Τετάρτη 23 Μαΐου 2018

ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Ἀγαμέμνων (1001-1033)

Σχετική εικόναμάλα †γάρ τοι τᾶς πολλᾶς† [στρ. β]
ὑγιείας ἀκόρεστον
τέρμα. νόσος γὰρ
γείτων ὁμότοιχος ἐρείδει,
1005 καὶ πότμος εὐθυπορῶν
. . . . . . . . . . . . . .
ἀνδρὸς ἔπαισεν ἄφαντον ἕρμα.
καὶ πρὸ μέν τι χρημάτων
κτησίων ὄκνος βαλὼν
1010 σφενδόνας ἀπ᾽ εὐμέτρου—
οὐκ ἔδυ πρόπας δόμος
πλησμονᾶς γέμων ἄγαν,
οὐδ᾽ ἐπόντισε σκάφος.
πολλά τοι δόσις ἐκ Διὸς ἀμφιλα-
1015 φής τε καὶ ἐξ ἀλόκων ἐπετειᾶν
νῆστιν ὤλεσεν νόσον,

τὸ δ᾽ ἐπὶ γᾶν πεσὸν ἅπαξ [ἀντ. β]
θανάσιμον πρόπαρ ἀνδρὸς
1020 μέλαν αἷμα τίς ἂν
πάλιν ἀγκαλέσαιτ᾽ ἐπαείδων;
οὐδὲ τὸν ὀρθοδαῆ
τῶν φθιμένων ἀνάγειν
Ζεὺς ἀπέπαυσεν ἐπ᾽ ἀβλαβείᾳ.
1025 εἰ δὲ μὴ τεταγμένα
μοῖρα μοῖραν ἐκ θεῶν
εἶργε μὴ πλέον φέρειν,
προφθάσασα καρδία
γλῶσσαν ἂν τάδ᾽ ἐξέχει.
1030 νῦν δ᾽ ὑπὸ σκότῳ βρέμει
θυμαλγής τε καὶ οὐδὲν ἐπελπομέ-
να ποτὲ καίριον ἐκτολυπεύσειν
ζωπυρουμένας φρενός.

***
Πολύ ᾽ναι αλήθεια αχόρταστη
μια τέλεια υγεία που θεριεύει,
γιατί κακιά γειτόνισσα
η αρρώστια από ᾽να τοίχο συνορεύει·
και μια ευτυχία π᾽ αρμενίζει ολόπριμα
ξάφνου σε κρυφή ξέρα πάνου πέφτει.
Μ᾽ αν απ᾽ του κέρδους το βαρύ φορτιό
δε ντηρηθεί να κάμει χύση
1010 μ᾽ όση που παίρνει απλοχεριά,
μπορεί να μη χαθεί κι ολάκερο
το παραφορτωμένο σπιτικό
και σύψυχο το πλοίο να μη βυθίσει.
φτάν᾽ η ευλογία να στρέξει τ᾽ ουρανού,
φτάνει κι η γης με την καλόχρονη σοδειά
της πείνας το θεριό να κυνηγήσει.

Όμως μια να χυθεί στη γη
1020 το γαίμ᾽ ανθρώπου που σκοτώσουν,
ποιού θα μπορούσαν γητευτή
ζωή τα ξόρκια να του δώσουν;
Μα ο Δίας και κείνον, που ήξεραν οι τέχνες του
νεκρούς από τους τάφους να σηκώνουν,
δεν του ᾽δωσε να μάθει στα καλά;
Αν δεν είχε όμως ο θεός
μοίρα με μοίρα περιορίσει
τα σύνορά της να μη ξεπερνά,
τη γλώσσα θα προλάβαινε η καρδιά
μ᾽ όσα της μέσα κλει να ξεχειλίσει.
1030 τώρα, η πικρή, στο σκότος φρουμανά,
που δεν ελπίζει από του στήθους τη φωτιά
μια σπίθα, σε καιρό, να ξεπηδήσει.

Αυτοέλεγχος

Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στον αυθορμητισμό και στο ξέσπασμα ή στο να ενδίδουμε στον κάθε πειρασμό.

Ας πούμε ότι θέλουμε να χάσουμε κιλά: Το βάζουμε στόχο, αλλά όσο κι αν απασχολούμε τον εαυτό μας με άλλα θέματα, θα υποκύψουμε στο λαχταριστό γλυκό. Πάει ο στόχος μας.

Θέλουμε να κάνουμε φίλους και η φιλία μας να κρατήσει για χρόνια. Μόλις όμως έρθει η στιγμή να διαφωνήσουμε, μιλάμε υποτιμητικά, κάνουμε κυνικά σχόλια και προσβάλλουμε το φίλο μας. Έχουμε ήδη σαμποτάρει το στόχο μας.

Το ίδιο και στη δουλειά: Θέλουμε να κάνουμε σταδιοδρομία σε υψηλότερες θέσεις και δεν μπορούμε να είμαστε συνεπείς, εργατικοί, να μιλάμε σωστά. Ή στη σχέση μας με το αγαπημένο μας πρόσωπο: Ενώ ορκιζόμαστε ότι είναι η αγάπη της ζωής μας, αγνοούμε τις ανάγκες του και δεν τον σεβόμαστε, ούτε δείχνουμε την αγάπη μας.

Η ικανότητά μας να αναβάλλουμε προσωρινά την ικανοποίησή μας έχει πολύ σημαντικότερο κέρδος, αργότερα στο δρόμο μας.

Η ευτυχία, η υγεία μας και η ολοκλήρωσή μας οφείλεται συχνά και στο ότι δε συμπεριφερόμαστε σύμφωνα με την παρόρμηση της στιγμής αλλά σύμφωνα με το μακροπρόθεσμο καλό μας.

Ελέγχοντας τον εαυτό μας, έχουμε αυτοπεποίθηση, κινητοποιούμαστε μόνοι μας και αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες της ζωής με ωριμότητα.

Η κοινωνική συμπεριφορά μας, επίσης, ορίζεται από την ικανότητά μας για αυτοέλεγχο. Η φιλία, οι σχέσεις, η επαγγελματική εξέλιξη είναι σημαντικότερα από τη στιγμιαία οργή και δυσαρέσκειά μας. Το σώμα μας είναι σημαντικότερο από ένα κομμάτι λιπαρά. Η επιτυχία μας είναι σημαντικότερη από μια βραδιά διασκέδασης. Η θεραπεία μας είναι σημαντικότερη από την άρνησή μας.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ: Η Φιλοσοφία και η Θρησκεία Σήμερα

Η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ (η οποιαδήποτε συνείδηση) έχει μία Αντικειμενική Φύση άσχετα από το τι αντιλαμβάνεται η Συνείδηση, άσχετα δηλαδή από τις όποιες υποκειμενικές αντιλήψεις. Αυτή η Αντικειμενική Φύση, η Βαθύτερη Φύση της κάθε συνείδησης μπορεί να διερευνηθεί μόνο βιωματικά, όταν υπερβαίνουμε όλες τις ατομικές νοητικές ή άλλες δραστηριότητες. Για να γίνει αυτό ξεκινάμε από την Δεδομένη Συνείδηση σε όποια κατάσταση κι αν βρίσκεται. Απλά πρέπει να υπερβούμε τις ατομικές δραστηριότητες.

Βέβαια, στην διάρκεια της ιστορίας, η αντίληψη για την Πραγματική Φύση (την Αντικειμενική Φύση, την Ύστατη Πραγματικότητα, το Βαθύτερο Είναι μας) έχει αλλάξει. Και η Δεδομένη Συνείδηση του σύγχρονου ανθρώπου είναι πολύ πιο κοντά στην Πραγματικότητα από ό,τι ήταν η Δεδομένη Συνείδηση του πρωτόγονου ανθρώπου. Η Φιλοσοφική και Θρησκευτική εμπειρία προσέγγισε την Αλήθεια σε μεγαλύτερο βαθμό και η Αντικειμενική Φύση της Συνείδησης έγινε πιο ευδιάκριτη.

Τις δύο τελευταίες χιλιετηρίδες επικράτησαν φιλοσοφικές αντιλήψεις και θρησκείες που αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει Μία και Μόνη Πραγματικότητα, Ένα και Μοναδικό Είναι, στο Οποίο αναφέρεται κάθε είναι.

Πριν 2500 χρόνια ο Πλάτωνας έθετε το Όντως Ον, το «τελείως είναι», σαν την Βάση στην Οποία αναφερόταν κάθε είναι. Το «τελείως είναι» είναι Αντικειμενική Αρχή, πέραν της νοήσεως, δεν είναι μία γενική ιδέα που συλλαμβάνουμε με την σκέψη. Πολύ αργότερα, λίγους αιώνες πριν, ο Χέγγελ ταύτιζε ουσιαστικά το ΝΟΕΙΝ με το ΕΙΝΑΙ δίνοντας έτσι στο ΕΙΝΑΙ όχι μία ουσιαστική φύση αλλά μία δυναμική δραστηριότητα. Το ΕΙΝΑΙ δεν είναι Ουσία είναι Ενέργεια, συνειδησιακή κατάσταση. Αυτό το ΕΙΝΑΙ περιέχει τα πάντα. Σε Αυτό το ΕΙΝΑΙ αναφέρονται όλες οι συνειδησιακές καταστάσεις, όλα τα φαινόμενα. Τον περασμένο αιώνα οι υπαρξιστές φιλόσοφοι προσέγγισαν μέσα από την Δεδομένη Συνείδηση το ΚΑΘΑΡΟ ΕΙΝΑΙ σαν την Ίδια, την Πραγματική Φύση μας.

Στον ίδιο δρόμο μεγάλα θρησκευτικά κινήματα, όπως ο Βουδισμός ή το Βεδάντα, έφτασαν στην Ίδια Πραγματικότητα, την Μία και Μοναδική, μέσα στην Οποία συγχωνεύονται όλα. Ακόμα και θρησκείες που αντιλαμβάνονταν την Ύστατη Πραγματικότητα σαν κάτι Απροσδιόριστο, του Οποίου μόνο την Εικόνα, τον Παγκόσμιο Λόγο, μπορούμε να προσεγγίσουμε, στην αντίληψη ότι Μόνο ο Θεός Υπάρχει κι ότι μπορούμε να αντιληφθούμε τον Θεό μόνο όταν ο νους κενωθεί από όλα τα ατομικά στοιχεία του. Για τους ισλαμιστές σούφι δεν υπάρχει τίποτα άλλο από τον Θεό, το εγώ αποτελεί μία βλαστήμια. Μονάχα όταν οποιαδήποτε ατομική αντίληψη εξαλειφθεί φτάνουμε σε αυτό που ορίζουν σαν φανά φι ΄λλαχ (σβήσιμο μέσα στον Θεό).

Αν πρόκειται λοιπόν να υιοθετηθεί μία φιλοσοφική άποψη, ή μία θρησκευτική αντίληψη, τον εικοστό πρώτο αιώνα, αυτή θα πρέπει να αντιλαμβάνεται την Πραγματικότητα σαν Μία και Ενιαία, Εντός της Οποίας συγχωνεύονται όλες οι άλλες πραγματικότητες. Είτε το θέλουμε, είτε όχι, είτε μας αρέσει, είτε όχι, η ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΦΥΣΗ μας είναι Αιώνια, Αναλλοίωτη, Πλήρης. Δεν εκπίπτει, δεν διασώζεται. Όλα αυτά είναι μόνο επιφανειακές μεταβολές. Ανήκουμε στο Απόλυτο, όποια ηλίθια δεδομένη συνείδηση κι αν βιώνουμε. Όσο πιο γρήγορα το καταλάβουμε, τόσο καλύτερα.

Μπλέξαμε.. και τα ονομάσαμε όλα “αγάπη”

Μπλέξαμε τους πόθους μας, τα αγέννητα επιθυμώ μας, τις καταξιώσεις μας και τα προσδοκώ μας και τα βαφτίσαμε όλα με το όνομα αγάπη.

Όμως καρδιά μου, την αγάπη ποτέ ούτε καν που την πλησίασες. Γι' αυτό και στο όνομά της είσαι έτοιμος να αιματοκυλίσεις. Με το στόμα, με την καρδιά, με τις πράξεις.

Ουαί σε αυτόν που τη ζωή δεν τη σέβεται ούτε γύρω του, ούτε μέσα του και ξεβράζει πάνω σε κορμιά και ψυχές τα άνομα και τα βρώμικα μιας ζωής που επιθύμησε μα που δεν κατάφερε να την αποκτήσει. Ουαί για τον πόνο που θα φέρει πρώτα στη δική του τη ζωή, και μετά στον περίγυρό του. Γιατί δεν μπορείς να πονέσεις κανέναν, αν πρώτα εσύ δεν πονάς!

Και επειδή καρδιά μου όμορφη, δεν μπορείς να αγαπήσεις τίποτα έξω από σένα αν πρώτα στα μέσα σου δεν έχεις στραφεί, να τα δεις, να τα μάθεις, να τα αποδεχτείς και αυτά να αγαπήσεις. Πως θα μπορούσες άλλωστε να δώσεις από κάτι που δεν το κατέχεις;

Μπλέξαμε πολύ τα πράγματα και έχουμε φτάσει να χρειάζεται όρκους να δίνουμε και αποδείξεις να μοιράζουμε! Γεμίζουμε με λουλούδια βάζα ολόκληρα, κάνοντας την ομορφιά να έχει ημερομηνία λήξης. Αγοράζουμε τη συντροφιά μας τη μέρα, νοικιάζοντας τις νύχτες μας σε κρυφούς πόθους κάτω από τα σεντόνια ικανοποιούμενοι, αλλά αδιαφορώντας αν θα ικανοποιήσουμε. Προσφέρουμε, κερδίζοντας ένα χαμόγελο, αλλά το χαμόγελο εξαφανίζεται μόλις η προσφορά γίνει δύσκολη. Ποτέ της όμως η αγάπη δεν αποδεικνύεται, γιατί είναι αξίωμα. Ή το έχεις ή μην το ψάχνεις κάπου αλλού να το βρεις.

Άραγε μπορεί κανείς την αγάπη να την αισθανθεί στη σιωπή και στο σκοτάδι; Σε ένα λόγο που θα πει μόνο “σε νοιώθω, είμαι εδώ, προχώρα” και δεν θα ζητήσει τίποτα άλλο; Σε ένα χέρι που θα αισθάνεσαι να κρατάει το δικό σου και ας είναι χιλιόμετρα μακριά; Σε δυο μάτια που θα σου τρυπάνε την ψυχή γεμίζοντάς την με το βλέμμα τους;

Μπλέξαμε άσκημα σου λέω. Και καταρρέουν δίπλα μας τα νιάτα παρασημοφορημένα στα πεδία των μεγάλων παιχνιδιών. Και ξεμένουν τα γερόντια μας ξεχασμένα και μοναχά γιατί δεν έχουν να προσφέρουν ώστε να κερδίσουν αυτό το χαμόγελο. Και αναγεννιούνται στον ίδιο το ρυθμό οι επόμενες γενεές, με την ελπίδα στα μάτια αλλά με τι παράδειγμα στη ζωή;

Μένει η αγάπη να τραγουδιέται από κάποιον νοσταλγικό τροβαδούρο, και να την εξυμνεί ένας ονειροπόλος ποιητής. Τόσο μακριά από τους ανθρώπους, που χρειάζεται το ποίημα από ειδικούς να επεξηγηθεί, αν και με κλειστά τα μάτια όλοι έχουμε από τα λόγια αυτά συγκινηθεί.

