήθελα και επεδίωξα στη ζωή μου.

Δεν μου αρέσει να δίνω συμβουλές γιατί ο άλλος το καταλαβαίνει όπως το βιώνει, αλλά, έχει αξία να μπορείς να φτιάχνεις στο μυαλό σου αυτό που η ίδια η ζωή σου φέρνει. Μη φτιάχνεις ψευδαισθήσεις για αυτό που πρόκειται να συμβεί και μη φτιάχνεις ψευδαισθήσεις για ένα μέλλον που δεν υπάρχει. Δηλαδή, πιστεύουμε ότι θα ζήσουμε με τον άνθρωπό μας κάτι το καταπληκτικό και το υπέροχο, που αν δεν το ζήσεις έτσι όπως το έχεις φανταστεί, δεν θα ζήσεις τίποτε από αυτά. Από την πρώτη στιγμή ξέρεις εάν πληρεί ο άνθρωπος σου αυτό που έχεις στο μυαλό σου. Απλά, βολεύεσαι με αυτό που είναι γιατί φοβάσαι τη μοναξιά, δεν μπορείς να μείνεις μόνος σου, φοβάσαι ότι πλέον δεν θα αρέσεις στους άλλους και μένεις σε μια από την αρχή προβληματική σχέση, διότι πιστεύεις ότι δεν έχεις άλλη επιλογή.

Και να δώσουμε μια μικρή πληροφορία και στον κόσμο μας, ότι πάντα υπάρχει μία καλύτερη επιλογή από αυτό που έχεις. Και το λέω αυτό γιατί και την προηγούμενη καλή σχέση που είχες, την είχες χωρίς να ξέρεις ότι θα ‘χεις και καλύτερη. Έτσι, λοιπόν, μπορείς να επιδιώξεις να ψάξεις για έναν σύντροφο που να έχει τα δεδομένα που μπορείς να εκπληρώσεις. Γιατί όπως λέω, τα πάντα είναι μέσα μας. Μην ψάχνεις τίποτε να βρεις έξω. Ούτε την απόρριψη, ούτε τίποτε. Σε απορρίπτει ο άλλος; Κάποιος λόγος υπάρχει. Ψάξε να τον βρεις. Όχι ενοχοποιώντας τον εαυτό σου, γιατί έτσι μπαίνουμε σε άλλο πεδίο. Δεν σε θέλει ο συγκεκριμένος άνθρωπος γιατί θέλει τις γυναίκες που έχουν…. κινέζικα μάτια ας πούμε. Δεν είναι αυτή η σωστή απόρριψη.

Η σωστή απόρριψη είναι λοιπόν αυτή που μας κάνει να κοιτάξουμε μέσα μας;

Η σωστή αναζήτηση, όχι η σωστή απόρριψη. Οι λόγοι δηλαδή για τους οποίους σε απέρριψε κάποιος είναι μέσα σου. Με τη διαφορά ότι, δεν θα κάθεσαι να βομβαρδίζεις και να τιμωρείς τον εαυτό σου για αυτά που δεν έχεις. Υπάρχουν ορισμένοι άνθρωποι που θα ήθελαν να γεννηθούν πιο ωραίοι απ' ό,τι είναι. Αυτή τη στρεβλή σκέψη θα πρέπει να την κάνουμε στην άκρη και να δούμε αυτό που είμαστε. Δεν υπάρχει άνθρωπος που δεν έχει θετικά. Όλοι. Για παράδειγμα το να είσαι ευγενικός. Ποιος το προβάλλει αυτό; Εμένα με γοητεύουν οι άνθρωποι που έχουν ευγένεια. Ξεκινάς να προσεγγίσεις έναν άνθρωπο με ευγένεια; Όχι. Ξεκινάς εάν σου αρέσει το ένα εξωτερικό χαρακτηριστικό ή το άλλο. Αλλά δεν είναι αυτή η αλήθεια. Την αλήθεια την κρύβουμε μέσα μας.

Όταν φτάσει ένας άνθρωπος να παρουσιάσει ένα, κλινικής μορφής πρόβλημα και χρειάζεται κλινική αγωγή, θα πάει στο ψυχιατρείο γιατί, όλοι γύρω του αισθάνονται ότι δεν μπορούν να τον βοηθήσουν. Επομένως, ένας άνθρωπος που προσφεύγει σε μια ψυχιατρική βοήθεια, είναι γιατί ούτε εκείνος ούτε οι γύρω του μπορούν να τον βοηθήσουν. Η κατάστασή του επιδεινώνεται σταδιακά, αφού, οι άνθρωποι που έχουν πολύ έντονο πρόβλημα, συνήθως, δεν έχουν επίγνωση της κατάστασης τους, δεν καταλαβαίνουν δηλαδή ότι είναι άρρωστοι, το περιβάλλον του ταλαιπωρείται κι αυτό, μαζί του και όταν, πλέον, η κατάσταση γίνει πολύ άσχημη και αρνητική, τότε, μπαίνουν στη διαδικασία να ζητήσουν βοήθεια.

Η εποχή μας και οι ρυθμοί είναι σε θέση να κλιμακώσουν τέτοιες περιπτώσεις;

Συνήθως, λένε ότι, ο άνθρωπος που πιέζεται, παρουσιάζει ψυχικά προβλήματα. Είναι έτσι, με μια διαφορά: όταν υπάρχει γενική πίεση, νομίζουμε ότι πιέζονται όλα, περισσότερο. Δυστυχώς, πολλές φορές, το DNA καταγράφει κάποια δεδομένα και μπορεί κάτι να εξελιχθεί και να γίνει πρόβλημα. Σε λίγα χρόνια θα μπορούμε να το προβλέπουμε αυτό, μέσω της καταγραφής της ταυτότητας του DNA.

Θέλω να πω αυτό που συμβαίνει στην καθημερινότητά μας. Όταν σε έναν άνθρωπο του δίνεις πάρα πολλά και είσαι εκεί και είσαι για τα πάντα, ξαφνικά, αυτός αρχίζει να φεύγει. Όταν τρέχεις πίσω από κάποιον, αυτός φεύγει και όταν φεύγεις εσύ, τρέχει ο άλλος πίσω σου. Είναι οξύμωρο, αλλά είναι νόμος και κομμάτι της ζωής μας. Είναι αυτοί οι κανόνες που δεν μπορούμε να τους καταγράψουμε και να τους δεχτούμε εύκολα, επιβεβαιώνονται, όμως, μέσα από την καθημερινότητά μας. Όταν τρέχεις πίσω από κάποιον, θα φύγει. Αν λες σε κάποιον χίλιες φορές τη μέρα σ αγαπώ, αυτός μπορεί να λέει μία ή καμία και να το εννοεί. Αυτή είναι η πραγματικότητα της ζωής μας. Είναι το όσο πιο λίγο μ αγαπάς τόσο πιο πολύ σε θέλω.

Όλοι γνωρίζουμε ότι δεν πρέπει να προσπαθούμε να αλλάξουμε τους άλλους και ταυτόχρονα όλοι προσπαθούμε να το κάνουμε. Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να επικοινωνήσουμε στον σύντροφό μας μια προβληματική συμπεριφορά με τέτοιον τρόπο ώστε, να μην καταλήξει η συζήτηση σε καυγά;

Να ορίζουμε μία ώρα την εβδομάδα που συζητούμε και λύνουμε τα προβλήματά μας. Ή και περισσότερο εάν χρειαστεί. Γιατί, τη στιγμή που μπαίνει σε μια διαδικασία ένα πρόβλημα, πρέπει να λυθεί. Είναι η ώρα των αποφάσεων. Διότι, εάν είσαι φορτωμένος από τη δουλειά, από κάτι που έγινε στο δρόμο, θα βγάλεις τον θυμό και τον εκνευρισμό σου.

Ναι αλλά υπάρχει και το εξής αλλά! Εάν εγώ το κρατάω το πρόβλημα και το δουλεύω στο μυαλό μου και φορτώνομαι και εκείνη την ώρα ξεσπάσω;

Θα πρέπει να βρίσκουμε τρόπο να τα λύνουμε. Μπορούμε να βρούμε μηχανισμούς αποφόρτισης με τον άλλον, μπαίνοντας σε μία διαδικασία, να δούμε τι είναι αυτό που φορτίζει πρώτα εμάς. Πρέπει πάντα να έχουμε στο μυαλό μας ότι μπορούμε να ελέγξουμε τον θυμό μας πριν εκδηλωθεί. Όχι όταν εκδηλώνεται. Επομένως, εάν αισθανθούμε ότι αν πούμε μία κουβέντα παραπάνω θα τσακωθούμε, πρέπει να αλλάξουμε χώρο. Είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις, για να αποφύγεις τη σύγκρουση. Όλα αυτά όμως, πριν εκδηλωθεί η επιθετικότητα. Επομένως, βάζεις το μυαλό σου σε μια διαδικασία, να ελέγξεις αυτά που γίνονται. Και δες, τι είναι αυτό που κάνει απέναντι σου ο άλλος. Όταν βλέπεις ότι ένα θέμα προκαλεί πολύ, μην επιμένεις σε αυτό το θέμα. Διότι μετά, γίνονται εμμονές αυτά. Και αυτό γιατί προβάλλεται παντού το αρνητικό και όχι το θετικό. Στην τηλεόραση, στις ειδήσεις, παντού αρνητικό. Έχει περισσότερο ενδιαφέρον, το αρνητικό από το θετικό.

Μήπως έχουμε εκπαιδευτεί σε αυτό; Στο να επιλέγουμε δηλαδή το κακό από το καλό;

Τα πάντα στη ζωή έχουν δύο πλευρές. Και μέσα μας. Το θέμα είναι σε τι έχουμε εκπαιδεύσει εμείς τον εαυτό μας. Πάρα πολλοί ειδικοί πιστεύουν σοβαρά ότι προέρχονται όλα από την παιδική μας ηλικία. Εγώ δεν το πιστεύω αυτό. Δεν φταίει ο πατέρας ή η μάνα μου εάν μου έριξε μια σφαλιάρα στα πέντε και εγώ αρνούμαι να δεχτώ έναν άντρα που μου θυμίζει τον πατέρα μου. Είναι και το τι προσωπικότητα είσαι. Εάν είμαι ένα αδύναμο άτομο θα δεχτώ πιο εύκολα την επιρροή των άλλων. Άρα, είμαι ένα μείγμα των καταστάσεων που έζησα και του τι προσωπικότητα είμαι.

Ο Jim Rohn έχει πει ότι το καλύτερο δώρο που μπορείς να κάνεις σε κάποιον είναι η προσωπική σου εξέλιξη. Πώς βλέπετε μια σχέση; Σαν δύο ανθρώπους μέσα στην ίδια βάρκα ή σαν δυο βάρκες που συμπλέουν; Και γιατί;

Έχουμε να κάνουμε πάντα με τον άνθρωπο. Θα πρέπει να επιλέξει πάντα πριν μπει στη βάρκα και ποιον σύντροφο θα έχει δίπλα. Εάν θα είναι μία ή δύο βάρκες έχει να κάνει με τη σχέση που διαμορφώνεις εσύ. Εγώ διαμορφώνω τη μία ή τις δύο βάρκες. Δεν είναι κακό οι δύο βάρκες. Για παράδειγμα, ένα ζευγάρι αποφασίζει να κάνει διακοπές χωριστά. Και το έχουν συμφωνήσει και περνούν καταπληκτικά. Δύο βάρκες διαφορετικές αλλά μαζί. Το έχουν επιλέξει. Εάν κάποιος το ακούσει αυτό, το επιλέξει αλλά δεν το αντέχει, δεν πρέπει να κάνει ξεχωριστές διακοπές. Είναι συναίσθημα. Τα συναισθήματα δεν είναι μοντέρνα ή κλασσικά. Τα συναισθήματα είναι λειτουργικότητα, φόρτιση. Δεν υπάρχουν μοντέρνα συναισθήματα.

Ότι σε μία σχέση με ένταση, πάθος και απόλυτο έρωτα, αποκλείεται να λυτρωθούμε εάν στο τέλος δεν πονέσουμε.

Θεωρώ ότι εάν ο άνθρωπος δεν μπει σε απόλυτη φόρτιση στον έρωτα, θα καταστραφεί. Ξέρετε τι μπορεί να καταστρέψει έναν απόλυτο έρωτα; Ο γάμος και ας ακούγεται αρνητικό. Δεν σημαίνει ότι ένας έρωτας δεν θα καταλήξει στον γάμο. Αλλά συνήθως γίνεται επίπεδος, αυτό το εκπληκτικό σημείο αναφοράς εάν θες να παραμείνει στη ζωή, πρέπει να τελειώσει. Σαν φυσικός νόμος. Σκεφτείτε τους μεγάλους έρωτες στο μύθο και στην πραγματικότητα. Εάν παντρεύονταν ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα δεν θα υπήρχε τίποτε. Τι θα ήταν ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα εάν δεν τους χώριζε ο θάνατος; Αν μέσα από αυτό το συγκλονιστικό που έζησες τελειώσει και δεν πονέσεις, πώς θα καταλάβεις ότι έζησες έναν μεγάλο έρωτα;

Δεν είναι πρόβλημα ο πόνος. Αν θέλεις να λυτρωθείς από κάτι θα λυτρωθείς μόνο εάν πονέσεις, έτσι θα εξιλεωθείς. Η αρχαία τραγωδία εξιλεώνει μέσα από το τραγικό, την απόλυτη απόγνωση. Κάτι ήξεραν αυτοί οι άνθρωποι για το πώς λειτουργούν τα συναισθήματα. Εάν τελειώσει κάτι με πόνο θα καταλάβει ότι έζησε έναν μεγάλο έρωτα. Αλλιώς δεν έζησε τίποτε. Και αυτοί που λένε χωρίζοντας ότι πέρασαν μια μελαγχολία, ας ρωτήσουν αυτούς που βρίσκονται σε πραγματική μελαγχολία. Θεωρούμε ότι ορίζουμε εμείς το πρόβλημα ενώ δεν ορίζεται από εμάς, αλλά, από τις ίδιες τις καταστάσεις.