Τόσο μακριά από τη ζωή, που ενώ βλέπουμε τη ζωή να πεθαίνει, εμείς της δίνουμε μια να πάει γρηγορότερα!

Μπλέξαμε.

Να ‘σαι επιλεκτικός

Πάντα υπήρχαν άνθρωποι που τρόμαζαν και μόνο στη σκέψη του δύσκολου κι αγνώστου. Και ο λόγος είναι πολύ απλός. Το δύσκολο απαιτεί προσπάθεια, υπομονή και μεγάλη θέληση. Γι’ αυτόν το λόγο, πολλοί συνηθίζουν στο εύκολο, γιατί δε χρειάζεται ιδιαίτερη σκέψη, δεν προϋποθέτει ουσιαστικό δέσιμο, ενώ οι πιθανότητες να πληγωθείς είναι σαφώς λιγότερες.

Στην ανάγκη τους, λοιπόν, να προστατευθούν καταφεύγουν σε λύσεις ευκαιριακές ή ασφάλειας και σιγουριάς. Κι έτσι, χωρίς καλά-καλά να το καταλάβουν μαθαίνουν να ζουν συμβατικά, ρηχά κι επιφανειακά. Δυστυχώς, κάποιες φορές, οι ανασφάλειές μας νικούν τις βαθύτερες επιθυμίες μας και μας οδηγούν σε επιλογές που στην πραγματικότητα μπορεί και να μη μας εκφράζουν. Αν κοιτάξουμε λίγο πιο μέσα μας, μπορεί και να διαπιστώσουμε ότι κάτι λείπει από εμάς, απ’ τη σχέση μας ή απ’ το σύντροφό μας.

Κι αυτό είναι και το πιο κομβικό σημείο. Όταν συνειδητοποιήσεις αυτήν την έλλειψη, αυτό το συναισθηματικό κενό, σημασία έχει ποιο είναι το επόμενο βήμα που θα αποφασίσεις να κάνεις. Καλώς ή κακώς, αν δε νιώθεις πρώτα εσύ καλά με τον εαυτό σου, δε θα μπορέσεις να νιώσεις καλά με κανένα άνθρωπο δίπλα σου. Κι αυτό είναι άδικο, όχι μόνο για τον άλλο, αλλά και για σένα. Αν, λοιπόν, βρίσκεσαι σε μια σχέση που δε σε γεμίζει πλέον ή δε σε καλύπτει συναισθηματικά, μπορείς απλά να αποδεσμευτείς και κατ’ επέκταση να αποδεσμεύσεις και τον άνθρωπο που βρίσκεται δίπλα σου.

Μοιάζει τόσο απλό και ξεκάθαρο κι αυτό είναι που το καθιστά και δύσκολο. Γιατί απαιτεί θάρρος να κοιτάξεις τον άλλο στα μάτια και να του πεις αυτά που νιώθεις ή αυτά που δε νιώθεις, να παραδεχτείς τα λάθη σου και να προχωρήσεις για ένα διάστημα μόνος σου, ώστε να βάλεις σε μια τάξη τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου.

Το εύκολο, αλλά ταυτόχρονα δειλό, είναι να παραμένεις με κάποιον που δε σε κάνει ευτυχισμένο, που δε σε συμπληρώνει και που δε νιώθεις ερωτευμένος μαζί του ή απ’ την άλλη να κάνεις συνεχώς ευκαιριακές επιλογές με μόνο σκοπό την πρόσκαιρη επιβεβαίωση και την επιδερμική κάλυψη των αναγκών σου. Όσο κι αν προσπαθείς να πείσεις τον εαυτό σου ότι αυτές οι επιλογές σε εκφράζουν, το μόνο που θα πετυχαίνεις είναι να τον παραμυθιάζεις.

Ο φόβος της μοναξιάς, αλλά κι η γνώμη των γύρω σου μπορεί να αποτελέσουν τους χειρότερους συμβούλους και να σε οδηγήσουν να κάνεις λανθασμένες επιλογές, μόνο και μόνο για να μη μείνεις μόνος, για να έχεις κάποιον στη ζωή σου. Ξεχνάς, όμως, ότι δεν υπάρχει χειρότερη μοναξιά από αυτήν που μπορείς να νιώσεις όταν κάθεται κάποιος δίπλα σου για τον οποίο δε νιώθεις τίποτα κι η παρουσία του στη ζωή σου δεν είναι τίποτα άλλο παρά διακοσμητική.

Φαντάσου πόσο άδειος μπορεί να νιώσεις όταν προσπαθείς να αγγίξεις το χέρι του άλλου, μήπως και καταφέρεις να νιώσεις κάποιο δέσιμο μαζί του, αλλά αυτό που εκπέμπεται να είναι κενό. Τι νόημα έχει να είσαι απλά με κάποιον αν στην πραγματικότητα δε θες να είσαι μαζί του, αν δεν είναι αυτό που ψάχνεις και το κυριότερο, αν δεν είναι αυτό που επιθυμεί η ψυχή σου;

Τι νόημα έχει να ξοδεύεις τον εαυτό σου σε παγωμένες αγκαλιές και σε βλέμματα που δε σε αγγίζουν με τρυφερότητα; Οι συναισθηματικές εκπτώσεις το μόνο που μπορεί να σου προσφέρουν είναι μικρές στιγμές ευτυχίας, οι οποίες, βέβαια, έχουν πολύ σύντομη ημερομηνία λήξης. Εσύ, όμως, δεν είσαι ανακυκλώσιμο υλικό κι η καρδιά σου δεν είναι ρομπότ για να κουρδίζεται και να ξεκουρδίζεται με το πάτημα ενός κουμπιού.

Μάθε, επομένως, να κάνεις επιλογές που δεν προσβάλλουν την προσωπικότητά σου και που δε σε αναγκάζουν να ρίξεις για ακόμη μια φορά τον εαυτό και την αξιοπρέπειά σου. Το να αφεθείς με τα χέρια ανοιγμένα σε μια ουσιαστική σχέση, σε έναν αληθινό έρωτα, μπορεί να μοιάζει και να είναι πιο τρομακτικό, αλλά αξίζει χίλιες φορές περισσότερο να πληγωθείς από κάτι που επέλεξε η καρδιά σου, παρά να βολευτείς σε επιλογές που δεν ήταν τίποτα παραπάνω από αποτέλεσμα ανασφαλειών και φόβων.

Κλείσε τ’ αφτιά σου, όταν οι άλλοι προσπαθούν να σε πείσουν ότι δε θα βρεις ποτέ αυτό που ψάχνεις, ότι ζεις σε λάθος εποχή, ότι αυτό που θες δεν υπάρχει εκεί έξω κι ότι αν συνεχίσεις να μένεις πιστός στις αξίες και τις επιθυμίες σου, θα καταλήξεις μόνος σου. Μη συμβιβαστείς με κάτι λιγότερο από αυτό που θες. Κάνε υπομονή, συνέχισε να είσαι επιλεκτικός, να δίνεις ευκαιρίες στους ανθρώπους, να επικοινωνείς μαζί τους κι όταν η στιγμή είναι κατάλληλη, αυτό που ψάχνεις θα σε βρει και θα το βρεις κι εσύ. Αφέσου στο απροσδόκητο, το τυχαίο και το μοιραίο της ζωής, έχε πίστη στον εαυτό σου.

Αργά ή γρήγορα, όλοι οι άνθρωποι βρίσκουν τον αληθινό τους προορισμό. Αρκεί να ξέρουν ποιο πρόσωπο θέλουν να αντικρίσουν, όταν φτάσουν στο δικό τους λιμάνι.

Αγαπώ και… Δεσμεύομαι;

Η λέξη «αγάπη» είναι μια από τις πιο συχνά χρησιμοποιούμενες στο λεξιλόγιό μας και έχει πολλές σημασίες. Περιλαμβάνει διαφορετικές εμπειρίες και συναισθήματα και δημιουργεί στον καθένα ποικίλους συνειρμούς. Αναμφισβήτητα, η αγάπη είναι ένα από τα θέματα που απασχολούν βαθιά τον άνθρωπο.

Αυτό δεν αποδεικνύεται μόνο από την έντονη εστίαση των τεχνών σε αυτή- λογοτεχνία, ποίηση, τραγούδι, κινηματογράφος- αλλά κυρίως από την πληθώρα ανθρώπων που μπαίνουν στη διαδικασία να αναζητήσουν ψυχοθεραπεία για θέματα που αφορούν σε μεγάλο βαθμό την αγάπη. Ορισμένοι προσπαθούν εναγωνίως να κατορθώσουν να βρουν την αγάπη και άλλοι, που την έχουν βρει, ψάχνουν τρόπους να τη διατηρήσουν άσβεστη και ζωντανή. Άλλοι, έχοντας βιώσει αυτή τη φλόγα, ενδιαφέρονται να αναβιώσουν την ποιότητα της σχέσης που είχαν κάποτε και τώρα έχουν χάσει.

Η αγάπη, είναι στον πυρήνα της, μια φυσική και δημιουργική πράξη. Η δυνατότητα να τη βιώσουμε υπάρχει σε όλους μας και, οι περισσότεροι, τη βιώνουμε αρκετά συχνά, παρότι μπορεί ορισμένες φορές να μην το παρατηρούμε. Η αγάπη- ιδίως η καινούρια – μας γεμίζει σε τέτοιο βαθμό που σπάνια αναρωτιόμαστε σχετικά με το αν μπορεί να διατηρηθεί. Η εμπειρία αυτή μοιάζει να μας επηρεάζει σε όλα τα επίπεδα, τόσο αντιληπτικά – αφού γευόμαστε, αγγίζουμε και νιώθουμε με μεγαλύτερη ένταση και ευχαρίστηση – όσο και ψυχολογικά και πνευματικά.

Επίσης, παρά το γεγονός ότι βλέπουμε τα πράγματα πιο καθαρά, ταυτόχρονα είμαστε τυφλοί, όχι μόνο απέναντι στις βαθιές πολυπλοκότητες του αγαπημένου, όσο και κυριολεκτικά, απέναντι σε όσα μας περιτριγυρίζουν που μοιάζουν λιγότερο ενδιαφέροντα. Έτσι, η ερωτική αγάπη έχει αρκετά ελαττώματα, καθώς ευνοεί τη φαντασία και τις αισθήσεις έναντι της λογικής. Όπως το έθεσε ο Armstrong (2002):

«η αγάπη είναι μια μείξη νοσταλγίας, έκστασης, αμφιβολίας και μιας αίσθησης ότι είμαστε σε επαφή με την ύψιστη αξία. Αποτελείται από τη διαρκή ενασχόληση και ευχαρίστηση που δημιουργεί η επαφή με τον αγαπημένο, η οποία είναι το κλειδί της ευτυχίας. Το πιο σημαντικό όλων είναι ότι απαιτούνται πολύ λίγα για να τη βιώσει κανείς».

Κάτω από αυτό το πρίσμα, η δέσμευση είναι εύκολη γιατί όλη η σχέση και το πεδίο του ζευγαριού βασίζονται στην παρούσα στιγμή, γι’ αυτό και δεν υπάρχει διερώτηση σχετικά με το πώς διατηρείται η αγάπη. Ένα παράδειγμα που εντείνει αυτό το πρόβλημα παρατηρείται στους όρκους που ανταλλάσσουν οι αγαπημένοι στο γάμο οι οποίοι προβλέπουν τη διατήρηση της αγάπης «στην αρρώστια και την υγεία». Ωστόσο, σπάνια οι αγαπημένοι συζητούν και καταλαβαίνουν σε βάθος αυτές τις ιδέες. Οι όρκοι δε λένε «θα σε αγαπώ με αυτόν τον τρόπο για λίγο καιρό, κάποιες φορές θα σε αγαπώ περισσότερο και κάποιες λιγότερο» και ως εκ τούτου, η πεποίθηση ότι η αγάπη διατηρείται αναλλοίωτη δημιουργεί μη πραγματοποιήσιμες προσδοκίες.

Αναπόφευκτα, αυτές οι πεποιθήσεις προκαλούν μεγάλο πόνο καθώς η αγάπη αλλάζει. Μια από τις πιο στενόχωρες αλήθειες είναι ότι η αγάπη είναι εφήμερη και με τον καιρό χάνει τη λάμψη της και σταδιακά μπορεί να εξαφανιστεί, ακόμη και να γίνει βάρος καθώς αποκαλύπτονται οι ανεπάρκειες της σχέσης. Για τους περισσότερους, η αγάπη που έχει καταλαγιάσει μόνο περιστασιακά αναθερμαίνεται και, ορισμένες φορές, μοιάζει αυτό να γίνεται «μαγικά», χωρίς να υπάρχει φανερός λόγος. Άλλες φορές αναζωογονείται από κάποιο δύσκολο γεγονός, όπως είναι μια κρίση ή μια πιθανή απώλεια. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε τη σχέση και να αποφασίσουμε αν θα μείνουμε ή όχι, τόσο με τη φυσική μας παρουσία όσο και ψυχολογικά και πνευματικά.

Έτσι, προκύπτει η ερώτηση αν χρειάζεται να περιμένουμε κάποια κρίση για να δοκιμαστεί η αγάπη. Η απάντηση είναι όχι, καθώς όσο αντιμετωπίζουμε την αγάπη σαν μια δέσμευση που χρειάζεται συνεχή και κοινή επένδυση ενέργειας, μπορούμε να τη διατηρήσουμε και να την εξελίξουμε. Επομένως, η ερώτηση «τι να κάνω αν η αγάπη χαθεί;», μετατρέπεται στην ερώτηση «τι να κάνω όταν η αγάπη χαθεί;». Σε τελική ανάλυση, είναι δύσκολο να αγαπώ βαθιά και αληθινά…

Πνευματική Αφύπνιση & Μοναδικότητα: Πως εξελίσσεται ο άνθρωπος;

Από τις απαρχές της ύπαρξης του ανθρώπου, το είδος μας αναζητά την εξέλιξη. Δημιουργήσαμε πολιτισμούς, αναπτύξαμε και συνεχίζουμε να αναπτύσσουμε την Τεχνολογία. Και μέσα σε αυτή την διαρκή αναζήτηση του επόμενου βήματος, αρκετοί επιχειρούν να πετύχουν την Πνευματική Αφύπνιση. Κάποιοι ιδιαίτεροι άνθρωποι που μάλιστα αντιμετωπίστηκαν και ως “Θεοί επί της Γης” κατάφεραν να φτάσουν στην ολοκληρωτική εξέλιξη του Πνεύματός τους κατά το παρελθόν. Μπορεί όμως κάτι τέτοιο να συμβεί σε ένα απλό άνθρωπο; Μπορεί η Πνευματική αφύπνιση να μεταλαμπαδευτεί στο σύνολο της ανθρωπότητας; Και αν ναι, πως θα είναι αυτός ο νέος “Αφυπνισμένος” ανθρώπινος Πολιτισμός;

Η Συνειδησιακή Μοναδικότητα: Ένας νέος άνθρωπος

Αρκετοί υποστηρίζουν πως αυτή η μαζική πνευματική εξέλιξη θα επέλθει μέσα από την “Συνειδησιακή Μοναδικότητα”. Σε τι αναφέρεται όμως αυτός ο όρος; Η Συνειδησιακή Μοναδικότητα αναφέρεται σε ένα υποθετικό σημείο στον χρόνο, και γράφω υποθετικό αφού δεν έχει επιβεβαιωθεί πως θα έρθει σίγουρα, στο οποίο η ανθρώπινη συνείδηση θα βιώσει μία δραματική μεταβολή σε προσωπικό αλλά και συλλογικό επίπεδο. Αυτή η αλλαγή θα αφυπνίσει το σύνολο της ανθρωπότητας που τώρα δεν φαντάζεται τις δυνατότητες που μπορεί να έχει η πνευματική μας αφύπνιση. Αυτός ο όρος ταυτίζεται σχεδόν σε αναλογία με την Μοναδικότητα στην Φυσική και τις Μαύρες τρύπες όπου κανείς δεν μπορεί να δει πέρα από τον Ορίζοντα των Γεγονότων αφού το φως αδυνατεί να δραπετεύσει.

Με ένα παρόμοιο τρόπο, όσοι υποστηρίζουν την Συνειδησιακή Μοναδικότητα θεωρούν πως αυτή η πνευματική αφύπνιση είναι πέρα από τα όρια της περιορισμένης φαντασίας μας. Για να κατανοήσουμε λίγο καλύτερα αυτό το σημείο αφύπνισης του νου, μπορούμε να φανταστούμε τι θα βίωνε ένας ποντικός ή ένας χιμπατζής αν ξαφνικά το μυαλό του λειτουργούσε σαν το μυαλό του ανθρώπου. Πριν το βιώσει θα ήταν αδύνατο σε ένα τέτοιο ον να κατανοήσει τις δυνατότητες αυτές. Αυτή η πνευματική αφύπνιση αν και εφόσον πραγματοποιηθεί θα τερματίσει όλα όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Είτε μιλάμε για Επιστήμες, Τεχνολογία ή Πνευματισμό, είτε συζητάμε για την μεταμόρφωση του χρόνου, του χώρου και της ίδιας της πραγματικότητας.

Πόσο θα Εξελιχθεί πνευματικά η Ανθρωπότητα;

Σύμφωνα με τα βιολογικά πρότυπα οι άνθρωποι έχουν σταματήσει να εξελίσσονται. Η Εξέλιξη του πολιτισμού για κάποιους πεσιμιστές έχει σχεδόν πάψει και το μόνο που συνεχίζει να εξελίσσεται ραγδαία αυτή την στιγμή είναι η Τεχνολογία. Αυτό όμως σίγουρα εξελίσσει και τον ίδιο τον πολιτισμό μας, όμως αυτό που έχει αλλάξει είναι ο τρόπος. Η Εξέλιξη αυτή συνεχίζεται μαζί με την τεχνολογική πρόοδο και την πνευματικότητά μας, και οι Φυσικοί Επιστήμονες συνεχίζουν να υποστηρίζουν πως ζούμε σε ένα ραγδαία εξελισσόμενο σύμπαν. Μία μορφή Κοσμολογικής εξέλιξης κατά την οποία το Σύμπαν τελειοποιείται, και άρα και η ανθρωπότητα τείνει να συντονίζεται μαζί του βαδίζοντας σε αυτή την πνευματική αναπροσαρμογή.

Όμως αν δεν εξελισσόμαστε βιολογικά και εξελισσόμαστε πνευματικά, ποιά είναι η εποχή που ξημερώνει για την Ανθρωπότητα αν όχι η Εποχή της Συνειδησιακής Μοναδικότητας;

Η Πνευματική Αφύπνιση και οι “Μηχανές’

Όταν μιλάμε για την Συνειδησιακή μοναδικότητα και την Πνευματική αφύπνιση αρκετοί άνθρωποι μπερδεύονται και θεωρούν πως ο άνθρωπος θα αναπτύξει την συνειδητότητά του συνδυάζοντάς την με κάποιο Υπολογιστή. Βλέπετε ταυτόχρονα υπάρχει και η Τεχνολογική Μοναδικότητα (Technological Singularity) που έχει γίνει αντικείμενο αντιπαράθεσης ανάμεσα στους Φουτουριστές και τους Σκεπτικιστές αλλά αυτό έιναι ένα άλλο θέμα, για κάποιο μελλοντικό άρθρο! Η Τεχνολογική Μοναδικότητα είναι κάτι παραπάνω από τον συνδυασμό της Συνείδησης με τους Υπολογιστές. Αρκετοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν πως η δική μας πνευματικότητα θα αναπτυχθεί ραγδαία εφόσον αναπτύξουμε μία Μηχανική Υπερ-Συνειδητότητα που θα βοηθήσουν τον άνθρωπο να αναπτυχθεί. Όμως κάτι τέτοιο κρύβει μεγάλους κινδύνους μιας και υπάρχει ο κίνδυνος να ξεπεραστούμε ως είδος από αυτή την Μηχανική “Θεότητα” που οι ίδιοι θα δημιουργήσουμε. Και γιατί να δημιουργήσουμε κάτι τέτοιο;

Αυτή είναι μία εύλογη ερώτηση, όμως υποθετικά μία τέτοια υπερσυνειδητότητα θα βοηθήσει την ανθρωπότητα να λύσει τα θεμελιώδη προβλήματά της προτού αναπτυχθεί Πνευματικά σε τέτοιο βαθμό ώστε να δρα εντελώς αυτόνομα και μέσα από τις δυνατότητες της ψυχής και του πνεύματος.

Η Πνευματική Ολοκλήρωση

Καθώς η ανθρωπότητα θα γνωρίσει αυτό που λέγεται πως είναι η Πνευματική Ολοκλήρωση θα καταρρεύσει και ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε την πραγματικότητα. Σε αυτό το σημείο ίσως πάψουμε να περιοριζόμαστε από τον γραμμικό τρόπο που αντιμετωπίζουμε τον κόσμο. Η Πνευματική αφύπνιση είναι αυτό που όλες οι Θρησκείες του κόσμου ονομάζουν “Ενότητα”. Είναι η σύνδεση του πνεύματος με το Όλον, η σύνδεση του Νου. Σε αυτή την σύνδεση το μυαλό μας ολοκληρώνεται μέσα από την αναθεώρηση του Χώρου και του Χρόνου!

Η Κβαντική Μηχανική ήδη μας παρουσιάζει τις αέναες πιθανότητες, εκεί όπου μία ενωμένη συνειδητότητα, δηλαδή τα συνδεδεμένα ανώτερα μυαλά ολόκληρης της ανθρωπότητας δημιουργούν μία νέα πραγματικότητα. Αυτή η Συνειδητότητα δεν είναι μόνο ατομική αλλά ένα πραγματικό πεδίο φωτός, ενέργειας και πληροφορίας που μας συνδέει όλους ανεξαιρέτως. Είναι δυνατόν άραγε να βιώσουμε αυτή την Πνευματική αφύπνιση στο μέλλον με παραπάνω από ένα τρόπο; Ίσως αυτή η Διανοητική αλλαγή της ανθρωπότητας να μην είναι ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας αλλά μία πραγματικότητα που αργά η γρήγορα θα μεταλλάξει όλα όσα γνωρίζουμε ως δεδομένα. Η Πνευματική αυτή εξέλιξη αφορά την ενότητα και την κατανόηση πως τα πάντα και όλοι εμείς είμαστε άρρηκτα συνδεδεμένοι μεταξύ μας. Αν κατορθώσουμε και χρησιμοποιήσουμε αυτή την κατανόηση της Συνειδητότητας και της δύναμης που κρύβει τότε θα καταφέρουμε να περάσουμε σε μία εντελώς νέα εποχή. Το Διαδίκτυο για παράδειγμα έχει ήδη δημιουργήσει μία παγκόσμια συνδεδεμένη κοινότητα. Και με αυτό τον τρόπο ήδη ο κόσμος μας έχει αλλάξει ραγδαία. Φανταστείτε τι θα συμβεί αν εκατομμύρια από αναπτυγμένα μυαλά και διάνοιες ενωθούν με μοναδικό σκοπό την ανάπτυξη της ανθρωπότητας.

Φυσικά γνωρίζουμε πως ο άνθρωπος είναι κάτι περισσότερο από το μυαλό και την Ψυχή. Το Ηλεκτρικό πεδίο της καρδιάς είναι έως και έξι φορές ισχυρότερο από εκείνο του Μυαλού. Ναι, τα συναισθήματα παίζουν και αυτά ένα μεγάλο ρόλο στην Πνευματική μας εξέλιξη, στον δρόμο προς αυτή την Συνειδησιακή Μοναδικότητα. Για τον απλούστατο λόγο πως θα πρέπει να αποβάλλουμε κάθε τι αρνητικό γεμίζει την σκέψη μας, κάθε ζοφερή πραγματικότητα που εδραιώνεται χωρίς εμάς για εμάς. Μέσα από αυτά τα συναισθήματα που πηγάζουν από την καρδιά, αλλά και την σύνδεση του Συλλογικού Νου θα αναπτύξουμε την Πνευματική μας ολοκλήρωση. Μέσα από μία Αφυπνισμένη παγκόσμια κοινότητα θα μπορέσουμε να πραγματοποιήσουμε το Συνειδησιακό άλμα. Και καθώς θα βρισκόμαστε στο κατώφλι της μεγάλης αλλαγής με όλους τους τρόπους, καθώς θα σπάμε συνήθειες και θα απορρίπτουμε τα παλιά σαθρά συστήματα θα ανακαλύψουμε ξανά την ελπίδα. Είτε με την Βοήθεια της τεχνολογίας, είτε μέσω μίας μαζικής αφύπνισης που θα έρθει από ανώτερες δυνάμεις θα υφάνουμε ένα φωτεινό μέλλον γεμάτο Διανόηση πνεύμα, και μόνο τότε θα μετατραπούμε σε “θεϊκές υπάρξεις”. Εξάλλου εκατοντάδες πνευματικές παραδόσεις μιλούν για αυτή την εξέλιξη του ανθρώπου. Άσχετα αν δεν δίνουμε την απαιτούμενη προσοχή, ανεξάρτητα από το γεγονός πως λίγοι αφιερώνουν χρόνο ώστε να εξελίξουν την πνευματική τους φύση, αυτή η Συνειδησιακή μοναδικότητα θα έρθει αυτοβούλως μελλοντικά να καταρρίψει όλα όσα γνωρίζαμε. Και να στρέψει τον άνθρωπο προς το ερεβοκτόνο φως, έστω και αν τώρα βρισκόμαστε μπροστά στο πιο βαθύ σκοτάδι.

Να κρίνεις με συμπόνια

Το σύμπαν δημιουργήθηκε
για να μας διδάξει,
όχι για να μας κρίνει.
Κι όμως, εμείς κρίνουμε
τον εαυτό μας και τον κόσμο.

Εκείνοι που βιάζονται να κρίνουν,
αργούν να συμπονέσουν.
Εκείνοι που αργούν να συμπονέσουν
έχουν ξεχάσει ότι οι άνθρωποι που πληγώνουν
δεν πάνε στην κόλαση
είναι ήδη στην κόλαση,
γι’ αυτό φέρονται όπως φέρονται.

Τελικά, κανένας δεν γλυτώνει από τίποτε.
Η μνησικακία που νιώθουμε για κάποιους ανθρώπους,
απλώς τους επιτρέπει
να ζουν μέσα στο κεφάλι μας
χωρίς να πληρώνουν νοίκι.

Και, παρά την κριτική,
η πραγματικότητα συμβαίνει έτσι κι αλλιώς.

Έτσι, αν κρίνουμε,
ας κρίνουμε με συμπόνια
μέχρι να ανακαλύψουμε τελικά
ότι το πρωταρχικό μας έργο
δεν είναι να συγχωρούμε τους άλλους
αλλά να ζητάμε συγχώρεση.

Χαρίστε ελευθερία στα παιδιά

Με λυπεί που στην κοινωνία έχουμε την τάση να ευνουχίζουμε τα παιδιά, να μην τα αφήνουμε να γίνουν αυτόνομα και να κάνουν λάθη. Κι έτσι, βλέπουμε άνδρες και γυναίκες να φτάνουν τα σαράντα και να εξαρτώνται ακόμα από τους γονείς σε βασικά πράγματα.

Τα παιδιά δεν είναι ιδιοκτησία κανενός, δεν ανήκουν στους γονείς και δε γεννιούνται για να θρέφουν τη ματαιοδοξία τους. Ούτε τα παιδιά κάποιου είναι τα καλύτερα που υπάρχουν και πρέπει να τα βρίσκουν όλα έτοιμα.

Ο άνθρωπος πρέπει να αγωνιστεί γι’ αυτό που θέλει και με τις δικές του δυνάμεις χωρίς να τα περιμένει όλα έτοιμα από τους άλλους. Έτσι, κάποιος μαθαίνει να εκτιμά και να αναγνωρίζει την αξία του αγώνα και με αυτό τον τρόπο θα μάθει να σέβεται περισσότερο και τον κόπο των άλλων.

Η αυτοεκτίμηση που μπορεί να έχουν τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα υπερβολικά προστατευτικό περιβάλλον μπορεί μεν να υπάρχει αλλά είναι ασταθής, μοιάζει με ένα σπίτι από άχυρα που μόλις ο αέρας φυσήξει, θα καταρρεύσει. Η αυτοεκτίμηση αποκτάται και θεμελιώνεται με κόπο και αγώνα.