Ποιες είναι οι τρεις πιο βασικές προϋποθέσεις για μια αρμονική συμβίωση;

Η πρώτη προϋπόθεση είναι η επιλογή συντρόφου. Να γίνεται όχι με βάση το να είναι ίδιος με εμάς αλλά με το να διαφέρει. Ένας που ταυτίζεται με εμάς είναι πολύ δύσκολο να είναι για πάντα σύντροφός μας. Θα πρέπει δηλαδή ο σύντροφος μας να μην έχει τις ίδιες αντιλήψεις, τις ίδιες τοποθετήσεις με εμάς. Να διαφέρει. Όχι να είναι αντίθετος. Εάν διαφέρει, προσεγγίζεται περισσότερο. Εδώ δεν αντέχουμε τον ίδιο μας τον εαυτό, πώς θα ζήσουμε με έναν ίδιο άνθρωπο μια ολόκληρη ζωή! Μικρές διαφοροποιήσεις, για να έχει ενδιαφέρον ο σύντροφός μας.

Το δεύτερο είναι να υπάρχει συναισθηματική φόρτιση. Αυτό δεν σημαίνει ότι είμαστε αγκαλιά κάθε μέρα και χορεύουμε. Σημαίνει ότι εγώ αισθάνομαι τη στιγμή που μιλά ο άλλος ότι είναι ο σύντροφός μου. Το αισθάνομαι εκείνη τη στιγμή που μου απευθύνεται. Ζω βιωματικά με τον άλλον. Κάτι συμβαίνει μέσα μου. Δεν είναι άγνωστο αυτό το συναίσθημα, το έχουμε μέσα μας. Και μπορούμε να το ζήσουμε με αρκετούς συντρόφους. Όταν τελειώνει κάτι μπορούμε να το ζήσουμε και με άλλον. Διότι, μπορεί τώρα να θέλουμε έναν άνθρωπο και μετά από ένα χρονικό διάστημα, να μην τον θέλουμε άλλο. Αυτό το ότι πρέπει να ζήσω αιώνια με τον άλλον είναι απίστευτο στη σημερινή εποχή. Ζω με τον άλλον όσο ζω αυτό που ζω. Όταν τελειώσει, είναι λάθος να ζω το παρελθόν. Η ζωή είναι παρόν και μέλλον. Το παρελθόν είναι να έχουμε αναμνήσεις.

Το τρίτο και πιο βασικό είναι όταν έχουμε κάποιο πρόβλημα στη σχέση, θα πρέπει πρώτα να αλλάξουμε εμείς. Θα δούμε πρώτα τι συμβαίνει σε εμάς και μετά στον άλλον. Αν θέλουμε να διορθώσουμε ή να αλλάξουμε κάτι στη σχέση, πρώτα πρέπει να αλλάξουμε εμείς. Και επίσης, όταν έχω τον άλλον απέναντι δεν του λέω μόνο το πρόβλημα αλλά και το πρόβλημα που έχω εγώ. Και την ώρα των αποφάσεων ορίζουμε πρώτα το τι δεν έκανα εγώ, όχι ο άλλος. Όχι στον άλλον τα βάρη. Ο καθένας θα απολογείται για τον εαυτό του.

Να παντρεύεται κανείς ελαφρά τη καρδία; Ή θα πρέπει να αισθάνεται πρώτα σίγουρος για κάποια πράγματα;

Είναι η πιο δύσκολη ερώτηση και αυτό γιατί τα συναισθήματα δεν είναι αιώνια. Αγαπήσαμε σήμερα και αύριο απορρίψαμε ή απορριφθήκαμε. Είναι εκπληκτικό! Το συναίσθημα δεν ορίζεται, δεν είναι πάγιο. Δεν υπάρχουν πάγια συναισθήματα. Αυτό που συμβαίνει σήμερα, αύριο το αμφισβητώ. Οι διαθέσεις αλλάζουν, όπως και οι επιλογές μου. Είναι θέμα διαδικασίας. Πάντα βέβαια υπάρχει λόγος. Δεν υπάρχει τίποτε που να γίνεται χωρίς λόγο.

Ποιες ερωτήσεις πρέπει να υποβάλλει κανείς στον εαυτό του πριν πάρει τη μεγάλη απόφαση;

Η πρώτη ερώτηση που πρέπει να κάνουμε είναι, τι θέλουμε μέσα από μια σχέση και ποιες συνθήκες; Διαμορφώνω μια αξία για τον άνθρωπο μου και τι θα υπηρετήσω; Να προσφέρω στον άλλον ή να ικανοποιηθώ εγώ; Να ορίσω εγώ τι θέλω μέσα στη σχέση. Εάν ορίσω ότι αυτό που θέλω αντιπροσωπεύει και τον άλλον, τότε ναι, να πάμε σε γάμο. Ένα μεγάλο λάθος που γίνεται είναι ότι πιστεύουμε πως όλα λύνονται μόλις έρχονται τα παιδιά. Τεράστιο λάθος. Όχι μόνο δεν λύνονται αλλά, μεγαλώνουν. Απλά, τα βάζουμε κάτω από το χαλί. Να τα κρύψω όλα. Και ξαφνικά, γίνεται η έκρηξη και την πληρώνουν όλοι. Όχι. Όταν συμβαίνει κάτι πρέπει αμέσως να το βγάζω από μέσα μου, να το συζητώ με τον σύντροφό μου. Και να προσπαθώ να δω, πού ευθύνομαι πρώτα εγώ. Μην ψάχνουμε την ευθύνη στον άλλον. Αν θες να αλλάξεις όλο τον πλανήτη και δεν μπορείς, πρώτος υπεύθυνος είσαι εσύ, όπως περίπου έλεγε και ο Καζαντζάκης.

Απελευθερώσου από την προσωπική σου ιστορία

“Εάν μπορούσαμε ειλικρινά να πούμε στον εαυτό μας: Αυτό το λεπτό που βιώνω είναι το καλύτερο από όσα θα μπορούσα να ζήσω ποτέ, τότε θα μπορούσαμε να πεθάνουμε την ίδια στιγμή και να ενωθούμε με το Σύμπαν”. – Ουίλιαμ Μπάτλερ Γιτς

Απελευθερώσου από την Προσωπική σου Ιστορία.

Όταν ένα ταχύπλοο διασχίζει την επιφάνεια του νερού, αφήνει πίσω του ένα αυλάκι άσπρου αφρού, τα απόνερα του σκάφους. Τα απόνερα δεν είναι τίποτε άλλο από τα ίχνη που άφησε πίσω.

Η απάντηση στην ερώτηση “Τι κινεί το σκάφος;” είναι ότι το σκάφος κινείται από την ενέργεια που εκείνη τη στιγμή παράγει η μηχανή του. Αυτό είναι που κάνει το σκάφος να κινείται πάνω στο νερό.

Πιστεύεις πως είναι δυνατόν να κινήσουν το σκάφος τα απόνερα;

Μπορεί τα ίχνη που έμειναν πίσω να κάνουν το σκάφος να προχωρήσει;

Αυτές είναι ρητορικές ερωτήσεις με ευνόητες απαντήσεις. Σίγουρα συμφωνείς ότι τα απόνερα είναι μόνο ένα ίχνος που μένει πίσω και όχι η κινητήρια δύναμη που ωθεί το σκάφος.

Προτείνω να προσαρμόσεις αυτή την ιδέα στη ζωή σου. Τα απόνερα της ζωής σου δεν είναι τίποτε άλλο από ένα ίχνος που έμεινε πίσω σου. Εάν το σκεφτείς έτσι, καταλαβαίνεις πως είναι τελείως αδύνατο αυτά τα απόνερα να σε οδηγήσουν μπροστά.

Και φυσικά δεν είναι με κανένα τρόπο υπεύθυνα για όσα βιώνεις ή δεν καταφέρνεις να βιώσεις σήμερα. Τα απόνερα είναι αυτά που είναι και τίποτα παραπάνω – ένα ίχνος που άφησες πίσω σου.

Αλλά το άφησες πραγματικά πίσω σου;

Το παρελθόν σου τελείωσε! Εάν δένεσαι με το παρελθόν σου όχι μόνο θα καταφέρεις να παραλύσεις στο σήμερα, αλλά και θα εμποδίσεις τις πληγές να επουλωθούν. Εάν αναφέρεσαι στα δεινά του χθες και τα χρησιμοποιείς ως δικαιολογία γιατί δεν προχωράς σήμερα στη ζωή σου, είναι το ίδιο με το να λες πως τα απόνερα είναι η κινητήρια δύναμη του σκάφους.

Η μουσική βάλσαμο στη μοναξιά και στον πόνο

Η μοναξιά μοιάζει με την ασφυξία που προκαλεί η έλλειψη οξυγόνου. Συνθλίβει την ανθρώπινη ύπαρξη, κατακρεουργεί την ανθρώπινη ψυχή… Όλα γύρω, βέβαια, σφύζουν από ζωή. Άνθρωποι πηγαινοέρχονται, σου μιλούν, σε χαιρετούν, άλλοτε φιλικά και με συμπάθεια, άλλοτε με αμηχανία και οίκτο.

Προσπαθείς να ανταποκριθείς, παλεύεις να το πετύχεις… να συμμετάσχεις σε αυτή την απόπειρα επικοινωνίας… Μιλάς, συζητάς, χαμογελάς, θέλεις να δείχνεις μέλος του συνόλου. Συνομιλείς με τους υπόλοιπους, ακούς τη φωνή σου, παρακολουθείς όσα συμβαίνουν, όσα διαδραματίζονται σε ένα σκηνικό, στο οποίο απλώς υπάρχεις. Οι ανθρώπινες σχέσεις, συμβατικές ή αυθεντικές, σε παρασύρουν, σαν ορμητικά ρέματα, στα «πρέπει» και στα «μη»…

Κι εσύ; Είσαι εκεί και δεν είσαι… Βλέπεις τον εαυτό σου να προσπαθεί, στέκεις απόμερα ακίνητος, αποσβολωμένος, σαν απολιθωμένος, ζωντανός – νεκρός, θεατής σε μια παράσταση, που σε θέλει πρωταγωνιστή… Μα δεν κινείσαι. Χέρια φιλικά απλώνονται γύρω σου, έτοιμα να σε τραβήξουν έξω από το στρόβιλο της μοναξιάς, που σε έχει βυθίσει στους κόλπους της.

Τεντώνεσαι να τα φτάσεις, να πιαστείς από κάπου, αλλά δεν μπορείς. Εκείνη σου στερεί το οξυγόνο. Τι απέγινε, αλήθεια, το οξυγόνο σου, η πολύτιμη πηγή ζωής; Πώς κατάφερε και σε εγκλώβισε στη δίνη της η μοναξιά εσένα, που πάντα της ξέφευγες και την παραπλανούσες;

Το οξυγόνο σου, εκείνη η πολύτιμη πηγή που σε τροφοδοτούσε, έφυγε… Απελευθερώθηκε από το σώμα, εξακτινώθηκε και πέρασε πια στην αιωνιότητα. Από τότε, το χθες και το σήμερα έγιναν ξυράφι αιχμηρό που σε πληγώνει και σε πονάει… σε φυλακίζει, σε τρομάζει.

Και η θηλιά της μοναξιάς, βρίσκει την ευκαιρία και σφίγγει ολοένα και περισσότερο το λαιμό σου, σε πνίγει. Παρά τον καταιγισμό των σκέψεων σου δεν μπορείς να περιγράψεις με τα λόγια σου αυτό που νιώθεις. Σκέφτεσαι πώς να ξεφύγεις.

Τότε αναζητάς διέξοδο στη μουσική. Ο πόνος σου, πλαισιωμένος από τη μουσική, αποδίδεται με τους στίχους, το μέτρο, το ρυθμό… Ό,τι δεν τολμάς να πεις για το πώς νιώθεις, το ακούς στους στίχους του τραγουδιού, στη μουσική σύνθεση. Δεν είναι τυχαίο ότι στην τέχνη της μουσικής καταφεύγει ο άνθρωπος και στη χαρά του και στη λύπη του.

Κι είτε είναι λάτρης της παραδοσιακής μουσικής και του ήχου του κλαρίνου, είτε οποιασδήποτε άλλου είδους… όταν ακούει αυτή την πανδαισία των ήχων και των στίχων, νιώθει ότι απορροφάται ο καημός του και ή κρατιέται αιχμάλωτος στη μελωδία ή εκδιώκεται μακριά. Όπως διαχέεται ο ήχος , σκορπίζουν και τα συναισθήματα που βαραίνουν την ψυχή του και τον κάνουν να νιώθει εκστασιασμένος, απελευθερωμένος, τον καθιστούν απόλυτο κυρίαρχο στον ψυχισμό του.

Η μουσική γλυκαίνει τον πόνο, σε θωρακίζει, σε δυναμώνει, σε κάνει θεριό έτοιμο να αποτινάξει τα δεσμά που σε περιορίζουν. Θυμάμαι, μάλιστα, κάτι τέτοιες στιγμές, ένα αγαπημένο μου πρόσωπο που, αν και βρισκόταν στο τελευταίο στάδιο ανίατης ασθένειας, κάθε φορά που τα αποτελέσματα των ιατρικών εξετάσεων έδειχναν επιδείνωση, έβαζε τον αγαπημένο του δίσκο να παίζει, προσηλωνόταν στο στίχο και τη μουσική και χόρευε! Σαν να πίστευε πως με το κάθε βήμα του ρυθμού θα καταφέρει να συνθλίψει ό,τι τον έκανε να νοσεί και βασάνιζε την ψυχή του…

Γιατρικό, λοιπόν, η μουσική! Αντίδοτο στη μοναξιά, βάλσαμο για τον πόνο, ο ήχος, ο στίχος, ο ρυθμός… Σε απεγκλωβίζει από το στρόβιλο της μοναξιάς και σε απογειώνει!