Άλλο πράγμα η ελευθερία και άλλο η ασυδοσία. Όταν μιλάμε για ελευθερία στο παιδί, εννοούμε να του δίνουμε το περιθώριο να κάνει τη δική του επιλογή και να έχει και δικαίωμα να κάνει λάθη. Τα λάθη είναι αναφαίρετο κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας, από αυτά χτίζεται η εμπειρία και η ζωή μας.

Δε χρειάζεται κάποιος να θυσιάζεται για τα παιδιά του. Χρειάζεται να τους χαρίσει τα φτερά της ανεξαρτησίας και το αίσθημα της υπευθυνότητας. Όχι να αδιαφορεί για τις πράξεις του, αλλά να το διδάξει πως πρέπει να σταθούν και στα δικά τους πόδια όταν έρθει εκείνη η στιγμή της ενηλικίωσης για να αναλάβει τα ηνία της ζωής τους. Εννοείται πως οι γονείς στη δύσκολη στιγμή πάντοτε πρέπει να είναι και να βοηθήσουν, αλλά η αυτονομία πρέπει να υπάρξει σε κάποια βασικά πράγματα.

Αφήνοντας τα παιδιά να ζυμωθούν μέσα στη ζωή και μη κόβοντας τα φτερά τους, τους μαθαίνουμε να αγαπούν και να σέβονται τη ζωή, να χαίρονται περισσότερο για όλα αυτά που πετυχαίνουν αφού θα γνωρίζουν ότι έχουν και αυτά αγωνιστεί για να τα κατακτήσουν.

Ποιο είναι το νόημα πίσω από την πρώτη αγάπη;

Μήπως όμως μπορούμε να τη δούμε και σαν ένα ταξίδι μίας μονογαμικής σχέσης όπου μετά από κάποιο χρονικό διάστημα το ζευγάρι αφήνει τον κήπο της Εδέμ, δηλαδή το πρώτο στάδιο του πάθους και του έρωτα, και περνάει στην πραγματική ζωή όπου έχει να αντιμετωπίσει καταστάσεις που ραγίζουν καρδιές και προκαλούν πόνο;

Είναι πολλοί εκείνοι που έχουν μια υποκειμενική άποψη για την αγάπη. Πιστεύουν πως αγάπη είναι εκείνο που αισθανόμαστε στην αρχή μιας σχέσης, δηλαδή όλο εκείνο το χημικό κοκτέιλ ορμονών και αδρεναλίνης που κάνει το πρώτο στάδιο να είναι γεμάτο πάθος και ενθουσιασμό. Δυστυχώς όμως αν ορίζουμε την αγάπη με αυτόν τον τρόπο, τότε γρήγορα θα απογοητευτούμε καθώς αυτό το πρώτο στάδιο αναπόφευκτα κάποια στιγμή θα εξασθενήσει.

Η αγάπη δεν είναι μια στιγμή μέσα στο χρόνο. Είναι μια συνεχόμενη πρακτική που απαιτεί τεχνικές βιωσιμότητας, αποδοτικότητας και ανανέωσης. Η αγάπη είναι μια καθημερινή πράξη που δημιουργεί παραγωγικά συναισθήματα προκειμένου η ιστορία της να γράφεται κάθε μέρα με νέο ανεξίτηλο φρέσκο μελάνι. Να μη χάνεται, να μη ξεθωριάζει, ακόμη κι αν ‘ένα μήλο την ημέρα τον γιατρό τον κάνει πέρα’.

Με λίγα λόγια, η αγάπη δεν είναι κάτι που μόνο αισθανόμαστε. Είναι κάτι το οποίο κάνουμε. Βέβαια, όλες μας οι πράξεις προέρχονται από τις σκέψεις μας. Οι σκέψεις μας για τον εαυτό μας, οι σκέψεις μας για τον/την σύντροφό μας ή οι σκέψεις και οι πεποιθήσεις μας γύρω από τις σχέσεις γενικότερα.

Αυτά όλα είναι που δημιουργούν εκείνα τα μάτια μέσα από τα οποία θα κοιτάμε το ταίρι μας και μέσα από τα οποία θα δημιουργούμε το σενάριο για το πώς ο καθένας μας παίζει στο έργο της αγάπης. «Το πάθος χάθηκε. Βαρεθήκαμε ο ένας τον άλλον. Έχουμε σπάσει ο ένας τα νεύρα του άλλου», αυτό είναι το σενάριο που δημιουργούμε συνήθως ο ένας για τον άλλον.

Κι αυτό το έργο βλέπουμε στη συνέχεια κάθε μέρα ξανά και ξανά. Γινόμαστε παθητικοί αποδέκτες αγάπης και όχι συν-δημιουργοί μια όμορφης ιστορίας που θα κάνει τη διαφορά. Η σχέση είναι σαν μια θεατρική παράσταση. Ο καθένας δίνει τη δική του νότα, δίνει μορφή και χρωματίζει το έργο με τον δικό του ρόλο.

Ακόμη κι αν ο καθένας έχει εξασκηθεί μόνος του σε όλα όσα θα πει, σε όλα όσα θα επιδείξει (το παρελθόν και τα πιστεύω του), μαζί φτιάχνουν το σκηνικό. Δίνουν ζωή και πνοή στο έργο.

Ο κήπος της Εδέμ (το πρώτο στάδιο της σχέσης) δεν είναι η πραγματική αγάπη. Είναι απλά μια αφετηρία. Στον ‘διωγμό’ ξεκινάει η πραγματική δημιουργία, η συν-δημιουργία. Παίρνοντας μαζί τα χρώματα και τον αέρα του μικρού παραδείσου από όπου όλα ξεκίνησαν, χρειάζεται να τα κρατήσουμε ζωντανά και να τα τοποθετήσουμε σε ένα έδαφος το οποίο σιγά σιγά θα δημιουργήσουμε σε ένα τεράστιο πάρκο.

Μια όμορφη έκταση που κάθε κήπος θα φαντάζει μικρός και ασήμαντος μπροστά της. Τίποτε δεν τελειώνει με τον ‘διωγμό’. Αντιθέτως από εκεί ξεκινάει το πραγματικό ταξίδι.

Να παίρνεις την αλήθεια σου αγκαλιά

Σαν γλυκό παραμύθι ξεκινά τούτη η ιστορία, κάπως έτσι. Κάποτε, πριν χρόνια, όλοι μας ήρθαμε εδώ σε αυτόν τον πλανήτη για να ζήσουμε. Όλοι μας ψυχές θαρρώ, που ο καθένας κουβαλούσε από την πρώτη στιγμή την αλήθειά του, την ποιότητα της ψυχής του, το φως του μα και το σκοτάδι του γερά δεμένα μαζί.

Όλα αυτά συνθέτουν την πυξίδα για τον δρόμο που ο καθένας έρχεται να περπατήσει εδώ. Απέραντο φως και ομορφιά μας περίμενε σε τούτο τον τεράστιο κόσμο, σωστός παράδεισος. Μα, ποιος παράδεισος δεν έχει τη ‘δική’ του κόλαση δίπλα να τον συμπληρώνει; Κανένας!

Δική του κόλαση λοιπόν, μια απ’ όλες, είναι η φασαρία του. Βαβούρα δυνατή υπάρχει στον επίγειο κόσμο μας, που αν δεν προσέξεις, σε πλανεύει σαν τις ‘Σειρήνες’ του Οδυσσέα, σου κλέβει την πυξίδα σου, σε απογυμνώνει, θάβοντας την αλήθεια της ψυχής σου με τα χρόνια.

Τι θα είσαι μετά δίχως αυτά; Ένας άνθρωπος που ακολουθεί δρόμους και μονοπάτια που δεν είναι αληθινά δικά του, χαμένος και αποστραγγισμένος, κάποιος που θα ζει σαν το ρομπότ με βήματα δανεισμένα από την «κοινωνία», όχι δικά του. Τι θα είσαι; Αλίμονο, θα είσαι νεκρός!

Μα μην τρομάζεις γλυκέ μου άνθρωπε γιατί εσύ δημιουργείς την εξέλιξη του παραμυθιού. Σώπασε τώρα και άκουσε, εσύ να παίρνεις την αλήθεια σου αγκαλιά κάθε μέρα, να την προστατεύεις. Μην την αφήνεις να πέφτει στη λήθη, μα αντίθετα, όσο μπορείς, να την ξεθάβεις από της λήθης τον τάφο και να την ανασταίνεις με την πνοή σου όποτε νιώθεις ότι το χρειάζεται.

Σε παρακαλώ, μην κουραστείς να την ξυπνάς. Θυμήσου, σπίτι δεν έχει, σπίτι της είναι η σιωπή της καρδιάς σου και την κουβαλάς πάντα μέσα σου. Μην την υποτιμάς την δύναμή της, στάσου δυο λεπτά αφουγκράσου την, μπορεί να σωπαίνει κάθε παραπλανητική ‘Σειρήνα’ γύρω σου, να είναι ο συνοδοιπόρος σου που θα δίνει στα πόδια σου δύναμη ν’ ανέβουν τον πιο ‘’κακοτράχαλο ανήφορο’’. Σε παρακαλώ, γλυκέ μου άνθρωπε, μην κουραστείς!

Μα κι όποτε ακόμη κουραστείς, θυμήσου πως «τούτο το χρέος της ανάστασης πέφτει στην καρδιά», μονομιάς να την αναστήσεις ξανά κι εσύ!

Ρενέ Ντεκάρτ: Όποτε με προσβάλει κάποιος, προσπαθώ να ανυψώσω την ψυχή μου τόσο ψηλά, ώστε η προσβολή να μην τη φτάνει

Να αμφιβάλλεις για όλα, έλεγε ο φιλόσοφος της αμφιβολίας που με τις θεωρίες του άλλαξε την πορεία της φιλοσοφίας και των επιστημών. Γεννήθηκε στις 31 Μαρτίου του 1596.

«Όποτε με προσβάλει κάποιος, προσπαθώ να ανυψώσω την ψυχή μου τόσο ψηλά, ώστε η προσβολή να μην τη φτάνει.» είπε κάποτε ο Ρενέ Ντεκάρτ. Ο φιλόσοφος, μαθηματικός και επιστήμονας φυσικών επιστημών που θεωρήθηκε σταθμός στην ιστορία της φιλοσοφίας. Δάσκαλος και ταυτόχρονα θύμα του Διαφωτισμού. Η μεγαλοφυΐα του έφερε τις θεωρίες του στον κόσμο, αλλάζοντας την πορεία της φιλοσοφίας και των επιστημών.

Πόσο νόημα κρύβεται μέσα από μια απλή φράση. Πόσο σπουδαίο είναι τα “αγκάθια” της όποιας προσβολής να μην τραυματίζουν τις καλές προθέσεις και να αντιμετωπίζονται με ανωτερότητα και αξιοπρέπεια…

Να καταφέρνεις να σηκώνεσαι κάθε φορά που κάποιοι σε ρίχνουν, κρατώντας το κεφάλι ψηλά, διατηρώντας αυτό που κανένας δεν μπορεί να στο δώσει αλλά και κανένας δεν μπορεί να στο πάρει… Τον αυτοσεβασμό σου

Και ποιός δεν γνωρίζει το περίφημο “σκέφτομαι άρα υπάρχω” που είπε κάποτε ο «φιλόσοφος της αμφιβολίας».

Μετά τη συνάντησή του με τον Ισαάκ Μπέκμαν, άρχισε την ενασχόλησή του με τα μαθηματικά και τη φυσική. Δεν θεωρείται τυχαία ο θεμελιωτής της αναλυτικής Γεωμετρίας. Το 1619, κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του, με προορισμό τη Γερμανία, ένα όραμα τον ενέπνευσε για να εφαρμόσει μια νέα μέθοδο για την επιστημονική έρευνα.

`Εζησε στο πρώτο μισό του 17ου αιώνα, διατυπώνοντας διάφορες ενδιαφέρουσες θεωρίες. Μία από τις πιο περίφημες φράσεις που φιλοξενούνται στο έργο του, “Λόγος περί Μεθόδου”, είναι το γνωστό “cogito ergo sum”. Σκέφτομαι άρα υπάρχω. Ο φιλόσοφος προσπαθεί να βρει μια εντελώς καινούρια στερεή βάση για ένα φιλοσοφικό σύστημα, ενώ στηρίζεται στην αμφιβολία και τον λογικό συλλογισμό. Αρνείται να παραδεχτεί χωρίς κριτική ό,τι αντιλαμβάνεται με τις αισθήσεις του. Οδηγείται, λοιπόν, στη μέθοδο της αμφιβολίας που δεν αναγνωρίζει τίποτε άλλο πέρα από το “σκέφτομαι άρα υπάρχω”.

Το απόφθεγμά του στηρίζεται στο εξής : «Μπορώ να αμφιβάλλω για όλα τα πράγματα που με περιβάλλουν και για όλα όσα σκέφτομαι. Οι άνθρωποι συχνά σφάλλουν στους συλλογισμούς τους, ακόμα και σε απλά θέματα και δεν υπάρχει λόγος να πιστεύω, ότι οι αισθήσεις μου δεν με ξεγελούν, ή ότι οι σκέψεις μου δεν είναι, παρά σαν τα όνειρά μου όταν κοιμάμαι. Μπορώ να αμφιβάλλω λοιπόν, για όλα όσα σκέφτομαι και πιστεύω, αλλά για ένα πράγμα σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να αμφιβάλλω, δηλαδή για το ότι αμφιβάλλω. Αμέσως όμως κατόπιν, πρόσεξα πως, ενώ εγώ ήθελα να σκεφτώ έτσι, ότι όλα ήταν ψεύτικα, έπρεπε αναγκαστικά, εγώ που το σκεπτόμουν, να είμαι κάτι. Και παρατηρώντας πως τούτη η αλήθεια: σκέπτομαι, άρα υπάρχω ήταν τόσο γερή και τόσο σίγουρη, ώστε όλες μαζί οι εξωφρενικές υποθέσεις των σκεπτικών φιλοσόφων, δεν ήταν ικανές να την κλονίσουν, έκρινα πως μπορούσα δίχως ενδοιασμούς, να την παραδεχθώ σαν την πρώτη αρχή της φιλοσοφίας που αναζητούσα»

Ο Ντεκάρτ, υπήρξε μια από τις σπουδαιότερες μορφές του ηπειρωτικού-ευρωπαϊκού ορθολογισμού. Οι ιδέες του έγιναν στόχος του εμπειρισμού που επικράτησε μακροπρόθεσμα. Οι βασικές ιδέες του λειτούργησαν σε πείσμα των προθέσεών του. Πέτυχε να θέσει τα όρια ανάμεσα σε πνευματικό και υλικό κόσμο και να τον αντιμετωπίσει ως επαρκές και αυτόνομο αντικείμενο μελέτης, ενισχύοντας την επικράτηση του υλισμού έναντι της πνευματοκρατίας.