Καταδικασμένοι στο φόβο… Υπάρχει διέξοδος;

Ο φόβος είναι ο μεγαλύτερος αντίπαλος της ζωής. Όχι ο θάνατος. Ο φόβος. Ο σκοτεινός, συννεφιασμένος αυτός κύριος που βγάζει καπνούς από τα αυτιά και κάνει τα δικά σου να βουίζουν, σε ζαλίζει, σε θολώνει, σε στροβιλίζει στη δίνη του… Αυτός, είναι υπεύθυνος για δεκάδες μικρούς θανάτους που καθημερινά ίσως βιώνεις και σίγουρα δε σε εκτιμά, ούτε χαμπαριάζει από τις ανάγκες σου, ή τις όποιες επιθυμίες. Αρέσκεται στο να σε κυβερνά και να σε εξουσιάζει και ως επί το πλείστον… το καταφέρνει.

Δε φταίει το γεγονός ότι είμαστε «αδύναμοι», «μικροί», ή «δειλοί» να τον αντιμετωπίσουμε. Δεν ισχύει τίποτα από όλα αυτά, να το θυμάσαι. Δεν το γράφω για να σου χαϊδέψω τα αυτιά και να σε καλοπιάσω -ποιο το νόημα άλλωστε- απλά… δυστυχώς μυηθήκαμε στον κόσμο του πριν καν γεννηθούμε και τον φέρουμε μέσα μας σαν ένα άρρωστο DNA που ιδανικά θα θέλαμε ένα τζίνι μαγικό να το ξεριζώσει και να γεννηθούμε ξανά απ’ την αρχή… ολοκαίνουριοι! Είναι όμως αυτό εφικτό;

Πόσες φορές πιάσαμε τον εαυτό μας να μην ενεργεί σε ενστικτώδη πάθη εξαιτίας του; Πόσες φορές κάναμε πίσω, γιατί μας έκανε να πιστέψουμε σε μια μη αξία μας; Πόσες φορές γονατίσαμε μπροστά του με το κινητό ανά χείρας και δε στείλαμε ποτέ ένα πολυπόθητο μήνυμα σε μιαν αγάπη; Και άλλες πόσες φορές νιώσαμε το σώμα μας να το διαπερνούν κρίσεις σκεπτόμενοι πως το αύριο θα είναι ακόμα πιο σκληρό και ίσως δεν αντέξουμε;

Ο φόβος ξέρει καλά που χτυπά και ο στόχος του ονομάζεται «Αυταξία». Καθημερινά μας ψιθυρίζει: «Δεν είσαι αρκετός», «Δε μπορείς να το καταφέρεις», «Νομίζεις πως είσαι πράγματι τόσο ικανός;», «Πρόσεξε! Αν το κάνεις αυτό, τότε θα…» Εν ολίγοις, μας ευνουχίζει. Η ρίζα όμως του «προβλήματος», μαντέψτε… είναι και η λύση.

Αν αναρωτιέστε λοιπόν αν… υπάρχει διέξοδος, τότε απλά σκεφτείτε ένα- δύο βασικά πράγματα. Είστε υγιείς και μοναδικοί. Όλοι πάνω κάτω είμαστε φτιαγμένοι από τα ίδια υλικά, όμως προσέξτε… η διαφορετικότητά μας σα μονάδες είναι Μοναδική με κεφαλαίο μι και αυτή είναι ακριβώς που μας ενώνει και μας δημιουργεί το συναίσθημα της ανάγκης του μοιράσματος. Ο φόβος δεν έχει ανθρώπους… Εσύ όμως;

Ο φόβος είναι μια πλάνη. Ένα τριπάκι του μυαλού που χρόνια ολόκληρα μυηθήκαμε. Είμαστε πιο δυνατοί από αυτόν, γιατί αν μας είχε πατήσει κάτω αυτή τη στιγμή, εσείς δε θα διαβάζατε κι εγώ δε θα έγραφα. Μπορούμε. Μπορούμε να λέμε στον εαυτό μας πιο συχνά «Ευχαριστώ», να τον παινεύουμε, να το «ψηλώνουμε». Μπορούμε επίσης να χαμογελάμε πιο συχνά και να λέμε «Μπορώ», όχι από αντίδραση μα από ειλικρίνεια, γιατί αυτή είναι η αλήθεια.

Οι αντιστάσεις μέσα μας πάντα θα παραμονεύουν, ο «κύριος» συννεφιασμένος φόβος πάντα θα προσπαθεί να μας τραβήξει στο δωμάτιο του γκρίζου και οι συνθήκες δε θα είναι ποτέ κατάλληλες για έναν «νέο εαυτό». Φυσικά. Εμείς θα τις δημιουργήσουμε! Ένα από τα πιο βασικά πράγματα που ξεχάσαμε άλλωστε στα χρόνια εξαιτίας του είναι πως… είμαστε δημιουργοί. Εμείς διαλύουμε τον κόσμο μας, εμείς τον χτίζουμε ξανά απ’ την αρχή!

Πόση σημασία έχει να είσαι συνεπής στις πράξεις σου;

Πόση σημασία έχει να είσαι συνεπής στις πράξεις σου; Έχει πολύ μεγάλη σημασία, μπορεί να είναι η πρώτη απάντηση, αφού η συνέπεια είναι η ουσία της αυθεντικότητας. Οπότε, σκέπτεται ο Μονταίνι, κοίταξε μέσα σου:

Όχι μόνο ο άνεμος των τυχαίων πραγμάτων με κινεί σύμφωνα με την τάση του, αλλά επίσης κινούμαι και ενοχλούμαι από την αστάθεια της στάσης μου: οποιοσδήποτε στρέφει τη βασική του προσοχή στον εαυτό του, δύσκολα θα βρει τον εαυτό του δύο φορές στην ίδια κατάσταση… Μιλώ για τον εαυτό μου με διαφορετικούς τρόπους: κι αυτό επειδή κοιτάζω τον εαυτό μου με διαφορετικούς τρόπους.

Κάθε είδους αντίφαση μπορεί να βρεθεί μέσα μου, ανάλογα με κάποια αλλαγή ή ιδιότητα: ντροπαλός, αυθάδης, αγνός, λάγνος, ομιλητικός, λιγομίλητος, σκληρός, ασθενικός, έξυπνος, ανόητος, σοβαρός, πρόσχαρος, ψεύτης, ειλικρινής, μορφωμένος, αδαής, γενναιόδωρος, τσιγκούνης και, πάλι, άσωτος.

Το μάθημα είναι να μην ανησυχούμε και τόσο πολύ γι’ αυτήν την «περιστροφή» και «αταξία». Είναι σοφία να την αναγνωρίζουμε και, απλώς, άγνοια να αρνούμαστε ότι αλλάζουμε στο όνομα της συνέπειας.

Ύβρις

Η ύβρις ήταν βασική αντίληψη της κοσμοθεωρίας των αρχαίων Ελλήνων. Όταν κάποιος, υπερεκτιμώντας τις ικανότητες και τη δύναμή του (σωματική, αλλά κυρίως πολιτική, στρατιωτική και οικονομική), συμπεριφερόταν με βίαιο, αλαζονικό και προσβλητικό τρόπο απέναντι στους άλλους, στους νόμους της πολιτείας και κυρίως απέναντι στον άγραφο θεϊκό νόμο -που επέβαλλαν όρια στην ανθρώπινη δράση-, θεωρούνταν ότι διέπραττε «ὕβριν», δηλ. παρουσίαζε συμπεριφορά με την οποία επιχειρούσε να υπερβεί τη θνητή φύση του και να εξομοιωθεί με τους θεούς, με συνέπεια την προσβολή και τον εξοργισμό τους.

Η βίαια, αυθάδης και αλαζονική αυτή στάση/συμπεριφορά, που αποτελούσε για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο παραβίαση της ηθικής τάξης και απόπειρα ανατροπής της κοινωνικής ισορροπίας και γενικότερα της τάξης του κόσμου, πιστευόταν ότι (επαναλαμβανόμενη, και μάλιστα μετά από προειδοποιήσεις των ίδιων των θεών) οδηγούσε τελικά στην πτώση και καταστροφή του «ὑβριστοῦ» (ὕβρις > ὑβρίζω > ὑβριστής).

Αποδίδοντας την αντίληψη σχετικά με την ύβρη και τις συνέπειές της, όπως τουλάχιστον παρουσιάζεται στην αρχαιότερή της μορφή, με το σχήμα ὓβρις→ἂτη→νέμεσις→τίσις μπορούμε να πούμε ότι οι αρχαίοι πίστευαν πως μια «ὕβρις» συνήθως προκαλούσε την επέμβαση των θεών, και κυρίως του Δία, που έστελνε στον υβριστή την «ἄτην», δηλαδή το θόλωμα, την τύφλωση του νου. Αυτή με τη σειρά της οδηγούσε τον υβριστή σε νέες ύβρεις, ώσπου να διαπράξει μια πολύ μεγάλη α-νοησία, να υποπέσει σε ένα πολύ σοβαρό σφάλμα, το οποίο προκαλούσε την «νέμεσιν», την οργή και εκδίκηση δηλαδή των θεών, που επέφερε την «τίσιν», δηλ. την τιμωρία και τη συντριβή/καταστροφή του.

Από την κλασική εποχή και μετά, σε πολλές περιπτώσεις οι έννοιες Άτη, Δίκη και Νέμεσις φαίνεται να αποκτούν στη συνείδηση των ανθρώπων ισοδύναμη σημασία, αυτήν της θείας τιμωρίας.

Η λέξη ύβρις πέρα από τη λόγια νεοελληνική χρήση της με τις σημασίες «βρισιά» (κυρίως στον πληθυντικό αριθμό «ύβρεις») και συνακόλουθα «κάτι που θίγει την τιμή και την αξιοπρέπεια κάποιου» -οι οποίες είναι φυσιολογικές εξελίξεις της αρχαίας σημασίας-, αρκετές φορές χρησιμοποιείται και στην εποχή μας, σε πιο προσεγμένο επίπεδο λόγου, με την αρχαιοελληνική σημασία της για να χαρακτηρίσει ανάλογες αλαζονικές συμπεριφορές συνανθρώπων μας.

Ο μόνος φόβος που θα’θελα να νιώθεις μπροστά σε μια αλλαγή, είναι μήπως δεν μπορείς ν’αλλάξεις

Κατά τον Χέγκελ, ολόκληρη η ιστορία της ανθρωπότητας διαθέτει μια δυναμική διαλεκτική. Η πραγματικότητα είναι ουσιαστικά αντιφατική, και η ανθρώπινη συνείδηση εν μέρει μόνο μπορεί να τη συλλάβει, και αυτό σε διαδοχικές φάσεις, που εγώ ονομάζω “αφυπνίσεις”. Η πραγματικότητα δεν υπάρχει όλη μέσα σ’έναν δεδομένο χρόνο, ούτε μπορεί κανείς να τη γνωρίσει ολόκληρη σε μια στιγμή μόνο, αλλά εξελίσσεται μέσα στο χρόνο. Κατά βάση, η γνώση και η πραγματικότητα είναι ένα και το αυτό, είναι κίνηση προς ένα τελικό σημείο, το απόλυτο, το οποίο δεν είναι απλώς το τέλος, αλλά το όλον, το ον που ολοκληρώνεται μέσω της εξέλιξής του.

Ο Χέγκελ περιγράφει τη διαλεκτική κίνηση ως μια σειρά διεργασιών οι οποίες διεξάγονται κατά ορισμένες φάσεις- ή, στιγμές διαλεκτικής- που ονομάζονται: θέση, αντίθεση και σύνθεση. Η θέση είναι κατάφαση, επιβεβαίωση κάποιου πράγματος. Η άρνηση- ή αντίθεση-, σημαίνει αντίθεση μαζί και σύγκρουση. Η διαλεκτική ώθηση οδηγεί στο όραμα του συνόλου, σε μια τρίτη στιγμή παρέμβασης ή πρόθεση λύσης της αντίφασης. Όλα αυτά καταλήγουν σε μια νέα θέση, η οποία περιλαμβάνει και συγχρόνως υπερβαίνει το αρχικό σημείο της αφετηρίας, και από κει μπορεί και πάλι ν’αρχίσει η διαλεκτική διαδικασία.

Η διαδικασία πρέπει να τελειώνει με την πλήρη κατανόηση της πραγματικότητας και του εαυτού μας ως ολοκληρωτικής, απόλυτης γνώσης, χωρίς σύγκρουση. Στο κορυφαίο σημείο, της σύνθεσης (της ευτυχίας;), έχουν ξεπεραστεί οι αντιφάσεις, και οι στιγμές που μας επέτρεψαν να φτάσουμε ως εδώ, σ’αυτή τη νέα φάση, τώρα πια μας αποκαλύπτονται ως αναγκαίες.

Κοιτάζουμε πίσω και συνειδητοποιούμε πως οι στιγμές εκείνες που θα θέλαμε να μην είχαμε ζήσει ποτέ, μας έκαναν να φτάσουμε στην απόλυτη ικανοποίηση που αισθανόμαστε τώρα.

Θέση: Συνάντηση με τον εαυτό μου και τους άλλους. Αγάπη.
Αντίθεση: Θάνατος, χωρισμός, απώλεια.
Σύνθεση: Ευτυχία, υπέρτατη φάση, ολοκλήρωση του ατόμου.

Οι δυσκολίες, λοιπόν, μας αποκαλύπτονται
ως θετικές φάσεις στη ζωή μας,
αφού αυτές είναι που μας επιτρέπουν
να φτάσουμε στην ευτυχία.

Νομίζουμε συχνά ότι η σύγκρουση και η ματαίωση σηματοδοτούν την απώλεια της ευτυχίας. Το δίχως άλλο, αυτό συμβαίνει μόνο αν ταυτίζει κανείς την ευτυχία με μια παιδαριώδη στάση απέναντι στη ζωή, μια στάση που διέπεται από την επιθυμία της απέραντης ικανοποίησης, λειτουργώντας με την αρχή της ευχαρίστησης.

Οι απώλειες οδηγούν πάντα το άτομο σε συνθήκες κρίσης, όχι όμως αναγκαστικά και στην απώλεια της ευτυχίας.

Η λέξη κρίση- το λέω πάντα- είναι ένας όρος που συνδέεται αδικαιολόγητα με κάτι αρνητικό. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι “κρίση” σημαίνει, κατά βάση, “αλλαγή”, και η κοινωνία μας φοβάται την αλλαγή- προτιμά να μένει στη σιγουριά της σταθερότητας.

Το διαφορετικό το φοβόμαστε και το απορρίπτουμε.

Ασφαλώς, προχωρώ σημαίνει: “αφήνω πίσω αυτό που δεν υπάρχει πια, κι έρχομαι αντιμέτωπος με κάτι άλλο.”

Ο μόνος φόβος που θα’θελα να νιώθεις μπροστά
σε μια αλλαγή, είναι μήπως δεν μπορείς ν’ αλλάξεις.

Να νομίζεις πως είσαι δεμένος στο παρελθόν
και να συνεχίζεις όπως παλιά, απαράλλαχτος.

Η Δύση νομίζει πως η ζωή είναι μικρή. Λένε πως από την ώρα που γεννιόμαστε, κάθε λεπτό, ερχόμαστε και λίγο πιο κοντά στον θάνατο, κι αυτό φέρνει ένταση, άγχος, αγωνία.

Όλα τα καλά, κάθε πολυτέλεια, όλα τα πλούτη χάνουν το νόημά τους, αφού δεν μπορούμε να τα πάρουμε μαζί μας.

Στη Δύση, προχωράει κανείς μόνο προς τον θάνατο.

Η Ανατολή, αντίθετα, είναι πιο χαλαρή. Πρώτον, γιατί δεν δίνει τόση σημασία στον θάνατο. Τον θεωρεί, απλώς, μια αλλαγή μορφής. Δεύτερον, μιας και δεν υπάρχει τέλος (παρά μόνο αλλαγή), μπορεί κανείς να ζει χαλαρός, έχοντας συναίσθηση του εσωτερικού του πλούτου που θα τον συνοδεύει όπου κι αν πάει- ακόμη και πέρα απ’τη ζωή. Ο θάνατος δεν μπορεί να του τον αφαιρέσει.

Μια παροιμία των Σούφι λέει:

Το μόνο που πραγματικά έχεις, είναι αυτό
που δεν μπορείς να χάσεις σ’ ένα ναυάγιο.

Αυτή η φθορά προκαλεί τη χρόνια ενόχληση του ανικανοποίητου

Για να ορίσει την νευρωσική συμπεριφορά ο Φρόιντ χρησιμοποιούσε μια εικόνα που περιγράφει πολύ ωραία αυτό που θέλω να πω.

Φαντάσου να είσαι καταδικασμένος να κρύβεις την αληθινή σου κλίση σε κάτι. Πες ότι, επειδή σε “συμφέρει”, πρέπει να ζεις κολακεύοντας με δουλικότητα έναν φωνακλά προϊστάμενο. Φαντάσου ότι, επειδή αυτό αποφάσισαν οι γονείς σου, είσαι αναγκασμένος να σπουδάσεις σε μια σχολή που δεν σου αρέσει. Μπες στη θέση κάποιου που δεν έχει άλλη εναλλακτική παρά να περάσει μεγάλο μέρος της ζωής του δίπλα σ’ έναν άνθρωπο, με τον οποίο δεν έχει τίποτα κοινό…

Ας πούμε τώρα ότι για να μπορέσεις να πας παρακάτω και να μην αναγκαστείς να δείξεις ό,τι πραγματικά αισθάνεσαι, αποφασίζεις να κρύψεις τα πραγματικά σου αισθήματα σε ένα ξύλινο βαρέλι και να σφραγίσεις το καπάκι. Καθώς δεν έχεις την πολυτέλεια, σ’ αυτήν τη φανταστική ιστορία, ν’ αφήσεις να υποψιαστεί κανείς ότι έχεις κρύψει κάτι στο βαρέλι, αποφασίζεις να το βυθίσεις βαθιά στο νερό.

Όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση, θα πρέπει να έχεις συνεχώς κατά νου να κρατάς το βαρέλι κρυμμένο, γιατί αν δεν πατάς γερά πάνω του σπρώχνοντάς το στον πάτο, θα βγει στην επιφάνεια και θα το δουν όλοι.

Μπορεί να μη σου φαίνεται πολύ δύσκολο να το κρατάς εκεί, σε σύγκριση με το όφελος που έχεις ή τη ζημιά που αποφεύγεις, για σκέψου όμως… Ούτε ν’ απομακρυνθείς απ’ αυτό το σημείο μπορείς, ούτε να ξεχαστείς, ούτε να ξεκουραστείς, ούτε να κάνεις κάτι άλλο. Το μόνο που μπορείς, είναι να ζεις υποταγμένος σ’ αυτήν την καταδίκη που – κατά κάποιον τρόπο -, διάλεξες μοναχός σου.

Αυτό συμβαίνει με τα προσωπεία. Την ενέργεια που ξοδεύουμε για να κρύψουμε την αλήθεια δεν μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε για να ζήσουμε τη ζωή μας – πόσο μάλλον για να ζήσουμε ευτυχείς. Αυτή η φθορά προκαλεί τη χρόνια ενόχληση του ανικανοποίητου και οδηγεί πάντα σε μια συμπεριφορά τοξική και αυτοκαταστροφική, που πολλές φορές παίρνει τη μορφή ασθένειας (σωματικής ή ψυχικής), η οποία μπορεί να εκδηλωθεί με μια βίαιη έκρηξη, ακατανόητη για όλους.

Είναι πολύ δύσκολο – σχεδόν αδύνατον – να παραμείνουμε υγιείς όταν ζούμε “ανειλικρινώς”, κι αν αυτό ισχύει για το πνευματικό επίπεδο, ισχύει ακόμη περισσότερο για το ψυχικό. Η ψυχή μας ανοίγει, μας αποδέχεται και βρίσκει γιατρειά όταν κάνει πέρα, μια προς μια τις τεχνητές πόζες και τους ψεύτικους ρόλους.

Επανάσταση στην υγεία - Δοκιμάστηκε ο πρώτος «βηματοδότης» εγκεφάλου για Αλτσχάιμερ

Μια νέα μη φαρμακευτική, αλλά επεμβατική, μέθοδο για τη θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ, ξεκίνησαν να εφαρμόζουν επιστήμονες στις ΗΠΑ, εμφυτεύοντας βαθιά στον εγκέφαλο τριών ασθενών ένα είδος «βηματοδότη», ο οποίος ενεργοποιεί ζωτικές περιοχές του εγκεφάλου με ηλεκτρικό ρεύμα, με την ελπίδα ότι αυτό θα αντισταθμίσει σε ένα βαθμό τις βλάβες της άνοιας.

Η πρώτη αυτή μικρή δοκιμή άφησε υποσχέσεις, καθώς φαίνεται να βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών, επιβραδύνοντας την επιδείνωση της νόσου και επιτρέποντάς τους να διατηρήσουν για μεγαλύτερο διάστημα την αυτονομία στις καθημερινές δραστηριότητές τους.

 Η νέα τεχνική της «εν τω βάθει εγκεφαλικής διέγερσης», που φυτεύει μέσω χειρουργικής επέμβασης βαθιά στον εγκέφαλο δύο μόνιμα μικροσκοπικά ηλεκτρόδια, τα οποία συνδέονται με μια γεννήτρια ηλεκτρικών παλμών (βηματοδότη) κάτω από το δέρμα του στήθους, έχει ήδη δοκιμασθεί σε πολλές χιλιάδες ασθενείς με σοβαρό Πάρκινσον και τώρα δοκιμάζεται πειραματικά και στη νόσο Αλτσχάιμερ.

Οι ερευνητές του Νευρολογικού Ινστιτούτου του Ιατρικού Κέντρου του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο, με επικεφαλής τον καθηγητή Ντάγκλας Σαρ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό για θέματα Αλτσχάιμερ «Journal of Alzheimer's Disease», εφάρμοσαν την θεραπεία σε τρεις ασθενείς με Αλτσχάιμερ, από τους οποίους οι δύο εμφάνισαν βελτίωση.

Η 85χρονη ασθενής ΛαΒον Μουρ μπορεί πλέον να μαγειρέψει, να ντυθεί μόνη της και να βγεί έξω, αλλά παραμένει ασαφές κατά πόσο όντως αυτό οφείλεται στη θεραπεία ή σε κάτι άλλο όπως η δύναμη του «πλασίμπο» στο νου.

Άλλοι επιστήμονες εκτίμησαν ότι, σε αυτό το πειραματικό στάδιο, είναι ακόμη πολύ νωρίς να πει κανείς πόσο η νέα μέθοδος μπορεί όντως να αποτελέσει αντίβαρο στην έκπτωση των νοητικών λειτουργιών των ασθενών με Αλτσχάιμερ. Θα ακολουθήσει μια μεγαλύτερη κλινική δοκιμή.

Οι ερευνητές δεν ευελπιστούν σε μια θεραπεία που θα αναστρέφει τις βλάβες, αλλά σε μια επανενεργοποίηση περιοχών του εγκεφάλου, έτσι ώστε να αμβλυνθούν οι επιπτώσεις της άνοιας. Το Αλτσχάιμερ αποτελεί την κυριότερη αιτία νευροεκφυλιστικής άνοιας. Μέχρι στιγμής είναι μια ανίατη πάθηση και οι ασθενείς αυξάνονται κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο.

Μετά το μάθημα φυσικής νέες περιοχές του εγκεφάλου των σπουδαστών/τριών ενεργοποιήθηκαν – αποκαλύπτει μελέτη

Νέα μελέτη δείχνει ότι μέρη του εγκεφάλου που δεν συνδέονται παραδοσιακά με τη μάθηση της επιστήμης ενεργοποιούνται όταν οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν την επίλυση προβλημάτων φυσικής. Οι ερευνητές, υπό την ηγεσία του Eric Brewe, αναπληρωτή καθηγητή στο Κολέγιο Τεχνών και Επιστήμης του Πανεπιστημίου Drexel, αναφέρουν ότι αυτό δείχνει ότι η δραστηριότητα του εγκεφάλου μπορεί να τροποποιηθεί με διάφορες μορφές διδασκαλίας.

Χρησιμοποιώντας  fMRI (functional magnetic resonance imaging) για να μετρήσουν τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο, οι ερευνητές εστίασαν στο να χαρτογραφήσουν ποιες περιοχές ενεργοποιούνται όταν συμπληρώνονταν μια εργασία με συλλογισμούς στη φυσική, τόσο πριν από μάθημα σχετικό με κάποιες έννοιες όσο και μετά. «Οι νευροβιολογικές διαδικασίες που υποστηρίζουν τη μάθηση είναι σύνθετες και όχι πάντα άμεσα συνδεδεμένες με αυτό που θεωρούμε ότι σημαίνει το να μαθαίνει κανείς», είπε ο Brewe για τα ευρήματα, που δημοσιεύθηκαν στο Frontiers in ICT.

Περισσότεροι από 50 εθελοντές σπουδαστές έλαβαν μέρος στη μελέτη, στο πλαίσιο της οποίας διδάχθηκαν ένα μάθημα φυσικής όπου χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα «Modeling Instruction»*, ένας τρόπος διδακτικής προσέγγισης που ενθαρρύνει τους σπουδαστές να είναι ενεργά συμμέτοχοι στη διαδικασία της μάθησής τους. Πριν συμμετάσχουν στην τάξη, οι σπουδαστές απάντησαν σε ερωτήσεις από μια συντομευμένη έκδοση του «Force Concept Inventory» ενώ παρακολουθήθηκαν από fMRI. Το «Force Concept Inventory» είναι ένα τεστ που αξιολογεί τη γνώση των εννοιών φυσικής που συνήθως διδάσκονται στις πρώτες τάξεις της κολεγιακής φυσικής.

Μετά, αφού οι σπουδαστές συμπλήρωσαν το μάθημά τους στη φυσική, συμπλήρωσαν και πάλι το «Force Concept Inventory» και άλλη μια φορά παρακολουθήθηκαν από fMRI. Στην προ διδασκαλίας σάρωση, μέρη του εγκεφάλου που συσχετίζονται με την προσοχή, την εργαζόμενη μνήμη και τη λύση προβλημάτων – ο πλευρικός προμετωπιαίος φλοιός και ο βρεγματικός φλοιός – έδειξαν ενεργοποίηση. «Ένα από τα κλειδιά μοιάζει να είναι μια περιοχή του εγκεφάλου, ο ραχιαίος πλευρικός προμετωπιαίος φλοιός, που παράγει νοητικές προσομοιώσεις», ανέφερε ο Brewe. «Αυτό υποδηλώνει ότι η εκμάθηση φυσικής είναι μια δημιουργική διαδικασία».