Είπε κάποτε για:
 …την αλήθεια
«Στην προσπάθεια της έρευνας για την αλήθεια είναι ανάγκη ν` αμφιβάλουμε για το καθετί, όσο μπορούμε περισσότερο.»

…τα καλά βιβλία
«Η ανάγνωση των καλών βιβλίων είναι σαν τη συνομιλία με τους τελειότερους ανθρώπους του παρελθόντος.»

…τη ζωή
«Σκέπτομαι, άρα υπάρχω.»

και…
«Να αμφιβάλλεις για όλα.

«Απελπισία: φόβος χωρίς ελπίδα.»

«Πάθος είναι η παθητικότητα του πνεύματος και η ενεργητικότητα του σώματος.»

«Αν ο άνθρωπος είναι ελεύθερος, τότε ο Θεός δεν είναι.»

«Ο αισιόδοξος θα μπορούσε να δει ένα φως εκεί που δεν υπάρχει, αλλά γιατί ο απαισιόδοξος θα πρέπει πάντα να τρέχει να το σβήσει;»

Σταμάτα να βάζεις τη ζωή σου στην αναμονή

Σταμάτα να βάζεις τη ζωή σου στην αναμονήΒίωσε έντονα και αυθεντικά  κάθε συναίσθημά σου. Πάρε τα ηνία της ζωής σου στα χέρια σου και μην περιμένεις τίποτα από κανέναν. Μην προσμένεις το νόημα της ζωής σου από ξένες υπάρξεις. Να μην αρκείσαι στο λίγο. Σου αξίζει το μέγιστο. Μην επαναπαύεσαι στα μέτρια και χλιαρά. Να ψάχνεις πάντα τα πιο έντονα και τα πιο δυνατά.

Μη χαραμίζεις τη ζωή σου κάνοντας απολογισμούς.  Μη σπαταλάς τις ώρες σου μετρώντας απώλειες. Πάψε να υπολογίζεις  χαρές και λύπες. Μην ψηλαφίζεις αποτυπώματα που άφησαν στην ψυχή σου όσοι αγάπησες. Μη μένεις κολλημένος σε ανθρώπους και καταστάσεις. Προχώρησε στα καλύτερα που σε περιμένουν. Να μην αφήνεις ανοιχτούς λογαριασμούς με το παρελθόν σου. Καταστρέφεις το μέλλον σου. Και μην αθροίζεις όλες τις πληγές σου κάθε φορά που μία καινούργια αιμορραγεί. Να μάθεις να μην κρατάς λογαριασμούς στις ανθρώπινες σχέσεις. Να μην προσθέτεις αυτούς που έρχονται και να μην αφαιρείς αυτούς που φεύγουν από τη  ζωή σου. Δεν επιδέχονται μέτρο τα συναισθήματα. Δε μετριέται ο πόνος  και η στεναχώρια με αριθμούς. Δεν υπολογίζονται με την ποσότητα τα όμορφα και τα ωραία. Δε  ζυγίζονται  οι δυσκολίες και τα βάσανα. Δεν έχουν ένταση οι χαρές και οι λύπες.

Μη βάζεις τη ζωή σου στην αναμονή. Βγες μέχρι το ξημέρωμα. Κάνε βόλτες μέχρι το χάραμα. Συνάντησε φίλους παλιούς και αγαπημένους. Κάνε καινούργιες συμπάθειες και γνώρισε νέους ανθρώπους. Γύρισε στα σοκάκια της γης και διασκέδασε το ταξίδι σου. Να γελάς μέσα από την καρδιά σου. Να κλαις ολονυχτίς και να αφήνεις την ανατολή του ήλιου να στεγνώνει τα δάκρυά σου. Να τραγουδάς στα έρημα δρομάκια τη μοναξιά σου. Μέθυσε τους πόνους σου και γλέντησέ τους. Αλήτευσε τα δύσκολά σου και κέρασέ τους από τον τσαμπουκά σου. Φώναξε με όλο σου το ‘’είναι’’ και εκτονώσε το θυμό σου.

Μην καταπιέζεις τα συναισθήματά σου και μην τα πνίγεις. Ζήσε έντονα την κάθε στιγμή σου. Στύψε την τρέλα σου μέχρι τις τελευταίες σταγόνες της και απόλαυσε τη δροσερή της γεύση. Γιατί, όλα ανατρέπονται σε αυτό τον κόσμο και όλα αναθεωρούνται. Άνθρωποι, σκέψεις, συναισθήματα, χαρακτήρες, καταστάσεις ζωής, όλα αλλάζουν μάτια μου.

Μία σύντομη βόλτα στη γειτονιά του κόσμου η ζωή μας, γι’ αυτό άδραξε τις μέρες. Ζήσε στα άκρα. Μη φοβάσαι τις δυσκολίες της. Αντιμετώπισέ τις. Μη σε τρομάζει ο αγώνας επιβίωσης. Κέρδισέ τον. Μη δειλιάζεις μπροστά στα εμπόδια. Υπερπήδησέ τα. Μη σταματάς μπροστά στις δυσκολίες. Ξεπέρασέ τις. Μην αναλώνεις και μη σκορπίζεις τον εαυτό σου. Προστάτευσέ τον. Και μην περιμένεις τις ευκαιρίες, δημιούργησε τις.

Πάψε να στεναχωριέσαι γι’ αυτά που πέρασαν. Μην κλαις γι’ αυτά που δεν έγιναν. Μην περιμένεις πια αυτούς που δε γύρισαν. Μη μεμψιμοιρείς για όσα έζησες. Σταμάτα να απαριθμείς όσα έδωσες, πόσα πήρες και πόσα άξιζες. Μην ψάχνεις αιτίες και αφορμές για τις λάθος σου επιλογές.

 Ζήσε… Μπες στο βαγόνι της ζωής σου και απόλαυσε το ταξίδι, γιατί δεν έχει εισιτήριο επιστροφής και δεν εξαργυρώνονται τα ναύλα.

Πόσες φορές αυτή η δουλειά δεν με απέσπασε από δυσάρεστες σκέψεις! Και όλες οι κοινότοπες σκέψεις πρέπει να λογαριάζονται δυσάρεστες

Ακόμα και αν δεν με διαβάσει κανείς, έχασα μήπως τον χρόνο μου επειδή καταπιάστηκα επί τόσες ώρες απραξίας με σκέψεις τόσο χρήσιμες και ευχάριστες;

Ζωγραφίζοντας τον εαυτό μου για τους άλλους, ζωγράφισα τον εσώτερο εαυτό μου με χρώματα πιο καθαρά από ό,τι ήταν τα αρχικά τα δικά μου.

Δεν έφτιαξα περισσότερο το βιβλίο μου από ό,τι το βιβλίο μου με έφτιαξε, βιβλίο ομοούσιο με τον συγγραφέα του, που αφορά τον ίδιο μου τον εαυτό, μέλος της ζωής μου.

Έχασα μήπως τον καιρό μου επειδή τόσο ενδελεχώς και τόσο προσεκτικά κάθισα να μιλήσω στον εαυτό μου για τον εαυτό μου;

Γιατί εκείνοι που απλώς σκέφτονται και μιλούν περιστασιακά για τον εαυτό τους, δεν τον ερμηνεύουν με τόση ακρίβεια ούτε εισχωρούν στο βάθος του, όπως εκείνος που κάνει τον εαυτό του μελέτη του, έργο και επάγγελμά του, που αναλαμβάνει με όλη την καλή του πίστη και με όλη του τη δύναμη να διατηρεί ένα μακροχρόνιο λογαριασμό [του εαυτού του].

Οι γλυκύτερες ηδονές χωνεύονται πράγματι εντός μας: αποφεύγουν να αφήσουν αποτύπωμα και αποφεύγουν όχι μόνο το βλέμμα του κοινού αλλά και όποιου άλλου.

Πόσες φορές αυτή η δουλειά δεν με απέσπασε από δυσάρεστες σκέψεις! Και όλες οι κοινότοπες σκέψεις πρέπει να λογαριάζονται δυσάρεστες. Η Φύση μας δώρισε το απέραντο χάρισμα να βρίσκουμε απασχόληση όταν είμαστε μόνοι μας και μας καλεί συχνά να το κάνουμε, για να μας μάθει ότι κατά ένα μέρος οφείλουμε τον εαυτό μας στην κοινωνία, αλλά και ότι κατά το καλύτερο μέρος τον οφείλουμε σε μας τους ίδιους. Με πρόθεση να υποχρεώσω τη φαντασία μου κιόλας να ονειρεύεται με κάποια σειρά και σκοπό και να τη συγκρατήσω από του να χαθεί και να πλανηθεί στον άνεμο, δεν υπάρχει καλύτερο από το να της δώσω υφή και να της δώσω να βάλει σε κατάλογο όλες τις μικροσκέψεις που της έρχονται. Έχω την ακοή μου στραμμένη προς τις ονειροπολήσεις μου, γιατί έχω να τις καταγράψω.

Πόσες φορές χολωμένος από κάποια πράξη, που η ευγένεια και η λογική μού απαγόρευαν να αποδοκιμάσω ανοιχτά, δεν την ξεφορτώθηκα εδώ.

Τι και αν στήνω λίγο πιο προσεκτικά το αυτί στα βιβλία, από τη στιγμή που παραμονεύω μήπως μπορέσω και βάλω στο χέρι κάτι τι, ώστε να καλλωπίσω και να αναβαστήξω το δικό μου βιβλίο;

Δεν κάθισα ούτε μια στιγμή να μελετήσω πως γράφεται ένα βιβλίο. Κάθισα όμως και κάτι μελέτησα επειδή έγραψα ένα βιβλίο, αν “κάτι μελετώ” σημαίνει να κορφολογείς και να πιάνεις σαν με τσιμπίδα από το κεφάλι ή από τα πόδια πότε έναν συγγραφέα, πότε έναν άλλον, όχι τόσο για να σχηματοποιήσω τις γνώμες μου – αφού τις έχω σχηματοποιήσει εδώ και πολύ καιρό – αλλά κυρίως για να τις συντρέξω, να τις υποβοηθήσω και να τις εξυπηρετήσω.

Ποιον όμως θα πιστέψουμε όταν μιλάει για τον εαυτό του σε εποχή τόσο σάπια, δεδομένου πως υπάρχουν λίγοι ή κανένας που να μπορούμε να πιστέψουμε όταν μιλάει για άλλους, όπου έχει λιγότερα να κερδίσει αν πει ψέμα; Το πρώτο στάδιο της διαφθοράς των ηθών είναι ο εξοστρακισμός της αλήθειας· γιατί όπως έλεγε ο Πίνδαρος, το να είσαι αληθινός αποτελεί την αρχή της μεγάλης αρετής και αυτό είναι το πρώτο άρθρο που ο Πλάτων απαιτεί για τον κυβερνήτη της Πολιτείας του. Η τωρινή μας αλήθεια δεν είναι αυτό που είναι, αλλά εκείνο που μπορεί να πείσει τους άλλους να δεχτούν πως είναι, όπως αποκαλούμε “χρήμα” όχι εκείνο μόνο που κυκλοφορεί νομίμως, αλλά και το κίβδηλο που έχει πέραση. Το έθνος μας είναι, εδώ και πολύ καιρό, αντικείμενο μομφής για αυτό το ελάττωμα· γιατί ο [Πρεσβύτερος] Σαλβιάνος ο Μασσαλιώτης, που έζησε στα χρόνια του αυτοκράτορα Βαλεντινιανού λέει πως το ψέμα και η επιορκία δεν είναι ελάττωμα για τους Γάλλους αλλά τρόπος ομιλίας. Όποιος θα ήθελε να πλειοδοτήσει επ’ αυτής της μαρτυρίας, θα μπορούσε να πει πως αυτός ο τρόπος είναι σήμερα αρετή για τους Γάλλους. Οι άνθρωποι εκπαιδεύουν και διαπλάθουν τους εαυτούς τους γι’ αυτό, λες να πρόκειται για έντιμη πρακτική: η προσποίηση είναι από τα πλέον αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά του αιώνα μας.

Έτσι, συχνά απασχόλησα τη σκέψη μου από πού μπορεί να γεννήθηκε αυτή η παράδοση που τηρούμε με τόση ευσυνειδησία, πάει να πει να αισθανόμαστε οξύτερα προσβεβλημένοι όταν μας μέμφονται για αυτό το ελάττωμα, που είναι το συνηθέστερο μεταξύ μας, παρά για όποιο άλλο, και γιατί η υπέρτατη λεκτική προσβολή που μπορεί να μας αποδοθεί, είναι η μομφή ότι ψευδόμαστε. Επί του προκειμένου, βρίσκω φυσικό να υπερασπιζόμαστε τους εαυτούς μας περισσότερο για τις ατέλειες με τις οποίες είμαστε περισσότερο κηλιδωμένοι. Φαίνεται πως αγανακτώντας για την κατηγορία και εξαγριώνοντας τον εαυτό μας, ξεφορτωνόμαστε κάπως την ενοχή: είμαστε πράγματι ένοχοι, αλλά τουλάχιστον την καταδικάζουμε για να τηρούνται τα προσχήματα.

Μήπως όμως την καταδικάζουμε επίσης επειδή αυτή η μομφή φαίνεται να υπονοεί τη δειλία και την ανανδρία; Υπάρχει άλλη πιο έκδηλη δειλία από το να παίρνεις πίσω το λόγο σου; Ακόμα χειρότερα, να παίρνεις πίσω αυτό που ξέρεις πως ισχύει;

Είναι χυδαίο ελάττωμα το ψέμα και ένας αρχαίος το ζωγραφίζει με πολύ ντροπιασμένα χρώματα, λέγοντας πως προσφέρει μαρτυρία περιφρόνησης του Θεού και ταυτοχρόνως φόβου των ανθρώπων. Δεν είναι δυνατό να παρουσιάσει κανείς πληρέστερα τη φρίκη, την ευτέλεια και την ξεδιαντροπιά του. Γιατί μπορεί να φανταστεί κανείς τίποτα ευτελέστερο από το να είμαστε δειλοί έναντι των ανθρώπων και παλικαράδες έναντι του Θεού; Αφού η αμοιβαία κατανόηση δημιουργείται μόνο και μόνο μέσω των λέξεων, εκείνος που τις ψευτίζει, προδίδει την ανθρώπινη κοινωνία.

Οι λέξεις είναι το μοναδικό εργαλείο μέσω του οποίου οι θελήσεις και οι σκέψεις μας επικοινωνούν, είναι ο διερμηνέας της ψυχής μας. Αν μας λείπει, δεν κρατιόμαστε πια ο ένας από τον άλλο, δεν έχουμε πια γνώση ο ένας του άλλου. Αν μας εξαπατάει, σπάζει όλες μας τις σχέσεις και διαλύει όλα όσα συνδέουν την κοινωνία μας.