Σάρωση με χρήση fMRI προσδιόρισε ότι η εκμάθηση της φυσικής ενεργοποίησε νέα τμήματα του εγκεφάλου

Μετά, αφού τα υποκείμενα είχαν ολοκληρώσει την τάξη τους, η σύγκριση των προ- και μετά-μάθησης σαρώσεων αποκάλυψαν αυξανόμενη δραστηριότητα στους μετωπιαίους, που ήταν αναμενόμενο καθώς συνδέθηκαν με τη μάθηση. Όμως υπήρχε και άλλη μια περιοχή που επίσης δραστηριοποιήθηκε: ο οπίσθιος φλοιός του προσαγωγίου, που συνδέθηκε με την επεισοδιακή μνήμη και την αυτο-αναφορική σκέψη. «Ο αλλαγές αυτές στην εγκεφαλική δραστηριότητα μπορεί να σχετίζονται με περισσότερο πολύπλοκες συμπεριφορικές αλλαγές στο πώς οι σπουδαστές κάνουν λογικούς συλλογισμούς μέσω των ερωτήσεων φυσικής μετά- σε σχέση με το πριν-τη διδασκαλία», γράφουν σχετικά στη μελέτη ο Brewe και οι άλλοι συγγραφείς. «Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν αλλαγές στη στρατηγική ή μια αυξανόμενη πρόσβαση στο γνωσιακό φορτίο της φυσικής και στους πόρους της λύσης προβλημάτων».

Ένας από τους σκοπούς της μελέτης ήταν να εξερευνηθεί περαιτέρω πώς χρησιμοποιείται η μορφή διδασκαλίας Modeling Instruction, για να ενθαρρύνει τους σπουδαστές να χρησιμοποιούν τα δικά τους νοητικά μοντέλα για να κατανοούν νέες έννοιες. «Η ιδέα των νοητικών μοντέλων είναι κάτι για το οποίο οι άνθρωποι που ερευνούν τη μάθηση αγαπούν να μιλούν, όμως δεν έχουν στοιχεία του τι συμβαίνει μέσα στον εγκέφαλο εκτός από ότι οι άνθρωποι λένε ή κάνουν», είπε ο Brewe. «Στην πραγματικότητα αναζητούμε στοιχεία από το εσωτερικό του εγκεφάλου».

Ως εκ τούτου, ο Brewe και οι συνάδελφοί του ερευνητές θεωρούν ότι η έρευνά τους παρέχει μια καλή εικόνα σε αυτό που ίσως είναι τυπικό όταν αυτά τα «νοητικά μοντέλα» επικρατούν. Όμως γιατί φυσική; Τι την καθιστά ιδανικό θέμα για τη μελέτη της νοητικής μοντελοποίησης στον εγκέφαλο; Ο Brewe ανέφερε ότι έχει υπάρξει έρευνα στα δίκτυα του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη μάθηση μαθηματικών και ανάγνωσης. Όμως η νοητική μοντελοποίηση είναι κατάλληλη ειδικά για τη φυσική, η οποία δεν έλαβε τη δέουσα προσοχή. «Η φυσική είναι αληθινά καλή περιοχή για να κατανοήσεις τη μάθηση για δυο λόγους», είπε ο Brewe. «Πρώτα, ασχολείται με πράγματα με τα οποία οι άνθρωποι έχουν άμεση εμπειρία, κάνοντας και τα δυο, την τυπική μάθηση της τάξης και την άτυπη γνώση, να σχετίζονται και που μερικές φορές ευθυγραμμίζονται – και άλλες φορές κοντράρονται. Δεύτερον η φυσική βασίζεται σε νόμους, έτσι υπάρχουν απόλυτα που διέπουν τον τρόπο που το σώμα λειτουργεί», ολοκληρώνει ο Brewe.

Κινούμενοι προς τα εμπρός, ο Brewe και ο συνεργάτες του συνεπαρμένοι με ότι η μελέτη αυτή ανοίγει στην προσπάθειά του να βελτιώσει τη μάθηση της φυσικής στις ΗΠΑ και πέρα από αυτές σχεδιάζουν τα επόμενα βήματά τους για τη διεύρυνση της έρευνάς τους αυτής.
----------------------
*Σημείωση: Το Πρόγραμμα Modeling Instruction άρχισε να αναπτύσσεται στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Arizona το 1980 υπό την καθοδήγηση του David Hestenes και την ενεργό συμμετοχή του Malcolm Wells. Αντίθετα από την παραδοσιακή προσέγγιση, στην οποία οι σπουδαστές/τριες προχωράνε μέσω μιας ατελείωτης σειράς φαινομενικά ασυσχέτιστων περιοχών, η Μέθοδος της Μοντελοποίησης οργανώνει το μάθημα γύρω από μικρές ομάδες επιστημονικών μοντέλων, κάνοντας έτσι την πορεία προς τη μάθηση συνεκτική. Το 2000 το πρόγραμμα επεκτάθηκε στις φυσικές επιστήμες και το 2005 στη Χημεία. Το 2011 ετοιμάστηκε και ένα νέο πρόγραμμα για τη Βιολογία.

Μάθετε για την σκοτεινή ενέργεια

Οι φυσικοί όταν μιλάνε για την ενέργεια του κενού εννοούν την κοσμολογική σταθερά αλλά και την σκοτεινή ενέργεια. Μερικές φορές οι φαντασιόπληκτοι διεγείρονται στην ιδέα ότι εάν μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε αυτήν την ενέργεια με κάποιο τρόπο, όλα τα προβλήματά μας θα λύνονταν. Αλλά ας ξεκινήσουμε με το αν αυτή η ενέργεια υπάρχει πραγματικά. Και σε αυτή την περίπτωση, πόση είναι;
 
Τι είναι η σκοτεινή ενέργεια;
Είναι αυτό που κάνει το σύμπαν να επιταχύνεται, αν πράγματι υπάρχει ένα «πράγμα» που το κάνει αυτό.
 
  • Και τι σημαίνει ότι το σύμπαν «επιταχύνεται»;
Κατ αρχάς, το σύμπαν επεκτείνεται: όπως βρήκε ο Hubble, οι απόμακροι γαλαξίες απομακρύνονται από εμάς με ταχύτητες που είναι περίπου ανάλογες με την απόστασή τους. «Επιτάχυνση» σημαίνει ότι οι ταχύτητες που απομακρύνονται μεταξύ τους οι γαλαξίες συνεχώς μεγαλώνουν. Οι γαλαξίες δηλαδή απομακρύνονται από εμάς με επιταχυνόμενο ρυθμό.
 
  • Δεν υπάρχει ένας πιο αφηρημένος και επιστημονικός τρόπος για να το πούμε;
Η σχετική απόσταση μεταξύ πολύ απομακρυσμένων γαλαξιών μπορεί να συνοψιστεί σε μία μόνο ποσότητα, που ονομάζεται «παράγοντας ή συντελεστής κλίμακας», που συχνά γράφεται ως  a(t) ή R(t). Ο συντελεστής κλίμακας είναι βασικά το «μέγεθος» του σύμπαντος, αν και δεν είναι πραγματικά το “μέγεθος” του γιατί το σύμπαν μπορεί να είναι απείρως μεγάλο. Για να το πούμε αλλιώς – με μεγαλύτερη ακρίβεια -, είναι το σχετικό μέγεθος του χώρου από στιγμή σε στιγμή. Η διαστολή του σύμπαντος είναι το γεγονός χάρις στο οποίο ο συντελεστής κλίμακας αυξάνεται με τον χρόνο. Η επιτάχυνση του σύμπαντος είναι το γεγονός που αυτός αυξάνεται συνεχώς με αυξανόμενο ρυθμό – η δεύτερη παράγωγος του είναι θετική, αν θέλουμε να το πούμε με μαθηματικό τρόπο.
 
  • Αυτό σημαίνει ότι η σταθερά του Hubble, που μετρά το ρυθμό διαστολής, αυξάνεται;
Όχι Η «σταθερά» Hubble  (ή «παράμετρος» Hubble, εάν θέλετε να αναγνωρίσουμε ότι αλλάζει με το χρόνο) χαρακτηρίζει τον ρυθμό διαστολής, αλλά δεν είναι απλά η παράγωγος του συντελεστή κλίμακας: είναι η παράγωγος διαιρεμένη με τον ίδιο τον συντελεστή κλίμακας. Γιατί; Διότι τότε είναι μια φυσικά μετρήσιμη ποσότητα, κι όχι κάτι που μπορεί να αλλάξει με την αλλαγή των συμβάσεων.
Αν το σύμπαν επιβραδυνόταν, η σταθερά του Hubble θα έπρεπε να μειώνεται. Αν η σταθερά του Hubble αυξάνεται, το Σύμπαν επιταχύνεται. Αλλά υπάρχει κι ένα ενδιάμεσο καθεστώς στο οποίο το Σύμπαν επιταχύνεται, αλλά η σταθερά του Hubble μειώνεται – και αυτό ακριβώς νομίζουμε ότι συμβαίνει! Η ταχύτητα των επιμέρους γαλαξιών αυξάνεται, αλλά χρειάζεται ολοένα και περισσότερος χρόνος για να διπλασιαστεί το σύμπαν σε μέγεθος.
 
Ας το πούμε με έναν άλλο τρόπο: Ο νόμος του Hubble αφορά την ταχύτητα v ενός γαλαξία σε απόσταση d, όπου v = H*d. Η ταχύτητα μπορεί να αυξηθεί ακόμη και αν η παράμετρος του Hubble μειώνεται, εφ ‘όσον όμως μειώνεται πιο αργά από ό,τι αυξάνει η απόσταση.
 
  • Μήπως οι αστρονόμοι περιμένουν ένα δισεκατομμύριο χρόνια και να μετρήσουν τη ταχύτητα των γαλαξιών και πάλι;
Όχι, μετράμε τη ταχύτητα των γαλαξιών που είναι πολύ μακριά. Επειδή το φως ταξιδεύει σε σταθερή ταχύτητα, εσείς στην πραγματικότητα κοιτάτε στο μακρινό παρελθόν. Η ανακατασκευή του ιστορικού για το πώς άλλαξαν οι ταχύτητες από το παρελθόν, μας αποκαλύπτει ότι το Σύμπαν επιταχύνεται.
 
  • Πώς θα μετρήσουμε την απόσταση έως τους πολύ μακρινούς γαλαξίες;
Δεν είναι εύκολο. Η πιο ισχυρή μέθοδος είναι να χρησιμοποιήσετε ένα «πρότυπο κερί» – κάποιο αντικείμενο που να είναι αρκετά φωτεινό για να το δείτε από μεγάλη απόσταση, και των οποίων η εγγενής φωτεινότητα είναι γνωστή. Στη συνέχεια, μπορείτε να υπολογίσετε την απόσταση απλά μετρώντας πόσο φωτεινό είναι στην πραγματικότητα: όσο πιο εξασθενημένο τόσο πιο μακριά είναι.
Δυστυχώς, δεν υπάρχουν πρότυπα κεριά.
 
  • Τότε τι κάνουν οι αστρονόμοι;
Ευτυχώς όμως έχουμε το επόμενο καλύτερο πράγμα: τα κανονικοποιημένα κεριά. Ένα συγκεκριμένο είδος σουπερνόβα, του τύπου Ia, είναι πολύ φωτεινό και περίπου – αλλά όχι εντελώς με την ίδια φωτεινότητα. Ευτυχώς, στη δεκαετία του 1990 ο Mark Phillips ανακάλυψε μια αξιοσημείωτη σχέση μεταξύ της εγγενούς φωτεινότητας και του χρόνου που χρειάζεται μια σουπερνόβα για να μειωθεί, αφού έφθασε στα υψηλότερα επίπεδα φωτεινότητας. Ως εκ τούτου, αν μετρήσουμε την φωτεινότητα, καθώς μειώνεται με το πέρασμα του χρόνου, μπορούμε να κάνουμε διορθώσεις για τη διαφορά αυτή, κατασκευάζοντας ένα καθολικό μέτρο της φωτεινότητας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον προσδιορισμό των αποστάσεων.
 
  • Γιατί οι σουπερνόβες τύπου Ia είναι κανονικοποιημένα κεριά;
Δεν είμαστε εντελώς σίγουροι – ως επί το πλείστον είναι μια εμπειρική σχέση. Αλλά έχουμε μια καλή ιδέα: πιστεύουμε ότι οι σουπερνόβες τύπου IA είναι λευκά άστρα νάνοι, που έχουν συσσωρεύσει ύλη από άλλα άστρα γύρω τους μέχρι να φθάσουν το όριο Chandrasekhar και να εκραγούν. Επειδή το όριο αυτό είναι βασικά το ίδιο παντού στο σύμπαν, γι αυτό και δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι σουπερνόβες έχουν παρόμοια φωτεινότητα Οι αποκλίσεις πιθανώς να οφείλονται σε διαφορές στη σύνθεση.
 
  • Αλλά πώς ξέρετε πότε μία σουπερνόβα πρόκειται να εκραγεί;
Δεν χρειάζεται. Είναι σπάνιο, ίσως μία φορά ανά αιώνα, σε ένα τυπικό γαλαξία. Έτσι αυτό που κάνετε είναι να βλέπετε πολλούς, πολλούς γαλαξίες με κάμερες ευρέως πεδίου. Ειδικότερα συγκρίνετε μια εικόνα του ουρανού που τραβήχτηκε σε μία στιγμή με μία άλλη που λήφθηκε σε λίγες εβδομάδες αργότερα – «μερικές εβδομάδες» είναι περίπου ο χρόνος ανάμεσα σε δύο νέα φεγγάρια (όπου ο ουρανός είναι πιο σκοτεινός), και συμπτωματικά ο χρόνος που χρειάζεται ένα σουπερνόβα για να φτάσει στη μέγιστη φωτεινότητα. Στη συνέχεια χρησιμοποιούν τους υπολογιστές για να συγκρίνουν τις εικόνες και να αναζητήσουν νέα φωτεινά σημεία. Ακολούθως, μπορούν να εξετάσουν τα φωτεινά σημεία για να ελέγξουν αν είναι πράγματι τύπου Ia σουπερνόβα. Προφανώς αυτή έρευνα είναι πολύ δύσκολη και δεν θα είναι καν νοητή αν δεν υπήρχε μια σειρά από σχετικά πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις – οι κάμερες CCD καθώς και γιγάντια τηλεσκόπια. Αυτές τις μέρες μπορούμε να βγούμε έξω και να είστε σίγουροι ότι θα συλλέξουμε σουπερνόβες κατά δεκάδες – αλλά όταν ο Perlmutter και η ομάδα του ξεκίνησαν, αυτό δεν ήταν και πολύ εύκολο.
 