ΜΙΣΕΛ ΝΤΕ ΜΟΝΤΑΙΝΙ, ΔΟΚΙΜΙΑ

Σε τροχιά δύο δορυφόροι GRACE από ΗΠΑ και Γερμανία - Θα παρακολουθούν τις αλλαγές στο νερό της Γης

Ένας πύραυλος Falcon 9 της αμερικανικής εταιρείας Space X του Έλον Μασκ έθεσε την Τρίτη το βράδυ σε τροχιά δύο αμερικανο-γερμανικούς περιβαλλοντικούς δορυφόρους GRACE, οι οποίοι θα παρακολουθούν όλες τις αλλαγές στο νερό της Γης, το επίπεδο της στάθμης των θαλασσών, την τήξη των πάγων, την εξάτμιση εξαιτίας της ξηρασίας κλπ.

Οι δύο GRACE-FO (Gravity Recovery and Climate Experiment Follow-on), o καθένας με μέγεθος αυτοκινήτου, που θα κινούνται σε απόσταση 220 χιλιομέτρων ο ένας από τον άλλο, θα αντικαταστήσουν τους παλαιότερους ομώνυμους δορυφόρους, που είχαν εκτοξευθεί το 2002 και λειτούργησαν έως το 2017, καταγράφοντας, μεταξύ άλλων, τη συρρίκνωση των πάγων στην Ανταρκτική και στη Γροιλανδία.

Η νέα κοινή αποστολή της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA) και του Γερμανικού Κέντρου Ερευνών Γεωεπιστημών (GFZ), κόστους 520 εκατ. δολαρίων, θα παρακολουθεί το νερό των ωκεανών, λιμνών και ποταμών, καθώς και τις μεταβολές στον υδρολογικό κύκλο.

Καθώς οι μάζες του νερού εμφανίζουν μετακινήσεις και αυξομειώσεις, αυτό επιφέρει αλλαγές στη βαρύτητα της Γης, κάτι που μπορούν να «πιάσουν» οι δορυφόροι. Τα όργανα μικροκυμάτων των δύο δορυφόρων είναι τόσο ευαίσθητα, που μπορούν να ανιχνεύσουν αλλαγές του νερού με ακρίβεια περίπου ενός μικρομέτρου (εκατομμυριοστού του μέτρου), περίπου το ένα δέκατο του πλάτους μιας ανθρώπινης τρίχας.

Εξωτερικά οι δύο νέοι GRACE μοιάζουν με τους προκατόχους τους, αλλά έχουν ένα νέο όργανο, ένα πειραματικό συμβολόμετρο λέιζερ, που έχει δεκαπλάσια ακρίβεια από το όργανο των μικροκυμάτων. Αν δουλέψει καλά, η NASA σκοπεύει να το καθιερώσει.

Η συναρμολόγηση των δορυφόρων έγινε από την εταιρεία Airbus στη Γερμανία και η αποστολή αναμένεται να έχει τουλάχιστον πενταετή διάρκεια. Στο μέλλον η Ευρώπη μπορεί να αποκτήσει καθαρά δικούς της δορυφόρους τύπου GRACE, αναβαθμίζοντας την αποστολή Sentinel-6.

Με την ίδια εκτόξευση από την αεροπορική βάση Βάντενμπεργκ της Καλιφόρνια, τέθηκαν σε τροχιά επίσης πέντε τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι Iridium Next, ανεβάζοντας το συνολικό αριθμό τους σε 55. Στο μέλλον θα εκτοξευθούν άλλοι 20 για να συμπληρωθεί ο αριθμός των 75.

Φερμιόνια, Μποζόνια και BEC

Κάθε σωματίδιο στη Φύση, μπορεί να ταξινομηθεί είτε σαν φερμιόνιο είτε σαν μποζόνιο. Τα φερμιόνια είναι ο τύπος των σωματιδίων που φτιάχνουν ένα άτομο, πχ ηλεκτρόνια, πρωτόνια και νετρόνια, κι έχουν ημιακέραιο spin. Από την άλλη το πιο καλό παράδειγμα μποζονίου είναι το Higgs, το φωτόνιο, το σωματίδιο του φωτός, το φωνόνιο αλλά και τα σωματίδια φορείς των ασθενών και ισχυρών αλληλεπιδράσεων (W & Z), τα οποία έχουν ακέραιο spin.
 
Μποζόνια και Φερμιόνια, συμπεριφέρονται με πολύ διαφορετικούς τρόπους που εξηγήθηκαν από την πρώτη απαγορευτική αρχή του Pauli. O Wolfgang Pauli διατύπωσε την ομώνυμη αρχή του στα 1924, που αναφέρει ότι δύο ηλεκτρόνια δεν μπορούν να συνυπάρξουν στο ίδιο άτομο με τους ίδιους κβαντικούς αριθμούς, ή με άλλους όρους δύο Φερμιόνια δεν μπορούν να βρεθούν στην ίδια ενεργειακή κατάσταση. Έτσι ή αρχή αυτή δίνει στα πρωτόνια, νετρόνια και ηλεκτρόνια ένα είδος ταυτότητας, ένα χώρο που δεν μπορεί να καταληφθεί από κανένα άλλο σωματίδιο. Η αρχή αυτή έκανε πλέον τη διάκριση Φυσικής και Χημείας δυσδιάκριτη.
 
Η απαγορευτική αρχή του Pauli δεν ισχύει για τα μποζόνια, τα οποία όμως υπακούουν στην στατιστική κατανομή Bose-Einstein. Έτσι πολλά μποζόνια μπορούν να «συγκατοικήσουν» στην ίδια κατάσταση. Το συμπύκνωμα τώρα κατά Bose-Einstein  (BEC) λέγεται το φαινόμενο της «συγκατοίκησης» ενός μη μηδενικού ποσοστού των ατόμων σε μια μόνο κβαντική κατάσταση.
 
Η Απαγορευτική αρχή του Pauli είναι η αιτία της ύπαρξης των ατόμων. Δίχως αυτή, τα φερμιόνια δεν θα ήταν ικανά να συσσωρευτούν σε τέτοιες σταθερές καταστάσεις. Το φερμιονικό αέριο δεν κρατά μεγάλες εκπλήξεις αλλά οι επιστήμονες ελπίζουν ότι θα είναι γρήγορα ικανοί να το ψύξουν ακόμη χαμηλότερα, και  να το συμπυκνώσουν.
 
Λένε ότι μια φερμιονική συμπύκνωση θα μπορούσε να έχει παράξενες ιδιότητες. Έτσι η ανάσχεση της βαρυτικής κατάρρευσης των νεκρών αστέρων, με μικρές μάζες, οφείλεται στην αρχή του Pauli. Γιατί αναγκάζει τα ηλεκτρόνια του υπερ-συμπιεσμένου από τις βαρυτικές δυνάμεις αστέρα να εποικίζουν ολοένα και ανώτερες ενεργειακές στάθμες και να αποκτούν έτσι υψηλή κινητική ενέργεια ώστε να «συγκρατήσει» τη βαρύτητα.

Δημιουργία συμπυκνώματος κατά Bose-Einstein (BEC)
Είναι γνωστό ότι τα αέρια όταν ψύχονται αρχικά υγροποιοιούνται και στη συνέχεια στερεοποιούνται. Όταν όμως αραιό αέριο μποζονίων (10-11 Torr) ψύχεται σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες (κάτω από 1μK), τότε δημιουργείται η συμπύκνωση Bose – Einstein που είναι μια άλλη φάση της ύλης.
 
Στην φάση αυτή, το μήκος κύματος κατά de Broglie των ατόμων λ=h/mu, λόγω της μικρής ταχύτητας των ατόμων γίνεται πάρα πολύ μικρό που  υπερβαίνει το ενδοατομικό διάστημα. Έτσι έχουν όλα τα άτομα ενιαία κυματοσυνάρτηση.
 
Επειδή τα άτομα είναι μποζόνια – που είναι όπως είπαμε εάν έχουν «spin» ίσο με 0, h/2p, 2(h/2p), 3(h/2p) κλπ, όπου h είναι η σταθερά του Planck  – έχουν όλα καταρρεύσει στην ίδια κβαντική κατάσταση. Αυτό δίνει στη συμπύκνωση πολλές ασυνήθιστες κβαντικές ιδιότητες.
 
Τέτοια παραδείγματα συμπυκνώσεων που τα άτομα έχουν ενιαία κυματοσυνάρτηση είναι στα ζεύγη ατόμων Cooper της υπερρευστότητας και στα ζεύγη ηλεκτρονίων Cooper της υπεραγωγιμότητας. Για πρώτη φορά συσσωμάτωμα Bose-Einstein παρατηρήθηκε σε άτομα ρουβιδίου. Αφού με μικρή θέρμανση Rb εξαερωθούν μερικά άτομα  του, στη συνέχεια επιβραδύνονται με την εφαρμογή δέσμης laser αντίθετης διεύθυνσης. Τα άτομα τότε αποκτούν ταχύτητες μερικών cm/s που αντιστοιχούν σε θερμοκρασία μερικών μΚ.
 
Αν συγχρόνως παγιδεύσουμε τα άτομα του Rb σε μαγνητικό πεδίο τότε ακινητοποιούνται ακόμη περισσότερο (πρακτικά ακίνητα) και η θερμοκρασία ελαττώνεται σε 200nK.! Το πρώτο λοιπόν συσσωμάτωμα είχε διαστάσεις 10μm και αποτελούνταν από 2000 άτομα που επέζησαν για 15 sec.
Έκτοτε έγινε μελέτη και σε λίθιο. Σε θερμοκρασία 400 nK έγινε συμπύκνωση 105 ατόμων λιθίου σε <<σωμάτιο>> διαστάσεων μερικών μm.
 
Ανάλογο φαινόμενο συμπυκνώσεως παρουσιάστηκε στις πυρηνικές αντιδράσεις κατά τις συγκρούσεις πρωτονίων με αντιπρωτόνια. Κατά την αντίδραση παράγονται δύο θετικά και δύο αρνητικά πιόνια, ως και μερικά ουδέτερα . Σ΄ ένα διεθνές πείραμα, στο οποίο, μεταξύ των περίπου εκατό ερευνητών, συμμετείχαν και πολλοί Έλληνες παρατηρήθηκε περίσσεια ζευγών πιονίων του ιδίου προσήμου, η οποία οφείλεται σε συμπύκνωση κατά Bose-Einstein
 
Το συμπύκνωμα Bose-Einstein και η κβαντική πληροφορία ήταν δύο από τα πιο σπουδαία πεδία της Φυσικής τα τελευταία χρόνια. Οι φυσικοί εδώ και 25 χρόνια έδειξαν ότι τα δύο αυτά πεδία των ερευνών συσχετίζονται. Τα αποτελέσματα μπορούν να έχουν εφαρμογές τόσο στα κομπιούτερ, στην επικοινωνία, τα ατομικά ρολόγια και τις τυποποιημένες συχνότητες.
 
Στην κβαντική Φυσική η ικανότητα ενός κβαντικού σωματιδίου – όπως είναι ένα άτομο ή ένα φωτόνιο – να είναι σε δύο ή περισσότερες κβαντικές καταστάσεις στην ίδια χρονική στιγμή μπορεί να χρησιμοποιηθεί ώστε ορισμένες υπολογιστικές επεξεργασίες να γίνουν πολύ πιο γρήγορα από ένα συμβατικό ή κλασσικό κομπιούτερ. Καθώς ο αριθμός των κβαντικών σωματιδίων αυξάνεται, τα κβαντικά κομπιούτερ θα αντικαθιστούν τα κλασσικά με ολοένα μεγαλύτερους ρυθμούς. Ένα κλειδί που απαιτείται για αυτό το κβαντικό υπολογισμό, είναι πως τα σωματίδια πρέπει να είναι σε μια πεπλεγμένη (entangled) κατάσταση: Σε τέτοια κατάσταση οι συσχετίσεις μεταξύ των σωματιδίων είναι πολύ ισχυρότερες από τις κλασσικές συσχετίσεις. Πάντως, οι πεπλεγμένες καταστάσεις είναι δύσκολο να προετοιμαστούν και να διατηρηθούν.

Συμπύκωμα Bose–Einstein (BECs)
Οι φυσικοί έχουν δείξει πως ένας ειδικά προετοιμασμένος παλμός laser μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να συσχετίσει όλα τα άτομα σε ένα συμπύκνωμα. Ο παλμός του λέιζερ έχει την ιδιότητα η επιφάνεια του να είναι p/2. Ο μέγιστος αριθμός σωματιδίων που συσχετίσθηκαν στην αρχή των πειραμάτων ήταν μόνο τέσσερα.
«Πάνω από μια ορισμένη θερμοκρασία, τα μόρια συμπυκνώνονται δίχως ελκτικές δυνάμεις, δηλαδή, συσσωρεύονται με μηδενική ταχύτητα. Η θεωρία είναι κομψή αλλά υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτή;» – Albert Einstein.

Ξεκλειδώνοντας τα μυστικά της κβαντομηχανικής και της Μεγάλης Έκρηξης στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό

Ένας πύραυλος Antares που εκτοξεύτηκε από τη Βιρτζίνια περιλαμβάνει το Εργαστήριο Ψυχρών Ατόμων (CAL) το οποίο θα ψύχει τα άτομα σχεδόν στο απόλυτο μηδέν, που θα είναι έτσι ψυχρότερα από το κενό του ίδιου του χώρου, δημιουργώντας συμπυκνώματα Bose-Einstein στο ISS.
 
Εργαστήριο Ψυχρών Ατόμων (CAL)
 
Τα συμπυκνώματα Bose-Einstein είναι συλλογές ορισμένων ατόμων (όπως το ρουβίδιο, για παράδειγμα) ακινητοποιημένα από τα λέιζερ, τα οποία τα ψύχουν σε θερμοκρασίες λίγο πάνω από το απόλυτο μηδέν, μεγιστοποιώντας τις επιπτώσεις της κβαντομηχανικής σε σχεδόν μακροσκοπικές κλίμακες, καθιστώντας ευκολότερη την ανίχνευση τους.   

Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν τα συμπυκνώματα Bose-Einstein για να δημιουργήσουν εντελώς νέες καταστάσεις της ύλης, κβαντική διεμπλοκή με χιλιάδες άτομα, ακόμη και μοντέλα της Μεγάλης Έκρηξης.
 
Αλλά όπως συμβαίνει με τις σχεδόν μακροσκοπικές συλλογές ατόμων, τα συμπυκνώματα Bose-Einstein αισθάνονται τα αποτελέσματα της βαρύτητας. Αυτό σημαίνει ότι πέφτουν όταν απενεργοποιείτε τα λέιζερ που τα καταψύχουν στη θέση τους στη Γη.
 
Επειδή υπάρχει μόνο μικροβαρύτητα στον ISS, οι επιστήμονες μπορούν να πραγματοποιήσουν πειράματα και να παρατηρήσουν τα συμπυκνώματα Bose-Einstein για μεγαλύτερες περιόδους από ό, τι στη Γη, όπου η βαρύτητα είναι έντονη.
 
Δεδομένου ότι τα συστήματα αυτά μεγεθύνουν τις επιπτώσεις της κβαντομηχανικής σε μεγαλύτερες κλίμακες, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να αποκτήσουν γνώσεις σχετικά με μη σχετιζόμενα συστήματα. Ίσως το σύστημα θα μπορούσε να δώσει μια εικόνα για τη φύση της σκοτεινής ενέργειας, τη μυστηριώδης δύναμη που επιταχύνει την διαστολή του σύμπαντος που φαίνεται να αντιπροσωπεύει τα δύο τρίτα της ενέργειας του σύμπαντος.

Απροσδόκητη απόδειξη της ύπαρξης σκοτεινής ύλης στο σύμπαν

Νέες ενδείξεις για την ύπαρξη της σκοτεινής ύλης στο σύμπαν μπορεί να βοηθήσουν στην επίλυση ενός από τα μεγαλύτερα μυστήρια της σύγχρονης επιστήμης. Έρευνα που δημοσιεύτηκε από τον αστροφυσικό Rennan Barkana στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, παρέχει νέες πληροφορίες σχετικά με τα πιθανά χαρακτηριστικά ενός από τα θεμελιώδη αλλά δύσκολα κατανοητά δομικά στοιχεία του σύμπαντος.

Η κίνηση των γαλαξιών μέσα στον χώρο δεν μπορεί να εξηγηθεί από τα σωματίδια και τις δυνάμεις που μπορούμε να παρατηρήσουμε και να καταλάβουμε. Η θεωρία μας λέει τώρα ότι η συμπεριφορά του σύμπαντος μπορεί να εξηγηθεί από τρία συστατικά. Από το 4,9% της βαρυονικής ύλης που γνωρίζουμε, από το περίπου 26% που δεν ξέρουμε – η «σκοτεινή ύλη» και από την αόρατη ενέργεια που αποτελεί το 69% την οποία καν δεν γνωρίζουμε – την «σκοτεινή ενέργεια».

Ο Barkana εξηγεί στο Nature πώς μια ομάδα αστρονόμων, με επικεφαλής τον καθηγητή Judd Bowman του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Αριζόνα, συναντήθηκε απροσδόκητα συναντήθηκε με τη σκοτεινή ύλη χρησιμοποιώντας σήματα κοσμικών ραδιοκυμάτων, προσπαθώντας να ανιχνεύσουν τα πρώτα αστέρια στο σύμπαν.

Το ραδιοσήμα, που καταγράφηκε με το νέο ραδιοτηλεσκόπιο EDGES στην Αυστραλία, αποτελεί απόδειξη αλληλεπιδράσεων μεταξύ της κανονικής και της σκοτεινής ύλης στο πρώιμο σύμπαν, υποδηλώνει ο Barkana. Η ανακάλυψη αυτή είναι η πρώτη άμεση απόδειξη της ύπαρξης της σκοτεινής ύλης και δείχνει ότι αποτελείται από σωματίδια χαμηλής μάζας και μπορεί να αλληλεπιδράσει με άλλες μορφές ύλης. Το ραδιοφωνικό σήμα χρονολογείται σε μια εποχή κάπου 180 εκατομμύρια χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη που δημιούργησε το σύμπαν μας πριν από περίπου 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια.

«Ξέρουμε αρκετά για τα χημικά στοιχεία που αποτελούν τη γη, τον ήλιο και άλλα αστέρια», λέει ο Barkana, «αλλά το μεγαλύτερο μέρος της ύλης στο σύμπαν είναι αόρατο και γνωστό ως «σκοτεινή ύλη». Η ύπαρξη της σκοτεινής ύλης συνάγεται από την έντονη βαρύτητά της πάνω στην κανονική ύλη, αλλά δεν έχουμε ιδέα για το είδος της ουσίας από το οποίο αποτελείται. Ως εκ τούτου, η σκοτεινή ύλη παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της φυσικής. «

Τα αποτελέσματα είναι όμως πολύ προκαταρκτικά και απαιτούν πολλά ακόμη χρόνια παρακολούθησης, αλλά εάν τα βγάλουν πέρα οι αστροφυσικοί, θα αλλάξουν την επιστημονική κατανόηση της σκοτεινής ύλης και του σύμπαντος και θα οδηγήσουν σε νέες κατευθύνσεις την επιστημονική έρευνα.

Οι επιστήμονες αναζητούν στοιχεία για τη σκοτεινή ύλη από τη δεκαετία του 1970, αλλά μέχρι στιγμής δεν βρήκαν καμία απόδειξη για την ύπαρξή της. Θεωρήθηκε ότι η σκοτεινή ύλη δεν αλληλεπιδρά με τα γνωστά σωματίδια και υλικά, συμπεριλαμβανομένου του φωτός, παρά μόνο βαρυτικά. Αλλά δεν μπορούμε να τη δούμε άμεσα, όπως τον φυσικό κόσμο που μας περιβάλλει. Σύμφωνα με τις θεωρίες και τους υπολογισμούς τους, οι αστρονόμοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι εκτός από την ορατή ύλη, κάποια αόρατα υλικά πρέπει να αποτελούν ένα μεγάλο μέρος του σύμπαντος μας – και αυτά πρέπει να είναι η σκοτεινή ύλη.

Ο Bowman και οι συνεργάτες του ανίχνευσαν ένα σήμα ραδιοφωνικού κύματος με συχνότητα 78 ΜegaΗertz, το οποίο ήταν σε μεγάλο βαθμό συνεπές με τις προσδοκίες τους. Αλλά, επίσης, βρήκαν ότι ήταν πολύ ισχυρότερο από το προβλεπόμενο, υποδεικνύοντας ότι το αρχικό αέριο ήταν ψυχρότερο από το αναμενόμενο, περίπου – 263 Κελσίου, ή περίπου 10 βαθμούς πάνω από το απόλυτο μηδέν.

Η συμβολή του Barkana σε αυτό το πρόβλημα ήταν να προτείνει ότι το αέριο ψύχθηκε μέσω της αλληλεπίδρασης του υδρογόνου με την ψυχρή, σκοτεινή ύλη πολύ πριν από την εμφάνιση των πρώτων άστρων. Λέει ότι αυτή η απορρόφηση μπορεί να εξηγηθεί από τον «συνδυασμό ακτινοβολίας από τα πρώτα αστέρια και την περίσσεια ψύξης του κοσμικού αερίου που προκαλείται από την αλληλεπίδραση του με τη σκοτεινή ύλη».

Αυτό το σήμα είναι η πρώτη συγκεκριμένη απόδειξη της ύπαρξης σκοτεινής ύλης: «Από τη στιγμή που σχηματίστηκαν αστέρια στο πρώιμο σύμπαν, το φως τους ήταν προβλεπόμενο ότι είχε διεισδύσει στο αρχέγονο αέριο υδρογόνου, αλλάζοντας την εσωτερική του δομή», λέει ο Barkana.

«Έτσι θα ανάγκαζε το αέριο υδρογόνο να απορροφήσει φωτόνια από το Κοσμικό Μικροκυματικό Υπόβαθρο (CMB), στο συγκεκριμένο μήκος κύματος των 21 εκατοστών, αποτυπώνοντας μια υπογραφή στο ραδιοφάσμα που θα πρέπει να παρατηρηθεί σήμερα σε ραδιοσυχνότητες κάτω από τα 200 ΜegaΗertz. Η παρατήρηση αυτή ταιριάζει με αυτήν την πρόβλεψη εκτός από το απροσδόκητο βάθος της απορρόφησης».

Οι φυσικοί αναμένουν ότι τα σωματίδια της σκοτεινής ύλης θα είναι βαριά, αλλά η ανακάλυψη αυτή δείχνει σωματίδια χαμηλής μάζας. Με βάση το ραδιοφωνικό σήμα, ο Barkana υποστηρίζει ότι το σωματίδιο της σκοτεινής ύλης δεν είναι βαρύτερο από αρκετές μάζες πρωτονίων. «Αυτή η άποψη έχει μόνο τη δυνατότητα να αναπροσανατολίσει την αναζήτηση της σκοτεινής ύλης», λέει.

Στο άρθρο του στο Nature, με τίτλο «Πιθανή αλληλεπίδραση μεταξύ βαρυονίων και σωματιδίων σκοτεινής ύλης που αποκαλύφθηκαν από τα πρώτα αστέρια», ο Barkana προβλέπει ότι η σκοτεινή ύλη παρήγαγε ένα πολύ συγκεκριμένο πρότυπο ραδιοκυμάτων που δύναται να ανιχνεύονται με μια μεγάλη ποικιλία ραδιοφωνικών κεραιών.

Ο Αριστοτέλης και η κατάλυση της πολιτικής

Με δεδομένο ότι ο άνθρωπος αποσκοπεί στην ευτυχία και ότι η πόλη έχει τον ίδιο στόχο σε συλλογικό επίπεδο (εξάλλου, ο άνθρωπος, ως φύσει κοινωνικό ον, μπορεί να ευτυχήσει μόνο μαζί με τους άλλους ανθρώπους), το συμπέρασμα που προκύπτει είναι η ταύτιση των συμφερόντων της πόλης και του κάθε πολίτη ξεχωριστά: «Απομένει ακόμη να εξετάσουμε αν πρέπει να αποφανθούμε ότι η ευδαιμονία του κάθε ανθρώπου χωριστά είναι ίδια με την ευδαιμονία της πόλης ή δεν είναι. Η απάντηση είναι καθαρή και εδώ: όλοι θα συμφωνούσαν ότι είναι η ίδια». (1324a 5 – 8).
 
Κατά συνέπεια, η εξυπηρέτηση του συλλογικού συμφέροντος θα εξασφαλίσει και το ατομικό, πράγμα που επιβεβαιώνει και ο Περικλής στον επιτάφιο λόγο, όταν δηλώνει ότι είναι προτιμότερο να είναι φτωχός σε πλούσια πόλη παρά πλούσιος σε φτωχή. Κι αν εμβαθύνει κανείς στο ζήτημα, θα διαπιστώσει ότι και η ατομική (πολίτης) και η συλλογική (πόλη) ευτυχία εκπληρώνεται με τα ίδια κριτήρια: «Όσοι δηλαδή ταυτίζουν το ευ ζην με τον πλούτο σε επίπεδο ατόμου, αυτοί και καλοτυχίζουν την πόλη στο σύνολό της, αν είναι πλούσια». (1324a 8 – 10).
 
Αναγκαστικά θα γίνει το ίδιο, αν το ενδιαφέρον στραφεί στον τρόπο του διοικητικού σχεδιασμού: «Το ίδιο, όσοι έχουν σε υπόληψη τον τυραννικό τρόπο ζωής, αυτοί θα ισχυρίζονταν κιόλας ότι η πόλη που ασκεί εξουσία στις περισσότερες κτήσεις, είναι η πλέον ευημερούσα». (1324a 10 – 12). Ομοίως: «Αν κάποιος παραδέχεται την αρετή ως προϋπόθεση της ευδαιμονίας του ανθρώπου, τότε θα ισχυριστεί ότι ευδαιμονέστερη πόλη είναι εκείνη που διακρίνεται για την υψηλή ηθική ποιότητα του βίου της». (1324a 12 – 13).
 
Αναπόδραστα, καταλήγουμε στη διερεύνηση των εξής δύο ζητημάτων: «Πρώτο, ποιος τρόπος ζωής είναι προτιμότερος, αυτός της πολιτικής και κοινωνικής συμμετοχής ή μάλλον ο αποξενωμένος και απαλλαγμένος από τις υποχρεώσεις της πολιτικής κοινωνίας. Δεύτερο, ποιο πολίτευμα και ποιο σύστημα οργάνωσης της πόλεως πρέπει να θεωρήσουμε άριστα, είτε επιθυμούν όλοι να μετέχουν στην πολιτική ζωή της πόλης είτε παρά την επιθυμία μερικών οι περισσότεροι». (1324a 14 – 19).
 
Ο Αριστοτέλης, καταλήγει στο συμπέρασμα: «Είναι φανερό λοιπόν ότι άριστο πολίτευμα είναι εκείνη η ευταξία στην οποία ο οποιοσδήποτε θα ζούσε ευτυχισμένα και ήρεμα». (1324a 23 – 25). Η ατομική γαλήνη, ως υπέρτατη μορφή ευδαιμονίας, ανάγεται σε ύψιστο πολιτειακό καθήκον είτε ο πολίτης θέλει να συμμετέχει στα πολιτικά τεκταινόμενα είτε όχι. Η νομοθεσία που φέρνει τους πολίτες σε απόγνωση οδηγώντας σε χαοτικές οικονομικές διαφορές και ανασφάλεια είναι η νομοθεσία που έχει αποτύχει, αφού πλέον είναι αδύνατο να μιλάμε για ηρεμία ή ισορροπία, πολύ περισσότερο για ατομική ευτυχία.
 
Όσο για το πρώτο ερώτημα που αφορά την συμμετοχή ή την απόσταση από το πολιτειακό γίγνεσθαι ο Αριστοτέλης το ανάγει σε τρόπο ζωής, όπου την περίπτωση της επιθυμίας για συμμετοχή την ονομάζει τρόπο ζωής «πολιτικό και πρακτικό» και την περίπτωση της αποχής «θεωρητικό, τον οποίο μερικοί τον αποδίδουν μόνο στο φιλόσοφο»: «Πράγματι αυτούς τους δύο τρόπους ζωής προτιμούν οι πλέον φιλότιμοι αγωνιστές της αρετής, παλαιότεροι και σύγχρονοι. Εννοώ βέβαια τον πολιτικό και το φιλόσοφο τρόπο ζωής». (1324a 29 – 32).
 
Η οριοθέτηση και η αξιολόγηση αυτών των δύο τρόπων ζωής είναι πολύ σπουδαίο ζήτημα, όχι όμως για την αποτίμηση της τελικής επιλογής, αλλά για τον καθορισμό των κινήτρων σε οτιδήποτε διαλέξει κανείς. Κι εδώ δε γίνεται λόγος για την – έτσι κι αλλιώς – πολιτικοποιημένη στάση που αναγκαστικά θα έχει ο φιλόσοφος, είτε συμμετέχει στις πολιτικές διαδικασίες είτε όχι, αλλά για την αίσθηση της ευθύνης που πρέπει να αναλάβει κανείς ασχέτως αν τάσσεται στην πρώτη ή στη δεύτερη κατηγορία.
 