  • Και τι βρήκαν όταν το έκαναν αυτό;
Οι περισσότεροι (σχεδόν όλοι) οι αστρονόμοι ανέμεναν να διαπιστώσουν ότι το σύμπαν επιβραδύνονταν – οι γαλαξίες έλκουν ο ένας τον άλλο με τα βαρυτικά πεδία τους, τα οποία θα πρέπει να καθυστερούν την όλη διαστολή. (Στην πραγματικότητα πολλοί αστρονόμοι απλά νόμιζαν ότι θα εξασθένιζε εντελώς, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία). Όμως αυτό που πραγματικά διαπιστώθηκε ήταν ότι το φως των μακρινών σουπερνόβα ήταν πιο εξασθενημένο από όσο αναμενόταν – ένα σημάδι ότι είναι πιο μακριά από ό,τι είχαμε προβλέψει, που με τη σειρά του σημαίνει ότι το σύμπαν έχει επιταχυνθεί.
 
  • Γιατί οι κοσμολόγοι αποδέχθηκαν αυτό το αποτέλεσμα τόσο γρήγορα;
Ακόμη και πριν από το 1998 υπήρχαν ανακοινώσεις, στις οποίες φαινόταν ότι κάτι περίεργο συνέβαινε με το σύμπαν. Φαινόταν ότι το σύμπαν ήταν νεότερο από την ηλικία των παλαιότερων αστεριών του. Φαινόταν δε να μην υπήρχε και τόση ύλη, όπως οι θεωρητικοί είχαν προβλέψει. Και υπήρχε λιγότερη δομή στις μεγάλες κλίμακες από τις προσδοκώμενες. Η ανακάλυψη της σκοτεινής ενέργειας έλυσε όλα αυτά τα προβλήματα με τη μία. Διάλυσε τα πάντα. Έτσι οι άνθρωποι δικαιωματικά ήταν επιφυλακτικοί, αλλά από τη στιγμή που έγινε αυτή η εκπληκτική παρατήρηση, το σύμπαν γίνεται ξαφνικά πολύ πιο λογικό.
 
  • Πώς ξέρουμε ότι αυτή η σουπερνόβα δεν ήταν εξασθενημένη γιατί κάτι απέκρυπτε το φως τους να έρθει σε μας εδώ, ή απλώς επειδή τα πράγματα ήταν διαφορετικά στο μακρινό παρελθόν;
Είναι μια σωστή ερώτηση, και ένας λόγος που οι δύο ομάδες παρατήρησης των σουπερνόβα εργάστηκαν τόσο σκληρά για να τους αναλύσουν. Ποτέ δεν μπορεί κάποιος να είναι 100% σίγουρος, αλλά σιγά σιγά μπορεί η άποψη για την επιτάχυνση να κερδίζει πόντους. Για παράδειγμα, οι αστρονόμοι γνωρίζουν εδώ και καιρό ότι κάποιο ‘θολό’ υλικό τείνει να σκεδάζει το μπλε φως πιο εύκολα από το κόκκινο. Κι αυτό το φαινόμενο οδηγεί σε μια «ερυθρότητα» των άστρων, που βρίσκονται πίσω από τα νέφη αερίου και σκόνης. Μπορείτε λοιπόν να ψάξετε για την ερυθρότητα στην περίπτωση μας, αλλά σε αυτά τα σουπερνόβα δεν φαίνεται να είναι σημαντική. Και είναι πολύ κρίσιμο ότι έχουμε πολλές ανεξάρτητες γραμμές αποδεικτικών στοιχείων, που φτάνουν στο ίδιο συμπέρασμα με το αρχικό: η άποψη για την εξασθένιση των σουπερνόβα είναι όντως στέρεα.
 
  • Υπάρχουν πραγματικά ανεξάρτητα στοιχεία για τη σκοτεινή ενέργεια;
Ω ναι. Ένα απλό επιχείρημα είναι η «αφαίρεση»: το κοσμικό υπόβαθρο μικροκυμάτων μετράει το συνολικό ποσό της ενέργειας (συμπεριλαμβανομένης και της ύλης) στο σύμπαν. Κάποιες μετρήσεις των τοπικών γαλαξιών και των σμηνών μας δίνουν το συνολικό ποσό της ύλης. Η τελευταία (ορατή και αόρατη ύλη) αποδεικνύεται ότι είναι περίπου το 27%, και το υπόλοιπο 73% με τη μορφή κάποιου αόρατου υλικού που δεν όμως ύλη: είναι η «σκοτεινή ενέργεια.» Αυτό το ποσοστό είναι το σωστό για να εξηγήσει την επιτάχυνση του σύμπαντος. Άλλες ‘γραμμές’ αποδεικτικών στοιχείων που προέρχονται από βαρυονικές ακουστικές ταλαντώσεις (κύματα ή ρυτιδώσεις σε μεγάλης κλίμακας δομή των οποίων το μέτρο μας βοηθά να μετρήσουμε την ιστορία διαστολής του σύμπαντος) καθώς και την εξέλιξη της δομής καθώς το σύμπαν διαστέλλεται.
 
  • Εντάξει, όλα αυτά: τι είναι η σκοτεινή ενέργεια;
Χαίρομαι που το ρωτάτε! Η σκοτεινή ενέργεια έχει τρεις κρίσιμες ιδιότητες. Κατ ‘αρχάς, είναι σκοτεινή: εμείς δεν την βλέπουμε, και στο βαθμό που μπορούμε να την παρατηρήσουμε δεν αλληλεπιδρά με την ύλη. (Ίσως το κάνει, αλλά δεν πέφτει στην αντίληψη μας να εντοπιστεί προς το παρόν). Δεύτερον, είναι ομαλά κατανεμημένη: δεν μειώνεται στους γαλαξίες και τα σμήνη, αλλιώς θα έπρεπε να το βρούμε από τη μελέτη της δυναμικής των εν λόγω αντικειμένων. Τρίτον, είναι σταθερή: η πυκνότητα της σκοτεινής ενέργειας (ποσότητα ενέργειας ανά κυβικό έτος φωτός) παραμένει σχεδόν σταθερή καθώς το σύμπαν διαστέλλεται. Δεν αραιώνεται όπως γίνεται με την ύλη.
 
Αυτές οι τελευταίες δύο ιδιότητες (ομαλή και σταθερή) είναι ο λόγος που την ονομάζουμε «ενέργεια» και όχι «ύλη.» Η σκοτεινή ενέργεια δεν φαίνεται να δρα όπως τα σωματίδια, τα οποία έχουν τοπική δυναμική και αραιώνουν καθώς το σύμπαν διαστέλλεται. Η σκοτεινή ενέργεια είναι κάτι άλλο.
 
  • Αυτή είναι μια ωραία γενική ιστορία. Τι θα μπορούσε να είναι συγκεκριμένα η σκοτεινή ενέργεια;
Οι περισσότεροι πιστεύουν στην απλούστερη άποψη: είναι η «κοσμολογική σταθερά«, ή η «ενέργεια του κενού”. Εφόσον γνωρίζουμε ότι η σκοτεινή ενέργεια είναι αρκετά ομαλή και αρκετά σταθερή, πράγματι η ενέργεια του κενού είναι απόλυτα ομαλή και ακριβώς σταθερή. Αυτή είναι η ενέργεια του κενού: μία σταθερή ποσότητα ενέργειας που αντιστοιχεί σε κάθε μικροσκοπική περιοχή του διαστήματος, δεν αλλάζει από τόπο σε τόπο ή από χρόνο με χρόνο. Περίπου το ένα εκατοστό του εκατομμυριοστού του ενός έργιου (1 erg = 10−7 J) ανά κυβικό εκατοστό, εάν θέλετε να μάθετε το μέγεθος της.
 
  • Είναι η ενέργεια του κενού πραγματικά η ίδια με την κοσμολογική σταθερά;
Ναι. Μην πιστεύετε τους ισχυρισμούς για το αντίθετο. Όταν ο Αϊνστάιν ανακάλυψε για πρώτη φορά την ιδέα αυτή, δεν την είχε σκεφτεί ως «ενέργεια», την σκέφτηκε ως μία τροποποίηση του τρόπου που ο χωροχρόνος καμπυλώνεται αλληλεπιδρώντας με την ενέργεια. Αλλά αποδεικνύεται ότι είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα. (Αν κάποιος δεν θέλει να το πιστέψει, να τους ρωτήσουμε πώς θα διακρίνουν παρατηρησιακά τις δύο έννοιες.)
 
  • Μήπως η ενέργεια του κενού προέρχεται από τις κβαντικές διακυμάνσεις;
Όχι ακριβώς. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά πράγματα που μπορούν να συμβάλουν στην ενέργεια του κενού χώρου, και ορισμένα από αυτά είναι εντελώς κλασικά (καμία σχέση δηλαδή με κβαντικές διακυμάνσεις). Αλλά πέρα από την κλασική συμβολή στην ενέργεια του κενού, υπάρχουν και οι κβαντικές διακυμάνσεις πιο πάνω από αυτήν. Αυτές λοιπόν οι διακυμάνσεις είναι πολύ μεγάλες, και αυτό οδηγεί στο πρόβλημα της κοσμολογικής σταθεράς.
 
  • Ποιό είναι το πρόβλημα της κοσμολογικής σταθεράς;
Αν το μόνο που ήξερα ήταν κλασική μηχανική, τότε η κοσμολογική σταθερά θα ήταν απλά ένας αριθμός – δεν υπάρχει κανένας λόγος για να είναι μικρός ή μεγάλος, θετικός ή αρνητικός. Απλώς θα μετρούσε αυτό ακριβώς, τελεία και παύλα.
 
Όμως ο κόσμος μας δεν είναι κλασικός, είναι κβαντικός. Στην κβαντική θεωρία πεδίου αναμένουμε ότι οι κλασικές ποσότητες λαμβάνουν «κβαντικές διορθώσεις.» Στην περίπτωση της ενέργειας του κενού, οι διορθώσεις αυτές έρχονται με τη μορφή της ενέργειας των εικονικών σωματιδίων, που υφίστανται διακυμάνσεις στο κενό του άδειου χώρου.
 
Μπορούμε να προσθέσουμε τις ενέργειες που αναμένουμε σε αυτές τις διακυμάνσεις του κενού και η απάντηση είναι δυστυχώς ότι η ενέργεια του κενού είναι άπειρη. Προφανώς πρόκειται περί τεράστιου λάθους, αλλά υποψιαζόμαστε ότι υπολογίσαμε λάθος. Ειδικότερα, αυτός ο πρόχειρος υπολογισμός περιλαμβάνει διακυμάνσεις σε όλα τα μεγέθη, συμπεριλαμβανομένων  και μήκη κύματος μικρότερα από την απόσταση Planck στο χωροχρόνο, που χάνει μάλλον την εννοιολογική εγκυρότητα του. Αν, αντίθετα, περιλαμβάνει μόνο μήκη κύματος που είναι κοντάστο μήκος Planck ή και περισσότερο, τότε θα έχουμε μια συγκεκριμένη εκτίμηση για την τιμή της κοσμολογικής σταθεράς.
 
Η απάντηση είναι: 10120 φορές μεγαλύτερη ενέργεια από αυτή που στην πραγματικότητα παρατηρούμε. Αυτή η διαφορά αποτελεί και πρόβλημα της κοσμολογικής σταθεράς.
 
  • Γιατί είναι τόσο μικρή η κοσμολογική σταθερά;
Κανείς δεν ξέρει. Πριν έρθει η ανακάλυψη από τις σουπερνόβα, πολλοί φυσικοί υπέθεταν ότι υπήρχε κάποια μυστική συμμετρία ή κάποιος δυναμικός μηχανισμός που αναγκάζει την κοσμολογική σταθερά να είναι ακριβώς μηδέν, επειδή σίγουρα ξέραμε ότι αυτή ήταν πολύ μικρότερη από ότι οι εκτιμήσεις μας έδειχναν. Τώρα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με δύο εξηγήσεις γιατί να είναι μικρή και γιατί δεν είναι εντελώς μηδέν. Υπάρχει και κάτι άλλο: το πρόβλημα της σύμπτωσης, που είναι το εξής: γιατί η πυκνότητα της σκοτεινής ενέργειας είναι της ίδιας τάξης μεγέθους με την πυκνότητα της ύλης.
 
Κι εδώ τα πράγματα είναι άσχημα: αυτή τη στιγμή, η καλύτερη θεωρητική εξήγηση για την τιμή της κοσμολογικής σταθεράς είναι η ανθρωπική αρχή. Αν εμείς ζούμε σε ένα πολυσύμπαν, όπου διαφορετικές περιοχές του έχουν πολύ διαφορετικές τιμές της ενέργειας του κενού, εύλογα μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι η ζωή μπορεί να υπάρξει μόνο (για να κάνει παρατηρήσεις και να κερδίζει βραβεία Νόμπελ) στις περιοχές όπου η ενέργεια του κενού είναι πολύ μικρότερη από αυτήν που υπολογίζουμε.
 