Σε κάθε περίπτωση αυτό που προέχει είναι η σύνεση, που θα οδηγήσει στην εξυπηρέτηση του υψηλότερου σκοπού: «Και δεν είναι καθόλου ασήμαντο να εξακριβωθεί ποια από τις δύο απόψεις είναι αληθής, γιατί κάθε συνετός άνθρωπος, είτε ως άτομο είτε ως μέλος της πολιτικής κοινωνίας, έχει χρέος να συντονίζει τη ζωή του αποβλέποντας στον υψηλότερο σκοπό». (1324a 32 – 35). Κι όταν γίνεται λόγος για τον υψηλότερο σκοπό, δεν μπορεί παρά να εννοείται και πάλι η συνολική ευδαιμονία – που θα διασφαλίσει και την ατομική.
 
Το γεγονός ότι κάποιοι έχουν διαφορετική γνώμη δίνοντας ξεκάθαρη προτεραιότητα στην άποψη της συμμετοχής στα κοινά δεν αλλάζει την οπτική της αφοσίωσης στον «υψηλότερο σκοπό» ως πρωταρχική επιλογή: «άλλοι υιοθετούν διαφορετικές θέσεις, ότι δηλαδή ο πολιτικός και πρακτικός βίος αρμόζει στον άνθρωπο, γιατί η εφαρμογή κάθε αρετής στην πράξη γίνεται περισσότερο από εκείνους που ενεργά συμμετέχουν στα κοινά και ασκούν τα πολιτικά τους δικαιώματα, παρά από εκείνους που ζουν περιχαρακωμένοι στην ατομική τους ζωή». (1324a 38 – 1324b 1). (Το ότι δεν αναφέρονται οι άνθρωποι που ασχολούνται με χειρωνακτικές εργασίες κρίνεται μάλλον αναμενόμενο, αφού ο Αριστοτέλης έχει ξεκαθαρίσει από το πρώτο βιβλίο των «Πολιτικών» ότι αυτού του είδους οι δραστηριότητες αρμόζουν στους δούλους).
 
Από τη στιγμή που η ευτυχία σε ατομικό επίπεδο είναι αλληλένδετη με την ορθότητα της πολιτειακής οργάνωσης, αυτό που μένει ως καίριο ζήτημα κάθε πολιτικής διερεύνησης είναι το κατά πόσο θα λειτουργήσει προς αυτή την κατεύθυνση ο δεσποτικός – απολυταρχικός τρόπος της εξουσίας ή όχι: «κάποιοι πιστεύουν ότι η άσκηση εξουσίας σε άλλους, με δεσποτικό τρόπο είναι πολύ άδικη, όταν όμως γίνεται σύμφωνα με το πολιτικό σύνταγμα, δεν είναι άδικη, αποτελεί ωστόσο εμπόδιο στην ατομική ευημερία… άλλοι όμως θεωρούν ότι μόνο ο δεσποτικός και τυραννικός τρόπος άσκησης της εξουσίας φέρει ευημερία». (1324a 35 – 38, 1324b 2 – 3).
 
Το ότι ο Αριστοτέλης απορρίπτει την τυραννική εξουσία ως καταπιεστική για το άτομο και ζημιογόνα για την πόλη, δηλαδή ως απόλυτα επιβλαβή σε όλα τα επίπεδα, έχει ήδη ξεκαθαριστεί με τρόπο απόλυτο. Η κατάταξη της τυραννίας στις πολιτειακές στρεβλώσεις είναι ανένδοτη. Το μόνο που μένει είναι η σύγκριση με άλλες επιστήμες (η πολιτειακή οργάνωση ανήκει στις επιστήμες) προκειμένου να καταδειχθεί όλος ο παραλογισμός της τυραννικής πολιτειακής εκδοχής: «Αλλά αυτό ούτε στις άλλες επιστήμες βλέπουμε να συμβαίνει, γιατί ούτε του γιατρού ούτε του πλοιάρχου έργο είναι να πείσει ή να πιέσει τους βρισκόμενους σε θεραπευτική αγωγή ασθενείς και τους επιβάτες αντίστοιχα». (1324b 29 – 31).
 
Όταν για τον Αριστοτέλη, ακόμη και η σωτηρία που μπορεί να υποσχεθεί ο γιατρός ή ο πλοίαρχος, δεν αποτελεί δικαιολογία για καταπιεστικές συμπεριφορές (ακόμη και για να σωθεί κάποιος πρέπει πρωτίστως να το θέλει ο ίδιος), γίνεται αντιληπτό ότι η βάση κάθε επιλογής δεν μπορεί να είναι καμία άλλη από την ελεύθερη βούληση. Όμως το θέμα πηγαίνει ακόμη πιο μακριά: «οι περισσότεροι δίνουν την εντύπωση ότι κατά την άποψή τους η καταδυνάστευση των άλλων συνιστά άσκηση πολιτικής και συνεπώς αυτό που για τον εαυτό τους δε θεωρούν ούτε δίκαιο ούτε συμφέρον, αυτό δε ντρέπονται να το ασκούν σε βάρος των άλλων». (1324b 32 – 34).
 
Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται ο πυρήνας των αδιεξόδων στην ανθρώπινη συνύπαρξη, καθώς, ενώ μπορεί όλοι να γνωρίζουν το δίκαιο, εντούτοις, είναι πρόθυμοι να το παραβλέψουν, όταν πρόκειται για τους άλλους – ιδίως αν σχετίζεται με προσωπικά οφέλη. Από την άποψη αυτή, το δίκαιο δεν ορίζεται ως συνθήκη που εξασφαλίζει την ισότιμη συνύπαρξη, αλλά ως γνώμονας οριοθέτησης των εκμεταλλευτικών όρων. Το ζήτημα είναι ποιος θα βρεθεί στη θέση του ανίσχυρου: «Με άλλα λόγια απαιτούν να ασκείται η εξουσία πάνω τους σύμφωνα με το δίκαιο, αδιαφορούν όμως απολύτως για τα δίκαια των άλλων». (1324b 35 – 36).
 
Πρόκειται για την πιο συμφεροντολογική εκδοχή της δικαιοσύνης, που αναγκαστικά αναπαράγει την αδικία, καθώς όλα πλέον καθορίζονται από τους συσχετισμούς της ισχύος. Σε τελική ανάλυση, η αδιαφορία για το δίκιο του άλλου, είτε η υπόθεσή του μας αφορά είτε όχι, λειτουργεί ως πραγμάτωση της αδικίας, αφού η δικαιοσύνη που κινείται σε αποκλειστικά ατομικό επίπεδο δεν είναι δικαιοσύνη. Η άποψη ότι «η καταδυνάστευση των άλλων συνιστά άσκηση πολιτικής» είναι η απαρχή της ζούγκλας που προτάσσεται ως πολιτική συμπεριφορά. Με την επικράτηση τέτοιων αντιλήψεων η συλλογική ευτυχία κρίνεται ανέφικτη.
 
Κι όταν γίνεται σαφές ότι το δίκιο αφορά μόνο αυτούς που μπορούν να το επιβάλλουν (κατά το δοκούν), το ζήτημα δεν μπορεί παρά να πάρει διακρατικές διαστάσεις: «Ωστόσο θα φαινόταν υπερβολικά άτοπο ίσως να εξετάζουν οι ερευνητές, αν είναι έργο του πολιτικού το εξής, να μπορεί δηλαδή να επινοεί τρόπους με τους οποίους να εξουσιάζει και να καταδυναστεύει τους γειτόνους του και με τη θέλησή τους και χωρίς αυτή». (1324b 22 – 26).
 
Εφόσον η διερεύνηση για το «αν είναι έργο του πολιτικού» να αναζητά τρόπους καταδυνάστευσης των γειτονικών πόλεων κρίνεται ανάξια για έναν ερευνητή, ως «υπερβολικά άτοπη», γίνεται ξεκάθαρο ότι η πολιτική που μεθοδεύει τέτοιου είδους πρακτικές, αριστοτελικά τουλάχιστον, δεν είναι πολιτική. Κι αυτό γιατί δεν χρήζει καμίας νομιμότητας: «Γιατί πώς θα ήταν πολιτικό ή νομοθετικό έργο αυτό, το οποίο δεν είναι καν νόμιμο; Μια εξουσία δεν είναι νόμιμη, όταν ασκείται όχι μόνο δίκαια αλλά και άδικα, και είναι δυνατόν να ασκείται κυριαρχία ακόμη και άδικα». (1324b 26 – 28).
 
Η αναφορά της επιλεκτικής δικαιοσύνης της εξουσίας («ασκείται όχι μόνο δίκαια αλλά και άδικα»), πέρα από το προφανές που έχει να κάνει με τις αντιλήψεις του Αριστοτέλη για τη δουλεία (μια κυριαρχία σε φύσει δούλους είναι δίκαιη),  αφορά την εξουσία του ισχυρού, που μπορεί να είναι δίκαιη ως προς τα εντός της πόλης τεκταινόμενα, αλλά απολύτως άδικη ως προς τη ρύθμιση των υποθέσεων των άλλων στους οποίους ασκεί επεκτατισμό.
 
Μια άδικη κυριαρχία δεν αποτελεί ούτε πολιτικό ούτε νομοθετικό έργο. Οι πολιτικές που προωθούν τις επεκτατικές διαθέσεις δεν είναι πολιτικές. Είναι κατ’ επίφαση πολιτικές που θέλουν να επιβάλλουν τον κυνισμό της ισχύος μέσω της υποδούλωσης των άλλων. Οι πολιτικοί που διατείνονται ότι αναζητούν λύσεις σε θέματα ξεκάθαρης κυριαρχίας είναι αυτοί που προσπαθούν να νομιμοποιήσουν την αδικία παριστάνοντας ότι κάνουν πολιτική: «μία πόλη αυτή καθαυτή ενδέχεται να ευημερήσει, αν της ασκείται καλή εξουσία, με την προϋπόθεση βέβαια ότι η πόλη είναι σε θέση να διοικείται η ίδια στηριζόμενη σε σπουδαίους νόμους και σε πολίτευμα του οποίου το σύνταγμα δεν αποβλέπει σε πόλεμο ούτε σε επεκτατική επικράτηση επί των εχθρών». (1324b 41 – 1325a 4).
 
Φυσικά, η απερίφραστη καταδίκη του επεκτατισμού ως κατάλυση δικαίου κι ως μοιραία εννοιολογική ματαίωση της πολιτικής δεν ακυρώνει τις στρατιωτικές προετοιμασίες που πρέπει πάντα να κάνει μια πόλη: «όλες οι φροντίδες για τον πόλεμο πρέπει να θεωρηθούν καλές, όχι όμως με την έννοια ότι αποτελούν τον έσχατο σκοπό από όλους, αλλά αντίθετα ότι αυτές οι φροντίδες γίνονται για να εξυπηρετήσουν το σκοπό της πολιτικής κοινωνίας». (1325a 5 – 7).
 
Κι όταν γίνεται λόγος για την εξυπηρέτηση του σκοπού «της πολιτικής κοινωνίας» είναι προφανές ότι εννοείται η συνέχειά της, δηλαδή η διασφάλιση της ακεραιότητας από ενδεχόμενους εξωτερικούς κινδύνους. Με άλλα λόγια, ο στρατός υπάρχει μόνο για να προστατεύει την πόλη και σε καμία περίπτωση για να ασκεί κυριαρχία στις άλλες, που είναι λιγότερο ισχυρές στρατιωτικά.
 
Ο Αριστοτέλης παρακολουθώντας μια εποχή όπου ο στρατός ήταν το μόνο μέσο για την άσκηση της επιβολής δε θα μπορούσε παρά να αναφερθεί σ’ αυτό: «σε όλα τα έθνη που είναι σε θέση να επιβάλλονται, η στρατιωτική δύναμη υπολογίζεται, όπως για παράδειγμα συμβαίνει μεταξύ των Σκυθών, των Περσών, των Θρακών και των Κελτών. Ακόμη σε μερικούς λαούς υπάρχουν και νόμοι που παρωθούν στην απόκτηση πολεμικής αρετής, όπως στην Καρχηδόνα, όπου λένε ότι οι πολίτες φορούν για κοσμήματα τόσα δαχτυλίδια όσες εκστρατείες έκαναν». (1324b 9 – 15).
 
Αναγνωρίζοντας ότι στο σύγχρονο κόσμο ο επεκτατισμός δε χρειάζεται να γίνεται με στρατιωτικούς όρους, αφού ο οικονομικός πόλεμος κρίνεται αποτελεσματικότερος (όχι βέβαια ότι οι στρατιωτικοί πόλεμοι έχουν εκλείψει), βρισκόμαστε και πάλι στους ίδιους «πολιτικούς» όρους του ισχυρού, που επιβάλλει τις διαθέσεις του διεκδικώντας τη νομιμότητα, όπως, βέβαια, ο ίδιος την ορίζει. Το μόνο που αλλάζει είναι ότι οι «πολιτικοί» εκφραστές του νέου τύπου κυριαρχίας δεν εκπροσωπούν κατ’ ανάγκη ένα κράτος, αλλά συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα (που ενίοτε μπορεί και να υπονομεύουν την ίδια τη χώρα τους). Το ότι σε πολλές περιπτώσεις αναλαμβάνουν υπουργεία και υψηλές θέσεις πρώην τραπεζίτες καταδεικνύει τη διαπλοκή που μετατρέπει τις επιδιώξεις της οικονομικής ελίτ σε εθνική «πολιτική». Η μετατροπή των πολιτικών προσώπων σε υπαλλήλους είναι η κατάλυση κάθε έννοιας πολιτικής.
 
Αναλογιζόμενοι ότι ο επεκτατισμός και η επιβολή της ισχύος αποτελούν στοιχεία που δεν έλειψαν ποτέ από την ανθρώπινη ιστορία, γίνονται αντιληπτά και τα αίτια της διαστρέβλωσης του όρου πολιτική. Γιατί η πολιτική σχεδόν ποτέ δεν αποτέλεσε πεδίο αναζήτησης του δικαίου που θα ορίσει τις ανθρώπινες σχέσεις. Ούτε στράφηκε στην επιδίωξη της ηρεμίας και της ευτυχίας των πολιτών, όπως τουλάχιστον το έθεσε ο Αριστοτέλης. Αντιθέτως νοηματοδοτήθηκε περισσότερο ως διαπραγμάτευση των όρων της υποταγής του ανίσχυρου, δηλαδή ως επισφράγιση της αδικίας. Από αυτή την άποψη, ίσως θα ήταν πιο συνεπές αν εκλαμβάναμε τον όρο πολιτική σαν ουτοπία, που παρέμεινε απραγματοποίητη μέσα στους αιώνες. Το ζήτημα είναι πώς να ονομάσουμε την «πολιτική», όπως τη βλέπουμε να πραγματώνεται…
 
Αριστοτέλης: Πολιτικά