Αν αυτή ήταν μεγαλύτερη και θετική, οι γαλαξίες (ακόμη και τα άτομα) θα ήταν διαλυμένοι. Αν ήταν μεγαλύτερη και αρνητική, το σύμπαν θα είχε καταρρεύσει γρήγορα. Πράγματι, μπορούμε να εκτιμήσουμε, κατά προσέγγιση, ότι θα πρέπει να μετρούν οι τυπικοί παρατηρητές σε μια τέτοια κατάσταση. Η απάντηση είναι αρκετά κοντά στην παρατηρούμενη τιμή. Ο Steven Weinberg έκανε στην πράξη αυτή την πρόβλεψη, το 1988, πολύ πριν ανακαλυφθεί η επιτάχυνση του σύμπαντος. Υπάρχουν πολλά προβλήματα με αυτόν τον υπολογισμό, ειδικά όταν αρχίσουμε να μιλάμε για «τυπικούς παρατηρητές» ακόμα και αν είστε πρόθυμοι να πιστέψετε ότι μπορεί να υπάρχει ένα πολυσύμπαν.
 
Αυτό που θα θέλαμε πραγματικά είναι μια απλή φόρμουλα που να προβλέπει την κοσμολογική σταθερά μια για πάντα, σε συνάρτηση με άλλες μετρήσιμες σταθερές της φύσης. Δεν έχουμε βρει κάτι ακόμα, αλλά προσπαθούμε. Κάποια σενάρια που έχουν προταθεί κάνουν χρήση της κβαντικής βαρύτητας, επιπλέον διαστάσεις, σκουληκότρυπες, υπερσυμμετρία, μη τοπικότητα, και άλλες ενδιαφέρουσες ιδέες αλλά παράξενες ιδέες. Ακόμα όμως δεν έχει αποδειχθεί τίποτα.
 
  • Η πρόοδος στη θεωρία χορδών επηρεάστηκε ποτέ από κανένα πειραματικό αποτέλεσμα;
Ναι: από την επιτάχυνση του σύμπαντος. Προηγουμένως, οι θεωρητικοί των χορδών (όπως κι όλοι οι άλλοι), θεώρησαν σαν σωστό να εξηγήσουν ένα σύμπαν με μηδενική ενέργεια του κενού. Κάποτε που υπήρχε μια ευκαιρία ώστε η ενέργεια του κενού να μην είναι μηδέν,  οι θεωρητικοί ρωτούσαν αν το μη μηδενικής ενέργειας κενό ήταν εύκολο να ταιριάξει στη θεωρία των χορδών. Η απάντηση ήταν: δεν είναι αυτό δύσκολο. Το πρόβλημα είναι ότι εάν μπορείτε να βρείτε μια λύση, μπορείτε να βρείτε και ένα παράλογα μεγάλο αριθμό λύσεων. Αυτό είναι το τοπίο στη θεωρία των χορδών, η οποία φαίνεται να σκοτώνει τις ελπίδες για μία μοναδική λύση, που θα μπορούσε να εξηγήσει τον πραγματικό κόσμο. Αυτό βεβαίως θα ήταν ωραίο, αλλά η επιστήμη παίρνει ό,τι η φύση έχει να προσφέρει.
 
  • Ποιο είναι το πρόβλημα της σύμπτωσης;
Η ύλη αραιώνει συνεχώς καθώς το σύμπαν διαστέλλεται, ενώ κατά περίεργο τρόπο η πυκνότητα της σκοτεινής ενέργειας παραμένει λίγο πολύ σταθερή. Ως εκ τούτου, η σχετική πυκνότητα της σκοτεινής ενέργειας και της ύλης αλλάζει σημαντικά με την πάροδο του χρόνου. Στο παρελθόν, υπήρχε πολύ περισσότερη ύλη (και ακτινοβολία). Στο μέλλον, η σκοτεινή ενέργεια θα κυριαρχήσει πλήρως. Αλλά σήμερα, αυτές είναι περίπου ίσες, με βάση τα κοσμολογικά στάνταρτ. Γιατί είμαστε τόσο τυχεροί που γεννηθήκαμε σε μια εποχή που η σκοτεινή ενέργεια είναι αρκετά μεγάλη για να είναι ανιχνεύσιμη, αλλά και αρκετά μικρή ώστε να μπορεί να βρεθεί; Είτε αυτό είναι απλά μια σύμπτωση (που θα μπορούσε να είναι αλήθεια), ή υπάρχει κάτι το ιδιαίτερο για την εποχή στην οποία ζούμε. Αυτός είναι κι ένας από τους λόγους που οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να λάβουν σοβαρά τα επιχειρήματα της ανθρωπικής αρχής. Μιλάμε για ένα παράλογο σύμπαν εδώ.
 
  • Αν η σκοτεινή ενέργεια έχει μια σταθερή πυκνότητα, αλλά ο χώρος επεκτείνεται, δεν σημαίνει ότι η ενέργεια αυτή δεν διατηρείται;
Ναι. Είναι σωστό.
 
  • Ποια είναι η διαφορά μεταξύ «σκοτεινής ενέργειας» και «ενέργειας του κενού»;
«Σκοτεινή ενέργεια» είναι το γενικό φαινόμενο της ομαλής, διαρκούς ουσίας που κάνει το σύμπαν να επιταχύνεται. «Ενέργεια του κενού» είναι μια συγκεκριμένη υποψήφια λύση για τη σκοτεινή ενέργεια, δηλαδή κάτι που είναι απολύτως ομαλή και απόλυτα σταθερό.
 
  • Μήπως, υπάρχουν και άλλοι υποψήφιοι για την σκοτεινή ενέργεια;
Ναι. Το μόνο που χρειάζεστε είναι κάτι που να είναι πολύ ομαλό και συνεχές. Βεβαίως δεν είναι εύκολο να βρούμε ουσίες νε τέτοιες ιδιότητες. Η απλούστερη όμως και καλύτερη ιδέα είναι η πεμπτουσία, η οποία είναι απλώς ένα βαθμωτό πεδίο που γεμίζει το σύμπαν και αλλάζει πολύ αργά καθώς περνά ο χρόνος.
 
  • Είναι η ιδέα της πεμπτουσίας αρκετά φυσική;
Όχι. Υπήρχε κάποτε η ελπίδα ότι μια δυναμική ουσία που άλλαζε με τον καιρό (όπως η πεμπτουσία) αντί μιας απλής σταθερής ενέργειας (όπως η ενέργεια του κενού), θα μπορούσε να καταλήξει σε κάποια έξυπνη εξήγηση για το πώς η σκοτεινή ενέργεια είναι τόσο μικρή, και ίσως ακόμη και να εξηγήσει το πρόβλημα της σύμπτωσης. Καμία από αυτές τις ελπίδες δεν έχει περάσει τα τεστ.
 
Αντιθέτως, έχει προσθέσει νέα προβλήματα. Σύμφωνα με την κβαντική θεωρία πεδίου, τα βαθμωτά πεδία πρέπει να είναι βαριά. Αλλά για να είναι η πεμπτουσία η σκοτεινή ενέργεια, τότε θα πρέπει να είναι πάρα πολύ ελαφρύ το βαθμωτό πεδίο της, με μάζα ίσως και 10-30 φορές μικρότερη από τη μάζα του ελαφρότερου νετρίνο. (Αλλά όχι μηδέν!). Το πρόβλημα λοιπόν εδώ είναι ότι ένα ελαφρύ βαθμωτό πεδίο θα πρέπει να αλληλεπιδρά με τη συνηθισμένη ύλη. Ακόμα και αν η αλληλεπίδραση είναι αρκετά ασθενής, θα πρέπει ωστόσο να είναι αρκετά μεγάλη για να ανιχνευτεί – και ακόμα δεν έχει εντοπιστεί. Ίσως, κάποια καλύτερα πειράματα θα βρουν μια «δύναμη πεμπτουσίας,» και τότε θα καταλάβουμε τη σκοτεινή ενέργεια, μια για πάντα.
 
  • Πώς αλλιώς μπορούμε να δοκιμάσουμε την ιδέα της πεμπτουσίας;
Ο πιο άμεσος τρόπος είναι και πάλι με τις σουπερνόβα. Γενικότερα να φτιάξουμε έναν χάρτη της διαστολής του σύμπαντος με τόση ακρίβεια ώστε να μπορούμε να πούμε εάν η πυκνότητα της σκοτεινής ενέργειας αλλάζει με το χρόνο. Αυτό σημαίνει να μετρηθεί η παράμετρος w της καταστατικής εξίσωσης της σκοτεινής ενέργειας. Αν η w είναι ακριβώς –1, τότε η σκοτεινή ενέργεια είναι ακριβώς σταθερή – η ενέργεια του κενού. Αν όμως η w είναι ελαφρώς μεγαλύτερη από -1, η ενεργειακή πυκνότητα σταδιακά θα μειώνεται. Αν είναι ελαφρώς μικρότερη (π.χ. -1,1), η πυκνότητα της σκοτεινής ενέργειας στην πραγματικότητα αυξάνεται με το χρόνο.
 
  • Τι είναι το w;
Έχει ονομαστεί παράμετρος της καταστατικής εξίσωσης της σκοτεινής ενέργειας, διότι συσχετίζει την πίεση p της σκοτεινής ενέργειας με την ενεργειακή της πυκνότητα ρ, μέσω της σχέσης w = p/ρ. Φυσικά κανείς δεν μπορεί να μετρήσει την πίεση της σκοτεινής ενέργειας, οπότε αυτός είναι ένας ελαφρώς ανόητος ορισμός, αλλά είναι ένα ‘ιστορικό ατύχημα’. Αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι το πώς η σκοτεινή ενέργεια εξελίσσεται με το χρόνο, αλλά στη γενική σχετικότητα αυτό σχετίζεται άμεσα με την παράμετρο της καταστατικής εξίσωσης.
 
  • Μήπως αυτό σημαίνει ότι η σκοτεινή ενέργεια έχει αρνητική πίεση;
Ναι, πράγματι. Η αρνητική πίεση συμβαίνει όταν μια ουσία έλκει παρά ωθεί – σαν ένα υπερ-εκτατό ελατήριο που έλκει τα δύο του άκρα. Αυτή συχνά ονομάζεται «τάση». Γι αυτό είναι καλύτερη η ονομασία «ομαλή τάση» από την «σκοτεινή ενέργεια», αλλά δεν έπιασε.
 
  • Γιατί η σκοτεινή ενέργεια κάνει το σύμπαν να επιταχύνεται;
Επειδή είναι συνεχής (διαρκής). Ο Αϊνστάιν λέει ότι η ενέργεια αναγκάζει τον χωροχρόνο να καμπυλώνεται. Στην περίπτωση του σύμπαντος, αυτή η καμπυλότητα έρχεται σε δύο μορφές: την καμπυλότητα του ίδιου του χώρου (σε αντίθεση με τον χωροχρόνο), και την διαστολή του σύμπαντος. Έχουμε μετρήσει την καμπυλότητα του χώρου, και την βρήκαμε ουσιαστικά μηδενική. Έτσι, η διαρκής ενέργεια οδηγεί σε ένα διαρκή ρυθμό διαστολής. Συγκεκριμένα, η παράμετρος του Hubble είναι κοντά στο να είναι σταθερή, και στο νόμο του Hubble (v = H*d) αν η H είναι περίπου σταθερή, η ταχύτητα v θα αυξάνεται καθώς η απόσταση αυξάνεται. Έτσι προκύπτει η επιτάχυνση.
 
  • Αν η αρνητική πίεση είναι σαν τάση, γιατί δεν έλκει τα σώματα παρά τα ωθεί μακριά το ένα από το άλλο
Μερικές φορές θα διαβάσετε ότι η «σκοτεινή ενέργεια αναγκάζει το σύμπαν να επιταχύνει επειδή έχει αρνητική πίεση.» Τα λόγια αυτά δίνουν την ψευδαίσθηση της κατανόησης και όχι την πραγματική κατανόηση. Επίσης λέγεται ότι “η δύναμη της βαρύτητας εξαρτάται από την πυκνότητα συν τρεις φορές την πίεση, οπότε αν η πίεση είναι αντίθετη με την πυκνότητα, η βαρύτητα είναι απωστική.» Φαίνεται λογικό, εκτός από το ότι κανείς δεν θα σας εξηγήσει γιατί η βαρύτητα εξαρτάται από την πυκνότητα συν τρεις φορές την πίεση. Και δεν είναι στην πραγματικότητα η “δύναμη της βαρύτητας» που εξαρτάται από αυτό. Είναι η τοπική διαστολή του χώρου.
 
Η ερώτηση “γιατί η τάση δεν έλκει τα πράγματα μαζί;» είναι απολύτως έγκυρη. Η απάντηση είναι: επειδή η σκοτεινή ενέργεια δεν ασκεί πραγματικά καμιά ώθηση ή έλξη σε τίποτα. Γιατί αφενός δεν αλληλεπιδρά άμεσα με τη συνηθισμένη ύλη, και αφετέρου είναι εξίσου κατανεμημένη μέσα στο χώρο, έτσι ώστε οποιαδήποτε έλξη προς τη μία κατεύθυνση, θα εξισορροπείται ακριβώς από την έλξη από την αντίθετη κατεύθυνση. Είναι λοιπόν η έμμεση επίδραση της σκοτεινής ενέργειας, μέσω της βαρύτητας και όχι μέσω άμεσης αλληλεπίδρασης, που κάνει το σύμπαν να επιταχύνεται.
 
Ο πραγματικός λόγος που η σκοτεινή ενέργεια αναγκάζει το σύμπαν να επιταχύνεται είναι γιατί είναι συνεχής.
 
  • Είναι η σκοτεινή ενέργεια κάτι σαν την αντιβαρύτητα;
Όχι, η σκοτεινή ενέργεια δεν είναι «αντιβαρύτητα», είναι ακριβώς βαρύτητα. Φανταστείτε έναν κόσμο με μηδενική σκοτεινή ενέργεια, εκτός από δύο σταγόνες γεμάτες από σκοτεινή ενέργεια. Οι δύο σταγόνες δεν θα απωθούνται, θα έλκονται. Όμως, στο εσωτερικό αυτών των σταγόνων, η σκοτεινή ενέργεια θα απωθήσει τον χώρο για να διασταλεί. Αυτό είναι απλώς το θαύμα της μη-Ευκλείδειας γεωμετρίας.
 
  • Είναι μια νέα απωστική δύναμη;
Όχι Είναι απλά ένα νέο (ή τουλάχιστον διαφορετικό) είδος πηγής για μια παλιά δύναμη – τη βαρύτητα. Δεν πρόκειται για νέες δυνάμεις της φύσης.
 
  • Ποια είναι η διαφορά μεταξύ σκοτεινής ενέργειας και σκοτεινής ύλης;
Είναι εντελώς διαφορετικά. Η σκοτεινή ύλη είναι ένα είδος σωματιδίου, μόνο που δεν το έχουμε ανακαλύψει ακόμη. Ξέρουμε ότι είναι εκεί, διότι έχουμε παρατηρήσει την βαρυτική επιρροή της σε διάφορους χώρους (γαλαξίες, σμήνη, μεγάλης κλίμακας δομή, μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου). Είναι περίπου το 23% του σύμπαντος. Αλλά είναι βασικά η καλή ντεμοντέ «ύλη», απλά είναι η ύλη που δεν μπορούμε να ανιχνεύσει άμεσα (ακόμα). Αυτή συσπειρώνεται κάτω από την επίδραση της βαρύτητας, και αραιώνει καθώς το σύμπαν διαστέλλεται. Η σκοτεινή ενέργεια, εν τω μεταξύ, δεν ‘συσπειρώνεται’, ούτε αραιώνει. Δεν είναι κατασκευασμένο από σωματίδια, είναι κάποιο εντελώς διαφορετικό είδος κατάστασης.
 
  • Είναι πιθανό να μην υπάρχει σκοτεινή ενέργεια, αλλά απλά μια τροποποίηση της βαρύτητας σε κοσμολογικές κλίμακες;
Είναι πιθανόν, σίγουρα. Υπάρχουν τουλάχιστον δύο δημοφιλείς προσεγγίσεις για αυτή την ιδέα: η f(R) βαρύτητα, που o Mark Trodden και ο Sean Caroll βοήθησαν στην ανάπτυξη της, και η DGP βαρύτητα, από τους Dvali, Gabadadze, και Porati. Η πρώτη είναι μια άμεση φαινομενολογική προσέγγιση, όπου μπορεί απλά να αλλάξει η εξίσωση πεδίου του Einstein από το ‘μπέρδεμα’ δρώντας σε τέσσερις διαστάσεις, ενώ η δεύτερη προσέγγιση χρησιμοποιεί επιπλέον διαστάσεις που γίνονται ορατές μόνο σε μεγάλες αποστάσεις. Και τα δύο μοντέλα αντιμετωπίζουν προβλήματα – όχι απαραίτητα ανυπέρβλητα, αλλά και σοβαρά – με τους νέους βαθμούς ελευθερίας και τις συνακόλουθες αστάθειες.
 
Η τροποποιημένη βαρύτητα σίγουρα αξίζει να την παίρνουμε στα σοβαρά. Όμως, όπως και η πεμπτουσία, θέτει περισσότερα προβλήματα από όσα επιλύει, τουλάχιστον προς το παρόν. Προσωπικά πιστεύω ότι η κοσμολογική σταθερά έχει πιθανότητα 90%, η δυναμική σκοτεινή ενέργεια 9% και η τροποποιημένη βαρύτητα μόνο 1%.
 
  • Τι υπονοεί η σκοτεινή ενέργεια για το μέλλον του σύμπαντος;
Αυτό εξαρτάται από το ποιά είναι η σκοτεινή ενέργεια. Εάν είναι αληθινά μια κοσμολογική σταθερά που διαρκεί για πάντα, το σύμπαν θα συνεχίσει να επεκτείνεται, θα ψυχθεί, και θα ‘αδειάσει’. Τελικά δεν θα μείνει τίποτα άλλο παρά ένας κενός χώρος.
 
Η κοσμολογική σταθερά θα μπορούσε να είναι σταθερή αυτή τη στιγμή, αλλά προσωρινά. Δηλαδή, θα μπορούσε να υπάρξει μια μελλοντική μεταβατική φάση στην οποία η ενέργεια του κενού να μειώνεται. Στη συνέχεια, το σύμπαν θα μπορούσε ενδεχομένως να καταρρεύσει.
 
Αν η σκοτεινή ενέργεια είναι δυναμική, τότε οποιαδήποτε πιθανότητα είναι ακόμα ανοιχτή. Αν είναι δυναμική και αυξάνεται (το w να είναι μικρότερη του -1 και μένοντας έτσι), θα μπορούσαμε να συναντήσουμε στο μέλλον ακόμη και ένα Μεγάλο Σχίσμα.
 
  • Ποιο είναι το επόμενο βήμα;
Θα θέλαμε πολύ να κατανοήσουμε τη σκοτεινή ενέργεια (ή την τροποποιημένη βαρύτητα) μέσω καλύτερων κοσμολογικών παρατηρήσεων. Αυτό σημαίνει ότι η μέτρηση της παραμέτρου w της καταστατικής εξίσωσης, θα βελτιώσει τις παρατηρήσεις της βαρύτητας στους γαλαξίες και τα σμήνη, ώστε να συγκρίνουμε τα διαφορετικά μοντέλα. Ευτυχώς, ενώ οι ΗΠΑ σταδιακά υποχωρεί από φιλόδοξα νέα επιστημονικά πρότζεκτ, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος πάει μπροστά με έναν δορυφόρο για τη μέτρηση της σκοτεινής ενέργειας. Υπάρχουν, επίσης, εν εξελίξει επίγειες προσπάθειες, αλλά και Έρευνα του Μεγάλου Συνοπτικού Τηλεσκόπιου, που πρέπει να κάνει μια σπουδαία δουλειά από τη στιγμή που θα λειτουργήσει.
 
Πάντως απάντηση μπορεί να είναι βαρετή – η σκοτεινή ενέργεια να είναι μια απλή κοσμολογική σταθερά. Αυτό είναι το ένα. Τι θα κάνουμε γι ‘αυτό; Σε αυτή την περίπτωση χρειαζόμαστε καλύτερες θεωρίες, προφανώς, αλλά και δεδομένα από λιγότερο άμεσες εμπειρικές πηγές – επιταχυντές σωματιδίων, αναζητήσεις μιας πέμπτης δύναμης, δοκιμές της βαρύτητας, κάτι που θα μας δώσει κάποια εικόνα για το πώς ο χωροχρόνος και η κβαντική θεωρία πεδίου ταιριάζουν μεταξύ τους σε ένα θεμελιώδες επίπεδο.
 
Το μεγάλο γεγονός για την επιστήμη είναι ότι οι απαντήσεις δεν βρίσκονται στο πίσω μέρος του βιβλίου. Έχουμε να λύσουμε μόνοι μας τα προβλήματα. Κι αυτό όντως είναι μεγάλο.

Το ιερό σύμβολο της Μινωικής λατρείας

Τα διπλά ιερά κέρατα ή κέρατα καθοσιώσεως είναι το πιο συνηθισμένο ιερό σύμβολο της μινωικής λατρείας. Τοποθετούνται ως επίστεψη ιερών κτηρίων ή βωμών. Καμία φορά συνδυάζονταν με τον διπλό πέλεκυ. Σε άλλες παραστάσεις εικονίζονταν λατρευτές που στέκουν με σεβασμό μπροστά τους.

Τι συμβολίζουν όμως τα κέρατα; Τα κέρατα τα οποία είναι σήμα κατατεθέν του λαμπρού Μινωικού και όχι μόνο πολιτισμού, παραπέμπουν στην σελήνη λόγω της ομοιότητας του μηνίσκου της Σελήνης (μισοφέγγαρου) με τα κέρατα της αγελάδας. Οι αρχαίοι Έλληνες, φαντάζονταν τη Σελήνη, να οδηγεί άρμα στον ουράνιο θόλο, όπως και ο αδελφός της ο Ήλιος, το οποίο έσερναν αγελάδες ή ταύροι.

Η Σελήνη αποτέλεσε και αποτελεί για την ανθρωπότητα ένα παγκόσμιο και διαχρονικό πνευματικό σύμβολο, τη θηλυκή αρχή της δημιουργίας του Κόσμου, καθώς και την πόρτα προς την απόκρυφη φύση της ανθρωπότητας και του σύμπαντος, προς εκείνο δηλαδή που μένει άφατο στην συνηθισμένη θέαση της Φύσεως, για αυτό ταυτίζεται και με τις μαγικές μυσταγωγικές τελετές.

Οι σεληνιακές φάσεις, της Νέας Σελήνης, της Σελήνης σε χάση, και της Πανσελήνου, συνδέθηκαν με την Τρίμορφη Εκάτη η οποία συμβόλιζε την νεαρή κοπέλα, ντροπαλή και αφανή, (ως παρθένα Αρτέμιδα), την ημισέληνο με την ώριμη γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία , εφόσον η φάση αυτής της σελήνης μοιάζει με την φουσκωμένη κοιλιά εγκύου γυναικός, και την γεμάτη Πανσέληνο σε πλήρη ανάπτυξη, ως γηραιά κυρία.

Δεν είναι φυσικά τυχαίο, πως το όνομα της Ευρώπης, μας παραπέμπει επίσης στη Σελήνη, καθώς είναι αυτή που βλέπει τα πάντα. Το ίδιο συμβαίνει και με τα ονόματα το όνομα της μητέρας της Τηλέφασσας, που φέγγει από μακριά. Όλες οι ηρωίδες του Kρητικού μύθου, όπως η Αριάδνη και η Βριτόμαρτις ή Δίκτυννα έχουν ονόματα, που μας ανάγουν στον λατρευτικό κύκλο της Άρτεμης, δηλαδή αναφέρονται στη Σελήνη.

Ο ταύρος σχετίζεται με το Δία (ο οποίος μυθολογικά γεννήθηκε μεγάλωσε στην Κρήτη) και ο οποίος μεταμορφώθηκε σε λευκό ταύρο για να απαγάγει την Ευρώπη (ταυροπάρθενος) κόρη του Αγήνορα και να την μεταφέρει στην Κρήτη.

Εκεί την παντρεύτηκε και από το γάμο τους γεννήθηκαν τρεις γιοι: ο Μίνωας που έγινε βασιλιάς της Κνωσού, ο Ραδάμανθυς που κυριάρχησε στη Φαιστό, και ο Σαρπηδών. Επίσης, ταύρος αναδύθηκε από τη θάλασσα, και τον οποίο έστειλε ο Ποσειδώνας στο Μίνωα μετά από επίκλησή του, ώστε αυτός να τον θυσιάσει ως αντάλλαγμα για το θρόνο της Κρήτης που τον διεκδικούσε και ο αδερφός του Σαρπηδώνας.

Ο Μίνωας τελικά έγινε βασιλιάς της Κρήτης, αλλά γοητευμένος από την ομορφιά του ταύρου δεν εκπλήρωσε το τάμα του και δεν τον θυσίασε με αποτέλεσμα να προκαλέσει την οργή του Ποσειδώνα, ο οποίος έκανε την Πασιφάη –κόρη του Ήλιου και της Περσηίδας- γυναίκα του Μίνωα, να ερωτευτεί τον ταύρο. Η Πασιφάη με τη βοήθεια του Δαίδαλου –ο οποίος κατασκεύασε ομοίωμα αγελάδας, μέσα στο οποίο μπήκε η Πασιφάη- ήρθε σε ερωτική επαφή με τον ταύρο και από αυτή την συνεύρεση γεννήθηκε ο Μινώταυρος.

Η κεφαλή του ταύρου ήταν το σύμβολο της ισχύος του Μινωικού πολιτισμού.
Το αίμα του ταύρου κατά τη θυσία του σε τέλεση ιερουργικών μυστηρίων για τους υποψήφιους μύστες που προσδοκούσαν την ανακήρυξη τους σε ιερείς, συμβόλιζε την αναγέννηση και την άνοδο σε υψηλότερη πνευματική σφαίρα.

Σύμβολο που σχετίζεται με τα διπλά ιερά κέρατα είναι ο ιερός διπλός πέλεκυς ή λάβρυς στον οποίο αποδίδονταν, θεραπευτικές, μαγικές, προφυλακτικές ιδιότητες. Έτσι όπου τοποθετούνταν, θεωρείτο ότι έθετε το οικοδόμημα ή το αντικείμενο που ευρίσκονταν υπό υψηλή προστασία και κατ’ αυτόν τον τρόπο προσδοκούσαν την αποφυγή κάποιας βεβήλωσης. Επίσης θεωρούνταν το κατ’ εξοχήν σύμβολο της καθαγίασης και της μύησης.

Επομένως συμβόλιζε την ψυχή που οδεύει για την θέωση και την ολοκλήρωση. Επίσης ο διπλός πέλεκυς συνήθως βρισκόταν στο κέντρο του όποιου ιερού, για να φανερώνει την ιερότητα και το «άβατο» αυτού του μέρους. Εκτός των άλλων συμβόλιζε την δημιουργική ένωση δύο εκ των δυνάμεων της Φύσης, δηλ. της παραγωγικής και της γονιμοποιού.